Almere De Vaart. Van der Goes en Groot. Van der Goes en Groot. Inventarisatie beschermde flora en fauna ecologisch onderzoeks- en adviesbureau

Transcriptie

1 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks- en adviesbureau Hazenkoog 35A Bovendijk 35-G 1822 BS Alkmaar 2295 RV Kwintsheul G&G-rapport Inventarisatie beschermde flora en fauna 2012 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks- en adviesbureau

2

3 Inventarisatie beschermde flora en fauna 2012 F.M. van Groen V. Nederpel 2012 Opdrachtgever Gemeente Almere G&G rapport

4 Versie Datum Concept Eindrapport Bovendijk 35 G Hazenkoog 35 A 2295 RV Kwintsheul 1822 BS Alkmaar d l

5 3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding tot het onderzoek Doel van het onderzoek Ligging van het onderzoeksgebied Leeswijzer Methode Flora Vissen Rugstreeppad Broedvogels Zoogdieren Vleermuizen Overige zoogdieren Beschermde flora 13 4 Vissen 14 5 Amfibieën 15 6 Broedvogels Rode Lijst Niet broedvogels Jaarrond beschermde broedvogels Soortbesprekingen Zoogdieren Vleermuizen Overige zoogdieren Conclusie en aanbevelingen 23 9 Literatuur 25 Bijlage 1 Verspreidingskaart beschermde flora Bijlage 2 Verspreidingskaart beschermde vissen Bijlage 3 Verspreidingskaarten broedvogels Bijlage 4 Verspreidingskaart vleermuizen Bijlage 5 Verspreidingskaart overige zoogdieren... 40

6 4

7 5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek De gemeente Almere is een relatief jonge en snel groeiende gemeente en de zesde stad van Nederland. Als gevolg van deze dynamiek vinden regelmatig ruimtelijke ingrepen plaats. Bij ruimtelijke ingrepen is de gemeente, in het kader van de Flora en faunawet, verplicht om onderzoek te (laten) doen naar het voorkomen van beschermde planten en dieren. De Gemeente Almere heeft aan Ecologisch Onderzoeks en Adviesbureau Van der Goes en Groot opdracht verleend tot een flora en faunaonderzoek in. In dit rapport worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd. In 2004 en 2008 is het onderzoeksgebied al eerder door Ecologisch Onderzoeks en Adviesbureau Van der Goes en Groot onderzocht op het voorkomen van beschermde flora en fauna (VAN GROEN & SLUIS, 2004 en VAN GROEN & VAN STRAATEN, 2008). Met dit onderzoek worden de verspreidingsgegevens van beschermde flora en fauna uit 2004 en 2008 geactualiseerd. 1.2 Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in het voorkomen en de verspreiding van beschermde planten en diersoorten binnen het onderzoeksgebied. Het gaat hierbij specifiek om de soortgroepen Figuur 1. Ligging van het onderzoeksgebied. Oostvaarderszone Wout Wagmanspad Grota Vaartweg Penitentiaire inrichting

8 6 flora, vissen, amfibieën, broedvogels en vleermuizen. 1.3 Ligging van het onderzoeksgebied In Figuur 1 is de ligging van het onderzoeksgebied aangegeven. Het gebied is 164 ha groot. In het noorden wordt het gebied begrensd door de Oostvaarderszone, de ecologische verbindingszone tussen de Natura 2000 gebieden Oostvaardersplassen en Lepelaarplassen. In het westen wordt de grens gevormd door de Grote Vaartweg en in het oosten door het fietspad Wout Wagtmanspad. Ten zuiden van het onderzoeksgebied ligt bedrijvenpark De Vaart. In de zuidoosthoek van het gebied liggen enkele bospercelen. Eén van deze percelen was recent gekapt en deels in gebruik als bouwterrein. Ten noorden van de Penitentiaire inrichting liggen enkele braakliggende terreinen. Deels gaat het om maisstoppel. Recent zijn hier enkele waterpartijen aangelegd. Nog noordelijker liggen enkele met mais ingezaaide percelen. De percelen worden hier deels begrensd met uit wilgen bestaande bomensingels. Voorts zijn in het zuiden van het gebied enkele akkers aanwezig. Hier werden kool en boontjes verbouwd. Aan de randen van het gebied zijn enkele rietlanden aanwezig. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de methode beschreven volgens welke de verschillende soortgroepen zijn geïnventariseerd en welke factoren de onderzoeksresultaten kunnen hebben beïnvloed. In de hoofdstukken 3 t/m 7 worden de resultaten besproken van de verschillende onderzochte soortgroepen. Tot slot worden in hoofdstuk 8 de belangrijkste conclusies uit de resultaten genoemd. Tevens worden op grond van het geldende beschermingskader aanbevelingen gedaan hoe om te gaan met de gevonden resultaten. Na de conclusies volgt een lijst met geraadpleegde en relevante literatuur.

9 7 2 Methode 2.1 Flora Het doel van de inventarisatie was inzicht te krijgen in de aanwezigheid van beschermde soorten (namen volgens VAN DER MEIJDEN, 2005). De inventarisatie heeft plaatsgevonden op 23 juni Voor de abundantie is de classificatie uit Tabel 1 aangehouden. Tijdens de inventarisatie is het gehele gebied onderzocht op het voorkomen van zwaar beschermde soorten (Tabel 2 en 3). Extra aandacht is gericht geweest op terreindelen met een, op grond van aanwezige biotopen, verhoogde potentie voor dergelijke soorten. Tabel 1. Abundantieklassen voor florakartering. Abundantieklasse Aantal exemplaren > Vissen Het doel van de visseninventarisatie was inzicht te krijgen in de aanwezigheid van beschermde soorten. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de meest recente versie van het protocol voor inventarisaties zoals is opgesteld door Gegevensautoriteit Natuur (GaN). Driemaal is een steekproefsgewijze inventarisatie uitgevoerd in het onderzoeksgebied. In Tabel 2 zijn de bezoekdatums en de geleverde inspanning te vinden. Er is bemonsterd op locaties en in biotopen waar zich de hoogste trefkans voor de beschermde soorten voordoet. Bij de visseninventarisatie is gebruik gemaakt van een steeknet. Het vissen gebeurt zowel vanaf de oever als staande in het water, gekleed in een waadpak. Zodoende kan in het open water, onder de Tabel 2. Bezoekdatums, weersomstandigheden en opzet van het vissenonderzoek in in Datum Tijd Weer (Bewolking/Wind/ Temperatuur ( C)) 3 juli 11:30 14:45 2/8 / ZW1 / 24 1 aug 06:15 10:15 0/8 / Windstil / sept 15:45 17:30 4/8 /ZW2 / 17 Opzet Eén persoon met electrovisapparaat en steeknet Eén persoon met electrovisapparaat Eén persoon met electrovisapparaat

10 8 oevervegetatie en onder holle oevers gevist worden. Veel vissoorten houden zich schuil op dergelijke plaatsen. Naast het steeknet is de methode elektrisch vissen gebruikt. Hierbij wordt al staande in het water een elektrisch spanningsveld gecreëerd met behulp van een installatie die op het lichaam gedragen wordt. Door het spanningsveld worden vissen verdoofd en onbewust gestimuleerd om naar het speciaal hiervoor ingerichte vangnet te zwemmen. Het toepassen van deze methode is ook effectief in water met veel obstakels (bijvoorbeeld afval, takken of grote hoeveelheden vegetatie). Ook laten juist de snellere, grotere en vrij zwemmende exemplaren zich makkelijker vangen. Uiteraard zijn eventuele zichtwaarnemingen van bijvoorbeeld Snoek en Karper meegenomen in de resultaten. Doordat deze inventarisatie deels in de (na ) zomer is uitgevoerd kunnen er veel éénzomerige exemplaren van de wat grotere en vrij zwemmende soorten worden gevangen. De determinatie vond plaats in het veld. Alle vangsten en waarnemingen zijn op veldkaarten ingetekend. Daarbij is de classificatie uit Tabel 3 aangehouden. Gevangen exemplaren zijn weer teruggezet. Tabel 3. Abundantieklassen voor faunakartering Abundantieklasse Aantal exemplaren > Rugstreeppad Het doel van dit onderzoek was inzicht te krijgen in de aanwezigheid van Rugstreeppad en zijn voortplantingslocaties. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van de meest recente versie van het protocol voor inventarisaties zoals is opgesteld door Gegevensautoriteit Natuur (GaN). Er zijn twee avond /nachtbezoeken uitgevoerd (op 15 mei en 6 juni) en een dagbezoek (3 juli). De bezoeken zijn zoveel mogelijk tijdens vochtig en rustig weer uitgevoerd. Alle waarnemingen zijn op veldkaarten ingetekend. Tijdens een nachtelijk bezoek worden de potentiële voortplantingsplaatsen opgezocht en worden roepende mannetjes geteld. Op paden en andere open plekken kunnen s nachts adulte dieren worden waargenomen. Tijdens een dagbezoek wordt met een schepnet gemonsterd. Aan de hand van de waargenomen larven kan afgeleid worden op welke

11 9 plaatsen daadwerkelijk voortplanting heeft plaatsgevonden. Daarnaast kunnen ook adulte dieren worden gevangen. Voor de kaarten is de classificatie uit Tabel 3 aangehouden. 2.4 Broedvogels Het doel van het broedvogelonderzoek was inzicht te krijgen in relatieve aantallen en de verspreiding van jaarrond beschermde soorten, vogelsoorten uit categorie vijf waarvan inventarisatie gewenst is (lijst LNV 2009) en Rode Lijst soorten. De geïnventariseerde soorten en de categorie waaronder ze vallen staan vermeld in Tabel 4 (namen volgens BIJLSMA ET AL., 2001). Een aantal soorten vallen in twee categorieën. De jaarrond beschermde soorten Huismus en Gierzwaluw zijn niet geïnventariseerd. De inventarisatie is uitgevoerd conform de landelijk gebruikelijke methodiek zoals uitgebreid beschreven in (VAN DIJK & BOELE, 2011). Tabel 4. Geïnventariseerde vogelsoorten in Almere De Vaart in 2012 met vermelding van categorie (JBS = jaarrond beschermd, RL = Rode Lijst, 5 = categorie 5), zie tekst. Naam Categorie Naam Categorie Roerdomp RL Veldleeuwerik RL Woudaap RL Oeverzwaluw 5 Blauwe reiger 5 Boerenzwaluw RL, 5 Havik JBS Huiszwaluw RL, 5 Sperwer JBS Graspieper RL Buizerd JBS Gele kwikstaart RL Torenvalk 5 Nachtegaal RL Boomvalk JBS, RL Zwarte roodstaart 5 Kwartelkoning RL Gekraagde roodstaart 5 Tureluur RL Snor RL Zomertortel RL Spotvogel RL Koekoek RL Grauwe vliegenvanger RL, 5 Kerkuil JBS Baardman Bosuil 5 Matkop RL Ransuil JBS, RL Boomklever 5 IJsvogel 5 Wielewaal RL Grote bonte specht 5 Zwarte kraai 5 Kleine bonte specht 5 Kneu RL Van Buizerd, Havik, Sperwer, Boomvalk, Ransuil en Kerkuil zijn zoveel mogelijk ook de nesten gelokaliseerd. Op grond van de te inventariseren soorten en de beste inventarisatietijd is per biotoop het aantal benodigde bezoekrondes bepaald. Vanwege het beperkte aantal te inventariseren soorten kon in enkele biotopen volstaan worden met minder dan vijf bezoeken. Tijdens de inventarisatie naar beschermde flora zijn enkele aanvullende waarnemingen verzameld.

12 10 Hieronder wordt per biotoop de gevolgde werkwijze nader toegelicht. Bos (5 bezoekrondes) Om nesten van reigers, roofvogels en kraaien (Blauwe reiger, Buizerd, Sperwer, Havik, Zwarte kraai en eventueel Torenvalk) op te sporen zijn in april de bossen voorafgaand aan het in blad komen van de bomen tweemaal doorzocht. Dit is ook een goede periode voor de inventarisatie van spechten, Matkop en Boomklever. Half mei, eind mei en rond half juni zijn vervolgbezoeken afgelegd. Tijdens deze laatste drie bezoeken zijn gevonden nesten (van roofvogels) gecontroleerd en zijn zomergasten als Boomvalk, Koekoek, Zomertortel, Gekraagde roodstaart, Grauwe vliegenvanger, Spotvogel en Wielewaal geïnventariseerd. Waterlopen (3 bezoekrondes) Waterlopen zijn geïnventariseerd op de aanwezigheid van de IJsvogel (april en mei). In juni is een vervolg bezoek afgelegd. Moeras (4 bezoekrondes) Moerasgebieden zijn viermaal in de vroege ochtend bezocht (driemaal in april en mei en éénmaal in juni). Akkers en braakliggend terrein (3 bezoekrondes) Om Rode Lijst soorten die op akkers en braakliggende terreinen broeden te inventariseren (Veldleeuwerik, Graspieper en Gele kwikstaart) hebben eind mei en in juni gericht twee inventarisatierondes plaats gevonden. De Oeverzwaluw is bij deze rondes meegenomen. Ook in april heeft in dit biotoop een inventarisatieronde plaatsgevonden. Bouwterrein/Nieuwbouw/Bedrijventerrein (2 bezoekrondes) Bedrijventerreinen zijn in mei en juni onderzocht op de aanwezigheid van Zwarte roodstaart. Waarnemingen van Kneu en Huiszwaluw zijn meegenomen. In totaal zijn in de periode april t/m juni vijf bezoeken uitgevoerd, vanaf een half uur voor zonsopgang. In de ochtenduren is de zangactiviteit van de meeste zangvogelsoorten het hoogst en worden dus de meeste waarnemingen gedaan. Tijdens het onderzoek naar vleermuizen en Rugstreeppad zijn waarnemingen van relevante s nachts actieve vogelsoorten meegenomen. Tabel 5. Bezoekdatums en weersomstandigheden tijdens de veldbezoeken van de broedvogelinventarisatie in Almere De Vaart in 2012 (N = nachtronde). Bezoek Datums 1 10 april 2 30 april 3 13 mei 4 23 mei 5 12 juni N1 14 mei N2 6 juni

13 11 Tabel 6. Overzicht en informatie van de veldbezoeken ten behoeve van het vleermuisonderzoek in in Het weer beïnvloedt de activiteit van vogels. Bij harde wind, neerslag, lage en ook hoge temperaturen zijn vogels minder actief. Geprobeerd is dergelijke omstandigheden tijdens de veldbezoeken zoveel mogelijk te vermijden. Tijdens de bezoeken waren de weersomstandigheden over het algemeen gunstig. De bezoekdatums staan in Tabel 5. Na het digitaliseren van alle geldige waarnemingen zijn deze met behulp van een door Van der Goes en Groot ontwikkeld programma geclusterd tot territoria, waarbij de SOVON criteria (VAN DIJK & BOELE, 2011) werden gehanteerd. Vervolgens zijn deze territoria gecontroleerd. Resultaat van de clustering is per soort een stippenkaart met alle aangetroffen broedvogelterritoria. 2.5 Zoogdieren Vleermuizen Het doel van het vleermuisonderzoek is om een globale indruk te krijgen van de aanwezigheid en de verspreiding van vleermuizen in het onderzoeksgebied. Omdat de onderzoeksvraag verschilt met een standaard protocolonderzoek naar gebiedsfuncties is afgeweken van de richtlijnen uit het protocol voor vleermuis inventarisaties zoals dat is opgesteld door het Vleermuisvakberaad (VLEERMUISVAKBERAAD, 2012). De vleermuisinventarisatie heeft vlak na de avondschemering plaatsgevonden. Door te zoeken naar verblijfplaatsen, vliegroutes en foerageergebieden zijn de gebiedsfuncties voor de aanwezige vleermuissoorten in kaart gebracht. Overdag kunnen (potentiële) vleermuisverblijven in gebouwen of bomen worden vastgesteld, waarbij soms ook sporen van gebruik zichtbaar zijn. Het feitelijke terreingebruik door vleermuizen is s nachts onderzocht door middel van surveilleren en posten met gebruik van batdetectors. Door de globale opzet van het onderzoek is het mogelijk dat niet alle verblijfplaatsen in de onderzochte gebieden zijn gevonden. Veel waarnemingen worden in het veld geïnterpreteerd. Er zijn drie bezoeken volbracht in de periode juni tot en met augustus In Tabel 6 zijn de bezoekdatums, weersomstandigheden, opzet en de Datum Tijd Weersomstandigheden (Bewolking / Wind / Temperatuur ( C)) 6 juni 00:30 01:45 2/8 / O2 /13 /enkele spetters 26 op 27 juli 22:30 01:00 0/8 / O2 / 18 / droog 4 oktober 20:00 22:45 6/8 / ZW1 / 8 / af en toe kleine bui Opzet Terreingebruik en zwermactiviteit Terreingebruik en zwermactiviteit Terreingebruik en baltsactiviteit Inzet Eén persoon met batdetector Eén persoon met batdetector Eén persoon met batdetector

14 12 geleverde inzet per bezoek weergegeven Overige zoogdieren Waarnemingen van zoogdieren als Egel, Bever, Wezel en Hermelijn en waarnemingen die wijzen op de aanwezigheid van deze zoogdieren (zoals uitwerpselen en vraatsporen) zijn genoteerd. Al deze soorten zijn moeilijk te inventariseren.

15 13 3 Beschermde flora In is in 2012 de Rietorchis (Tabel 2) aangetroffen. Het ging om bloeiende planten. De verspreiding van de Rietorchis binnen het onderzoeksgebied is weergegeven op de kaart in Bijlage 1. Rietorchis De Rietorchis op enkele locaties aan de noordzijde van de penitentiaire inrichting aangetroffen. Het ging hier om tientallen exemplaren. Daarnaast zijn enkele planten gevonden op een zandig talud op een braakliggend terrein in het noorden van het gebied. Alleen op de laatste locatie werd de soort in 2004 ook aangetroffen. In 2008 kon de Rietorchis in het geheel niet worden vastgesteld in het gebied. De Rietorchis is één van de meest algemene orchideeënsoorten van Nederland. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in West Nederland. Ze gedijt vooral onder vochtige, matig voedselrijke omstandigheden. In verlandingssituaties is de Rietorchis de meest voorkomende orchidee. De Rietorchis bloeit in de voorzomer met roze tot paarsrode bloemen. Ze heeft behoefte aan een zonnige tot licht beschaduwde standplaats die zomers niet mag uitdrogen. Figuur 2. Groeiplaats van Rietorchis in noordelijk deel plangebied.

16 14 4 Vissen Een overzicht van de aangetroffen vissen staat in Tabel 7. Er zijn zeven vissoorten gevangen, waaronder één beschermde, de Kleine modderkruiper. Op zeven locaties is een bemonstering uitgevoerd. De verspreidingskaart van de beschermde vissen en de bemonsterde trajecten zijn terug vinden op de kaart in Bijlage 2. In het gebied is relatief weinig water aanwezig dat geschikt is als leefgebied voor vissen. Tabel 7. Vastgestelde soorten vissen met bijbehorende indicatie van de aantallen in Almere De Vaart in Soort Aantal Beschermd Karper Blankvoorn Kleine modderkruiper x (HR II) Snoek Driedoornige stekelbaars Tiendoornige stekelbaars Baars Hieronder wordt het voorkomen van de aangetroffen beschermde vissen besproken. Er worden daarbij enkele karakteristieke uiterlijke en ecologische kenmerken van de vissen genoemd. Kleine modderkruiper De Kleine modderkruiper is een vissoort met een voorkeur voor een zandige bodem en enige modderlagen in de nabijheid. Daarnaast is een goed ontwikkelde water en oevervegetatie in combinatie met een glooiend verloop van de oever zeer gunstig voor deze soort. De Kleine modderkruiper staat in Tabel 2 van de Flora en faunawet en bijlage II van de Habitatrichtlijn. In Almere De Vaart werd de Kleine modderkruiper vooral aangetroffen in de noordoostelijke helft van het gebied, in de watergang langs het Wout Wagtmanspad. De soort komt hier in lage aantallen voor.

17 15 5 Amfibieën Hoewel hier en daar geschikt habitat aanwezig is werd de Rugstreeppad niet aangetroffen in. Het gebied ligt redelijk geïsoleerd tussen bossen en wegen. Mogelijk is de soort hierdoor minder goed in staat op eigen kracht te bereiken.

18 16 6 Broedvogels In totaal zijn van negen soorten 24 territoria vastgesteld (zie Tabel 8). De verspreidingskaarten van de vastgestelde broedvogels zijn te vinden Bijlage 3. Tabel 8. Aantal territoria van broedvogels in Almere De Vaart in Soorten met een * staan vermeld op de Rode Lijst. Soort Aantal Soort Aantal Buizerd 2 Nachtegaal* 1 Koekoek* 2 Matkop* 1 Kerkuil* 1 Zwarte kraai 6 Grote bonte specht 5 Kneu* 1 Gele kwikstaart* 5 Aantal soorten 9 Aantal territoria 24 De in de verspreidingskaarten weergegeven territoriumstippen liggen meestal op de locatie van de waarneming met de hoogste broedzekerheidscode binnen de datumgrenzen. Vaak is sprake van meerdere waarnemingen die samen een territorium vormen. De stip geeft meestal niet de locatie van een eventueel nest aan. Het gebied rondom de territoriumstip dat voldoet aan de eisen die de desbetreffende soort aan zijn leefgebied stelt is onderdeel van het territorium. De grootte van het territorium hangt af van de soort en de kwaliteit van het leefgebied. 6.1 Rode Lijst Van de negen vastgestelde broedvogels komen er zes voor op de Rode Lijst van de Nederlandse Broedvogels (VAN BEUSEKOM ET AL., 2005). Het betreft Koekoek (kwetsbaar), Kerkuil (kwetsbaar), Gele kwikstaart (gevoelig), Nachtegaal (kwetsbaar), Matkop (gevoelig) en Kneu (gevoelig). 6.2 Niet broedvogels Van enkele soorten voldeden de verzamelde waarnemingen niet aan de criteria voor het vaststellen van een geldig territorium. Het betreft Torenvalk (exemplaar op 13 juni) en Oeverzwaluw (enkele territoriale exemplaren op 13 juni). De Oeverzwaluw heeft voorgaande jaren een kolonie gehad in het gebied, maar dit jaar zijn ze door de vele werkzaamheden niet teruggekeerd. 6.3 Jaarrond beschermde broedvogels Voor broedvogels wordt in principe geen ontheffing voor de Flora en faunawet verleend. Men dient verstorende activiteiten buiten het broedseizoen te laten plaatsvinden. Van enkele soorten zijn de nesten jaarrond beschermd. De lijst met vogelsoorten waarvan de nesten gedurende het hele jaar zijn

19 17 beschermd is in 2009 aangepast (zie Tabel 9). Voor deze soorten kan, meestal alleen buiten het broedseizoen, wel ontheffing worden aangevraagd. Een omgevingscheck is dan vereist. Een deskundige moet in dat geval vaststellen of de desbetreffende soort zelfstandig een vervangend nest kan vinden in de omgeving. Indien dit niet het geval is moet, voor zover mogelijk, een alternatief nest worden aangeboden. Wanneer ook dit niet mogelijk is moet ontheffing worden aangevraagd. De overige vogelsoorten keren weliswaar vaak terug naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar beschikken over voldoende flexibiliteit om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. Van deze soorten zijn de verblijfplaatsen alleen dan beschermd als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen (cat. 5). De verblijfplaatsen van twee van de aangetroffen broedvogelsoorten zijn jaarrond beschermd. Het betreft Buizerd en Kerkuil. De Kerkuil is een soort die elk jaar op dezelfde plaats broedt en die daarin zeer honkvast is of afhankelijk van bebouwing (cat. 3). Van de Buizerd wordt verondersteld dat zij maar in beperkte mate in staat is zelf een nest te bouwen (cat. 4). 6.4 Soortbesprekingen Tabel 9. Vogelsoorten waarvan de nesten in principe jaarrond zijn beschermd met beschermingscategorie (1 = soorten die ook buiten het broedseizoen het nest gebruiken als vaste rustof verblijfplaats, 2= koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of biotoop, 3 = soorten die elk jaar op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing, 4 = soorten die niet of nauwelijks zelf in staat zijn een nest te maken). Per vogelsoort wordt hieronder de verspreiding van de territoria in kort toegelicht. Achter elke soort is het aantal vastgestelde territoria vermeld en of het een Rode lijst soort betreft. Soort Categorie Boomvalk 4 Buizerd 4 Gierzwaluw 2 Grote gele kwikstaart 3 Havik 4 Huismus 2 Kerkuil 3 Oehoe 3 Ooievaar 3 Ransuil 4 Roek 2 Slechtvalk 3 Sperwer 4 Steenuil 1 Wespendief 4 Zwarte wouw 4

20 18 Buizerd (2) Van beide vastgestelde territoria van de Buizerd werd het nest gevonden. Ze lagen in de bospercelen in het zuidoostelijk deel van het gebied. In 2008 werd één territorium in het gebied vastgesteld. Koekoek (2, Rode Lijst: kwetsbaar) Aan de rand van het gebied is op twee plaatsen een territorium van de Koekoek vastgesteld. In de ruigtes en rietvelden in en rond het plangebied zijn tal van potentiële waardvogels aanwezig die dienst kunnen doen als pleegouder voor de jongen van de Koekoek. Ook in 2004 werden twee territoria van Koekoek vastgesteld, tegen geen enkele in Kerkuil (1, Rode Lijst: kwetsbaar) In één van de schuren van een afvalverwerkingsbedrijf in het gebied zijn bedelende jonge Kerkuilen gehoord. Tevens is in het gebied enkele malen een adult dier jagend waargenomen. In 2004 en 2008 werd deze soort niet vastgesteld. Grote bonte specht (5) Vier van de vijf vastgestelde territoria lagen in de zuidelijk gelegen bospercelen in het gebied. In 2008 werden drie territoria vastgesteld. Gele kwikstaart (5, Rode Lijst: gevoelig) In de open velden van zijn vijf territoria vastgesteld. Zowel in 2004 als in 2008 werden vier territoria van Gele kwikstaart vastgesteld in het gebied. Nachtegaal (1, Rode Lijst: kwetsbaar) Aan de westzijde van het gebied was een territorium van de Nachtegaal aanwezig. Ook in 2004 werd een territorium van de Nachtegaal vastgesteld in het gebied. Matkop (1, Rode Lijst: gevoelig) Aan de oostzijde van het gebied was een territorium van de Matkop Figuur 3. De Grote bonte specht is toegenomen in Almere De Vaart.

21 19 aanwezig. In 2008 ging het om twee territoria, in 2004 om één territorium. Zwarte kraai (6) De meesten van de zes vastgestelde territoria lagen aan de rand van het gebied. Van alle zes de vastgestelde territoria werd het nest gevonden. Ook in 2008 werden zes territoria vastgesteld in het gebied. In 2004 ging het om drie territoria. Kneu (1, Rode Lijst: gevoelig) In het noorden van het gebied kon een territorium van de Kneu worden genoteerd. In 2008 en 2004 werden twee territoria vastgesteld in het gebied. Enkele van de in 2012 geïnventariseerde soorten werden in 2004 en 2008 wel vastgesteld in het gebied maar in 2012 niet. In 2004 ging het om een territorium van Torenvalk, zeven territoria van Veldleeuwerik, een territorium van Graspieper, een kolonie van 300 paar Oeverzwaluwen en een territorium van Zwarte roodstaart. In 2008 ging het om drie territoria van Graspieper en één territorium van Spotvogel.

22 20 7 Zoogdieren 7.1 Vleermuizen In zijn vier soorten vleermuizen vastgesteld. In Tabel 10 staan de aangetroffen soorten. De verspreidingskaart van de aangetroffen vleermuizen staat in Bijlage 4. Tabel 10. Vastgestelde soorten vleermuizen met bijbehorende indicatie van de aantallen in in Soort Aantal Beschermd Ruige dwergvleermuis enkele x (HR IV) Gewone dwergvleermuis 10 tallen x (HR IV) Rosse vleermuis enkele x (HR IV) Laatvlieger enkele x (HR IV) Er werden vooral foeragerende exemplaren waargenomen. Van de Gewone dwergvleermuis zijn drie paarverblijfplaatsen aangetroffen. Per soort wordt hieronder het voorkomen van de aangetroffen vleermuizen in kort toegelicht. Gewone dwergvleermuis In werden Gewone dwergvleermuizen vooral aangetroffen langs de diverse beplantingen in het gebied. Vooral de laanbeplanting langs het Wout Wagtmanspad en de bospercelen in de zuidoostelijke hoek van het gebied waren in gebruik als jachtgebied. In het najaar zijn op drie plekken in baltsende mannetjes van de Gewone dwergvleermuis waargenomen. In de regel bevinden de baltsende mannetjes zich niet ver van hun paarverblijven. Het is daarom aannemelijk dat paarverblijven in het gebied aanwezig zijn. De Gewone dwergvleermuis is de meest verspreide en talrijkste vleermuissoort in Nederland. Deze soort is hoofdzakelijk gebouwbewonend, waarbij het gehele jaar vooral spouwmuren en besloten ruimtes achter betimmeringen en daklijsten worden gebruikt. Nachtelijk zwermgedrag rond een verblijfplaats in voorjaar en zomer duidt op de aanwezigheid van (kraam)kolonies. Door de verborgen leefwijze gedurende de winterperiode zijn overwinterende dieren vaak onvindbaar. Een sterke aanwijzing voor dergelijke winterverblijven zijn de aanwezigheid van paar gezelschappen die gedurende de baltsperiode in de nazomer en herfst rond verblijfplaatsen kunnen worden waargenomen. Jachtgebieden bevinden zich overwegend in besloten tot halfopen landschap binnen enkele kilometers van de (zomer)verblijven. De jachtgebieden worden vanaf de verblijfplaatsen bereikt via vaste en veelal beschutte vliegroutes (bomenlanen, boszomen, watergangen, e.d.).

23 21 Ruige dwergvleermuis In werden enkele Ruige dwergvleermuizen aangetroffen. Deze soort maakte grofweg van het zelfde foerageergebied gebruik als de Gewone dwergvleermuis. De Ruige (of Nathusius ) dwergvleermuis is in ons land jaarrond een algemeen verspreide soort, met name ten noorden van de grote rivieren. Het leefgebied is zeer divers, maar de grootste aantallen bevinden zich in bosrijk of parkachtig gebied. Ruige dwergvleermuizen gebruiken uiteenlopende (tijdelijke) verblijfplaatsen, zoals: boomholten, bastspleten, nestkasten, spouwmuren, houtstapels en kelders. Hoewel de soort in ons land ook s zomers verspreid wordt waargenomen, bevinden kraamkolonies zich vooral in Noord en Oost Europa (slechts één keer in ons land). Laatvlieger In het gebied zijn slechts enkele Laatvliegers aangetroffen. Het ging om jagende exemplaren langs de laanbeplanting van het Wout Wagtmanspad en de rietlanden van de Oostvaarderszone. De Laatvlieger komt in ons land algemeen verspreid voor rond dorpen in agrarisch gebied, parken, tuinen en stadsranden. De soort staat in Nederland bekend als jaarrond uitsluitend gebouwbewonend. Kraamkolonies worden vooral aangetroffen op (kerk)zolders, in spouwmuren of achter gevelbekleding, waarbij dieren vaak weggekropen zijn tussen balken en in spleten. Een populatie bewoont veelal een netwerk van verblijven, waarbij relatief vaak van plaats wordt gewisseld. Overwinterende dieren worden meestal in kleine groepjes aangetroffen, mogelijk in dezelfde gebouwen als waarin zich de zomerverblijven bevinden. Laatvliegers foerageren na het uitvliegen eerst kort in sociale groepen nabij de kolonieplaats. Daarna zoeken ze afzonderlijk de open jachtgebieden op, veelal gelegen in kleinschalig agrarisch gebied dat rijk is aan vochtige graslanden. Hierbij kunnen relatief grote afstanden worden afgelegd. Rosse vleermuis In de noordelijke hoek van werd een enkele keer een Rosse vleermuis waargenomen. Het ging om een enkel jagend exemplaar langs de laanbeplanting van het Wout Wagtmanspad en de rietlanden van de Oostvaarderszone. De Rosse vleermuis is een echte bosbewoner en komt in bosrijke delen en oudere parken van ons land algemeen voor. De kraamkolonies, die regelmatig bestaan uit meer dan honderd vrouwtjes, bevinden zich vaak verdeeld over een netwerk van meerdere boomholten van vooral Beuk of Zomereik. In de kraamperiode verhuizen de dieren regelmatig. De mannetjes

24 22 verblijven in de zomerperiode verspreid in kleine groepen in boomholten. In de nazomer is de baltsperiode en hebben de mannetjes een territorium bij een boomholte. Hier worden dan met enkele vrouwtjes paargezelschappen gevormd. In het najaar worden ook wel alternatieve verblijfplaatsen zoals vleermuiskasten en hoogbouw gebruikt. Winterverblijven kunnen zich in dikke bomen bevinden, maar worden in ons land niet vaak aangetroffen. Rosse vleermuizen jagen bij voorkeur hoog boven open gebieden als bosranden, weiden, moerassen en meren. Jachtgebied en verblijfplaats kunnen relatief ver uit elkaar liggen (10 km). Vliegroutes lijken nauwelijks gebonden aan landschapselementen en worden hoog, hoger dan tien meter, en snel vliegend overbrugd. 7.2 Overige zoogdieren Er werden in het gebied regelmatig Reeën en Vossen gezien. Tevens zijn op diverse plekken in het gebied sporen van Bevers waargenomen. Voor de verspreidingskaart van de Bever, zie Bijlage 5. Op enkele plekken is een Konijn aangetroffen, alsmede Molshopen. Eénmaal werd een Egel gezien.

25 23 8 Conclusie en aanbevelingen Tijdens de inventarisatie zijn beschermde soorten aangetroffen (zie Tabel 11). Tabel 11. Aangetroffen beschermde soorten (uitgezonderd broedvogels, zie daarvoor Tabel 8) in de in FF = Flora en faunawet, met vermelding van beschermingsregime (1 = vrijgesteld van verboden (algemene soorten), 2 = overig, 3 = streng beschermd (HR IV/ bijlage 1 AMvB en broedvogels), JBS = vogelsoorten met jaarrond beschermde nesten); HR = Habitatrichtlijn, met vermelding van de bijlage; RL = Rode lijst, met vermelding van categorie (GE = gevoelig, KW = kwetsbaar, BE = bedreigd, EB = ernstig bedreigd, VNW = in het wild verdwenen); zie verder VAN DUUREN ET AL. (2003). Nederlandse naam FF HR RL Planten Rietorchis 2 Vissen Kleine modderkruiper 2 II Vogels Alle aangetroffen soorten 3 Buizerd 3 (JBS) Koekoek 3 KW Kerkuil 3 (JBS) KW Gele kwikstaart 3 GE Nachtegaal 3 KW Matkop 3 GE Kneu 3 GE Zoogdieren Egel 1 Mol 1 Ruige dwergvleermuis 3 IV Gewone dwergvleermuis 3 IV Rosse vleermuis 3 IV Laatvlieger 3 IV Konijn 1 GE Bever 3 II, IV GE Vos 1 Ree 1 In het onderzoeksgebied zijn beschermde soorten planten, vissen, vogels en zoogdieren vastgesteld. Hiervan behoren Egel, Mol, Konijn, Vos en Ree tot de beschermde algemene soorten. Voor deze soorten gelden geen verbodsbepalingen als werkzaamheden worden verricht in het kader van ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Een ontheffing is voor deze soorten niet nodig. In het onderzoeksgebied zijn beschermde planten uit tabel 2 gevonden (zie Tabel 11). Het betreft de Rietorchis. Als (negatieve) effecten van de ruimtelijke ingreep worden verwacht dan dient een ontheffingsaanvraag te worden ingediend, waarin passende mitigerende en compenserende maatregelen worden beschreven. In het onderzoeksgebied zijn beschermde vissen uit tabel 2 gevonden (zie Tabel 11). Het gaat om de Kleine modderkruiper.

26 24 Wanneer (negatieve) effecten van de ruimtelijke ingreep worden verwacht en wanneer niet volgens een goedgekeurde gedragscode wordt gewerkt, dient ontheffing te worden aangevraagd voor deze tabel 2 soort. In het plangebied zijn broedvogels vastgesteld. Voor de aanwezige broedvogels dienen de werkzaamheden waarbij nesten verstoord of vernield kunnen worden, buiten het broedseizoen plaats te vinden. Een ontheffing is voor deze broedvogels dan niet nodig. Het broedseizoen loopt ruwweg van maart tot en met juli. In het gebied zijn daarnaast broedvogels aangetroffen waarvan de verblijfplaatsen jaarrond zijn beschermd. Het betreft Buizerd en Kerkuil. Als (negatieve) effecten van de ingreep op de verblijfplaatsen van deze soorten worden verwacht, dient een ontheffing te worden aangevraagd. In de ontheffingsaanvraag dienen passende mitigerende en compenserende maatregelen te worden beschreven. Wanneer in een ontheffingsaanvraag kan worden aangetoond dat de verstoorde vogels naar alternatieve, gelijkwaardige (eventueel aan te bieden) nestgelegenheid in de directe omgeving kunnen uitwijken, zal ontheffing niet nodig zijn omdat geen van de verboden van de Flora en faunawet wordt overtreden (positieve afwijzing). In het plangebied zijn verblijvende vleermuizen aangetroffen. Het gaat om de Gewone dwergvleermuis. Indien werkzaamheden worden verricht aan gebouwen of bomen waarin de vleermuizen zijn aangetroffen, dan dient een ontheffingsaanvraag te worden ingediend, waarin passende mitigerende en compenserende maatregelen worden beschreven. Zorgplicht Voor alle beschermde soorten (alle regimes) geldt de zorgplicht. Natuurbeschermingswet 1998 ligt op ruim 280 meter afstand van Natura 2000 gebied Markermeer & IJmeer, op bijna één kilometer afstand van Natura 2000 gebied Lepelaarplassen en op ruim 1100 meter afstand van Natura 2000 gebied Oostvaardersplassen. Afhankelijk van de aard van de plannen zal mogelijk een aparte effectstudie moeten worden gedaan naar de gevolgen van deze plannen voor de beschermde waarden van deze Natura 2000 gebieden.

27 25 9 Literatuur BEUSEKOM, R. VAN, HUIGEN P., HUSTINGS F., DE PATER, K. & THISSEN J. (RED.), Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Tirion uitgevers B.V., Baarn. BIJLSMA, R.G., HUSTINGS F. & C.J. CAMPHUYSEN, Algemene en schaarse vogels van Nederland (Avifauna van Nederland 2). GMB Uitgeverij/KNNV Uitgeverij, Haarlem/Utrecht. BRIGGS, B. & D. KING, The Bat Detective. A fieldguide for bat detection. Stag Electronics, West Sussex. BROEKHUIZEN, S., B. HOEKSTRA, V. VAN LAAR, C. SMEENK & J.B.M. THISSEN (RED.), Atlas van de Nederlandse zoogdieren. 3 e herziene druk. Utrecht. CREEMERS, R.C.M., & J.C.W. VAN DELFT (RAVON, RED.), De amfibieën en reptielen van Nederland Nederlandse Fauna 9. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, & European Invertebrate Survey Nederland, Leiden. KNNV Uitgeverij, Utrecht. CREEMERS, R.C.M., Bedreigde en kwetsbare reptielen en amfibieën in Nederland. Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M., R.W. AKKERMANS, R.E.M.B. GUBBELS & G. HOOGERWERF, Vissen in Limburgse beken. De verspreiding en ecologie van vissen in stromende wateren in Limburg. Maastricht. DIJK A.J. VAN & A. BOELE, Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. DUUREN, J. VAN, G.J. EGGINK, J. KALKHOVEN, J. NOTENBOOM, A.J. VAN STRIEN & R. WORTELBOER (eindredactie), Natuurcompendium Natuur in cijfers. Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg en Heerlen, Milieu en Natuurplanbureau, Bilthoven (RIVM) en Wageningen (DLO). FLORON, Nieuwe Atlas van de Nederlandse Flora. KNNV Uitgeverij, Zeist. GRIMMBERGER, E., Gids van de Vleermuizen van Europa. Tirion, Baarn. GROEN, F.M. VAN, D. SLUIS, Beschermde flora en fauna Almere: De Vaart, inventarisatie beschermde flora en fauna G&Grapport (deelrapport), Van der Goes en Groot, Alkmaar. GROEN, F.M. VAN, M. VAN STRAATEN, Almere: De Vaart, inventarisatie beschermde flora en fauna G&G rapport , Van der Goes en Groot, Alkmaar. HOLLANDER, H. & P. VAN DER REEST, Rode lijst van bedreigde

28 26 zoogdieren in Nederland (basisdocument). Utrecht. KAPTEYN, K., Vleermuizen in het landschap. Over hun ecologie, gedrag en verspreiding. Provincie Noord Holland, Noordhollandse Zoogdierstudiegroep, Het Noordhollands Landschap, Haarlem. LANGE, R., P. TWISK, A. VAN WINDEN & A. VAN DIEPENBEEK, Zoogdieren van West Europa. Utrecht. LENDERS, H.J.R., C.C.H. MARIJNISSEN & R.P.W. H. FELIX, Waarnemen en herkennen van amfibieën en reptielen in het veld. 4 e druk. Stichting RAVON, Nijmegen. LIMPENS, H., K. MOSTERT & W. BONGERS (RED.), Atlas van de Nederlandse vleermuizen: onderzoek naar verspreiding en ecologie. Utrecht. MEIJDEN, R. VAN DER, Heukels Flora van Nederland. 23 e druk. Wolters Noordhoff, Groningen. MEIJDEN, R. VAN DER, B. ODÉ, C.L.G. GROEN, J.P.M. WITTE & D. BAL, Bedreigde en kwetsbare vaatplanten in Nederland: basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria 26: NIE, H.W. DE & G. VAN OMMERING, Bedreigde en kwetsbare zoetwatervissen in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. Rapport nr. 33, IKC Natuurbeheer, Wageningen. NIE, H.W. DE, Atlas van de Nederlandse Zoetwatervissen. 2 e herziene druk. Doetinchem. NIE, H.W. DE, Beschermde en kwetsbare zoetwatervissen in Nederland. Voorstel voor een rode lijst. Nieuwegein. NÖLLERT, A, C. NÖLLERT, Amfibieëngids van Europa. TIRION Uitgevers bv, Baarn. RAVON WERKGROEP MONITORING, Handleiding voor het monitoren van amfibieën in Nederland. Stichting RAVON, Nijmegen. SDU UITGEVERS, Flora en faunawet, bewerkt en toegelicht door mr. L. Boerema, M.A. Huber, mr. drs. D. van der Meijden, J.A.M. van Spaandonk & mr. A.S. Vreugdenhil. Koninklijke Vermande, Den Haag. SIERDSEMA, HENK, Broedvogels en beheer. Het gebruik van broedvogelgegevens in het beheer van bos en natuurterreinen. SOVON onderzoeksrapport 1995/04. Staatsbosbeheerrapport SOVON VOGELONDERZOEK NEDERLAND, Atlas van de Nederlandse Broedvogels Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey Nederland, Leiden. TWISK, P., A. VAN DIEPENBEEK & J.P. BEKKER, Veldgids Europese zoogdieren. KNNV Uitgeverij, Utrecht. VLEERMUISVAKBERAAD (NETWERK GROENE BUREAUS, ZOOGDIERVERENIGING

29 27 VZZ EN GEGEVENSAUTORITEIT NATUUR). Vleermuisprotocol 2012, 24 februari WEEDA, E.J., 1985, 1987, 1988, 1991, Nederlandse oecologische flora: Wilde planten en hun relaties. Deel 1, 2, 3, 4 en 5. IVN, VARA en VEWIN, Amsterdam. WISMEIJER, H., Zoogdieren van Europa. ANWB bv/ TIRION Uitgevers bv, Baarn.

30 28 Bijlage 1 Verspreidingskaart beschermde flora #Y #Y #Y #Y #Y Verspreidingskaart 2012 Dienst Kadaster en openbare registers, Apeldoorn 0 0,225 km ± Rietorchis #Y 1-5 #Y 6-25 #Y #Y #Y

31 29 Bijlage 2 Verspreidingskaart beschermde vissen #Y #Y #Y Verspreidingskaart 2012 Kadaster Nederland, ,45 km ± bemonsterd Kleine modderkruiper #Y #Y #Y #Y #Y >20 traject

32 30 Bijlage 3 Verspreidingskaarten broedvogels nest nest 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 2 territoria Verspreidingskaart 2012 #A Buizerd

33 31 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 2 territoria Verspreidingskaart 2012 #A Koekoek

34 32 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± #A Kerkuil 1 territorium Verspreidingskaart 2012

35 33 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 5 territoria Verspreidingskaart 2012 #A Grote bonte specht

36 34 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 5 territoria Verspreidingskaart 2012 #A Gele kwikstaart

37 35 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 1 territorium Verspreidingskaart 2012 #A Nachtegaal

38 36 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± #A Matkop 1 territorium Verspreidingskaart 2012

39 37 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± 6 territoria Verspreidingskaart 2012 #A Zwarte kraai

40 38 0 0,275 km Kadaster Nederland, 2012 ± #A Kneu 1 territorium Verspreidingskaart 2012

41 39 Bijlage 4 Verspreidingskaart vleermuizen #I #I #I Verspreidingskaart 2012 Kadaster Nederland, 2012 Gewone dwergvleermuis ± #I baltsend foerageergebied 0 0,45 km

42 40 Bijlage 5 Verspreidingskaart overige zoogdieren!h!h Verspreidingskaart 2012 Kadaster Nederland, 2012 Bever ± #Y sporen 0 0,45 km

43

44 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks- en adviesbureau Hazenkoog 35A Bovendijk 35-G 1822 BS Alkmaar 2295 RV Kwintsheul G&G-rapport Inventarisatie beschermde flora en fauna 2012 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks- en adviesbureau