Brabantse Bestuursscan Gemeente Bergen op Zoom www.bergenopzoom.nl Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant 20 maart 2013
Inleiding Het gemeentebestuur heeft in het kader van het project Krachtig Bestuur in Brabant gebruikgemaakt van het aanbod van de provincie Noord-Brabant, in met de Vereniging van Brabantse Gemeenten, tot deelname aan de door BMC ontwikkelde Brabantse Bestuursscan. De resultaten van de scan zijn een spreekwoordelijke portretfoto (of: spiegelbeeld) van de gemeente om de eigen discussie en die met andere gemeenten en partners te stimuleren over de toekomstbestendigheid van de gemeente. Methodiek Hieronder de schematische weergave van de Brabantse Bestuursscan. Interactie met Gezonde financiële positie Samenwerking Samenwerking 3 O s sverbanden Decentralisatieopgaven Werken naar vermogen Uitvoering: Opdrachtgevers: De kern van het bestuurlijk profiel van de gemeente bestaat uit het fundament van een goed functionerende gemeente, hetgeen blijkt uit een stabiel bestuur, een organisatie die op orde is en een gezonde financiële positie. De bestuurlijke kent diverse vormen, variërend van het uitvoeren van een incidenteel intergemeentelijk project tot clustering van buurgemeenten tot een gemeenschappelijke organisatie. Dit veld is in het rechterdeel van het schema uiteengezet. De informatie is via zelfanalyse met vragenlijsten voor gemeenten (inventarisatie meningen) en deskresearch (inventarisatie feiten) verzameld. Vervolgens heeft een gesprek tussen gemeentebestuurders en enkele leden van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant plaatsgevonden. Dit alles leidt tot een zgn. SWOT-analyse van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen. De gegevens uit de deskresearch en de SWOT-analyse zijn in dit document opgenomen. 2 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 3
De gemeente Bergen op Zoom grenst aan de gemeenten Steenbergen, Roosendaal, Woensdrecht, Reimerswaal en Tholen. De gemeente bestaat uit de kernen Bergen op Zoom (stad), Halsteren en Lepelstraat. Bevolking: de gemeente Bergen op Zoom heeft 66.155 inwoners (per 1-1-2012) waarvan iets meer mannen dan vrouwen. 77,5% is autochtoon (ref. 84% in Noord-Brabant), tegenover 22,5% allochtoon (ref. 16% in Noord-Brabant). Bergen op Zoom kent een bevolkingsgroei van 0,12% (ref. 0,38% in Noord-Brabant) (per 1-1-2012). Dit komt voort uit een geboorteoverschot van 0,08% (ref. 0,21% in Noord-Brabant) en een migratieoverschot van 0,04% (ref. 0,17% in Noord-Brabant). De groene druk (jonger dan 19 jaar) bedraagt 36,8% (38,5% gem. in Noord-Brabant) en de grijze druk (65 jaar of ouder) bedraagt 26,9% (25,7% gem. in Noord-Brabant). Beroepsbevolking: de gemeente Bergen op Zoom heeft een totale beroepsbevolking van 31.100 mensen, waarvan 29.000 werkenden (2011). Bergen op Zoom heeft micro-, kleine, middelgrote en grote ondernemingen in haar gemeente. Het percentage micro- (31%) en kleine ondernemingen (19%) ligt net onder het regionaal en landelijk gemiddelde (deze liggen zowel regionaal als landelijk op 32% (micro) en 23% (kleine ondernemingen). Bergen op Zoom kent een positief oprichtingssaldo in de sectoren groothandel, dienstverlening en detailhandel. Woningen: Bergen op Zoom heeft 28.987 woningen (t.o.v. 1.026.222 in heel Noord-Brabant (per 1-1-2010) en een woningtoename van 0,32%. De gemiddelde woningwaarde bedraagt 213.000,- en ligt daarmee behoorlijk onder het Brabants gemiddelde (ref. 272.000,- in Noord-Brabant). Inkomen: het gemiddeld persoonlijk inkomen bedraagt 28.300,-. Dit blijft iets achter op het regionale gemiddelde van 29.200,- in Noord-Brabant. 6.290 burgers ontvangen een uitkering. Van de personen met een uitkering heeft 51,4% een AO-, 21,9% een WW- en 26,7% een Wwb-uitkering (inclusief 65+ zonder volledige AOW). Er zijn meer AO-, WW- en Wwb-uitkeringen dan gemiddeld in Noord-Brabant en Nederland. Gemeenteraad Lijst Linssen: 6 zetels D66: 3 zetels GBWP: 6 zetels GroenLinks: 2 zetels PvdA: 5 zetels BSD: 2 zetels VVD: 5 zetels SP: 1 zetel CDA: 3 zetels College van burgemeester en wethouders D.W. de Cloe burgemeester (wnd, PvdA) 1 A.J.F.M. Linssen wethouder (Lijst Linssen) A.G.J. van der Weegen wethouder (GBWP) A.J.M. Coppens wethouder (VVD) A.J. van der Wegen wethouder (PvdA) mevr. A.C. Spindler gemeentesecretaris/algemeen directeur Organisatiemodel Het organisatiemodel van de gemeente Bergen op Zoom kent tien lijnafdelingen, die onder de directie vallen. De directie wordt gevormd door de gemeentesecretaris en één directeur. Ondersteunend is de afdeling Concernstaf. Daarnaast vallen de programma s dienstverlening en regionale onder het directieteam. 1 tot 1-3-2013: J.M.M. Polman 4 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 5
Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie Financiën op orde: de gemeente Bergen op Zoom valt voor het begrotingsjaar 2012 onder het gebruikelijke repressief toezicht. Zowel de begroting 2012 als het laatste jaar van de meerjarenraming zijn sluitend ingediend. De afgelopen jaren is het weerstandsvermogen van de gemeente aanzienlijk verslechterd. Op dit moment is het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve onvoldoende om de berekende risico s af te dekken. In de meerjarenraming zijn stortingen opgenomen om de reserve weer op het gewenste niveau te krijgen. Een belangrijke risicopost voor de gemeente is het project ScheldeVesting. In 2012 zullen een aantal onderhoudsplannen worden geactualiseerd. De gemeente verwacht hier een besparing op het onderhoud (door het omlaag brengen van het gewenste onderhoudsniveau) te realiseren. Grondexploitatie: de grondexploitaties zijn voldoende actueel. Door diverse omstandigheden (onder andere de nasleep van Bergse Haven) is de algemene reserve voor grondexploitaties vrijwel nihil. Eventuele tekorten in het grondbedrijf dienen te worden opgevangen door de algemene dienst. Hiervoor is een deel van de algemene reserve van de algemene dienst geoormerkt. : de ambtelijke organisatie van de gemeente Bergen op Zoom zal zich in de toekomst typeren als regie- en netwerkorganisatie. Het college van B&W heeft de keuze herbevestigd en de implementatie versneld; de gemeente Bergen op Zoom gaat groeien naar een regie- en netwerkgemeente. De rol van de overheid verschuift van een overheid die zorgt voor naar een overheid die zorgt dat en van een overheid die regelt dat naar de aansturing van. De ombuigingen noodzaken bovendien om te komen tot een kleinere en effectievere organisatie. Uitvoerende taken worden op afstand gezet in de private markt of in verzelfstandigde uitvoeringsorganisaties. Men gaat zo veel mogelijk samenwerken met partners in en buiten de gemeente. Taken worden zo veel mogelijk uitgevoerd in met omliggende gemeenten. Alles wat niet noodzakelijk door de overheid gedaan dient te worden, wordt uitbesteed of stopgezet. Het doel is op die manier tot een kleinere gemeentelijke organisatie te komen die efficiënter en daadkrachtiger kan opereren. Kortom; er wordt een switch gemaakt van uitvoerder naar regisseur. Samenwerking: om te komen tot een kleinere efficiënter regisserende gemeente is het noodzakelijk dat de gemeente Bergen op Zoom meer en meer gaat samenwerken vanuit het oogpunt om elkaar in de te versterken. De gemeente Bergen op Zoom dient strategische keuzes te maken om taken uit te voeren samen met anderen. Belangrijk onderdeel hiervan is regionale. Ook een goede met burgers, verenigingen, bedrijfsleven en organisaties op het terrein van gezondheid, veiligheid, welzijn en cultuur, wordt nadrukkelijk opgezocht. Consequentie hiervan is dat er anders aangekeken wordt tegen de inzet van personeel, arbeidsverhoudingen, arbeidsrelaties en bedrijfsvoering. Er moet nog flexibeler dan voorheen kunnen worden ingespeeld op de veranderende behoefte van personeel. Het onderscheid tussen vast en tijdelijk personeel als ware het afzonderlijke domeinen van personeelsbeleid/-zorg en bedrijfsvoering vervaagt. Er vindt op dit moment plaats met de directe buren, Woensdrecht en Steenbergen (VW, gezamenlijke Sociale Dienst, overgang begeleiding AWBZ naar de Wmo), met Roosendaal (gezamenlijke lobby en afstemming regio) met de BER-gemeenten Roosendaal en Etten- Leur (bedrijfsvoering, KCC), met zes gemeenten in West-Brabant (veiligheid, voorbereiding uitvoering decentralisaties) en met West-Brabant (onder meer strategische economische en ruimtelijke opgaven en lobby s). 6 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 7
Interactie met Interactie met Gezonde financiële positie Gezonde financiële positie De gemeente Bergen op Zoom heeft een visie ontwikkeld gericht op 2025. Deze toekomstvisie geeft een samenhangend beeld van de gewenste ontwikkelingsrichting voor Bergen op Zoom en luidt als volgt: Bergen op Zoom heeft een eigen identiteit die is ontstaan dankzij de overzichtelijke schaal en een aantal bijzondere kenmerken van de gemeente. De veelal creatieve en trotse inwoners van Bergen op Zoom, de historische binnenstad met een Bourgondische sfeer, de ligging aan het water en de bosrijke omgeving zijn de belangrijkste pijlers van de identiteit van de gemeente. Het is van belang dat toekomstige ontwikkelingen bij de identiteit van Bergen op Zoom passen en waar mogelijk versterken. Voor de toekomstige ontwikkeling van Bergen op Zoom moet worden ingezet op duurzaamheid, kwaliteit, diversiteit en. Dat betekent een keuze voor een ontwikkeling die gericht is op de leefbaarheid van Bergen op Zoom. De besluitvorming hierover houdt rekening met de gevolgen voor toekomstige generaties. Die duurzaamheid komt bijvoorbeeld tot uitdrukking in het versterken van het stedelijk groen, natuur en water. De keuze voor kwaliteit zal af te lezen zijn aan onder andere de leefomgeving, het en de zorg. Dit moet ertoe leiden dat de mensen die in Bergen op Zoom wonen en/of werken de ruimte krijgen voor hun eigen ontplooiing. De keuze voor diversiteit zal zich vertalen naar de authenticiteit van wijken en dorpen, een brede werkgelegenheid en daarop aansluitende vormen van. Voor deze ontwikkeling moet intensief worden samengewerkt met de inwoners en bedrijven in Bergen op Zoom. De richt zich ook naar buiten. De gemeente is in toenemende mate afhankelijk van de met andere gemeenten, met name met de duostad Roosendaal en de andere West-Brabantse gemeenten binnen de regio, maar ook met gemeenten in Zeeland en Vlaanderen. Ook met diverse partners op het gebied van wonen, werken,, zorg, vervoer, toerisme & recreatie, natuur, water, sport, veiligheid en milieu is een intensievere nodig. Altijd gericht op een positieve ontwikkeling voor inwoners, bedrijven en bezoekers van Bergen op Zoom. De toekomstvisie van de gemeente Bergen op Zoom is samen met haar inwoners, bedrijven en instanties opgesteld. De gewenste rol van de gemeente ten opzichte van de inwoners kan het beste worden omschreven als een dienstverlenende rol. De eigen verantwoordelijkheid van de inwoners is daarbij het uitgangspunt. Het is van belang dat de gemeente haar dienstverlening optimaliseert. In 2011 heeft de gemeente onderzoek laten doen naar de tevredenheid hierover. Gemiddeld geeft de inwoner een 7,6 voor de totale dienstverlening (ter referentie, het benchmarkgemiddelde: 7,6). In 2009 scoorde de gemeente Bergen op Zoom 7,5 op dienstverlening. 8 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 9
Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden De strategische keuze in de toekomstvisie voor duurzaamheid, kwaliteit en diversiteit betekent voor werken dat intensivering van de regionale gewenst en zelfs noodzakelijk is. De keuze van Bergen op Zoom houdt ook in dat voor nieuwe industriële bedrijven op termijn geen locaties beschikbaar zijn in Bergen op Zoom. Deze bedrijven zijn aangewezen op Roosendaal of Moerdijk. Binnen de regio ontstaat zo de ruimte voor gemeenten om zich complementair te ontwikkelen. Met de regio vindt afstemming plaats over welke bedrijven op welke locatie worden geaccommodeerd. Bergen op Zoom richt zich vooral op innovatieve en creatieve bedrijvigheid. De strategische keuze voor diversiteit leidt op het thema werken tot de verbreding van de economische structuur met werkgelegenheid op het gebied van toerisme en recreatie, maintenance (technisch onderhoud), zorg en zogenoemde value added logistics (bedrijven die niet alleen het vervoer van goederen verzorgen maar ook een waardevermeerderende activiteit toevoegen). De gemeente zal een actieve rol spelen in het aantrekken van deze sectoren. Bij de selectie van nieuwe bedrijven wordt rekening gehouden met het aanbod op de arbeidsmarkt in kwalitatieve en kwantitatieve zin. Juist de startende ondernemer moet worden gefaciliteerd. Hiervoor zijn woonwerkcombinaties en bedrijfsverzamelgebouwen van belang. De gemeente zal zowel voor bestaande als nieuwe bedrijven de administratieve lastendruk minimaliseren. Dat houdt in dat procedures en formulieren zo eenvoudig mogelijk zijn en dat er vanuit de gemeente vaste contactpersonen worden ingezet. Daarnaast wil de gemeente een faciliterende rol spelen tussen het bedrijfsleven en het om de werkgelegenheid binnen de gemeente te bevorderen. Jeugdzorg: door de achttien gemeenten uit de regio West-Brabant is een gezamenlijke visie op de transformatie van de jeugdzorg opgesteld. Daarin wordt voortgebouwd op de uitgangspunten uit de regionale visie jeugd uit 2010. De gemeenten hebben hierbij tevens hun voorkeur uitgesproken voor een subregionale indeling. De gemeente Bergen op Zoom werkt samen met de gemeenten Moerdijk, Halderberge, Roosendaal, Steenbergen en Woensdrecht. De kern van het subregionale transformatieproject wordt gevormd door het Transformatieteam West-Brabant West. Binnen dit team zijn de wethouders Jeugd van de zes samenwerkende gemeenten vertegenwoordigd. Het doel is om eind 2012 een transformatieplan te hebben opgesteld, dat gericht is op de daadwerkelijke overheveling in 2015. Dit transformatieplan bestaat uit de ontwikkeling van een idealiter toekomstbeeld - de foto van 2015 - en de transformatieagenda. AWBZ/Wmo: op het gebied van de transitie AWBZ/Wmo werkt de gemeente Bergen op Zoom samen met de gemeenten Steenbergen en Woensdrecht. De gemeenten Bergen op Zoom, Steenbergen en Woensdrecht worden vanaf 1 januari 2013 dan ook verantwoordelijk voor het bieden van begeleiding aan alle nieuwe cliënten en alle cliënten met een herindicatie, en vanaf 2014 ook voor de bestaande cliënten. De gemeenten hebben samen een projectplan opgesteld om invulling te geven aan de uitvoering van de het project. Op dit moment is deze transitie controversieel verklaard, waardoor het proces getemporiseerd zal worden. Werken naar vermogen: de gemeente Bergen op Zoom werkt in het kader van de transitie Wwnv alleen. Op dit moment is deze transitie controversieel verklaard, waardoor het proces getemporiseerd zal worden. Voor wat betreft de herstructurering van de WVS wordt samengewerkt met de negen gemeenten in WVS-verband (Etten-Leur, Halderberge, Moerdijk, Roosendaal, Rucphen, Steenbergen, Woensdrecht en Zundert). Andere betrokken partijen zijn: WVS, PMR, werkgevers- en werknemersvakverenigingen, UWV, re-integratiebedrijven en werkgevers. Vanwege het niet meer doorgaan van de bezuinigingen op de rijkssubsidie, is ook de gezamenlijke aanpak van de herstructurering opgeschort. Wel gaat de gemeente voor zichzelf na hoe de uitvoering van de sociale werkvoorziening er in de toekomst uit zou moeten zien. RUD: de regio Midden-Brabant (acht gemeenten) heeft aangegeven te willen samenwerken met de regio West-Brabant (achttien gemeenten) om zo samen één RUD Midden- en West-Brabant te vormen. De 26 gemeenten en de provincie hebben een intentieverklaring ondertekend. Het werkgebied is daarmee gelijk aan de Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant. Hiermee is de inrichting van de RUD begonnen. Het doel is om naast het landelijke basispakket, ook de milieutaken onder te brengen bij de RUD. In de provinciaal bestuurlijke regiegroep van 25 januari 2012 is besloten dat de BRZO-Omgevingsdienst van Noord-Brabant, de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant wordt. Een volledig bedrijfsplan van de nieuwe omgevingsdienst Midden- en West Brabant is vastgesteld. De RUD zal worden opgericht als openbaar lichaam onder een functionele gemeenschappelijke regeling, die wordt aangestuurd door de colleges van de gemeenten en door Gedeputeerde Staten van de provincie. De consequentie voor het personeel van Bergen op Zoom is dat zij straks worden ondergebracht bij de RUD, volgens het principe mens volgt werk. Midden juni 2012 is een definitief bedrijfsplan opgesteld voor Omgevingsdienst Middenen West-Brabant. In de regio is ervoor gekozen om de RUD in Midden- en West-Brabant voortaan de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant te laten heten. Op 27 september 2012 wordt aan het college van B&W van de gemeente Bergen op Zoom gevraagd toestemming te verlenen tot het aangaan van een gemeenschappelijke regeling ten behoeve van het oprichten van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. 10 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 11
Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Werken naar vermogen sverbanden sverbanden sverbanden: de gemeente Bergen op Zoom kent de volgende sverbanden: Openbare Gezondheidszorg West-Brabant (GROGZ), Regionale Ambulancevoorziening Brabant Midden-West-Noord (RAV), Werkvoorzieningschap West-Brabant (WVS), Regionale Milieudienst West-Brabant (RMD), Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant (GRVR), Belgisch-Nederlands Grensoverleg (BENEGO), Belasting West-Brabant (BWB) en Regio West-Brabant. : op het gebied van inning en heffing van belasting is de gemeente Bergen op Zoom aangesloten bij de gemeenschappelijke regeling Belasting West- Brabant. Inmiddels zijn het Waterschap Brabantse Delta en de gemeenten Alphen-Chaam, Bergen op Zoom, Breda, Etten-Leur, Halderberge, Oosterhout, Roosendaal en Woensdrecht tot het sverband toegetreden. Op het gebied van sociale zaken werkt de gemeente Bergen op Zoom samen met de gemeenten Steenbergen en Woensdrecht in ISD Brabantse Wal. 12 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 13
Verslag SWOT-gesprek gemeente Bergen op Zoom 24 oktober 2012 Algemeen Dit verslag is een verkorte weergave van de opgedane resultaten en indrukken tijdens de gesprekken van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant met het college van burgemeester en wethouders en een delegatie van de raad van de gemeente Bergen op Zoom. De gesprekken zijn gevoerd aan de hand van onder meer de beschreven situatie in de deskresearch en de antwoorden in de vragenlijst. De deskresearch maakt integraal onderdeel uit van dit verslag. De focus ligt op een aantal gezichtspunten, te weten: en gezonde financiële positie. Robuust en veerkrachtig bestuur dat ook onder minder gunstige omstandigheden effectief is en adequaat functioneert. Vermogen om opgaven en ambities te definiëren en om te zetten in uitvoering; gereed voor de uitvoering van de decentralisatieopgaven. Visie op ; sbereidheid, bijvoorbeeld strategische opgaven in de regio; prioritering conform opgaven Agenda van Brabant. Kennis en vermogen om te verbinden tussen inwoners, maatschappelijke en bestuurlijke partners. 14 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 15
Interactie met Samenwerking 3 O s Decentralisatie-opgaven Werken naar vermogen Gezonde financiële positie sverbanden Sterk Het college, de raad en de ambtelijke organisatie communiceren voldoende en open over de financiële problematiek. De raad is wat meer ongerust, terwijl het college spreekt over het is in control, maar het ijs is dun. De financiële risico s zijn goed in beeld. De gemeente heeft veel geleerd van de evaluaties over de Bergse Haven. Het is ondubbelzinnig duidelijk dat de regio West-Brabant moet optreden voor de strategische vraagstukken, zoals economie, Europa en infrastructuur. De op operationeel terrein loopt met Roosendaal en Etten-Leur goed. Bergen op Zoom is trekker in West-Brabant op enkele grote dossiers, zoals veiligheidsbeleid (Courage) en Bio Based. Met de negentien gemeenten zijn goede afspraken gemaakt over. Bergen op Zoom en Roosendaal gunnen elkaar veel, met als gevolg dat de goed verloopt. De delegatie van de raad geeft op overtuigende wijze aan dat zij kaders stelt op het terrein van visie en langetermijnperspectief. Bergen op Zoom is leidend in de met de buurgemeenten. Zwak Het is niet mogelijk om met de buurgemeenten afspraken te maken over de woningbouwprogrammering. Het zou goed zijn als de provincie hierin meer regulerend optreedt en andere gemeenten verbiedt om nieuwe exploitaties in ontwikkeling te nemen, want de gemeenten in West-Brabant komen moeizaam tot overeenstemming. De relatie met Breda is geen bijzondere; de excentrische ligging is hier vast de oorzaak van. Er is geen helder beeld over de structuur van de in dit deel van West-Brabant. Het college vindt dat van geval tot geval de juiste schaal wordt gekozen, maar het lijkt er voor de leden van de adviescommissie op dat meer toevallig ad-hocspartners worden geselecteerd. Raadsleden vinden het lastig om te volgen wat er in de met andere gemeenten gebeurt. Laat staan dat zij vinden dat zij daar hun invloed kunnen laten gelden. Een voorbeeld daarvan zijn de safspraken voor de decentralisaties, waar de raadsleden niet helder hebben waarom voor welke partners is gekozen. Kansen De met Woensdrecht en Steenbergen ontwikkelt zich op enkele dossiers, waaronder Sociale Zaken, goed. Er liggen naar het oordeel van de college- en raadsleden veel kansen op strategisch niveau voor Bergen op Zoom, zoals: - subsidiemogelijkheden vanuit Brussel; - uitnutten van de Schelde-Rijnverbinding; - de mogelijkheden die ontstaan door het doortrekken van de A4; - het belang van de regio (Delta) op de as Rotterdam-Antwerpen; - het verbeteren van de A58-aansluiting. Raadsleden vinden een discussie over herindeling niet bedreigend, maar die moet wel zorgvuldig van onderop worden gevoerd. Dat is naar hun mening eens in de 15/20 jaar gewoon nodig. Bedreigingen Als gevolg van de nasleep van de grondexploitatie, waaronder Bergse Haven, is het weerstandsvermogen te laag. De raadsleden geven aan dat het college te veel met de waan van de dag bezig is, terwijl er nu concrete risico s zijn te identificeren voor de lange termijn, zoals het geleidelijk aan verdwijnen van de maakindustrie. De ambtelijke organisatie is weliswaar van goede kwaliteit, maar naar de waarneming van de raadsleden verkrampt, als gevolg van de enorme bezuinigingen. Het is de vraag of de gemeente als werkgever in de toekomst aantrekkelijk genoeg blijft. De raadsleden zien weinig resultaten van de binnen de negentien gemeenten van West-Brabant. De raad is vooral strategisch georiënteerd en het college meer operationeel. Dat zou een risico kunnen opleveren voor de besluitvaardigheid als er geen synergie optreedt tussen beide invalshoeken. 16 Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bergen op Zoom 17