>Werkm odel: Iem and w as s en op bed De oefening vindt plaats op een pop. Bij het uitvoeren van deze vaardigheid wordt ervan uitgegaan dat de cliënt helemaal geen zelfredzaamheid (meer) heeft, en dus niets zelfstandig kan. Er zijn verschillende mogelijkheden bij het uitvoeren van de vaardigheid. Zo kan het voorkomen dat eerst de gehele voorzijde van een cliënt gewassen wordt. Daarna wordt de cliënt gedraaid en dan wordt de achterzijde, rug, stuit en achterkant van de benen Het kan ook dat bij een cliënt eerst het bovenlichaam gewassen wordt en daarna het onderlichaam. Als een cliënt in zijn geheel gewassen moet worden, is het aan te raden om de vaardigheid met twee personen uit te voeren. De deelvaardigheden, zoals het wassen van het gezicht, staan in het boek bij oefeningen of theorie beschreven. Er wordt uitgegaan van het principe: werk van veraf naar dichtbij. Dus bijvoorbeeld eerst de arm wassen die het meest ver van je af ligt en dan de andere arm. Werk van schoon naar vuil. Zoveel cliënten, zoveel variaties. In elke situatie zal de vaardigheid net anders kunnen of moeten worden uitgevoerd. Hierbij hangt dus veel af van de tekorten in de ADL van een cliënt. Ook zijn gewoonten en mogelijkheden en onmogelijkheden van de instelling waar gewerkt wordt belangrijk. Vaak werkt men met twee wasbakken, maar soms ook met één werkbak die dan één of enkele malen verschoond zal moeten worden. Er zijn instellingen waar cliënten met wegwerpdoekjes gewassen worden. Apart zeep gebruiken of apart afdrogen is dan niet meer nodig. Het basisprincipe en de volgorde van wassen is wel hetzelfde. Voorbereiding Vaardigheid Bijzonderheden VOL ONV Essentieel Lees het zorgdossier, overleg. Let op tekorten in de ADL. Vraag om toestemming en vertel wat je gaat doen. Vraag om wensen van de cliënt. Zorg voor voldoende werkruimte rond het bed. Pas tijdig de omgevingstemperatuur aan. Geef cliënt gelegenheid voor toiletgang. Houd rekening met de plaats waar je alle materialen klaar gaat zetten. Overleg met collega s. Zorg dat je weet wat je wel en niet moet doen. Soort zeep, manier en volgorde van wassen. Po, urinaal. Mits dit mogelijk is. Bij rechtshandig: rechts van de cliënt, Vanuit de cliënt gezien. Bij linkshandig: links van de cliënt, Vanuit de cliënt gezien. Uitgeverij Edu Actief b.v. 1
Vaardigheid Bijzonderheden VOL ONV Essentieel Leg de juiste materialen klaar: minimaal twee washandjes minimaal twee handdoeken zeep of ander middel deodorant, lotions kam, borstelen mogelijk andere hulpmiddelen een of twee waskommen met water. schone kleren zak voor gebruikte kleding meestal: handschoenen eventueel schoon maandverband afvalzakje celstofmatje is erg handig wasmand of zak voor de was van de cliënt. Dit is afhankelijk van gewoonten instelling, wensen. Werken met drie handdoeken is vaak fijner. Soms wordt gebruikgemaakt van verschillende kleuren washandjes en handdoeken, bijvoorbeeld wit voor het bovenlichaam, blauw voor het onderlichaam. Ondergoed en kleren zoals pyjama of gewone kleren. Volgens wensen/gewoonten cliënt. Temperatuur volgens wens. Dit wel controleren. Zeker bij wondjes maar vaak ook bij verzorging genitaal gebied. Zet het bed op goede werkhoogte. Zorg voor privacy. Gordijnen dicht, belet geven. Draag een overschort of uniform. Voorkom besmetting en kruisbesmetting. Was je handen op de juiste manier. Korte nagels en geen sieraden. Uitvoering Vraag nogmaals naar wensen. Vertel steeds wat je gaat doen. Observeer gedurende de gehele vaardigheid; de algemene situatie van cliënt mogelijke afwijkingen van de huid extra aandacht voor decubitus en smetten specifieke punten zoals afscheiding, pijn, verkleuringen van de huid. Ontbloot het bovenlichaam. Laat cliënt zitten als dat kan. Eerst via de arm ver van je en dan dichtbij. Of over het hoofd met beide armen hoog. Leg een handdoek over borst en buik. Bij acute problemen: direct collega vragen om mee te kijken; cliënt niet laten schrikken, ook afkoeling voorkomen. Observaties altijd rapporteren. Kleding uittrekken kan op verschillende manieren. Cliënt moet hierbij iets omhoog geholpen worden. Gebruikte kleding apart houden. Afkoeling voorkomen. 2 Werkmodel: Iemand wassen op bed
Was het gezicht volgens wens van cliënt. Denk aan de volgorde: ogen, gezicht en achter de oren en oorschelp. Droog het gezicht af. Veel: deppend. Begin met ogen. Leg, als dat nodig is, een handdoek onder de arm die het verst van je af is. Was de arm met water en zeep: arm, handen. Spoel de washand schoon. Verwijder de zeep van die arm en droog de arm af. Was de hals, borst en de buik van boven naar beneden. Met water en zeep. Met afgespoelde washand bij dit deel zeepresten wegwassen. Het bovenlichaam nu voorzicht maar goed afdrogen. Was de arm die dicht bij je ligt. Droog deze arm af. Was hierna met afgespoelde washand beide oksels, verwijder zeep en droog de oksels af. Soms wordt eerst de rug gewassen en dan pas de oksels. Laat de cliënt zitten of draai hem op een zijde met de rug naar jou toe. Leg een handdoek achter de rug tegen de cliënt aan. Was de rug van boven naar beneden. Begin bij de hals. Verwijder zeep en droog de rug goed af. Help de cliënt terug in liggende houding. Ogen altijd zonder zeep. Manier ogen wassen: volgens afspraak. Geen wattenstaafjes gebruiken. Voorkom dat je met handdoek ogen en neus afdekt. Of haal die arm voorzichtig naar je toe. Oksels volgen later. Met de handdoek die eronder ligt of die het bovenlichaam beschermde. Onder borsten zachtjes wassen, niet te hard. Denk aan de navel. Onder borsten: deppend drogen. Uit oogpunt van hygiëne worden de oksels als laatste deel van het bovenlichaam Ondersteuning bieden met behulp van een papegaai. Draaien: cliënt kan zich bijvoorbeeld vasthouden aan de zijkant van het bed (bedhek omhoog). Voorkom dat het bed nat wordt. Veel mensen vinden het prettig als dit wat steviger gebeurt. Als het draaien erg pijnlijk of erg moeilijk is, wordt met de gebruikte of andere washand vervolgens het onderlichaam Uitgeverij Edu Actief b.v. 3
Breng, indien gewenst, deodorant aan. Help de cliënt bij het aantrekken van schone bovenkleding. Bescherm deze kleding tegen nat worden. Houd steeds contact met de cliënt. Help de cliënt bij het uittrekken van onderkleding. Bedek het onderlichaam met een handdoek. Maak voor het wassen van het onderlichaam gebruik van de tweede bak met water. Of: verschoon de bak met vers water. Gebruik ook schone washand(en) en handdoek(en) Was vervolgens het genitaal gebied van de cliënt. Vooral tijdens het verzorgen van het genitaal gebied wordt aangeraden om handschoenen te dragen. Bij een man: Leg onder de stuit een handdoek of celstofmatje. Was het scrotum en de penis. Trek met een hand voorzichtig de voorhuid een beetje naar achteren. Zeg dit wel van tevoren. Maak met licht draaiende bewegingen het deel onder de voorhuid schoon, in de richting van de uitgang. Droog dit deel voorzichtig deppend direct af en schuif de voorhuid terug. Was de liezen. Droog de rest van het genitaal gebied af. Volgens wens en voorkeur van de cliënt. Als er kans is dat dit nat wordt, bescherm je de cliënt tegen afkoeling met een droge handdoek. Vragen naar wensen, afleiding, gesprek. Vragen of cliënt even kan opwippen met de stuit. Privacy, schaamtegevoelens. Soms worden eerst beide benen Disposable handschoenen. Zonder zeep Dit is niet prettig om te doen. Vraag, als dat mogelijk is, aan de cliënt om dit zelf te doen. Als het niet lukt, moet je het niet verder proberen. Bespreek het wel met collega (verpleegkundige) Let steeds op plooien. De billen worden het laatst 4 Werkmodel: Iemand wassen op bed
Bij een vrouw: Leg onder de stuit een handdoek of celstofmatje. Verwijder eventueel maandverband en doe dit direct in een af te sluiten zakje. Hierbij zeker handschoenen aan. Laat de benen iets uit elkaar doen. Spreid met een hand de schaamlippen een beetje. Was met een streek tussen de binnenste schaamlippen. Van boven naar beneden en van binnenkant naar buitenkant. Gebruik steeds een schoon deel van de washand. Droog op dezelfde manier deppend de vulva af. Was de liezen en droog deze deppend af. Breng zo nodig schoon maandverband aan. Was het been dat het verst van je af ligt met water en zeep. Dus eerst met water en zeep en dan zeep verwijderen met water. Van boven naar beneden. Was ook de voeten. Droog dit been af. Ook goed afdrogen tussen de tenen. Was nu op dezelfde manier het andere been. Dit been goed afdrogen. Ook goed afdrogen tussen de tenen. Help de cliënt met draaien op een zijde. Met de stuit naar je toe. Was nu de billen en de bilnaad in de richting van de rug. Met water en zeep. Droog de billen goed af, ook in de bilnaad. Soms moeten de billen verzorgd worden volgens afspraak, voorschrift. Laat de cliënt terugdraaien in rugligging. Het ondersteunen bij gebruik van een tampon behoort niet tot je taak. Zonder zeep. Er is wel speciale zeep verkrijgbaar voor het verzorgen van het genitaal gebied bij een vrouw. Dit gebruik je op advies of naar wens. Let steeds op plooien. De billen worden het laatst Gezien de verzorging van bovenlichaam en genitaal gebied is hier een derde washand hygiënisch. Anders de schoonste washand gebruiken. Licht de cliënt in: het kan kriebelen. Vooral bij vrouwen kan een infectie door verkeerd wassen snel ontstaan. Als de cliënt nog geen bovenkleding aanheeft: dit deel af blijven dekken. Uitgeverij Edu Actief b.v. 5
Help de cliënt bij het aankleden van het onderlichaam. Verzorg de haren, kammen en dergelijke. Eventueel eerst ook bovenlichaam. Bescherm de kleding hierbij. Mogelijk andere verzorgende zaken zoals mondverzorging, make-up enzovoort. Help de cliënt in gewenste houding. Of aanbevolen houding. Nazorg Evalueer bij cliënt naar ervaring. Vraag naar wensen. Ruim alles op en maak gebruikte materialen op voorgeschreven manier schoon. Wasbakken zullen vaan speciaal gereinigd moeten worden. Doe gebruikte middelen in de was(zak) en ruim dit op. Ruim de spullen van de cliënt op. Zorg dat de cliënt alles bij de hand heeft. Zeker als hij of zij in bed moet blijven. Hef de privacy op. Was je handen op juiste manier. Rapporteer bijzonderheden. Denk ook aan een ADL-lijst. 6 Werkmodel: Iemand wassen op bed