Pagina 9 Tom Wright in Kampen! Pagina 10-11 Kees de Ruijter neemt afscheid Pagina 4-5 Roel Kuiper over Schooldag 2014 Pagina 12-13: Bij pastoraat probeer je op dezelfde golflengte te komen. 4 e jaargang nummer 3 september 2014 Ben Tiggelaar: Elke predikant zou iets moeten weten van gedragswetenschap
TU Magazine september 2014 DRIE BENOEMINGEN AAN DE TU Recent vonden aan de TU drie benoemingen plaats. Dr. C. (Kees) van Dusseldorp, predikant te Schildwolde en sinds 2011 als gastdocent betrokken bij het homiletiekonderwijs aan de TU, werd door het College van Bestuur aangesteld als parttime docent Homiletiek (0,2 fte). Ook de Generale Synode (Ede) deed twee benoemingen. Dr. S. (Stefan) Paas, sinds 2009 universitair docent Missiologie in Kampen, werd benoemd tot hoogleraar in de Missiologie (0,5 fte). Dr. J.H.F. (Hans) Schaeffer, sinds 2011 postdoc onderzoeker aan de TU, werd aangesteld als fulltime universitair hoofddocent Praktische Theologie. We zijn blij met deze benoemingen! En we spreken de wens uit dat onze goede God aan het werk van deze collega s in de komende jaren zijn kracht en zijn zegen zal verbinden. Kees van Dusseldorp Stefan Paas Hans Schaeffer Voor u gelezen colofon Bijbelteksten met ongekende zeggingskracht In de Bijbel staan tal van overbekende teksten. Neem nu Johannes 3:16: Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven... De meeste christenen kunnen deze woorden uit hun hoofd aanvullen. Maar juist omdat ze bij Bijbellezers zo bekend zijn, kunnen zulke teksten onwillekeurig aan betekenis verliezen. TU Magazine is een uitgave van de Theologische Universiteit Kampen Redactie Koert van Bekkum William den Boer Maarten Boersema Bart Dubbink Sandra van Tongeren Eindredactie William den Boer Sandra van Tongeren Foto s Maarten Boersema Postadres Theologische Universiteit Postbus 5026 8260 GA Kampen Geliefde passages hebben meer zeggingskracht dan je denkt. In dit boek brengt Rob van Houwelingen, hoogleraar Nieuwe Testament aan de TU Kampen, enkele van die passages uit het Nieuwe Testament opnieuw tot leven. Het is een top-25 van de teksten die het populairst zijn op internet. Wanneer deze in hun context worden uitgelegd, blijkt waarom ze van onschatbare waarde zijn. Op allerlei manieren laat God zijn hart spreken. Bezoekadres Broederweg 15 8261 GS Kampen T (038) 447 17 10 E info@tukampen.nl Ontwerp en druk Bredewold, Wezep ISSN 2212-7216 Rob van Houwelingen, Onschatbare teksten. Een top-25 van geliefde passages uit het Nieuwe Testament met ongekende zeggingskracht, Buijten & Schipperheijn, Amsterdam 2014. www.tukampen.nl
Woord in beeld Grafontwijding Een gunst vraag ik nog van u Ja, een laatste gunst wil ik u nog vragen Houd alstublieft mijn graf schoon In tijden van rake raketten Zie ik het graf gebruikt, ontruimd, ontwijd door politiek en krantenkoppen voor je mening over sport en zendtijd zelfs Laat mij maar met de grond gelijk Verrot tot op het bot Tekst: Pieter Kars van de Kamp Beeld: Maarten Boersema Hier ligt hij dan, hij rust in vrede Zijn ziel roest vast bij onze lieve God Geen in memoriam mooier dan ooit waargemaakt Het woord wordt ingeslikt Stof ben je, tot stof zul je wederkeren Het brood kleeft in de strot Een gunst vraag ik nog van u Ja, een laatste gunst wil ik u nog vragen Houd alstublieft zijn graf schoon
TU Magazine september 2014 Huib van Leeuwen Ik vind het belangrijk dat je als school werk maakt van je christelijke identiteit omdat je er niet vanuit kunt gaan dat dat wel vanzelf gaat. Jongeren hebben mensen nodig die hen leren wat het betekent om te geloven, niet alleen in theorie, maar ook in de praktijk. Roel Kuiper over Schooldag 2014 Elkaar helpen samen Tekst: Maarten Boersema Christine Langeraar Het is belangrijk om het geloof dat mensen voor zichzelf hebben praktisch te maken in hun levens, daar besteden we veel aandacht aan. Gereformeerden zeggen vaak: het leven is één. Maar voor veel christenen is het leven ook verbrokkeld en vol tegenstellingen. Allerlei lijnen uit kerk, werk, gezin en wereld komen samen. We leven op een kruispunt. Aan het woord is prof. dr. Roel Kuiper, die in mei dit jaar inaugureerde als hoogleraar christelijke identiteit in maatschappelijke praktijken. Gepassioneerd spreekt hij over het thema van de Schooldag 2014, Navolging en wij, waarover hij de hoofdlezing zal verzorgen. Omdat voor christenen het leven veel minder overzichtelijk en duidelijk is dan in het verleden, moet er veel meer bewust worden gekozen, legt Kuiper uit. Niemand kan zich zomaar door de stroom laten meevoeren. Dat raakt dus direct de vormgeving van christelijke identiteit in de praktijken en contexten van ons bestaan. Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink Als je zegt een navolger van Christus te zijn, dan wil je ook heel dicht bij de woorden van de Here Jezus blijven. Dat is niet iets wat je opbergt in een statuut: navolging, daar zit beweging in! Praktisch christendom Vooruitkijkend op de Schooldag laat Kuiper regelmatig het woord navolging vallen. Navolging betekent: gehoorzaam zijn aan de roep van Christus in ons leven en de weg gaan waarop Christus voorgaat. Het is opvallend dat christenen direct in de eerste eeuw mensen van de 4
Hilde Groenendijk-de Vries We mogen getuigen, we mogen het uitdragen, we mogen binnenstebuiten leven! Ik zou geen dag zonder Christus kunnen en dat wil ik graag aan mijn leerlingen meegeven. de weg te blijven gaan weg van Christus werden genoemd. Daarmee wordt iets praktisch bedoeld. Christenen waren en zijn herkenbaar aan hun praktijken: goed doen, in liefde leven met anderen. Maar ook: jezelf inzetten en je kruis opnemen. Ik denk dat we over het praktisch christendom dat zich uit in de navolging, en ook over de geestelijke dimensies van een leven in de navolging, nog te weinig hebben nagedacht. Al begint dat in onze tijd wel te komen met bezinning op discipelschap, geloofspraktijk en identiteit. Kruisbestuivingen Het is niet verwonderlijk dat Kuiper uitkijkt naar de Schooldag, waar mensen uit verschillende praktijken elkaar zullen ontmoeten. We hebben workshopleiders uitgenodigd die vanuit christelijke organisaties opereren. Zij spreken vanuit hun ervaring over de dilemma s die zij tegenkomen en ook over de manier waarop zij in hun organisatie de navolging van Christus vormgeven. Ook zullen enkele TU-collega s een workshop leiden waarin zij theologische bezinning geven op de navolging van Christus. Daarnaast willen we met de bezoekers ervaringen delen. Het is een onderwerp waarmee iedereen te maken heeft en waar iedereen zich ook iets bij kan voorstellen. Ik zie uit naar een dag vol kruisbestuivingen, die ons verder helpen om samen de weg te blijven gaan! Duurt Vonck Wat mij heel sterk aanmoedigt en iedere keer weer raakt is het evangelie van Jezus Christus. Het heeft kracht, is wijsheid en geeft leven. Ik ben er dankbaar voor dat ik dat iedere keer zelf weer mag ontdekken en ik hoop dat veel andere mensen dat ook zullen ontdekken. Ali van Dijk Ik vind het heel erg mooi om cliënten die met heel complexe problemen zitten een stukje op weg te helpen, achter Jezus aan. 5
TU Magazine september 2014 KIES HIER UW WORKSHOPS! Navolging op school Bezoekers van buiten geven ons (Greijdanus en GSR) vaak een compliment over de christelijke sfeer in de school. Ze bedoelen dat ze vriendelijk te woord worden gestaan en spontaan worden geholpen. Onze leerlingen hebben daar een belangrijk aandeel in. Kennelijk vormen we hen tot vriendelijke, dienstbare mensen. Gebeurt dat bewust? Welke kaders hebben we daarvoor? Is elke docent een goede identiteitsdrager? Wat heeft dit alles met navolging van Christus te maken? Vanuit de praktijk van twee gereformeerde VO-scholen dagen we u uit om mee te denken over onze identiteitsontwikkeling. Workshopleiders: Martin Jan de Jong (voorzitter college van bestuur Greijdanus SG) en Huib van Leeuwen (manager GSR-academie, Gereformeerde Scholengemeenschap Randstad, en voorzitter Gereformeerd Identiteits Platform GRIP) Identiteit in de praktijk van de zorg Kerken zijn het gezicht van God in de samenleving en weten zich geroepen om Gods liefde en barmhartigheid te tonen. Die taak is in de laatste decennia van de kerk verschoven naar de overheid en professionele organisaties. Nu de overheid zich terugtrekt en professionele organisaties zich moéten terugtrekken, worden kerken opnieuw met veel vragen geconfronteerd. Vragen om praktische hulp te organiseren, om mensen met elkaar te verbinden. Voor kerken biedt dit een kans om te laten zien hoe God om mensen geeft en voor kerkleden om het geloof handen en voeten te geven. Maar hoe organiseer je dat? De Nederlandse Patiënten Vereniging legt in deze praktische workshop uit hoe een kerk een eigen thuishulpproject kan opstarten en hoe de NPV daarin kan ondersteunen. Workshopleider: Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink (directeur Nederlandse Patiënten Vereniging) Christelijke identiteit van de organisatie Zestig jaar geleden werd het CGMV opgericht, toen nog als Gereformeerd Maatschappelijk Verbond, maar inmiddels verbreed tot Vakorganisatie voor christenen. De organisatie heeft een transitieproces doorgemaakt met als kern de herijking van identiteit en missie. Welke uitdagingen komen er tijdens zo n proces op je pad? En hoe kun je hier samen sterker uitkomen? Directeur Huib Jongenburger laat zien hoe dit proces binnen zijn organisatie vorm kreeg en geeft adviezen vanuit zijn persoonlijke ervaring. Workshopleider: Huib Jongenburger (directeur CGMV Vakorganisatie) Navolging en identiteit in het Oude Testament Het spreken van het Oude Testament over het navolgen van de HEER wortelt in het gewone spraakgebruik over de omgang tussen een knecht en zijn heer, een leerling en zijn meester en tussen man en vrouw. Tegelijk heeft het te maken met de weg die God met zijn volk is gegaan uit Egypte, door de woestijn naar het beloofde land. Deze workshop verkent hoe Deuteronomium 26 en Psalm 86 oproepen tot navolging en of gewone Israëlieten zichzelf ook zagen als pelgrims onderweg. Workshopleider: Koert van Bekkum (universitair docent Oude Testament TU Kampen) De vanzelfsprekendheid van christelijk onderwijs In 2017 herdenken wij 100 jaar vrijheid van onderwijs. Christelijk en gereformeerd onderwijs werden gegarandeerd door artikel 23 van de Grondwet. Maar het tempo waarin maatschappelijke veranderingen zich aandienen, lijkt te versnellen. De overheid bemoeit zich steeds meer met de inrichting van het onderwijs. Onderwijs wordt steeds meer regionaal. En bij een generatie leerkrachten roepen verzuilde structuren geen enkele herkenning op. Dat vraagt om nieuwe wegen voor toekomstbestendig christelijk en gereformeerd onderwijs. Omdat de christelijke waarden van geloof, hoop en liefde navolging verdienen. Denkt u mee? Workshopleider: Jan Westert (Voorzitter Landelijk Verband van Gereformeerde Schoolverenigingen en voorzitter van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie) Identiteit van christelijke organisaties Christelijke organisaties weten vaak goed te omschrijven wie ze zijn en wat ze doen. De vraag waarom de organisatie bestaat is echter moeilijker te beantwoorden. Toch wordt deze vraag in de huidige netwerksamenleving steeds belangrijker. Deze workshop reikt u een aantal denkgereedschappen aan om de vraag naar het waarom van uw organisatie goed te beantwoorden. Ook leert u hoe u door middel van een corporate story verleden, heden en toekomst van uw organisatie met elkaar kunt verbinden. Workshopleider: Jan van der Stoep (lector aan de Academie Journalistiek en Communicatie van de Christelijke Hogeschool Ede) 6
Navolging verbeeld Expositie en workshop Christus roept ons op om Zijn weg te gaan. In onze (post)seculiere tijd zijn daarbij echter weinig zichtbare symbolen behulpzaam. In deze workshop nemen we een kijkje in de kunstgeschiedenis en ontdekken daar beelden die een steun in de rug vormen. Heel bekende werken, zoals een portret van Rembrandt waarop hij zichzelf afbeeldt als de apostel Paulus, maar ook veel onbekende. ForumC-Kunst koos ervoor om niet alleen naar het verleden te kijken, maar ook kunstenaars van nu uit te dagen om met het thema aan de slag te gaan. Het resultaat is een kleine tentoonstelling van enkele hedendaagse werken en een aantal gereproduceerde oudere kunstwerken. Ze stellen het motief voor de navolging voor ogen én ze reiken modellen ter navolging aan. We onderzoeken ook of kunstenaars van nu de uitdaging aangaan om voor onze eigen tijd betekenisvolle symbolen te ontwikkelen. De deelnemers gaan aan de hand van de getoonde beelden nadenken over de betekenis die beeldende kunst kan hebben voor christenen die hun Heer willen volgen. Kan kunst een steun in de rug zijn in een cultuur waarin bijna niets meer herinnert aan God en aan zijn dienst? Workshopleider: Ida Slump-Schoonhoven (cultuurwetenschapper; coördinator van ForumC-Kunst) Navolging, hoe doe je dat? Volg Mij! zegt Jezus herhaaldelijk tegen mensen, en zij gaan meteen met Hem mee. De apostel Paulus schrijft aan de Korintiers: Volg mij na, zoals ik Christus navolg, in de verwachting dat zij een voorbeeld aan hem nemen. Waarom eigenlijk? Wat bedoelt het Nieuwe Testament met navolging en wat betekent dat voor ons? Via enkele tekstvoorbeelden proberen we dat scherper te krijgen. Ook zullen we twee theologen raadplegen die een beroemd geworden boek schreven over het thema navolging: Thomas a Kempis en Dietrich Bonhoeffer. Workshopleider: Rob van Houwelingen (hoogleraar Nieuwe Testament TU Kampen) Praten over identiteit, verhalen van vroeger en van nu Iedere generatie vertelt haar eigen verhaal over de kerk. Met onze verhalen over onszelf, onze gemeentes en ons kerkverband geven we uiting aan onze identiteit. Maar hoe doen we dat? Geen beter recept voor een schoon geweten dan een slecht geheugen. Hoe is ons verhaal over de gereformeerde identiteit in de loop van de afgelopen jaren veranderd? Van trots naar schaamte, van idealisme naar realisme, van zekerheid naar twijfel? Hoe komt dat, waarom doen we dat? Een onderzoek naar de moraal van ons verhaal. Rembrandt, Zelfportret als apostel Paulus Bron: Rijksmuseum Amsterdam Henny van Hartingsveldt, Pietà Workshopleider: Thijs Tromp (directeur bij Reliëf, christelijke vereniging van bieders) zorgaan- meer workshops op de volgende pagina 7
Gemeenteprofielen van de toekomst Navolging klinkt voor de hand liggend wanneer het gaat over de identiteit van een kerkelijke gemeente. Maar hoe geef je daar in de praktijk vorm aan nu de kerk in de marge van de samenleving is terechtgekomen? De GKV Houten heeft de afgelopen jaren bewust over die vraag nagedacht én is aan de slag gegaan met het antwoord. De workshop is bedoeld als inspirerende samenkomst, waarin we nadenken hoe je als gemeente vanuit bewogenheid in beweging kunt komen naar God én de samenleving. Oefening tot navolging Het christelijke geloof is niet primair een leer, maar een manier van leven, met Jezus Christus als voorbeeld. Hij leefde op een manier die niet alleen navolging verdiende, maar er zelfs nadrukkelijk toe opriep, omdat alleen zo n manier van leven het Koninkrijk van God dichterbij kan brengen. Het leiden van zo n leven vraagt om karaktervorming. In deze workshop ontdekt u hoe christelijke organisaties een beroep kunnen doen op dat karakter en er tegelijkertijd aan kunnen bijdragen. Want alleen op die manier kan christelijke presentie in de samenleving verschil maken. Identiteit en de gemeente Navolging is niet een individualistisch gebeuren. Jezus riep vele leerlingen op zijn navolgers te zijn. De gemeente is de plaats waar mensen die zich geroepen weten door Christus, samenkomen en met elkaar spreken over de betekenis van die roeping. Tegenwoordig bezinnen gemeenten zich op hun profiel en identiteit. Wat voor zicht krijgen we daarop als we beginnen bij de navolging? Deze workshop gaat over identiteit en navolging in de praktijk van het gemeenteleven. Workshopleiders: Duurt Vonck en Christine Langeraar (predikant en gemeentelid van de GKV Houten en betrokken bij de ontwikkeling van Umoja, een product van Tear, dat kerkelijke gemeenten wil helpen meer betrokken te raken op hun omgeving) Workshopleider: Jan Hoogland (bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie Universiteit Twente en lector Vormend Onderwijs Gereformeerde Hogeschool Zwolle) Workshopleider: Hans Schaeffer (universitair hoofddocent Praktische Theologie TU Kampen) Reserveer een plaats bij de workshops van uw keuze: www.schooldagkampen.nl winterseizoen 2014-2015 weer volop theologie voor gemeenteleden! De theologie van N.T. (Tom) Wright: vanaf woensdag 17 september in Kampen. Thema s voor de christelijke politiek: met o.a. Kars Veling en Roel Jongeneel, vanaf dinsdag 7 oktober in Amersfoort. Hoe verstaan we de Schriften? De Kamper docenten Kamphuis, Kwakkel, Van Bekkum en Burger houden hun Hamilton-lezingen over hermeneutiek ook in Nederland. Vanaf woensdag 8 oktober in Dordrecht en vanaf donderdag 6 november in Assen. Kerkrecht: waarom eigenlijk? Vanaf maandag 27 oktober in Apeldoorn. Bijbelboeken: Genesis (dr. M.J. Paul), Jozua (dr. K. van Bekkum), Prediker (E. Brink ThD), Jeremia (dr. H. Lalleman-de Winkel), Nahum (prof. dr. H.G.L. Peels). Vanaf woensdag 29 oktober in Apeldoorn. Leren bidden met Maarten Luther, Dietrich Bonhoeffer en de Heidelbergse Catechismus o.l.v. prof. dr. W. van t Spijker, prof. dr. G.C. den Hertog en dr. J.R. Douma. Vanaf woensdag 29 oktober in Zwolle. Christelijke ethiek: meer dan regels. Met o.a. Patrick Nullens en Pieter Vos. Vanaf dinsdag 4 november in Zwolle. Meer informatie, meer nieuwe cursussen, aanmelding en de nieuwsbrief: www.akzplus.nl 8
Conferentie Tom Wright on Paul and justification met N.T. (Tom) Wright De (Engelstalige) conferentie Tom Wright on Paul and Justification op 31 oktober is gewijd aan Tom Wrights nieuwe boek Paul and the Faithfulness of God. Naast de auteur zelf spreken dr. Chris Thomson (Cambridge), dr. Joel White (Giessen) en dr. Hans Burger (Kampen). Dagvoorzitter is dr. Wolter Rose (Kampen) en de paneldiscussie wordt geleid door dr. Arnold Huijgen (Apeldoorn). Tom Wright in Kampen! Op 31 oktober is de Britse prof. dr. N.T. (Tom) Wright in Kampen. Wright, voormalig bisschop in de Church of England, is een gelovig wetenschapper die belangrijke boeken geschreven heeft, wetenschappelijk en meer populair-theologisch. Over hermeneutiek, over Jezus, over de opstanding, en recent over Paulus. Wrights benadering van het Nieuwe Testament sluit aan bij de gereformeerde traditie, door zijn aandacht voor heilsgeschiedenis en verbond. Maar ook missionaire pioniers lezen Wright graag, bijvoorbeeld vanwege de ruimte die hij schept voor nieuwe vormen van kerk-zijn: christen-zijn is altijd weer improviseren. Wright is verder een van de vormgevers van het zogeheten new perspective op Paulus. Hier roept zijn werk ook vragen op, en op hervormingsdag zullen we juist daarbij stilstaan: wat betekent bij Paulus de rechtvaardiging door geloof alleen? U bent van harte welkom! Aanmelding: www.tukampen.nl/pep ( 55,- inclusief lunch). Wie opziet tegen het Engels, kan vanaf 17 september via AKZ+ een cursus volgen over het werk van Wright. Aanmelding: www.akzplus.nl. www.tukampen.nl/pep L @peptuk Presentatie Nederlandse vertaling van Tom Wrights How God became King (Van Wijnen, Franeker)
TU Magazine september 2014 God is hier rijkelijk Prof. dr. Kees de Ruijter neemt afscheid van de TU Tekst: Eline Kuijper In het oude pand van het Linnenweversgilde in Kampen zit prof. dr. C.J. (Kees) de Ruijter tussen de stapels en rijen boeken. Maar die zullen vanaf september een plek moeten krijgen in zijn woonhuis. Dan neemt hij namelijk afscheid van de universiteit. Talloze studenten heeft hij voorbij zien komen. Met allemaal hun eigen verhaal, eigen ambitie, eigen worstelingen. Genoten heeft De Ruijter, van hun motivatie. Het plezier in mijn werk heeft voornamelijk gelegen in het contact met de studenten. Als je ziet dat ze gepakt worden door het evangelie, dat is prachtig. Ze zijn dan ook gemotiveerd om het weer door te geven. Hij denk daarbij aan Johannes 7; stromen van levend water zullen uit je binnenste vloeien. Dat is wat je meemaakt als je studenten hoort preken. Hoopvol Ook in de een-op-een-begeleiding van studenten heeft De Ruijter bijzondere momenten gekend. Ze hebben natuurlijk hun eigen worstelingen, in alle kwetsbaarheid. Ze lopen tegen zichzelf aan. Daarin krijgen ze begeleiding. Ik heb hier gezien dat God werkt, dat Hij er is en mensen klaarmaakt. Dat is heel bemoedigend. Juist door het zien van die jonge mensen die hier jaar op jaar blijven binnenkomen ben ik ook heel hoopvol over de toekomst van de kerk. Het geloof leven Zelf was hij ooit ook een van de jonge mensen met wie God een lange weg begon. In de jaren van 1967 tot 1973 studeerde hij theologie in Kampen, met als hoofdvak dogmatiek. Nadat hij als predikant werkte in Sneek, Koudum en Rotterdam-Centrum, werd hij hoogleraar praktische theologie aan de TU. De belangrijkste les die hij zelf door de jaren heen heeft geleerd, is dat God mensen gebruikt. Ik ben opgevoed met veel nadruk op het werk van God in de kerk. Daarmee is de kwetsbaarheid van mensenwerk een beetje buiten beeld geraakt. Maar met het werk van God zien we ook altijd mensen aan het werk. Ik heb geleerd om die twee bij elkaar te houden. Dat is ook waar praktische theologie mee bezig is: het geloof leven. Ook zijn eigen werk is kwetsbaar gebleken. Er waren in zijn carrière lastige momenten, tijden waarin hij bekritiseerd werd. In het begin maakte ik keuzes die niet zo gebruikelijk waren binnen de gereformeerd vrijgemaakte kerk. Daar ben ik op aangevallen, dat was niet gemakkelijk. Toch is die tijd ook een periode geweest waarin ik God hoorde vragen: is het je echt om mij te doen? Vertrouw je het echt aan mij toe? Dat is een diepe winst: in lastige periodes staat God in het centrum van je aandacht. Avondmaal Als hoogleraar heeft De Ruijter zich voornamelijk beziggehouden met de eredienst: homiletiek (preekkunde) en liturgiek. De kerkdienst is het ultieme moment waarop God en de gemeente elkaar ontmoeten. Het is de plek waar God naar ons toe komt. Het belang daarvan kun je niet onderschatten. Als ik alle erediensten die ik heb meegemaakt wegdenk uit mijn leven, dan gaat het licht uit. Binnen de eredienst heeft het avondmaal voor De Ruijter een bijzondere plek. Hij vindt het zonde dat het niet vaker wordt gevierd. Tijdens het avondmaal zie je de kerk telkens weer opnieuw geboren worden. Een bijzonder ontmoetingsmoment tussen Christus en zijn bruid. Daarbij kijk ik ook naar de vroegchristelijke kerk. Daarin gebeurde het dat de (nog) ongelovigen werden weggestuurd als de gemeente avondmaal vierde. Zó intiem was die ontmoeting. 10
aanwezig Het brood eten en de wijn drinken, de maaltijd is bij uitstek een moment waarop de gemeente participeert; actief en lichamelijk meedoet. Iets wat nog veel meer vormen mag krijgen, volgens De Ruijter. Dat is mijn hoop en gebed voor de kerk; dat de gemeente echt concreet gaat deelnemen aan de eredienst. Niet alleen als toehoorder waarbij het lichaam gemakkelijk passief kan blijven. Nee, je lichaam is een tempel van de Heilige Geest. Gedraagt het zich ook zo? Als je niet knielt, bidt je lichaam dan echt mee? Als je lichaam niet meedoet, wat doet dan wel mee? Het risico van de vrijgemaakte kerk is dat er te weinig concrete oefening in geloofspraktijken is. Heb je in de dienst ook prikkels gekregen om mee te doen? Daarvoor zijn lichamelijke aspecten belangrijk. Dat past ook in een tijd waarin er hang is naar beleving en participatie. Misschien zijn we onder Gods werk en mensenwerk. Ik heb geleerd om die twee bij elkaar te houden invloed van de verlichting het geloof gaan zien als iets wat je vooral moet denken. Maar het geloof moet je leven, dat vraagt uitdrukkingsvormen. Gemengde gevoelens In hoeverre verwacht De Ruijter zelf nog een rol te spelen in deze verlangens voor de kerk? Na een korte rustpauze hoop ik aan de slag te gaan als parttime predikant. Wie weet is er ruimte in de gemeente om hieraan te werken. Maar vrij beroepbaar zal ik niet meer zijn, hoor. Mijn vrouw is al vaak genoeg met me meeverhuisd. Die pauze zal duren tot 1 januari 2015. Nou ja, ik ga niet met mijn armen over elkaar zitten. Er moet bijvoorbeeld in huis genoeg gebeuren. Maar ik vind het belangrijk om niet meteen door te stomen. Bij zijn afscheid heeft hij gemengde gevoelens. Het is mooi om ruimte te maken voor de jongere generatie. Dat wens ik de studenten ook toe. Maar het contact met hen en met de collega s ga ik missen. En de bemoediging die dat met zich meebrengt. God is hier rijkelijk aanwezig. Je moet wel stekeblind zijn om dat in deze context niet te ervaren. 11
TU Magazine september 2014 Het ging er veel spontaner aan toe dan ik dacht Student: Jan Hooiveld (25) Master predikant Stageactiviteit: pastoraat Locatie: GKV Noorderlicht, Wezep voor Tijdens de colleges pastoraat bedenken we de beste aanpak Tekst: Sandra van Tongeren voor diverse casussen en leren we gesprekstechnieken. Maar het gaat verder dan theorie we voeren ook echte gesprekken. De ene student komt met een probleem, de ander gaat daar zo serieus mogelijk op in. De rest van de groep kijkt toe en geeft feedback. Bij zo n oefengesprek vervulde ik eens de rol van het gemeentelid. Mijn worsteling? Tijdens het zaalvoetballen kan ik nog wel eens zo boos worden op de tegenstander of scheidsrechter dat ik begin te tieren. Soms heb ik het gevoel dat dit tussen mij en God in staat. Dus dat heb ik mijn pastor voorgelegd. Dat is heel raar om te doen natuurlijk, met al die pottenkijkers om je heen die er allemaal wat van vinden. Maar zo steekt iedereen er wel wat van op. Pastoraat heeft als eerste doel dat je de ander de veiligheid biedt om zijn verhaal te doen. Vervolgens probeer je op dezelfde golflengte te komen, zonder hem woorden in de mond te leggen. Soms is een oplossing nodig, of een vermaning. Maar negen van de tien keer is luisteren al genoeg. Hoewel ik geen moeite heb met luisteren, verwacht ik dat dit onderdeel van het predikantschap mij het minst ligt. Als ik zelf huisbezoek krijg vanuit de kerk voel ik me ook altijd een beetje ongemakkelijk het heeft iets raars dat iemand die je verder nooit spreekt ineens naar je geloofsleven gaat vragen. En als pastor kom je bij mensen die ergens mee worstelen en in hun ogen ben jij wel degene die het allemaal weet. Soms zeg ik voor de grap tegen mijn vrouw, die de master pastoraat heeft gedaan: Neem jij deze taak straks maar voor je rekening. Maar wie weet brengt deze stage daar wel verandering in. Dat je precies de goede zinnen klaar moet hebben, is gewoon dikke onzin 12
Student op stage #4 na De eerste twee keer ben ik mee geweest met de predikant, Gertjan van Harten. Daarna heb ik acht bezoeken Kennismaken met pastoraat alleen afgelegd. Dat ging er allemaal veel spontaner aan toe dan ik dacht. Het begint gewoon met interesse in de Aan het eind van het eerste jaar ander. Een vraag als woont u hier al lang kan al een van de master predikant maakt aanleiding zijn voor een gesprek over iemands leven en een student kennis met pasto- de plek van God en het geloof daarin. Het verraste me hoe raat. Binnen de kerk waar hij open de mensen hierover waren. Mijn vooroordeel dat er het hele jaar stage loopt, voert ook nepgelovigen in de kerk zitten, is daarmee behoor- hij tien pastorale gesprekken lijk onderuitgehaald. met gemeenteleden. De eerste twee keer gaat hij met de predi- Aan het eind van elk bezoek vroeg ik steeds of ik met de kant mee, acht bezoeken doet ander mocht bidden. Dat was ook helemaal niet gefor- hij alleen. Van alle gesprekken ceerd. Als iemand al zo veel over zichzelf heeft verteld, is maakt hij een verslag, maar één het ook niet gek om samen God te zoeken. schrijft hij helemaal uit, van de begroeting tot en met het Al met al viel de stage me heel erg mee. Ik dacht er veel afscheid. Dit verbatum levert te ingewikkeld over, alsof een predikant altijd precies de hij in bij zijn docent, dr. Peter goede zinnen klaar moet hebben. Dat is gewoon dikke on- van de Kamp, die erop let dat zin. Ik zie ernaar uit om nog meer mensen te ontmoeten en de student het (levens)verhaal hun verhaal met God aan te horen. Het pastoraat afschui- van de mensen koppelt aan het ven op mijn vrouw is echt niet meer aan de orde! verhaal van God. 13
Dr. Ben Tiggelaar verzorgt PEP-seminar over verandering in de kerk Elke predikant zou weten van gedrags Als predikant ben je behalve met God ook dagelijks met mensen bezig. Dan kan het verschrikkelijk nuttig zijn om ook iets te weten van menswetenschappen. Aan het woord is gedragswetenschapper Ben Tiggelaar, bekend als inspirerend spreker, columnist en schrijver. Op 15 januari 2015 zal hij speciaal voor predikanten een seminar verzorgen over leiderschap, verandering en communicatie in de kerk. Tekst: Maarten Boersema Elke predikant wil mensen in beweging bedenk ik samen met anderen hoe je deze zetten en veranderingen tot stand brengen. inzichten kunt gebruiken in je werk of binnen Maar hoe doe je dat op zo n manier dat je de een organisatie. Als derde ben ik er dan op ander meekrijgt? Tiggelaar, die onlangs zelf uit om dit door te vertalen naar eenvoudige ouderling werd, zoekt het antwoord graag tools, die mensen helpen hun ingesleten in de sociale en experimentele psychologie. gewoontes te veranderen. Wij christenen hebben de opdracht om te streven naar rechtvaardigheid en om een Goede vragen eenheid te zijn als Gods gemeenschap. Voor Volgens Tiggelaar kunnen er veel belem- de organisatie die daarbij komt kijken, is meringen zijn om mensen in beweging en het goed om te weten hoe menselijk gedrag tot verandering te laten komen. Bij een kerk in elkaar steekt. Als je een kerkgebouw wilt bijvoorbeeld ben je gebonden aan de autono- neerzetten, schakel je een bouwkundige en mie van mensen: ze moeten het zelf willen. een architect in. Waarom zou je dan niet ge- Als mensen zich gemanipuleerd voelen, zal bruikmaken van wetenschappelijke inzichten het uiteindelijk niet werken. Het gaat er dus op het gebied waar het in de kerk ten diepste om dat je de ander helpt zelf keuzes te ma- om gaat: gemeenschap en het samen eren ken. Daarbij kan het helpen om goede vragen van God? te stellen, waarmee je de ander prikkelt en nieuwsgierig maakt. Bijvoorbeeld: wat was Tools er fijn aan de afgelopen dienst, en zouden we Het verbinden van wetenschappelijke kennis daar meer mee moeten doen? Maar het kan aan vragen die spelen in de praktijk, zoals in ook de vraag zijn naar je grootste irritatie. de kerk, is kenmerkend voor Tiggelaars ma- Vrijwel elke kerkenraadsvergadering kent nier van werken. Als eerste kijk ik naar bewe- een rondvraag ter afsluiting. Maar soms kun zen feiten, en die komen in mijn tak van sport je beter een concrete vraag stellen, zoals: uit de harde gedragswetenschap, waarin wat hebben we de afgelopen maand geleerd? wordt gemeten en geobserveerd. Vervolgens Of: wat gaan we de komende maand anders
Leiderschap, verandering en communicatie in de kerk iets moeten wetenschap doen? Dit soort vragen biedt volgens Tiggelaar ruimte voor ontwikkeling en dan ben je bezig met verbetering. Beter hoeft niet per se vanuit menselijk perspectief te zijn, dat kun je ook vanuit het evangelie invullen. Omgaan met verschillen Ook bij het omgaan met verschillende groepen in de kerk kan enige kennis van gedragswetenschap van pas komen. Tiggelaar wijst op het bekende innovatiemodel van Rogers dat spreekt over vernieuwers, pioniers, voorlopers, achterlopers en achterblijvers. Bij elke organisatie die wil veranderen tref je deze groepen aan, dus ook in de kerk. Bij dit soort processen bevindt de meerderheid zich in het midden en heeft slechts een klein gedeelte een extreem standpunt. Om de rust te bewaren kan het slim zijn om een klankbordgroep samen te stellen van gemeenteleden die sociaal gezag hebben op verschillende gebieden. De kerkenraad kan dan in verschillende situaties een beroep op hen doen. Het is immers niet verstandig om de beslissingen alleen te nemen; je moet anderen erbij betrekken en jezelf steeds afvragen of je nog aansluiting hebt. Het alternatief is dat je met niemand spreekt en dat je op die manier de kloof alleen maar vergroot. Seminar voor predikanten en voorgangers 15 januari 2015 Da Vinci theater, Leusden Tijdens dit seminar past dr. Ben Tiggelaar zijn kennis en ervaring toe op de praktijk van het werk van een predikant/ voorganger. In begrijpelijke taal en met herkenbare voorbeelden zal hij antwoord geven op onder meer de volgende vragen: Wat zegt wetenschappelijk onderzoek over motivatie en overtuiging? Wat kun je en wat wil je daarmee in de kerkelijke praktijk? Wat kunnen we uit de psychologie leren over verandering? Waar eindigt gewone beïnvloeding en waar begint manipulatie? Welke irrationele patronen zitten er in het denken en handelen van mensen? Wat is een evidence based én praktische manier om te denken over leiderschap en verandering? Theory of planned behavior Veel kerken hebben vandaag de dag moeite om vacatures van ouderlingen en diakenen in te vullen. Hoe kijkt Tiggelaar hiertegenaan? De meest geciteerde theorie op het gebied van gedragsverandering is de theory of planned behavior. Deze noemt drie redenen om tot bepaald gedrag te komen: het moet nut hebben, de omgeving moet het waarderen en je moet overtuigd zijn van je eigen kunnen. Bij het tekort aan kerkenraadsleden kan deze theorie helpen om de bottleneck te achterhalen. Door concreet naar redenen te vragen, kun je kandidaten immers een spiegel voorhouden. Wil je dit niet omdat je denkt dat het niet nuttig is als jij dit doet? Verwacht je dat je omgeving dit niet zal waarderen? Of maak je je zorgen over de vraag of je het wel kunt? Tiggelaar is zich ervan bewust dat je met deze theorie niet elk probleem oplost, maar ze kan wel helpen om drempels op te sporen en te verlagen. Wanneer bijvoorbeeld blijkt dat het derde punt het struikelblok vormt, kun je daarop inspringen door hulp aan te bieden in de vorm van een cursus in gesprekstechnieken. Ben Tiggelaar wil concrete handvatten aanreiken die hun werking in de praktijk bewezen hebben. Dan blijft het niet bij dromen over verandering alleen, maar wordt dromen durven, en durven doen. Waar ligt u wakker van? Heeft u als predikant ook zo uw dromen? Of ligt u juist ergens wakker van? Leg uw vraag voor aan Ben Tiggelaar! Op 15 januari 2015 verzorgt hij voor PEP een uniek seminar over communicatie, leiderschap en verandering in de kerk en wil daarbij ook úw persoonlijke vraag betrekken. Schrijf u nu in voor het seminar en stel m meteen: www.tukampen.nl/pep Ga voor een uitgebreide versie van dit interview naar www.tukampen.nl/bentiggelaar 15
PROGRAMMA SCHOOLDAG 10.00 11.00 uur Openingsbijeenkomst in de Broederkerk Introductiefilm Navolging en wij Prof. dr. Roel Kuiper Navolging en wij. Christelijke identiteit in een veranderende wereld Samenzang o.l.v. organist Sander van den Houten 11.00 11.30 uur Pauze 11.30 12.30 uur Workshops ronde 1 12.40 13.20 uur Lunchpauze en samenzang in de Broederkerk 13.30 14.30 uur Workshops ronde 2 14.30 15.00 uur Pauze 15.00 16.00 uur Slotbijeenkomst in de Broederkerk Slotvideo Forumdiscussie met o.a. Mees te Velde en Anne Westerduin Samenzang o.l.v. band Sprint uit Houten 13 WORKSHOPS Navolging, hoe doe je dat? Navolging en identiteit in het Oude Testament Identiteit en de gemeente Navolging op school De vanzelfsprekendheid van christelijk onderwijs Identiteit in de praktijk van de zorg Identiteit van christelijke organisaties Oefening tot navolging Gemeenteprofielen van de toekomst Christelijke identiteit van de organisatie Praten over identiteit, verhalen van vroeger en van nu Navolging verbeeld (met kunstexpositie) Rondleiding door de Universiteit Rob van Houwelingen Koert van Bekkum Hans Schaeffer Huib van Leeuwen en Martin Jan de Jong Jan Westert Esmé Wiegman-van Meppelen Scheppink Jan van der Stoep Jan Hoogland Duurt Vonck en Christine Langeraar Huib Jongenburger Thijs Tromp Ida Slump-Schoonhoven Studenten Benefietconcert Bovenkerk Kampen 16.30 uur Na afloop van de Schooldag werken Sander van den Houten, Minne Veldman, Jorrit Woudt en Noortje van Middelkoop en hun (kinder) koren mee aan een benefietconcert voor stichting de Luisterpost Bralectah. Aanleiding voor dit concert is het ongeluk dat de LPB-regiewagen vorig jaar kreeg. Een extra reden om naar Kampen te komen! Voor uitgebreide informatie zie pagina 4 t/m 8 van dit magazine! Reserveer online een plaats bij de workshop(s) van uw keuze! Meer informatie en aanmelding: www.schooldagkampen.nl