Oosterkerk, Zondag 19 oktober 2014 Overweging over Genesis 18:1-15 ds.wim Hortensius De ontmoeting met de drie mannen bij hun tent. Dit verhaal van Abraham en Sara heeft altijd tot de verbeelding gesproken. Hier zien we een icoon van de Russische schilder Andrej Roebljov uit de 15 e eeuw. Hij beschouwt de drie mannen die bij Abraham en Sara op bezoek komen als de drie personen van de Drie-Eenheid: Christus de Zoon in het midden, God de Vader links en de Heilige Geest rechts. Wonderlijk: zo n christelijke uitleg van een verhaal uit de Joodse Tora.
Hier zien de kleurrijke verbeelding van dit verhaal door de Joods-Russische kunstenaar Marc Chagall, gemaakt in 1966. Hier dragen de drie mannen die op bezoek komen engelenvleugels. Of zijn het vrouwen? Abraham en Sara staan helemaal links. Sara is wat onzichtbaar, zij brengt voor de gasten een schaal met vers, zelfgebakken brood. Linksboven hen een huis met een geopende deur. Staat die geopende deur symbool voor hun gastvrijheid? Of schildert Chagall hier het leven van Abraham? Dan zou het huis zijn vaderhuis zijn, waarvan hij de deur heeft geopend en dat hij verlaten heeft. Want midden boven in het schilderij zien we Abraham reizen op een kameel, uit Haran op weg naar Beloofd Land. Geleid door de hand van de Eeuwige, rechts van hem. Voort gaat het, naar het tafereel rechts bovenin. In een soort luchtbel, denk maar aan een wolkje in een strip, zien we Abraham met de drie engelen neerkijken op de stad Sodom. Daar woont Lot, de neef van Abraham. Maar de Eeuwige wil de stad vernietigen, zoveel kwaad gebeurt daar. Abraham begint dan met de Eeuwige te onderhandelen. Of de stad niet gespaard kan blijven, vanwege de paar mensen daar die nog goed doen, rechtvaardig zijn. Van de drie mannen aan tafel dragen er twee witte vleugels, zij praten met elkaar. De meest rechtse draagt een blauw gewaad en heeft gouden vleugels. Goud zoals op Russische iconen, die Chagall heeft bewonderd. Is het de Eeuwige zelf?
Wie zijn toch die drie mannen in het verhaal? Dat was ook de centrale vraag op de Bijbelkring afgelopen maandag. Hier mag je je eigen verbeelding de vrije loop laten In het Bijbelverhaal staat, wonderlijk genoeg: de Eeuwige komt op bezoek bij Abraham. Het is ongehoord, ook in de Joodse traditie. Want in deze traditie wordt de Eeuwige nooit concreet gemaakt, nooit afgebeeld. Zelfs zijn Naam mag niet worden uitgesproken, zo heilig is de Eeuwige. Maar met stamvader Abraham gaat de Eeuwige om zoals een vriend met een vriend, tastbaar, voelbaar, vertrouwd. Om jaloers op te zijn. Nico ter Linden geeft een prachtige beschrijving van de ontmoeting tussen de Eeuwige en Abraham en Sara: God op huisbezoek. Jehova zelf aan de deur, met twee Jehova s getuigen aan zijn zijde. En de boodschap die de Eeuwige brengt is helemaal lachwekkend: Sara, inmiddels een gerimpelde oude vrouw, Sara zal een zoon baren! Het is de rode draad, een mysterie door de hele Schrift heen: waar alles lijkt mislukt, de toekomst afgesloten, mensen moedeloos en verslagen, daar verschijnt de Eeuwige, of één van zijn engelen. Zij kondigen, tegen alle menselijke verwachting in, een nieuw begin aan. Het overkomt de donkere chaos in het begin, dat er licht zal zijn. En Mozes, bij een brandende braamstruik, dat de Eeuwige de ellende van mensen heeft gezien. En vrouwen van Israël die verlangen naar een kind. Sara, Rebekka, Rachel, Hanna, Elisabeth. Om voor het volk en uiteindelijk voor de hele wereld nieuwe toekomst te openen. Koninkrijk van God, een wereld waarin mensen elkaar de hand reiken, waarin zorg en bescherming is voor de kwetsbaren en de kleinen. Met dit visioen voor ogen verschijnt de engel Gabriël aan het meisje Maria. Dat zij bevrucht zal worden door de Heilige Geest. Het is een wonder. Haar kind, Jezus, zal koning van liefde en barmhartigheid zijn tot in eeuwigheid.
Zo schept de Eeuwige telkens weer ruimte in ons leven, een tintelende en verrassende ruimte, waarin zijn Koninkrijk kan groeien. Zoals de Eeuwige tegen Abraham zegt: Is ook maar iets voor de Eeuwige onmogelijk? Maar hoe moeilijk vind ik het om te blijven vertrouwen op die goede ingreep van boven. Dat het werkelijk groeit, dat Koninkrijk van God, in míj en door mij, in de wereld waarin wij leven. Dat de Eeuwige ook mij en u en jou telkens weer wil overhalen, verleiden, om mee te bouwen aan deze wereld anders, beter, rechtvaardiger, vrediger, liefdevoller. Spreekt het nieuws van alledag en misschien ook van ons eigen leven de goede boodschap van het Koninkrijk van God niet in alle talen tegen? Zoals iemand op de Bijbelkring een gemeentelid had ontmoet die er alleen nog maar boos van wordt, van die verhalen uit de bijbel waarin de Eeuwige ingrijpt en van die prachtige verhalen van mensen die een hemels visioen krijgen waardoor hun leven verandert. Hij merkt zelf nooit iets van boven Sara moet er ook om lachen, in zichzelf, dat zij nu nog zwanger zou worden. Ach, God houdt wel van een geintje! De Eeuwige doorbreekt alle grenzen die wij gewoonlijk trekken. Wij zijn al oud, denkt Sara, te oud. Dan doe je niet meer mee, dan word je uitgerangeerd, op een dood spoor gezet. Ook in onze tijd. Hij is te oud, zei voetbalcommentator Ronald de Boer over bondscoach Guus Hiddink, na de afgang van Oranje tegen IJsland afgelopen maandag. Hiddink, 67 jaar, lachte er maar wat om. Misschien moest hij denken aan Sepp Blatter, de voorzitter van de FIFA, de Wereldvoetbalbond, 78 jaar. Er kwam op televisie zelfs een hoogleraar ouderengeneeskunde in beeld, om uit te leggen dat oudere mensen heus nog wel goed kunnen functioneren in de samenleving Het is lachwekkend, dat de Eeuwige ook voor onze deur staat, ook bij ons binnen wil komen, in onze tent, in ons huis, in ons leven!
Abraham rent zich het vuur uit de sloffen om het de Eeuwige naar de zin te maken: hij haast zich naar Sara: vlug, maak voor de gasten wat te eten klaar; hij snelt naar zijn kudde om zijn gasten een lekker stuk gebraden kalfsvlees voor te zetten. Hoe gastvrij kun je zijn. Het is samengevat in wat Abraham tegen de drie mannen, zijn gasten zegt: Heer, wees toch zo goed uw dienaar niet voorbij te gaan? Ik denk, is dit niet de houding waartoe wij worden uitgedaagd? Want ik geloof, ondanks alles, en met alle vragen en aarzelingen omgeven: ik geloof dat de Eeuwige telkens weer bij ons op bezoek komt. Zo intiem als God hier met Abraham verkeert, zo innig wil hij met ieder van ons verkeren Als een vriend die op bezoek gaat bij zijn moedeloze vriend. Als een moeder die uit de lucht komt vallen wanneer ze weet dat haar kind bedroefd is en alleen. Ik geloof dat de Eeuwige ook naar ons toekomt in dromen, in visioenen van deze wereld anders, in een mens die om onze aandacht en hulp vraagt, dichtbij of ver weg, in een bemoedigend woord of een zorgzaam gebaar van iemand als een engel, in een lied of een woord, het licht van een kaars, in stilte die ons raakt. Dit te durven geloven, het is niet te bevatten, het is lachwekkend. Maar als we goed kijken naar het schilderij, dan is er aan de andere kant van de tafel, tegenover de drie mannen, de drie engelen, ruimte vrij: voor jou en mij. De uitnodiging om met de Eeuwige samen te zijn, om zíjn Koninkrijk in ons te laten groeien, om samen te lachen en te genieten van ons leven, om samen te zoeken naar wat vrede geeft en naar wat recht doet aan mensen van overal. Aan het bezoek van de Eeuwige zal het niet liggen.