Beleidsjaarverslag 2005 Sociale Zaken en Werk &
Inhoud Inleiding... 5 Voorwoord... 7 1 Doelmatigheid... 9 2 Rechtmatigheid... 15 3 Minimabeleid... 21 4 Beleidsplan 2005-2006... 27 Lijst van afkortingen... 31
Inleiding Sinds de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) heeft de gemeente niet meer de wettelijke verplichting een beleidsverslag te maken. Deze verantwoording wordt nu door het college aan de raad afgelegd en het college biedt daarom het Beleidsverslag Sociale Zaken en Werk gemeente & 2005 aan. Het is in meerdere opzichten een bijzonder beleidsverslag. Ten eerste is de samenwerking tussen de afdelingen sociale zaken van de gemeente en in het jaar 2005 tot stand gekomen en ten tweede is dat gebeurd in het nieuwe gebouw De Beurs, samen met het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI). De inhoud van het verslag heeft dan ook op beide betrekking. In dit beleidsverslag worden de activiteiten van Sociale Zaken en Werk, doelmatigheid (reïntegratie, hoofdstuk 1) en rechtmatigheid (de uitkering, hoofdstuk 2) en minimabeleid (hoofdstuk 3) in cijfers weergegeven. Ook wordt teruggekeken naar het beleidsplan 2005-2006 (hoofdstuk 4). Op de laatste bladzijde staat de betekenis van de afkortingen. 5
6
Voorwoord Samenwerking Sociale Zaken en Werk Het jaar 2005 is voor de afdeling Sociale Zaken en Werk een bewogen jaar geweest. Het was het jaar van de verhuizing naar het bedrijfsverzamelgebouw (BVG) De Beurs in. Op 1 juli is het samenwerkingsconvenant bekrachtigd door beide colleges. De voorbereiding er naartoe liep al enkele jaren. Het proces liep vertraging op door de uitgestelde bouw. Medio juni zijn de mensen benoemd in hun nieuwe functie. En uiteindelijk is de uitvoering gestart vanaf 9 juli op de nieuwe locatie. Bijzonder aan deze vorm van werken is dat naast de nieuwe afdeling ook de ketenpartners UWV en het CWI werken vanuit het BVG. Systemen Parallel aan deze operatie liepen ook vernieuwende processen in de bedrijfsvoering. Zo is er een implementatie geweest van een nieuw cliëntvolgsysteem (CVS) Stratech. Doordat alle klanten in dit programma gekoppeld zijn aan een consulent, kan uit dit systeem de voortgang van de cliënt gevolgd worden. Ook de trajectkosten worden hierin vastgelegd. Cliënten kunnen hierdoor ook begeleid worden door de consulent bij diens afwezigheid. Door het cliëntvolgsysteem te raadplegen kan een collega inspringen op de actuele situatie. Het systeem genereert ook managementinfo. Duur van trajecten, kosten en in en uitstroom gegevens kunnen worden opgevraagd. Daarnaast zijn alle cliënten van opgevoerd in het uitkeringssysteem van. Deze bestaande module (Civision/ Uitkeringen) van voldeed aan de criteria van het ministerie ten aanzien van registratie en verantwoording. De implementatie heeft wel vertraging opgelopen, maar in september zijn alle klanten opgenomen in deze module. Hierdoor kan vanuit de administratie van Sociale Zaken en Werk transparanter en éénduidiger (uniform) worden gewerkt. De tijd die hiermee is gewonnen wordt in de uitvoeringspraktijk onder andere gebruikt om de ontvangstbalie van Sociale Zaken in het BVG te bemensen. Voor de hele afdeling geldt dat, onder het motto van best praktice, door beide gemeentelijke stromen de beste werkvorm ontwikkeld wordt en aansluitend gehanteerd. Nieuwe werkvorm Vanaf november 2005 worden alle nieuwe aanvragers geconfronteerd met het principe van Work First. Hierbij worden klanten direct vanaf aanmelding uitvoerig geïnformeerd over de WWB (mogelijkheden, rechten en verplichtingen) aansluitend wordt binnen een 8-weeks assessment beoordeeld hoe lang het traject moet gaan duren dat de afdeling inkoopt. Dit traject dient de afstand tot de arbeidsmarkt te verkorten. De consulent is daarbij de gesprekspartner voor de cliënt. Voordeel hierbij is dat de cliënt vanaf het begin met daadkracht begeleid wordt in het vinden van werk. Voorheen werd de procedure van de aanvraag eerst afgehandeld voordat de gesprekken met de klant over werk gingen. Nu wordt bij het begin van de aanvraag gesproken over het vinden van werk en wordt tegelijk de aanvraag ingenomen. Samenwerking Ketenpartners De gemeenten en zijn samen met de gemeente Eemsmond en Bedum aangesloten bij het Regionaal ketenoverleg (REKO). Naast deze vier gemeenten sluiten het CWI en het UWV aan in dit overleg. Doel is om de processen efficiënter te laten verlopen, producten effectiever in te zetten en gezamenlijk beleid te ontwikkelen ten aanzien van arbeidsmarkt. In dit overleg is de gezamenlijke werkgeversbenadering tot stand gekomen. Hierin worden gezamenlijk middelen ingezet om de cliënten direct aan de poort intensiever te begeleiden naar werk. Door de inbreng van producten uit de gemeenten en de kennis en ervaring op het terrein van bemiddeling door het CWI, worden klanten direct doorgeleid naar werk. Hierdoor ontstaat er één contact voor de werkgever waardoor er sneller aangeleverd kan worden. De werkgever wordt op deze manier ook niet door verschillende gemeenten benaderd met dezelfde vraag waardoor ook de gemeente een serieuze gesprekspartner blijft. Dit REKO wordt ook vanuit het ministerie ondersteunt door het BKWI (Bureau Kwaliteitszorg Werk en Inkomen). Deze ondersteuning is er op gericht om nog meer als ketenpartners het belang van de 7
klant te gaan dienen. Hierdoor worden de organisaties (gemeente, UWV en CWI) gedwongen te kijken naar hun eigen processen. Onnodige lussen in het werkproces moeten hierdoor tot het verleden gaan behoren. Vragen moeten voortaan één keer worden gesteld door de klant en niet bij iedere instantie worden herhaald. Voor de klant is het niet van belang wie helpt bij het vinden van werk, een geschikt traject of het rechtmatig ontvangen van geld. Het gaat erom dat de hulp geboden wordt en op de meest vlotte en rechtmatige manier. Ontschotting van middelen is daarbij een vorm waar aan gedacht kan worden. Verantwoordingscyclus van de afdeling De dienst stelt zelf een jaarplan op dat wordt voorgelegd aan het portefeuillehoudersoverleg. In dit jaarplan: uitvoeringsbegroting van de dienst; jaarplanning met taakstellingen; management verantwoording ; accountantscontrole; beleidsjaarverslag; in en uitstroom resultaten; inzet reïntegratiemiddelen; ketenspiegel. 8
1 Doelmatigheid Enkele jaren geleden was de kerntaak van Sociale Zaken het verstrekken van de maandelijkse uitkering. Daarnaast werd voor degene die de mogelijkheid had ook nog iets gedaan om deelname aan het arbeidsproces te bevorderen. In de Algemene bijstandswet (Abw) werd dat al versterkt door de sluitende aanpak, de afspraak dat elke uitkeringsgerechtigde op een traject moest zitten. In de WWB is dit nog duidelijker. Werk staat voorop, daarnaast wordt ook gekeken of er recht op bijstand is. In de WWB is de sluitende aanpak vervallen, gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de uitkeringen en bepalen zelf welke groepen meer aandacht kregen. Voor de gemeenten en zijn dat degenen die veel kans maken op de arbeidsmarkt (jongeren tot 30 jaar, alle nieuwe klanten en alleenstaande ouders met mogelijkheden). De rechten en plichten ten aanzien van de reïntegratie zijn vastgelegd in artikel 7 lid 1a, 8, 9 en 10 van de WWB. 1.1 Waddenmodel Sinds 2002 wordt in Noord Groningen het Waddenmodel toegepast. Deze aanpak van jongeren houdt in dat elke schoolverlater door het Regionaal Meld- en Coördinatiepunt voortijdig schoolverlaters (Rmc) en de leerplichtambtenaar wordt besproken en de leerplichtambtenaar probeert de jongere terug naar school te krijgen. Doel is dat de jongere een startkwalificatie haalt (Mbo-niveau 2 of hoger, Havo, Vwo). Het traject kan ook worden uitbesteed aan het Rmc. cijfers Waddenmodel per schooljaar 2003/2004 2004/2005 2003/2004 2004/2005 voortijdig schoolverlaters 58 53 63 70 in traject Rmc 20 20 8 17 naar opleiding 18 11 5 12 naar werk 5 5 2 7 (nog) niet afgerond 2 4 1 8 Voor jongeren vanaf 18 jaar die een uitkering aanvragen en geen startkwalificatie hebben is de leerplichtambtenaar de verantwoordelijke. Voor jongeren met een startkwalificatie is de casemanager Sociale Zaken verantwoordelijk. Het aantal jongeren met een uitkering is door deze aanpak in beide gemeenten relatief laag. aantal uitkeringen op 1-1-2006 naar leeftijd 18-23 jaar 24-30 jaar 31-61 jaar 61-65 jaar >65 jaar 17 36 169 26 5 17 38 163 20 6 61-65 10% 65+ 2% 18-23 7% 24-30 14% 61-65 8% 65+ 2% 18-23 7% 24-30 16% 31-61 67% 31-61 67% 9
1.2 Werk- en activeringstraject Sinds 1 november 2005 is er een traject voor nieuwe klanten: een werk- en activeringstraject. Dit traject bestaat uit begeleiding bij het zoeken naar werk en het opdoen van werkritme en ervaring bij Ability in Uithuizen. Doel van het traject is om de klant zo snel mogelijk op weg te helpen naar regulier werk. Soms zal dat tijdens het traject van 8 weken lukken, meestal niet. In het laatste geval zal aan het eind van de periode een goed beeld van de klant zijn ontstaan. Met deze diagnose kan een vervolgtraject voor de klant worden ingezet. Tot 1 januari 2006 zijn alleen de kansrijke klanten op traject gegaan, vanaf 1 januari geldt het aanbod voor alle nieuwe klanten. Er zijn over 2005 nog nauwelijks resultaten bekend omdat er bij het schrijven van dit verslag nauwelijks trajecten beëindigd zijn. In de tussentijdse managementrapportages en het beleidsverslag 2006 zal verslag worden gedaan van dit project. Over de eerste aanmeldingen is het volgende bekend. In december zijn 4 personen uitgenodigd voor een voorlichting en ze zijn bij Ability aangemeld. 2 Personen hebben de aanvraag ingetrokken (werk en WW) en 2 zijn nog met het traject bezig. In het Dagblad van het Noorden heeft hierover een positief artikel gestaan. 1.3 Cliënten en trajecten De WWB bepaalt dat elke uitkeringsgerechtigde recht heeft op begeleiding naar werk. Meestal komt het initiatief van de casemanager. De casemanager bepaalt aan de hand van de kansen en mogelijkheden van de uitkeringsgerechtigde of er een traject wordt ingezet en zo ja, welke. Sociale Zaken en Werk heeft hiervoor enkele contracten afgesloten met reïntegratiebedrijven (Agens, Alexander Calder, Ergo Noord en Werkprojectengroep). Deze bedrijven voeren de trajecten uit in opdracht van de casemanager. Er is periodiek contact tussen de reïntegratiebedrijven en Sociale Zaken en Werk. aantal cliënten met traject in 2005 gestart 86 97 trajecten op 31-12 140 113 beëindigd 80 114 waarvan naar regulier werk 15 31 150 100 50 0 Gestart Trajecten op 31-12-2005 Beeindigd Regulier werk Agens is gespecialiseerd in de individuele aanpak. Agens gaat na melding door Sociale Zaken meteen op huisbezoek om een goed beeld van de cliënt te krijgen. Het bedrijf is met name goed in trajecten voor cliënten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Alexander Calder richt zich met name op de cliënt die snel bemiddelbaar is. Via de zogeheten Sprintbemiddeling wordt veel aandacht besteed aan solliciteren en vacatures. Werkprojecten Groep heeft meerdere projecten voor degene die een grote afstand tot de arbeidsmarkt heeft en die via een project werkervaring en ritme kan opdoen. Ergo Noord doet arbeidskundig onderzoek, waaronder de REA-toets. Het arbeidskundig onderzoek is soms nodig om het traject te bepalen, maar is zelf geen traject. 10
In is bij 41 cliënten geen arbeidsplicht opgelegd, in 75. Redenen hiervan zijn is de gezinssituatie (alleenstaande ouders) of de leeftijd. Daarnaast wordt geen arbeidsplicht opgelegd wanneer dat door sociale- of medische omstandigheden niet kan. Voor het laatste wordt medisch advies gevraagd aan de GGD of wordt een arbeidskundig onderzoek gedaan door Ergo Noord. Bij een aantal cliënten wordt nog onderzoek gedaan naar de mogelijkheden, in zijn dat er 7 en in 36. uitstroomgegevens 2005 arbeid in dienstbetrekking 28 40 inkomsten zelfstandige 4 3 economische eenheid 15 6 verhuizing 12 14 bereiken 65 jaar 8 3 overig 33 31 totaal 100 97 De overige zijn aanvang studie, niet meer gemeld, andere uitkering etc. 1.4 Reïntegratie-instrumenten Via de gemeentelijke Reïntegratieverordening en de daarbij behorende beleidsregels hebben we vastgelegd wat we de klant bieden om terug te keren op de arbeidsmarkt. Meestal worden er meerdere instrumenten ingezet, het geheel van aanbod noemen we een traject. De mogelijke instrumenten die ingezet worden zijn: werken met behoud van uitkering (stage); in dienst van gemeente of reïntegratiebureau en uitgeleend worden aan werkgever (detacheringsbaan); loonkostensubsidie (uitstroombaan); scholing; directe bemiddeling; sociale activering. De reïntegratietrajecten worden uitgevoerd door eerder genoemde reïntegratiebedrijven. Het gesubsidieerd werk neemt hierin een aparte plaats in. De oude regelingen Wiw en I/D worden uitgevoerd door Brug naar Werk, de nieuwe regelingen door Sociale Zaken en Werk zelf. Aan het eind van 2005 kennen we 4 verschillende vormen van gesubsidieerd werk namenlijk de Wiw, I/D-banen, detacheringsbanen en uitstroombanen. De eerste 2 zijn oude regelingen die bijna geheel zijn afgebouwd, de laatste zijn in ontwikkeling. stand gesubsidieerd werk op 1-1-2006 Wiw 3 6 I/D 12 19 detachering 0 0 uitstroombaan 3 0 De Wiw dienstbetrekkingen die nu nog bestaan zijn ex-banenpoolers die een contract voor onbepaalde tijd hebben. Met werkgevers die een I/D kandidaat in dienst hebben is afgesproken dat de subsidie wordt afgebouwd en beëindigd zal worden per 1-1-2007. Daarbij zijn de reïntegratie-instrumenten van de gemeente aangeboden om in te zetten bij de I/D-er. Enkele I/D-ers blijven aan het werk bij de huidige werkgever, maar dan zonder subsidie. 11
1.5 Specifieke projecten Fiskersskip Moddergat De stichting it Fiskersskip uit Moddergat, Dongeradeel, heeft als doel een bijdrage te leveren aan het versterken van het cultuurtoerisme in Noord Oost Friesland en mede daardoor aan het verbeteren van de locale economie. Doel: inrichting en exploitatie van een educatief bezoekerscentrum in het voormalige Garnalenfabriekje te Moddergat; het realiseren van een kleinschalige scheepswerf; de bouw van een replica van een historische vissersboot: de Wierumer Aek. Het is de bedoeling dat deze activiteiten worden uitgevoerd in het kader van werkervaringsprojecten. In een werkervaringsproject werken de deelnemers aan hun persoonlijke ontwikkeling waarbij volop aandacht wordt besteed aan het leren van beroepsvaardigheden en aan het ontdekken en ontwikkelen van persoonlijke competenties. De activiteiten zijn sterk praktijkgericht (het doen en het ervaren) en waar nodig ondersteund met aanvullende theorie (certificering van modules, maatwerk). Met iedere deelnemer zal in overleg met de casemanager en de trajectbegeleider een individueel trajectplan worden opgesteld met daarin opgenomen de (persoonlijk) doelstellingen en de uitstroomkansen. De gemeente heeft zich middels een convenant aangesloten aan dit project. Afgesproken is, dat de gemeente per jaar 5 trajecten invult. In 2005 zijn meerdere cliënten aangemeld echter met wisselend succes. Het vervoer naar Moddergat blijkt een groot obstakel te zijn. Per openbaar vervoer van Zoutkamp naar Moddergat vergt ruim 3,5 uur reistijd enkele reis. Op dit moment zijn 3 cliënten uit de gemeente in het project actief, waarvan een uit. Onderzocht wordt of er alternatieve vervoersmogelijkheden zijn. Arboretum Binnen de Notoaristoen te Eenrum zijn veel regelmatig terugkerende werkzaamheden die door de Stichting Arboretum in kaart zijn gebracht. Voor de nieuwe (noodzakelijke) aanplant en onderhoud van het park heeft de stichting reeds bij diverse instanties subsidies aangevraagd. Voor de werkzaamheden heeft zij vrijwilligers ingezet en heeft zij onderdelen van deze werkzaamheden aangeboden voor een project sociale activering. Voorwaarde hiervoor is een deskundige begeleiding, omdat de vele bomen en planten van zeldzame waarde vertegenwoordigen. Het project is in 2005 in samenwerking met Ability Groen afgerond. Ability heeft zorg gedragen voor de deskundige begeleiding en heeft samen met 5 deelnemers werkzaamheden in opdracht van de Stichting Arboretum uitgevoerd. In navolging van het project Arboretum worden op dit moment nog 2 deelnemers in het kader van sociale activering door Ability Groen begeleid 1.6 Wet Sociale Werkvoorziening (Wsw) Hoewel de Wsw iets anders is dan de WWB en de Wsw geen reïntegratie-instrument is, wordt deze werkvoorziening wel opgenomen in het beleidsverslag. De Wet sociale werkvoorziening (Wsw) geeft gemeenten subsidie voor het scheppen en instandhouden van arbeidsplaatsen voor mensen met lichamelijke, verstandelijke of psychische beperkingen. Voor de Wsw-geïndiceerde is het niet meer mogelijk om te werken onder nietaangepaste omstandigheden. 12
Aangepaste arbeid kan in het kader van de Wsw op drie manieren worden gerealiseerd: beschutte arbeid in een dienstbetrekking bij de gemeente; detachering vanuit een dienstbetrekking bij de gemeente bij een reguliere werkgever (detachering, CAO Wsw); begeleid werken in dienst van een reguliere werkgever (CAO van betreffende werkgever). De Wsw-doelgroep mag niet verdrongen worden door een oneigenlijke instroom van cliënten uit omliggende voorzieningen als de WIA/WAO, WWB en AWBZ. Zo kan de Wsw als rijksgefinancierde voorzieningen voor gehandicapten een aantrekkelijk alternatief vormen voor personen met een afstand tot de arbeidsmarkt voor wie reïntegratie op korte termijn niet succesvol zal zijn. Indicatiestelling De indicatiestelling voor de Wsw wordt met ingang van 1 januari 2005 uitgevoerd door Cwi. Een gespecialiseerde medewerker van het Cwi komt op de momenten dat het nodig is in De Beurs om de gesprekken met de kandidaten te houden. Het Cwi beslist over: het wel of niet behoren tot de doelgroep van de Wsw, de arbeidshandicapcategorie (matig of ernstig), de geldigheidsduur van de indicatie. Met de overdracht van de Wsw-indicatiestelling van gemeenten naar CWI wordt beoogd te komen tot een onafhankelijke en meer uniforme uitvoering van de indicatiestelling. Taken gemeente Het is de zorgplicht van de gemeente om aan mensen met een Wsw-indicatie een passende arbeidsplaats en begeleiding te bieden. Gemeenten kunnen het Wsw-beleid zelfstandig uitvoeren of gezamenlijk met andere gemeenten in een zogeheten werkvoorzieningschap. De gemeenten en hebbeen dat gedaan in werkvoorzieningsschap Ability. Ability is een gemeenschappelijke regeling van 4 gemeenten in Noord-Groningen: Bedum, Eemsmond, en. Cijfers Wsw Eind 2003 werkten landelijk ruim 96.000 personen in de Wsw. Ruim 90% was werkzaam in het Wswbedrijf, circa 9% was vanuit het Wsw-bedrijf gedetacheerd bij een reguliere werkgever en 1% was met gebruikmaking van de Wsw-subsidie in het kader van begeleid werken in dienst van een reguliere werkgever. aantal Wsw in dienst op 1-1-2006 100 57 wachtlijst op 1-1-2006 20 4 uitstroom 2005 6 4 instroom 2005 6 11 Het verschil tussen en is moeilijk te verklaren. Een reden kan zijn dat meer een forensendorp is waar sociale problematiek, opleidingsniveau iets anders is dan in de kleine dorpen in de provincie. 13
1.7 Financiën restant 2004 494.126 266.010 toegekend 2005 963.867 1.096.769 uitgegeven 2005 807.794 755.501 restant (meenemen naar 2006) 650.199 607.278 percentage van het toegekende budget 67.5 % 55.4 % In beide gemeenten is het volledige restant op het Werkdeel mee te nemen naar het werkdeel 2006. Ten opzichte van het restant van 2004 is het bedrag aanmerkelijk hoger geworden. Maximaal mag over enig jaar 75% naar het volgende budgetjaar worden meegenomen. Het verschil met 2004 is ontstaan door de positieve resultaten in de afbouw van WIW en ID-banen. De afbouw is vooral in De Marne sneller gerealiseerd dan de prognose. Daarnaast is extra ingezet op reguliere reintegratietrajecent (zie 1.3). De uitgaven van 2005 ten opzichte van 2004 zijn in van ruim 137.500 euro gestegen naar ruim 430.000 euro. In daalde de inzet van bijna 200.000 euro naar ruim 140.000. Het beeld in is enigszins vertekend door het late indienen van een aantal grote facturen van re-integratiebedrijven die niet in de rekening van 2005 maar in de rekening van 2006 worden meegenomen. Tellen we deze facturen mee, dan is de situatie in ongeveer gelijk gebleven. In 2005 zijn veel trajecten opgestart. Pas na realsiatie van een (onderdeel van een) traject volgt de betaling. Deze extra inzet zal zich financieel dan ook pas in 2006 vertalen. 1.8 Conclusie Van het cliëntenbestand heeft een groot gedeelte een traject. In zijn meer trajecten uitgezet dan in, terwijl de uitstroom naar regulier werk in groter is. De ligging van de gemeente speelt hierin een rol. Ondanks het grote aantal trajecten is het budget ruim voldoende. Een reden hiervan is o.a. de snelheid waarmee het aantal gesubsidieerde plaatsen is afgebouwd. Er zal in 2006 meer aan re-integratietrajecten moeten worden uitgegeven om aan de opdracht van het Ministerie te voldoen. Gebeurt dit niet, dan zal over 2006 een te groot restant ontstaan en zal het meerdere dan 75% worden teruggevorderd. In de tweede helft van 2005 zijn een aantal acties ingezet die ervoor moeten zorgen dat deze doelstelling in 2006 zal worden behaald. Extra aandacht voor en inzet van instroombanen, nieuwe inkoopcontracten met de re-integratiebedrijven, work-first en diverse projecten sociale activering zijn reeds opgestart. De effecten ervan zullen in 2006 en 2007 blijken. 1 cijfers kunnen wijzigen, afhankelijk van definitieve jaarrekening en controle accountant 14
2 Rechtmatigheid Het recht op bijstand is vastgelegd in de WWB. De gemeente heeft in het kader van die wet enkele verordeningen opgesteld met nadere regels Deze verordeningen zijn: reïntegratieverordening: hierin worden de rechten en plichten wat betreft reïntegratie vastgelegd; handhavingsverordening: hierin staat dat het college nadere regels over handhaven opstelt, dit is gedaan in het Handhavingsbeleidsplan; verordening toeslagen en verlagingen: hierin staat hoe de uitkering verlaagd of verhoogd wordt, afhankelijk van de woonsituatie; afstemmingsverordening: hierin staan de mogelijke (tijdelijke) verlagingen bij onwenselijk gedrag, met name bij onvoldoende meewerken aan het vinden van werk; verordening cliëntenparticipatie: hierin staan de afspraken tussen gemeenten en de cliëntenraad. Bovenstaande verordeningen zijn in 2004 vastgesteld en zijn in 2005 ongewijzigd gebleven. 2.1 Aantal uitkeringen Het aantal uitkeringsgerechtigden is in 2005 toegenomen. In onderstaande tabel wordt weergegeven hoeveel het er zijn geweest de laatste jaren, per gemeente. stand aantal bijstandsuitkeringen op 1 januari, per jaar (incl. Ioaw/Ioaz, Bbz) 2003 2004 2005 2006 204 221 253 255 211 227 229 247 300 250 200 150 100 50 0 2003 2004 2005 2006 Het aantal kan afwijken van eerdere opgave in verband met latere mutaties in het bestand (toekenningen en beëindigingen). aantal bijstandsuitkeringen op 1-1-2006 naar soort WWB Ioaw Ioaz Bbz 239 14 1 1 236 10 0 1 15
De Ioaw, Ioaz en Bbz wordt niet gefinancierd uit het I-deel WWB. 75% Wordt bij het rijk gedeclareerd, voor de overige 25% krijgt de gemeente een vast bedrag. Dit bedrag is voldoende. Het aantal uitkeringen neemt nog steeds toe. Het aantal werkloosheidsuitkeringen (WW) is in de provincie Groningen in 2005 wel gedaald (van 34.000 naar 31.800) maar dat heeft (nog) geen effect op het WWB bestand. De WWB uitkering wordt om verschillende redenen aangevraagd. reden vaan aanvraag bij toekenning beëindigen relatie 15 21 beëindigen studie 10 15 einde WW 13 18 andere gemeente 5 4 beëindigen bedrijf 8 2 overig 51 54 totaal 101 114 Opvallend is dat het aantal overig groot is. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de invulmogelijkheden van het oude uitkeringssysteem. Veel uitkeringsgerechtigden lukt het om snel weer werk te vinden, dit blijkt uit de gegevens over de duur van de bijstandsuitkering. aantal bijstandsuitkeringen op 1-1-2006 naar duur van uitkering 0-1 jaar 1-2 jaar 2-5 jaar 5-10 jaar >10 jaar 53 78 30 53 39 75 61 33 38 38 5-10 21% >10 15% 2-5 12% 0-1 21% 1-2 31% 5-10 16% 2-5 13% >10 16% 1-2 25% 0-1 30% Opvallend is dat bijna de helft van de cliënten langer dan 2 jaar een uitkering heeft. 16
2.2 Hoogwaardige Handhaving In 2005 is het project Hoogwaardige Handhaving afgerond. Met een subsidie van het rijk hebben de beide gemeenten het beleid rond fraudepreventie en bestrijding vastgelegd. Kernpunt uit dit beleid is: de cliënten worden goed geïnformeerd zodat de wederzijdse rechten en plichten duidelijk zijn; we maken het de cliënten zo makkelijk mogelijk d.m.v. eenvoudige formulieren etc; we controleren daar waar we denken dat er risico s zijn; wanneer de cliënt zich niet aan de regels houdt dan wordt een maatregel opgelegd. Daarnaast is meteen uitvoering gegeven aan dit beleid. Zo is het maandelijks formulier eenvoudiger gemaakt, is de tekst van de beschikkingen aangepast, is een nieuw heronderzoekplan geschreven, is er voorlichtingsmateriaal gemaakt (Spelregelboekje). 2.3 Heronderzoeken en herbeoordelingen In het kader van de WWB zijn alle uitkeringen opnieuw beoordeeld (omzetten van Abw naar WWB). Op 1 januari 2006 is het herbeoordelen van alle uitkeringen voltooid. Dit heeft niet geleid tot het intrekken van uitkeringen. Na de herbeoordeling werd het nieuwe heronderzoekplan van kracht. Dit nieuwe plan houdt in dat niet alle cliënten standaard op heronderzoek komen, maar afhankelijk van de situatie en de omstandigheden worden uitgenodigd. Uitgangspunt is dat er voldoende reguliere controlemomenten zijn om niet iedereen elk jaar uit te hoeven nodigen. Deze momenten zijn: strenge controle bij aanvraag; maandelijks via het Inlichtingenbureau; maandelijks via schriftelijke verklaring van de cliënt; controle bij signaal (b.v. wijziging doorgegeven door cliënt); contact met cliënt i.v.m. doelmatigheid; eventueel bij aanvraag bijzondere bijstand. Wanneer de situatie niet normaal is, wanneer de inschatting wordt gemaakt dat de kans groter is dat de uitkering niet rechtmatig wordt verstrekt, dan wordt de klant wel (periodiek) uitgenodigd. De gemeente en hebben er voor gekozen de volgende klanten wel periodiek te onderzoeken: klanten die in het verleden hebben gefraudeerd; klanten die kostganger zijn of hebben klanten die parttime werken in de horeca. 2.4 Sociale Recherche (SR) De samenwerking sociale recherche Noord- en Oost Groningen bestaat sinds 1 juli 2002. In deze samenwerking van 13 gemeenten zijn afspraken gemaakt over de verdeling van de sociaal rechercheurs en de bijzonder controleurs. Deze samenwerking bevordert de flexibiliteit en de expertise. Stadskanaal is de kerngemeente. Per kwartaal worden de cijfers gerapporteerd. kerncijfers uren SR uren bijz. controle afgesloten zaken fraudebedrag 296 61 8 27.001 280 90 3 4.092 17
Het aantal beschikbare uren per gemeente is ongeveer 540. heeft 183 uren niet verbruikt en 184 niet. De Sociaal Rechercheur is sinds augustus 2005 een dagdeel per week in het gebouw De Beurs gestationeerd om nog betere afstemming tussen SR en casemanager te krijgen. Dit bevalt van beide kanten zeer goed. De verbruikte uren zullen daardoor waarschijnlijk toenemen. Bij vermoeden van fraude wordt het dossier besproken met de sociaal rechercheur. Dat gebeurt op de dag dat hij bij Sociale Zaken aanwezig is. Daarnaast is er periodiek overleg tussen de sociaal rechercheur en het hoofd van de afdeling. Naast de SR is er nog het Siod, de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst. Dit landelijk bureau behandelt grote fraudezaken, die regio-overschrijdend zijn, of zelf grensoverschrijdend. Landelijk gaat het om ongeveer 10 zaken per jaar. De SR heeft geen aanmeldingen namens de gemeente of gedaan. In 2005 zijn er enkele thema controles geweest. De eerste 2 kwamen op een ongelegen moment voor Sociale Zaken omdat de samenvoeging en de verhuizing voorbereid werden. Aan deze controles is daarom niet meegedaan. Aan de laatste controle is wel meegedaan. Dit project bestaat uit het vergelijken van de adressen en het waterverbruik. Geen of weinig verbruik zou erop kunnen wijzen dat de woning niet bewoond wordt en dat de bewoner geen recht heeft op bijstand. Dit onderzoek is op het moment nog in volle gang. 2.5 Terugvordering en Verhaal In 2004 is het gezamenlijk terugvorderingsbeleid vastgelegd in het Debiteurenbeheersplan. Dit plan is vastgesteld in het kader van de Hoogwaardige Handhaving. De terugvorderingen bestaan uit teveel uitbetaalde uitkering, al dan niet door fraude ontstaan. Verhaal ontstaat wanneer een onderhoudsplichtige zijn bijdrage niet rechtstreeks aan de uitkeringsgerechtigde betaalt. In dat geval probeert Sociale Zaken de bijdrage aan de uitkering te innen. De meeste gevallen van onderhoudsplicht ontstaan wanneer de vrouw door scheiding afhankelijk wordt van de bijstand. bedragen terugvordering in openstaande vorderingen op 1-1-05 390.142 698.330 bijgekomen in 2005 180.767 184.227 afgegaan in 2005 105.651 170.592 openstaande vorderingen op 1-1-06 465.258 709.668 De vorderingen bestaan uit teveel betaalde bijstand, krediethypotheek, bijzondere bijstand, verhaal op onderhoudsplichtigen en leningen aan zelfstandigen. Met name de laatste zijn verantwoordelijk voor een relatief hoog bedrag, in aan het einde van het jaar ongeveer 100.000 en 430.000. 2.6 Bezwaar en beroep Volgens de Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) is het mogelijk tegen een beslissing van het college bezwaar te maken. Via mandatering aan Sociale Zaken en Werk neemt het college honderden beslissingen per jaar. Tegen een klein deel daarvan wordt bezwaar gemaakt. Wanneer bij bezwaar duidelijk is dat de beslissing anders had moeten zijn, door bijvoorbeeld aanvullende informatie, dan wordt de moeite en tijd van klant en Sociale Zaken bespaard en dan wordt de beslissing herzien. 18
aantal bezwaarschriften 2005 gegrond verklaard 3 1 ongegrond verklaard 4 4 ontvankelijk verklaard 1 1 ingetrokken door cliënt 4 6 herzien door sociale zaken 4 1 totaal 16 13 2.7 Financiën Hieronder volgt een overzicht van inkomsten en uitgaven van het I-deel WWB. bedragen I-deel WWB in toegekend 2005 2.386.156 2.327.089 uitgave 2005 2 2.727.262 2.579.500 verschil - 341.106-252.411 De inkomsten zijn lager dan de uitgaven. De raden van beide gemeenten zijn hierover geïnformeerd. De gemeente heeft bezwaar gemaakt tegen de definitieve beschikking. Op 19 januari 2006 is daarover een hoorzitting geweest bij het ministerie. Per beschikking van 6 februari 2006 is het bezwaar afgewezen. Volgens deze laatste beschikking is er geen sprake van onbehoorlijk bestuur en is de verdeelsleutel, de berekening waarop het bedrag is gebaseerd, goed toegepast. 2.8 Conclusie Er vindt een grote mutatie in het uitkeringsbestand plaats. Een gedeelte van het cliëntenbestand (bijna 50%) heeft langer dan 2 jaar een uitkering. Het toegekende budget is ontoereikend. Door nog strenger te zijn aan de poort, onder andere met het werk- en activeringsproject, en nog meer te doen aan uitstroom moet het lukken binnen het budget te blijven. Daarnaast moet het anti-fraude beleid leiden tot minder onterecht verstrekte uitkeringen. 2 definitieve kosten bekend na opmaken jaarrekening 19
20