Inventaris van het archief van G. van Arkel (1858-1918) Archief 1878-1951 M. Kruidenier / A. Beening Nederlands Architectuurinstituut, 2000, 2005
INHOUD INLEIDING Beknopte biografie 1 Literatuur 1 Acquisitie 1 Bewerking 2 Aanwijzingen voor het gebruik 2 PLAATSINGSLIJST 3
INLEIDING BEKNOPTE BIOGRAFIE Gerrit van Arkel werd op 3 april 1858 geboren in Loenen (Utrecht). Hier doorliep hij de lagere school en de "Fransche school", die voornamelijk bezocht werd door de kinderen van de bewoners van de vele buitenplaatsen rond om de stad Utrecht. Geld voor een vervolgopleiding was er niet dus ging de jonge Van Arkel in de leer als timmermansknecht bij het bedrijf van Dhr. Fluijt. Enkele jaren later vertrok Van Arkel naar Amsterdam, waar hij avondlessen volgde aan de Industrieschool van de Maatschappij voor de Werkenden Stand. Hij viel op bij één van de bestuursleden, de architect Jan Galman, die Van Arkel een plaats gaf als tekenaar op zijn bureau. In 1876 kwam hij op het bureau van G.B. Salm terecht, waar hij W. Wilkens leerde kennen, die daar als chef de bureau werkte. In 1882 besloten Wilkens en Van Arkel zich samen als geassocieerde architecten te vestigen. Omdat Wilkens reeds in 1884 overleed moest Van Arkel alleen verder. Van Arkel heeft talloze huizen, winkelpanden en kantoren in Amsterdam gebouwd en verbouwd. Daarnaast heeft hij talloze interieurs ontworpen. Tot zijn bekendst ontwerpen behoorden onder meer het kantoorgebouw voor de sleepdienst H. Rutters aan de Ruyterkade (inmiddels gesloopt), een groot kantoor voor de Marine Insurance Company Ltd op het Rokin en samen met H.A.J. Baanders- het kantoorgebouw van de Eerste Hollandsche Levensverzekeringsbank op de hoek van de Keizersgracht en de Leliegracht in 1903-1904. Vanaf 1914 werkte Van Arkel samen met de architect H.J. Breman. Samen waren zij onder meer verantwoordelijk voor een aantal verbouwingen en uitbreidingen van het grote koelhuis Prins Hendrik aan de Nieuwe Vaart in Amsterdam in 1912 en 1920. Dit koelhuis heeft inmiddels plaatsgemaakt voor woningbouw. Van Arkel liet zich zoals veel tijdgenoten- aanvankelijk sterk inspireren door de Hollandse renaissance (laat 16 e en vroege 17 e eeuw). Maar in de jaren negentig onderging zijn werk een verandering en nam hij elementen over van moderne bouwstijlen zoals de Jugendstil en Art Nouveau. In zijn laatste meer sobere werken is de invloed van de Amsterdamse School reeds zichtbaar. Naast zijn bouwkundige praktijk was Van Arkel ook bestuurlijk en politiek actief. Zo was hij in de jaren tachtig van de 19 e eeuw zeer actief binnen het genootschap Architectura et Amicitea, was hij een van de oprichters van de vereniging Amstelodamum en lid van de gemeenteraad voor de vrijzinnig-democratische fractie. Van Arkel zou in 1918 overlijden. Zijn compagnon H.J. Breman zou het bureau na zijn dood voortzetten. LITERATUUR G. van Arkel; Architect - Amsterdam; uitgevoerde gebouwen, projecten; uitgegeven door Dr. G. Schueler; Bussum, 1917 De Amsterdamse Diamantbeurs - The Amsterdam Diamond Exchange; Simone Lipschitz; Stadsuitgeverij Amsterdam, 1990 ACQUISITIE Het materiaal is afkomstig van de cineast L. van Gasteren. Volgens informatie van de cineast kreeg hij in het kader van zijn film Het Huis contact met de inmiddels bejaarde dochters van H.J. Breman. Het kantoor bleek sinds de dood van de vader nagenoeg onveranderd te zijn. Van Gasteren nam een en ander mee voor zijn film. De dochters vernietigden kort daarop de rest van het archief. Van Gasteren heeft het materiaal in 1993 en 2000 overgedaan aan het NAi. Het betreft hier dus slechts een fragment van het oorspronkelijke bureauarchief.
BEWERKING Bij het ontsluiten is ervoor gekozen om het materiaal van Van Arkel in vier rubrieken in te delen: correspondentie, tekeningen, personalia en documentatie. De grootste rubriek, tekeningen, is weer chronologisch opgebouwd. Bij het inventariseren bleek het archief een aantal tekeningen te bevatten die niet met zekerheid aan Van Arkel konden worden toegeschreven. Deze zijn in een vijfde rubriek ondergebracht: tekeningen vermoedelijk van Van Arkel. Daarnaast bleken er een aantal tekeningen te zijn van andere architecten. Bij een aantal van die tekeningen, bijvoorbeeld van H. Moens en W.J. Vuyk, is duidelijk dat ze in dit archief terecht zijn gekomen, omdat Van Arkel en compagnons panden van deze architecten hebben verbouwd. Deze zijn gevoegd bij de desbetreffende projecten in de rubriek tekeningen. Vervolgens waren er een aantal tekeningen van andere architecten waarbij het verband met dit archief niet duidelijk was. Die zijn in een zesde categorie, verzamelde tekeningen, ondergebracht. Tenslotte werden acht tekeningen van omstreeks 1948 van Nagele gevonden die vermoedelijk van Martinus Kamerling afkomstig waren. Ook hier was geen aantoonbare band met de rest van het materiaal, maar omdat Van Gasteren een film heeft gemaakt over Nagele is het aannemelijk dat Van Gasteren deze tekeningen later aan de collectie heeft toegevoegd. Daarom zijn deze tekeningen uit deze collectie gehaald en in het archief van Kamerling geplaatst. AANWIJZINGEN VOOR HET GEBRUIK U kunt alle archiefstukken opvragen met behulp van de aanvraagnummers die U in de plaatsingslijst steeds bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers, met de code ARKE, op de gele briefjes die U kunt vinden aan de balie van de NAi studiezaal. Nadere inlichtingen: collection@nai.nl
PLAATSINGSLIJST Correspondentie 1897-1926 Ingekomen brieven. (aan Van Arkel en Breman). Inventarisnummer: d1 1 omslag Projecten (gesigneerde en toegeschreven projecten) 1882-1885 Verbouwing van een woonhuis voor dhr. H.C. Funke, St. Annastraat 20-22. Wilkens & Van Arkel Inventarisnummer: t1 2 tekeningen 1883 Kantoorgebouw voor de sleepdienst H. Rutters aan de De Ruyterkade, Amsterdam Inventarisnummer: t2 5 tekeningen f1 3 foto s De tekeningen zijn gedrukt en zijn afgebeeld in het tijdschrift "De Opmerker" 1883. De tekeningen zijn gesigneerd door W. Wilkens en G. van Arkel. 1887-1888 Ontwerp voor een blok woonhuizen aan de Ceintuurbaan, Amsterdam, augustus 1887 Inventarisnummer: t3 2 tekeningen Een tekening van W. Wilkens en G. van Arkel. Een tekening is niet gesigneerd. 1887 Foto van een relief aangebracht op het winkelpand van de fotograaf J. Greiner op de Nieuwendijk 89 Inventarisnummer: f2 1 foto De foto is niet gesigneerd; toeschrijving gebaseerd op literatuur 1891 Verbouwing van een pand, Spuistraat 104 te Amsterdam. Wilkens & Van Arkel. Inventarisnummer: t4 1 tekening
1892 Ontwerp voor een suiteseperatie voor Mr. Berg; april 1892 Inventarisnummer: t5 1 blad Tekening van G. van Arkel. 1894 Interieurontwerp; schouw en wandbetimmeringen, september 1894. Inventarisnummer: t6 1 blad f3 1 foto De tekening is van G. van Arkel op de tekening staat een vermelding: "Dordrecht, Janse". De foto is echter niet van een woonruimte maar van een tentoonstellingsstand. 1896 Ontwerpen van (tegeltableaux voor) schouwen in het Damrak hotel en het hotel Palais Royal; Amsterdam, september 1896. Inventarisnummer: t7 2 bladen één tekening is gesigneerd door G. van Arkel 1897 Ontwerp voor de inrichting van een billiardzaal in de Herengracht 571, Amsterdam, voor de heer Kappeyne van de Capello; februari 1897. Inventarisnummer: t8 1 blad Tekening van G. van Arkel 1897 Ontwerp voor een woonhuis op de hoek van de P.C. Hooftstraat / Van Eeghenlaan; Amsterdam, mei 1897. Inventarisnummer: t9 3 bladen Tekeningen van G. van Arkel. Zie ook f4 en t12. 1897 Groepsfoto van de eerste steenlegging" voor de uitbreiding van het woonhuis van Sylvain Kahn (1857-1929) en Julie Berg. Inventarisnummer: f4 1 foto De maker van de foto is Jacob Olie. Vooraan: Bernard Arnold (1886-1941), Caroline Alice (1887-1972), Henri René (1888-1970) en Sophie Martha (1893-1942). Zie ook t9 en t12. 1899 Geveltekening voor perceel Zoutsteeg 9-11; Amsterdam. Inventarisnummer: t10 1 blad Tekening van Van Arkel horende bij Beschikking van B en W nr 3752, 4 mei 1899.
1899 Wijziging pui van modemagazijn Anton Huf aan de Nieuwendijk 215, Amsterdam Inventarisnummer: t11 1 blad Tekening van Van Arkel. 1899 Vergunning verleend aan de ""N.V. Vriesseveem"" voor het plaatsen van een stoomketel, 17 november 1899 Inventarisnummer: d2 1 omslag met vergunning inclusief een blauwdruk van het ontwerp. Van Arkel heeft volgens de literatuur gewerkt als architect voor de "N.V. Vriesseveem". Zie ook inventarisnummer t.. 1901 Ontwerp voor de wandbetimmeringen van een eetkamer voor Mr. S. Kahn; juni 1901. Inventarisnummer: t12 1 blad Tekening van Van Arkel. Zie ook t9 en f4. 1901-1917 Kantoorgebouw voor The Marine Insurance Company Ltd. te Londen: Rokin 69/Wijde Lombardsteeg 2-8 in Amsterdam. Gebouwd in 1901 en verbouwd en uitgebreid in 1914 en 1917 door G. van Arkel. Inventarisnummer: t13 t14 11 tekeningen, 1901, 1913, 1917 en. Z.j.. 6 blauwdrukken, 1901, 1914 en z.j. 1902 Ontwerp voor een villa voor fam. W.C. Breukelaar, Bussum, maart 1902. Inventarisnummer: t15 1 blad Tekening van Van Arkel. 1902 Ontwerp voor een wachthuisje voor de Amsterdamsche motordienst, Amsterdam. Inventarisnummer: t16 1 blad Tekening van Van Arkel.
1907 Inrichting van enkele kamers in de Herengracht 553, Amsterdam, voor de heer Van Raalte; oktober 1907. Inventarisnummer: t17 1 blad f5 2 foto s Op de tekening en de foto's is de naam van de opdrachtgever niet vermeld. Toeschrijving is gebaseerd op basis van literatuur. 1912 Ontwerp voor betimmeringen in het privékantoor van de heer B.H. Manus aan het Rokin; Amsterdam, oktober 1912. Inventarisnummer: t18 2 bladen De tekeningen zijn niet gesigneerd. Toeschrijving gebaseerd op literatuur. 1912-1920 Verbouwing en uitbreiding pakhuis Prins Hendrik voor de NV Blauwhoedenveem-Vriesseveem, Nieuwe Vaart 5-9/Kadijk te Amsterdam Vermoedelijk gebouwd door H.Moens als pakhuis Oost-Indië in 1895-1896, in 1912 verbouwd door G. van Arkel en in 1920 door H.J. Breman. Inventarisnummer : t19 t20-6 tekeningen verbouwing pakhuis Prins Hendrik, 1912-3 tekeningen steiger en bijbehorende werken, 1919-1920 - 10 tekeningen kantoor en schaftlokaal, 1920. 1 tekening van de ingang, z.j. - 7 blauwdrukken H. Moen, 1895, 1896 en z.j. - 5 blauwdrukken verbouwing Pakhuis Prins Hendrik, 1912-2 blauwdrukken steiger voor het pand Prins Hendrik, 1920 en z.j. - 1 blauwdruk elektrische kraan, z.j. 1920 Verbouwing pakhuizen Basfein en Rangoon voor dhr. K. Blans, aan de Zaan te Zaandam Vermoedelijk gebouwd door Vuijk in 1900, verbouwd in 1920 door H.J. Breman tekeningen: t21 t22-3 tekeningen, 1920 en z.j. - 2 blauwdrukken architect Vuijk, 1900.
1925-1929 Ontwerp voor een winkelpui voor modemagazijn Kalker aan de Kalverstraat 100-104(106), Amsterdam, september/oktober 1925/januari 1929 Inventarisnummer: t23 4 bladen Tekeningen van Van Arkel en Breman. 1929-1930 Verbouwing van een pand voor dhr. H.B. Manus, Kloveniersburgwal 23 te Amsterdam Van Arkel & Breman Inventarisnummer: t24 4 tekeningen, 1929,1930 en z.j. 1948 Ontwerp voor een uitbreiding van perceel Rokin 69, Amsterdam, 12 november 1948. Inventarisnummer: t25 1 tekening Tekening is niet gesigneerd. Het betreft hier een uitbreiding van een eerder door Van Arkel gebouwd pand. (Zie ook inv.nr t13 en t14). 1951 Bouw van een pand aan de Laurierstraat 55-57 voor dhr. Versteeg H.J. Breman Inventarisnummer: t26 3 tekeningen, 1951 Gesigneerd door Breman. Ontwerp voor landhuis "Huize Zwaenwijck", Loenen. Inventarisnummer: t27 2 bladen De tekeningen zijn niet gesigneerd, maar de tekeningen zijn gepubliceerd in boek over Van Arkel. Tekeningen mogelijk van Van Arkel 1904 Ontwerp voor een (dubbel)woonhuis op de Keizersgracht 165, Amsterdam, voor de heer Hartkamf. Inventarisnummer: t28 2 tekeningen Ontwerp voor een winkelpui. Inventarisnummer: t29 1 blad Tekening vertoont grote overeenkomsten met de ontwerpen voor de winkelpui van modemagazijn Kalker; zie aanvraagnummer t23
Ontwerp voor een dubbel woonhuis Inventarisnummer: t30 1 blad Ontwerp voor een monumentaal woongebouw Inventarisnummer: t31 1 blad Ontwerp voor een wandvitrinekast Inventarisnummer: t32 1 blad Op de tekening is de naam geschreven van een mogelijke opdrachtgever: Mr. Kahn Plafondontwerp Inventarisnummer: t33 1 blad Op de tekening is de naam van de vermoedelijke opdrachtgever geschreven: Mr. Botje. Bij een vergelijking met een foto afgebeeld in een boek over Van Arkel lijkt het te kunnen gaan om het plafond in de sigarenwinkel ""De Vorstenlanden"" van E. Huf aan de Zoutsteeg te Amsterdam (Van Arkel 1891) Interieurontwerp; deuromlijsting, wandkast en schouw met spiegel. Inventarisnummer: t34 1 blad Interieurontwerpen; perspectieven, wanden en schouwen Inventarisnummer: t35 4 bladen Ontwerp voor een pomp "de Johanna". Inventarisnummer: t36 1 blad
Niet nader geïdentificeerde tekeningen tekeningen: t37-2 tekeningen, z.j. t38-1 blauwdruk electrische personenlift (stempel: F. Stieltjens, 1901-2 blauwdrukken Amerikaansch kantoor (meubelfabriek Jansen), z.j. - 2 blauwdrukken, z.j. Wellicht gaat het hier om technische details van het pakhuis Prins Hendrik voor de NV Blauwhoedenveem-Vriesseveem. Verzamelde tekeningen 1878 Ontwerp voor een woonhuis voor de heer G.A. Tindal, van de architect G.B. Salm. Inventarisnummer: t39 1 blad 1881 Ontwerp voor een winkelhuis voor de heer J. Cahen aan de Kalverstraat, van de architect G.B. Salm. Inventarisnummer: t40 1 blad Gedrukte tekening 1907-1911 Figuurstudies Inventarisnummer: t41 5 bladen Alle tekeningen zijn gesigneerd Geveltekening van het Rijksmuseum in Amsterdam van de architect P.J.H. Cuypers. Inventarisnummer: t42 1 blad Gedrukte tekening Ontwerp voor een protestantse kerk Inventarisnummer: t43 1 blad Gedrukte tekening
Ontwerp voor een ingangspartij van een kerkgebouw Inventarisnummer: t44 1 blad Gedrukte tekening Dwarsprofiel van het noordelijk hoofd bij "Holland op zijn smalst" nabij het zeeëind. Inventarisnummer: t45 1 blad Gedrukte kleurenlitho Tekeningen van het Heerenhuis op de buitenplaats De Rijp. Kees Romeyn Inventarisnummer: t46 4 tekeningen, z.j. Personalia 1910 oorkonde behorende bij een bronzen medaille uitgereikt aan Van Arkel door het organiserend comitee van de Exposition Universelle de Bruxelles 1910. Inventarisnummer: t47 1 stuk Documentatie Fotolitho van de winkelpui van modemagazijn Kalker naar een ontwerp van H.J. Breman in de Kalverstraat 189 te Amsterdam. Inventarisnummer: f6 1 blad Het betreft een litho uit de uitgave Wattjes' winkelpuien, plaat XL. Foto van een Mariabeeld aangeboden door de fam. Van de Bossche aan Monica van de Bossche, eerwaarde moeder van het O.L.V.-Gasthuis te Assche. Inventarisnummer: f7 1 foto Kalenderbladen. Inventarisnummer: t48 5 bladen