Lederen schoenen uit de 14de en 15de eeuw Jacques Ackermans Wat er in de gracht of poel, die dit jaar voor een gedeelte is uitgegraven op de site Regendonk te Poederlee, gevonden werd, was allerlei. Zo werden tal van, soms rijkelijke huishoudelijke voorwerpen aangetroffen en hoe kon het anders: ook heel wat lederen schoenen. Ze waren niet in deze toestand dat men ze meteen zou meenemen. Daar ze steeds in een natte ondergrond hebben vertoefd, werden ze in losse fragmenten aangetroffen. Door eeuwenlang verblijf in de bodem en door het verdwijnen van de looistoffen, zodat slibdeeltjes of zelfs metaaloxyden in de plaats konden komen, waardoor het leer zwart en brokkelig werd, kan bij het onderzoek en de restauratie van het leer dit alles zeer bemoeilijkt worden. Het is wel belangrijk te weten hoe onze schoen is ontwikkeld in de historiek. In het Steentijdperk gebruikten onze voorouders vermoedelijk lappen dierenheid die met repen om de voet en het been werden bevestigd. Lange tijd nadien kwam men tot het besef dat gelooide dierenhuid sterker en tevens soepeler was. In de aanvang van onze jaartelling met de overheersing van de Gallo-Romeinse periode, bestond het schoeisel reeds uit twee delen, nl. bovenleer en zool, wat reeds bewezen is geweest met de opgravingen in Tongeren en Antwerpen. Met de ondervinding en vakbekwaamheid van de toenmalige schoenmakers ondervonden zij hoe eenvoudig het was het bovenleer in verschillende delen aan elkaar te zetten, zodat het beter aan de voet paste. Midden 14de en 15de eeuw kwam een tweede en later een derde zool in de verwerking, door de eerste zool wat breder te snijden dan het bovenleer. De tweede zool kon aan de eerste genaaid worden, zodat uiteraard de kwaliteit van de schoen nog verhoogde. Aan de hiel en de sluiting werden lederen lapjes aangebracht wat de stevigheid van de schoen nog eens ten goede kwam. Met het aanbrengen van de derde zool kon de vakman de reparaties uitvoeren met houten pennen, omdat de dikte van de zool al wat te groot was geworden. Eerst in de 16de eeuw werden de schoenen met stof bekleed. 103
Bij verschillende schoenfragmenten, meestal zolen, kunnen we enkele types onderscheiden: een spits toelopende, een licht afgeronde neustip en een afgeplatte neus, zoals bijvoorbeeld bij de muil. Afgeronde hielen met voorstuk, waar afgeronde hielstukken waren aangenaaid, vertonen alle sporen van snij- en naaiwerk. De haarkant of nerfzijde van het leder werd voor de buitenkant gebruikt (de sterke en soepelste kant). Verscheidene lederfragmenten geven duidelijk aan dat deze aan de voet is gevormd en vertonen ook slijtsporen, wat er op wijst dat deze schoenen zeer lang gedragen werden. De mogelijkheid bestaat dat nog andere lederen voorwerpen zullen gevonden worden buiten de schoenfragmenten, bijvoorbeeld een polsband voor boogschutters, riemen, messchedes, paardegetuig en andere voorwerpen die voor ons nog onbekende vormen en doeleinden hebben. Cfr. Van Nederzetting tot Metropool, stad Antwerpen, 1983, Nationaal Schoeiselmuseum, Izegem. Zool: leer, genaaid en gesneden, lengte 23,5 cm, spitse neus en afgeronde hiel, rechter zool, twee zolen aan elkaar genaaid met aan onderkant slijtsporen. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L1.SL.10. 104
Zool: leer, genaaid en gesneden, lengte 20,5 cm, afgeronde neus, afgeronde hiel, linker zool, twee zolen aan elkaar genaaid met aan onderkant slijtsporen. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L2.SL.10. Zool: leer, genaaid en gesneden, lengte 20 cm, spitse neus en afgeronde hiel, rechter zool. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L3.SL.10. 105
Zool: leer, genaaid en gesneden en naaisporen op hiel en voorzool, lengte 23,5 cm, zool van een muil, rechter zool. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L4.SL.10. Zool: leer, genaaid en gesneden, lengte 22 cm, spitse neus, afgeronde hiel, rechter zool. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L5.SL.10. 106
Zool: leer, genaaid en gesneden, lengte 20,5 cm, afgeronde neus, afgeronde hiel, linker zool. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L6.SL.10. Bovenleer: leer gesneden en genaaid, lengte 12 cm, 8 vetergaten nog zichtbaar, spitse vorm, rechter voet. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L7.SL.10. 107
Schoen: leer, gesneden en genaaid, totale lengte 25 cm, 7 losse fragmenten, reconstructie in los verband, rechtervoet. Dat.: XIVde-XVde eeuw - P.94.L8.SL.10. 108