H E T O E R D. bewakingsverslag

H E T O E R D bewakingsverslag 1 9 9 3

Inhoudsopgave blz. Korte kenschets 1 Taak en doelstelling 2 1. Inleiding 3 2. Omschrijving van het gebied 10 3. Inventarisatie 12 3.1. Beschrijving broedvogels 12 3.2. Niet-broedvogels 18 3.3. Lijst van broed- en niet broedvogels 1983-1993 24 3.4. Hoogwatertellingen 27 3.5. Zoogdieren en Amfibieën 28 3.6. Insekten 29 3.7. Flora 35 3.8. Mollusken 43 4. Overige waarnemingen 44 4.1. Ringgegevens 44 4.2. Vliegtuigen 45 4.3. Recreatie 46 5. Literatuurlijst 47

1 NATUURGEBIED HET OERD Eigendom : Dienst der Domeinen Beheerd door : "It Fryske Gea", provinciale vereniging voor natuurbescherming in Friesland. Huize Olterterp, Van Harinxmaweg 17, 9246 TL Olterterp. Ligging : Oostelijk gedeelte van Ameland, bestaande uit een deel van de Oerderduinen, Het Oerd, de kwelder "De Hon" en een aangrenzend gedeelte van het wad. Totale oppervlakte : 870 ha (waarvan 600 ha natuurgebied en 270 ha watervogelreservaat). Topografische krt : 2c/2d 1 : 25.000 2 west 1 : 50.000. Begrenzing gebied Noordzijde : Vanaf paal 20.600 langs de zuidzijde van het Spijkerpad tot de N.A.M. locatie, vervolgens om de N.A.M. locatie tot strandpaal 23, dan in rechte lijn naar strandpaal 24 en hiervandaan in noordelijke richting tot de waterlijn; verder langs de waterlijn in oostelijke richting tot de coördinaat x = 193.000 y = 609.000. Oost- en zuidzijde : Een gebroken lijn gevormd door de coördinaten x = 193.000 y = 609.000 (H); x = 194.000 y = 609.000 (L); x = 194.000 y = 608.000 (J); x = 192.000 y = 607.000 (K); x = 190.000 y = 607.000 (L) en vervolgens naar de rijksgrens op het zuidelijke deel van het Oerd (M). Westzijde : Vanaf de rijksgrens op het zuidelijk deel van het Oerd, langs de oostkant van het pad en uitzichtplateau op de Oerdblinkert; vervolgens langs de oostkant van het fietspad tot de splitsing van het fietspad in westelijke en noordelijke richting. Vanaf deze splitsing langs de noordkant van het fietspad met werkweg in westelijke richting tot de oostkant van het noord-zuid lopende pad dat uitkomt bij strandpaal 20.600. Uitzondering : Van het boven begrensde gebied is het fietspad vanaf de splitsing naar de Oerdblinkert tot het Spijkerpad nabij strandpaal 21.600 uitgezonderd. Bodemtype : Mariene zandgrond met in het duingebied jong kalkarm dekzand en op de kwelder jonge zeeklei. Toegankelijkheid : Vrij toegankelijk, afgezien van een gedeelte dat in het broed- en trekseizoen afgesloten is als broedvogelreservaat (van 15/3 tot 15/8) en hoogwatervluchtplaats (van 15/3 tot 15/9). Wel is dit reservaat toegankelijk via een wandelroute en excursies.

2 TAAK EN DOELSTELLING De taak van "It Fryske Gea" op Oost-Ameland is het beheer en onderhoud als natuurreservaat d.w.z. - bewaking als broedgebied en pleisterplaats (wetland); - inventarisatie van flora en fauna (broedvogels en winter- en trekvogels); - excursies flora, fauna (broedvogels, winter- en trekvogels) en landschap; - begeleiding van het publiek (openstelling, bebording, wandelroutes e.d.); - onderzoek (vegetatie-ontwikkeling, ontwikkeling fauna); - bescherming van de natuurwaarden; - het herstellen van optredende verstuivingen ten gevolge van recreatie-schade; - het gebied vrijhouden van zwerfvuil of anderszins; - alle werkzaamheden die voor bovengenoemde maatregelen noodzakelijk zijn. Doelstelling: - maximaal instandhouden en/of vergroten van de natuurwaarden; - spontane ontwikkeling van flora en fauna; - bevorderen van het natuurlijk verloop van de vegetatiesuccessie. Personeel: een vaste functionaris (R. Kiewiet). Verantwoordelijk voor: - het dagelijks beheer in het terrein; - regelen van werkzaamheden en inventarisaties e.d. door derden; - contactpersoon voor "It Fryske Gea" op Ameland (diverse instanties, o.a. Domeinen, Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer, Gemeente Ameland, Rijkspolitie, Vogelwacht, Wildbeheerseenheid Ameland, Jachtcombinatie). Overig personeel: tijdens broed- en recreatieseizoen (15-3/15-9) F. Oud, Buren en L. de Ree, Nes. Als vrijwillige oproepkracht: A. de Boer, Nes.

3 1 INLEIDING Hieronder vindt u enkele feiten dan wel gebeurtenissen die dit jaar gespeeld hebben op het Oerd en de Hon op Ameland of die daarmee verband houden. - 6 januari. De Heidemij doet i.v.m. de bodemdaling i.o.v. de N.A.M. hoogtemetingen op Oost-Ameland. Deze werkzaamheden nemen ongeveer 2 weken in beslag en overleg is geweest over het gebruik van het gebied. - 7 januari. R.W.S. vraagt toestemming om door hun aannemer helm op de Hon te steken. Dit voor het kustonderhoud elders. Na beoordeling is dit goed bevonden. - 13 januari. Stormvloedcontrole. I.v.m. het monitoringsproject bodemdaling Ameland wordt er na elke stormdag een visuele controle uitgevoerd hoe het gesteld is met de aldaar zijnde geulen e.d. - 14 januari. Stormvloedcontrole. - 18 januari. Vergadering met de beheersdiensten op Ameland en de beide vogelwachten. Gesproken wordt er over de broedresultaten en de recreatiedruk c.q. verstoringen. - 19 januari. Werkgroep Uitvoering milieuwetgeving Ameland (W.U.M.A.) vergadering. Het toezicht op het milieu, alsmede het handhaven van de milieuwetten op Ameland wordt uitgevoerd door verschillende diensten. Om de werkzaamheden in dit kader beter op elkaar af te kunnen stemmen is er een werkgroep ingesteld van milieuopsporingsambtenaren. Het doel van deze werkgroep is om een beter en een meer op elkaar afgestemd functionerend apparaat te krijgen, zodat niet langs elkaar heen gewerkt wordt. Activiteiten kunnen zo beter op elkaar afgestemd worden en men kan elkaar informeren over de problemen die men in de praktijk tegenkomt. Zitting hierin hebben Rijkswaterstaat, Waterschap, N.B.L.F., Staatsbosbeheer, Rijkspolitie, Gemeente en It Fryske Gea. - 21 januari. Een strandjutter gaat in de fout en rijdt door de verbodsborden van gemotoriseerd verkeer over de kwelder van de Hon, waardoor er zeer diepe sporen achterblijven. - 23 en 24 januari. Stormvloedcontrole. - 25 januari. I.v.m. aangespoeld nieuw hout op het strand en de Hon nemen jutters massaal bezit van de Hon met gemotoriseerd verkeer. Vele diepe tractorsporen op de Hon. - 26 januari. Stormvloedcontrole. - 28 januari. Ondanks eerder gemaakte afspraken gaat een N.A.M.-helicopter langs de verkeerde route. Tijd en richting zijn genoteerd en e.e.a. wordt meegenomen in het jaarlijkse evaluatiegesprek met de N.A.M.

4-28 januari. T.v.-opname van de R.V.U. op het Oerd. Informatie wordt gegeven over het onderwerp "Boren in de Waddenzee". - 1 februari. I.v.m. het monitoringsproject bodemdaling Ameland worden 56 waterpeilbuizen opgemeten. Dit gebeurt maandelijks. - 8 februari. Vergadering Natuurwerkgroep. - 9 februari. Overleg met het V.V.V. aangaande de excursies op het Oerd. - 11 februari. T.v.-opname van de R.V.U. op het Oerd. Informatie wordt gegeven over de recreatie en het verloop hiervan. - 22 februari. Stormvloedcontrole. Door de zware storm is er veel duinafslag op de Hon. - 26 februari. Henk Vos van N.B.L.F. Leeuwarden bij ons op werkbezoek. - 27 februari. Waterpeilbuizen opgemeten. - 2 maart. W.U.M.A.-vergadering. - 14 maart. Voorlichting gegeven over I.F.G. Ameland op de lokale radio. - 15 maart. Begin van de bewaking van het natuurreservaat. Het reservaat wordt voor een gedeelte afgesloten voor publiek d.m.v. borden. De eerste 14 dagen wordt besteed aan het verwijderen van plastic aanspoelsel uit de Noordzee. - 16 maart. Overleg met het Natuurcentrum aangaande het muizenonderzoek. - 17, 18 en 19 maart. Muizenonderzoek Oerd. Door het Natuurcentrum wordt een onderzoek uitgevoerd naar de muizenpopulatie op Ameland. De hoofddoelstelling van het project luidt: het onderzoeken van de beschikbaarheid van muizen als stapelvoedsel voor de lokale broedpopulatie roofvogels op Ameland en de invloed die verschillende inrichtingsmaatregelen d.m.v. de landinrichting kunnen hebben op de fourageerfunctie van de deelgebieden. Voor het terrein van It Fryske Gea wordt mankracht ingezet door It Fryske Gea zelf. Het onderzoek zal in totaal 5 jaar plaatsvinden. Op het Oerd en de Hon zijn 2 proefvlakken (van de totaal 11 proefvlakken op geheel Ameland) uitgezet. Per proefvlak zijn 10 groepen van 5 klapvallen uitgezet. Direct daarna wordt de vangst inclusief de administratie bij het Natuurcentrum ingeleverd. Daar worden de muizen gedetermineerd op soort, sekse, leeftijd, gewicht en reproductiestaat. Het Natuurcentrum houdt It Fryske Gea via een tussentijdse verslaglegging op de hoogte. - 18 maart. Aan 8 Duitse journalisten wordt informatie en voorlichting gegeven over het Oerd.

5-19 maart. Dhr. J. v.d. Veen van de N.A.M. doet hoogtemetingen i.v.m. de bodemdaling. Nu het reservaat gesloten is vanwege het broedseizoen zijn wij niet gelukkig met de gekozen tijd. I.v.m. de belangrijkheid van dit onderzoek is toch medewerking verleend. - 22 maart. Overleg met R.W.S. over meerdere actuele zaken. - 22 maart. Vogelwachtvergadering. - 23 maart. D.m.v. het halfjaarlijks overleg in de Beheersoverleggroep worden de activiteiten van It Fryske Gea op Ameland toegelicht naar de bevolking en andere beheersdiensten. - 24 maart. Vergadering Natuurcentrum met de beheersdiensten. - 25 maart. De meetploeg van de N.A.M. rijdt ondanks eerdere afspraken toch in verboden gebied en maakt diepe sporen op de kwelder. - 26 maart. Jaarlijks overleg met R.W.S. Omdat I.F.G. en R.W.S. beide een gedeelte van het Oerd beheren is het wenselijk dat e.e.a. met elkaar wordt doorgesproken. Gesproken is over het onderzoek bodemdaling, zaken uit de beheersoverleggroep en de milieu-overleggroep. Tevens is de route langs het Spijkerpad bij de "washover" besproken. Van onze kant zien we graag dat dit gebied - mede omdat het meerdere keren per jaar wordt weggeslagen en weer dichtstuift, waardoor het door een brandweerauto of ziekenwagen onbegaanbaar is en blijft - op een natuurlijke wijze zich ontwikkeld. Tevens is dit de rand van de stormmeeuwkolonie en is door ons van de "wash-over" een vegetatiekartering gemaakt. Afgesproken is om t.z.t. hier een oplossing voor te zoeken d.m.v. een alternatieve route o.i.d. Na de vergadering vond er een veldbezoek plaats op het Oerd. - 29 maart. Waterpeilbuizen opgemeten. - 2 en 3 april. Meegewerkt is er aan een reewildtelling georganiseerd door de Wildbeheerseenheid Ameland. - 12 april. Overleg met de schipper van de patrouilleboot De Krukel van N.B.L.F. over meerdere natuurbeschermingswetzaken op Oost-Ameland. - 13 april. Loonbedrijf Spoelstra haalt 560 kg plastic aanspoelsel van de Hon dat in de loop der weken is opgezocht door de vogelwachters/bewakers en aangespoeld is op ons natuurterrein. - 21 april. Overleg met het Natuurcentrum over meerdere zaken. - 28 april. 3 Duitse helicopters dringen ongemerkt het Nederlandse luchtruim binnen en vliegen zeer laag, zodat ze niet op het radarscherm te zien zijn, over het Oerd wat nogal wat verstoring bij de vogels teweeg brengt. Contact is opgenomen met meerdere vliegvelden.

6-30 april. Waterpeilbuizen opgemeten. - 4 mei. Informeel overleg met de kantonnier van R.W.S. dhr. J. Oud over het te voeren beleid van I.F.G.; o.a. is de wash-over bezocht. - 5 mei. De patrouilleboot De Krukel van N.B.L.F. vangt een reebok op het rif bij de Engelsmanplaat, die op het punt stond om te verdrinken. Na vangst is het dier uitgezet op het Oerd. - 6 mei. Overleg met een strandritvergunninghouder die met toeristen ons gebied op de Hon bezoekt. Nieuwe spelregels zijn afgesproken. - 7 mei. Overleg met de Vrije Universiteit van Amsterdam over een onderzoek van hen naar "oogduincomplexen" op het Oerd. - 10 mei. I.v.m. de bodemdaling wordt het jaarlijkse fotopanorama van de Hon gemaakt. Op 3 verschillende punten wordt het gebied vastgelegd door een fotopanorama. Dit wordt elk jaar herhaald, waarna men optisch kan bezien welke veranderingen plaatsvinden in het gebied. - 10 mei. Overleg met loonbedrijf Spoelstra over verschillende uit te voeren werkzaamheden. - 10 mei. Overleg met Natuurcentrum over meerdere zaken. - 11 mei. W.U.M.A.-vergadering. - 11 mei. Overleg met R.W.S. over het afbouwen van het helmsteken op de Hon voor onderhoudswerk elders. I.v.m. de doelstelling van dit gebied is dit niet meer mogelijk. - 16 mei. Vanaf nu krijgen we de beschikking over 3 telefoons/portofoons en 1 telefoon/mobilofoon. - 17 mei. Overleg met J. v.d. Veen van de N.A.M. over de waterpeilbuizen. - 18 mei. Voorlichting gegeven aan studenten van het Sint Bonifatius College te Utrecht over bodemdaling. - 19 mei. I.v.m. de natuurbeschermingswet op de Hon wordt daar door de toenemende recreatiedruk een 2e observatiewagen geplaatst. - 21 mei. I.v.m. de beheersmaatregel t.a.v. de Zilvermeeuwen is samen met de Vogelwacht Nes/Buren weer begonnen met het rapen van eieren op die plaatsen waar ze niet gewenst zijn. - 24 mei. De medewerkers van het Vogelopvangcentrum te Ureterp komen bij ons voor een werkbezoek.

7-26 mei. Overleg met de Heidemij aangaande de uit te voeren werkzaamheden in het kader van het monitoringsproject bodemdaling. - 28 mei. Waterpeilbuizen opgemeten. - 28 mei. Dhr. H. Donner van de Universiteit te Amsterdam doet 2 weken onderzoek naar nachtvlinders in het gebied. - 31 mei. Kobeizoeken op de Hon. - 1 juni. Bespreking met het Natuurcentrum over de uit te voeren muizencensus. - 1 juni. Overleg met J. v.d. Veen van de N.A.M. over hoogtemetingen in het gebied. - 4 juni. Onderzoek naar teken op het Oerd door de Universiteit van Groningen. - 5 juni. Overleg met dhr. M. Ho van de N.A.M. over de uit te voeren werkzaamheden i.v.m. het bodemdalingsproject. - 5 juni. Overleg met dhr. T. de Meulmeester van de Meetkundige Dienst die een aantal weken aanwezig is voor een vegetatiekartering. - 7 juni. Een t.v.-ploeg wordt begeleid voor opnamen op het Oerd. - 9 juni. Soms worden er strandtractorritten op de verkeerde plaatsen waargenomen en worden toeristen op de verkeerde plaatsen uitgezet wat verstoring teweeg brengt. Hierover is contact geweest met de Gemeente, die de vergunningen verstrekt. - 14 juni. Kobeizoeken op de Hon. - 15 juni. I.v.m. de vele overtredingen die jaarlijks op de smalle kwelder langs het Oerd worden geconstateerd is hier na veel wikken en wegen een draad gespannen om ze zo te begeleiden naar de wandelroute. Voor het eerst in de geschiedenis gebruikt I.F.G. op Ameland draad om de toerist te begeleiden. Het kon beperkt blijven tot 50 m gladde draad. - 22 juni. Overleg met de schipper van de patrouilleboot De Krukel van N.B.L.F. over meerdere zaken. - 28 juni. Waterpeilbuizen opgemeten. - 29 juni. W.U.M.A.-vergadering. - 1 juli. Een t.v.-ploeg van de R.V.U. komt op bezoek en vraagt om informatie over het gebied t.a.v. de natuur en recreatie. - 5 juli. De N.A.M. maakt een extra meting voor het monitoringsproject.

8-6 juli. Een shovel die is ingezet voor de meting van het monitoringsproject wordt op de verkeerde plaats aangetroffen waar het niet toegestaan is voor gemotoriseerd verkeer. - 13, 14 en 15 juli. Muizencensus. - 28 juli. Waterpeilbuizen opgemeten. - 2 augustus. Overleg met R.W.S. en de imker die zijn bijenkasten heeft staan in de natuurgebieden op Ameland om e.e.a. officieel te regelen in een vergunning. - 10 augustus. Journalist W. Eikelboom van het Friesch Dagblad op bezoek. - 15 augustus. Einde bewaking Oerd. De verbodsborden worden weggehaald en het gebied is weer vrij toegankelijk voor toeristen. De kwelder en de hoogwatervluchtplaats op de Hon blijven vanwege de kwetsbaarheid van het gebied nog een maand gesloten. - 24 augustus. Dhr. T. de Meulmeester van de Meetkundige Dienst te Delft doet 2 weken vegetatie-opname op het Oerd. - 25 augustus. Overleg met de Vlinderwerkgroep Friesland. Besloten wordt o.a. dat onze verzamelde gegevens ook voor hun werkgroep gebruikt kunnen worden. - 18 augustus. Waterpeilbuizen opgemeten. - 30 augustus. Dhr. K. Dijkema van het I.B.N. is een aantal dagen in het gebied geweest voor vegetatie-opname. - 30 augustus. Het Waterloopkundig Laboratorium is een aantal dagen in het gebied geweest voor het monitoringsproject. Controle wordt uitgevoerd op de peilbuizen en de opslibbingsplaten. - 7 september. W.U.M.A.-vergadering. - 8 september. Evaluatiegesprek met de N.A.M., K.L.M. en N.B.L.F. over de helicoptervluchten naar de boorlocaties op zee. Te gast waren we bij S.B.B. Terschelling, waarna een veldbezoek werd afgelegd. - 9 september. Alle medewerkers van I.F.G. brengen hun jaarlijkse bijeenkomst op Ameland door, waar o.a. een terreinbezoek wordt afgelegd. - 15 september. Einde bewaking Hon. - 28 september. Waterpeilbuizen opgemeten. - 28 september. Overleg met de Vlinderstichting i.v.m. onze wekelijkse opname van de vlinderroute.

9-13, 14 en 15 oktober. Muizencensus. - 15 oktober. Aan de studenten van de Universiteit Amsterdam is voorlichting en begeleiding gegeven voor hun onderzoek naar "oogduincomplexen" op het Oerd. - 20 oktober. Aan dhr. Nieuwenhuis van het I.B.N. is informatie verstrekt over kleine zoogdieren op het Oerd. - 28 oktober. Waterpeilbuizen opgemeten. - 2 november. W.U.M.A.-vergadering. - 3 november. Beheersoverleggroep-vergadering. D.m.v. het halfjaarlijks overleg in de B.O.G. worden de activiteiten van I.F.G. op Ameland toegelicht naar de bevolking en de andere beheersdiensten. - 4 november. Vergadering met het Natuurcentrum. N.a.v. de notitie "Uitvoering terreingebonden educatieve activiteiten" wordt e.e.a. geëvalueerd. - 15 november. Aanvang rattenbestrijding. In overleg met de gemeente wordt jaarlijks het hoge aantal Bruine ratten geëlimineerd in het kader van de volksgezondheid. - 15 november. Stormvloedcontrole Hon. - 29 november. Waterpeilbuizen opgemeten. - 9 december. Stormvloedcontrole Hon. - 10 december. Stormvloedcontrole Hon. - 21 december. W.U.M.A.-vergadering. - 21, 22 en 23 december. Cursus bijgewoond over communicatie en conflictbeheersing op de politie-opleidingschool te Harlingen. R.T. Kiewiet Terreinopzichter

10 2 OMSCHRIJVING VAN HET GEBIED Het gebied bestaat uit een duingebied, de Oerderduinen, Het Oerd (behalve het gedeelte dat in het bezit is van N.V. de Vennoot) een aansluitend kweldergebied, de gehele Hon en een aangrenzend gedeelte van het wad. De totale grootte van het gebied is 870 ha, waarvan een gedeelte in het broedseizoen is afgesloten. Het duingebied De Oerderduinen maakten vroeger deel uit van een aaneengesloten duinenrij. In een periode van afbraak ontstonden de Amelander slenkdoorbraken. Drie grote duincomplexen bleven over nl. het Hollumer-, Ballumer-, Nesser- en het Oerderduinencomplex. In een volgende periode overwon de zandaanvoer de afbraak en mede door menselijk ingrijpen ontstond weer een aaneengesloten geheel. De Oerderduinen zijn meer dan 400 jaar oud. Op een kaart van 1573 stond hier reeds een duincomplex afgebeeld. Ten zuiden van de huidige Oerder Blinkert (hoogste punt van Ameland, 24 meter hoog) heeft vermoedelijk het dorp Oerd gelegen. Er liep waarschijnlijk nog een duinenrij ten zuiden om dit dorp heen (nu wad). In de loop der tijden hebben zich grote verschuivingen voorgedaan. De oudste duinen in het Oerdcomplex zijn meer dan 200 jaar oud. In het beschermde gebied hebben de kern van "het hoogland" (met toppen tot 16 meter) en de duinen in het zuid-oosten van het reservaat (tot 12 meter) deze ouderdom. Ook de duinenrij langs het wad heeft een behoorlijke ouderdom, nl. 120 jaar. Van 1854 tot 1910 breidde het oude duingebied zich langzaam naar het noorden uit. Dit gedeelte vormt de uitlopers van "het hoogland" en sluit aan de zuidkant enkele lage duinvalleien in. Na de aanleg van de Kooi-Oerd-Stuif (van 1882-1890) ontwikkelden zich vrij snel nieuwe duinketens ten noorden van "het hoogland" die naar het zuidoosten afbuigt en de grootste vallei van het reservaat insluit. Deze duinenrij is nog tamelijk grillig van vorm met weinig grote hoogteverschillen. Oorzaak van deze kenmerken is dat zich niet lang daarna (1930) noordelijk hiervan een nieuwe duinenrij begon te ontwikkelen. Dit is de noordelijkste duinformatie van het reservaat. Ten noorden van het gebied heeft de tendens van duinvorming zich nog jaren voortgezet, tot 1960. In 1960 is men begonnen met de aanleg van een nieuwe stuifdijk langs de Noordzee, welke plaatselijk jonge duintjes verbond en werd verlengd tot paal 23 (1962) waar op dit moment een boorlocatie door de N.A.M. is geplaatst. Oostelijk van paal 23 ontwikkelt zich nu een nieuw duinveld dat door de stormen aan veel verandering onderhevig is. Aan de plantengroei is de ouderdom van de duinen vaak af te lezen. Het komt echter ook voor dat zich in de oudere gedeelten secundaire duinvorming ontwikkelt, wat weer een jonge plantengroei tot gevolg heeft. Ook door kalkgehaltebepalingen kan met de ouderdom soms vaststellen. De jonge Noord-europese duingebieden zijn tamelijk kalkarm, de Zuideuropese kalkrijk. Nederland ligt op de grens van deze twee gebieden. Het waddendistrict is primair kalkarm, het duindistrict kalkrijk. De oostpunt van Ameland lijkt echter overeen te komen met Schiermonnikoog en is primair vrij kalkrijk. De oudere duinen worden steeds kalkarmer. Een uitzondering vormt de meeuwenkolonie. Door de aanvoer van schelpenresten is het kalkgehalte hier weer hoger.

11 De Kwelder De vorm van de oostpunt van Ameland is aan voortdurende verandering onderhevig. In het begin van deze eeuw breidde de zandplaat zich naar het oosten uit. Het kweldergedeelte van het reservaat is eigenlijk in twee gedeelten te verdelen. Het eerste gedeelte tot ongeveer paal 23 is jong en het gedeelte vanaf paal 23 zeer jong. Het oostelijke gedeelte van de Hon is eigenlijk geen kwelder te noemen maar een strandvlakte met sikkelduinen. In 1949 was het hele gebied ten oosten van de duinen nog een kale zandplaat. Na de voltooiing van de stuifdijk tot paal 23 (het zogenaamde Spijkerpad) vormde zich het eerste kweldergedeelte. Door de aanleg van de stuifdijk werd de zandplaat minder vaak overspoeld. Bovendien liep de zandplaat nu alleen van de wadzijde onder water (met uitzondering van zeer zware stormvloeden). Daar de zee hier veel rustiger is kon zich een sliblaagje op het zand afzetten. Hierop vestigde zich een pioniervegetatie (soorten-arm) die het slib vasthield en de stroomsnelheid verder afremde, waardoor een versnelde ophoging plaatsvond. Hierna kwam het terrein boven de gemiddeld hoogwaterlijn te liggen, waardoor het zoutgehalte afnam en ze voor andere plantesoorten geschikt en dus veel soortenrijker werd. Dit eerste kweldergedeelte wordt gekenmerkt doordat aan de kustlijn erosie plaatsvindt. Er ontstaat een miniatuurklif en direct aan het wad grenzen plantengemeenschappen die kenmerkend zijn voor de hoge kwelder (Rood zwenkgras, Strandkweek, Engels gras). De geulen die in dit gedeelte voorkomen zijn smal en hebben steile wanden. Na de ontwikkeling van Biestarwegrasduintjes ten oosten van paal 23 vond ook op dit gedeelte van de zandplaat kweldervorming plaats. De kwelder op de Hon heeft een vrij smalle en tamelijk abrupte overgang van een wat hogere kwelder met veel Rood zwenkgras naar het wad toe. In een meer centraal gelegen depressie ligt een vegetatie met Lamsoor en Zeeweegbree. In noordelijke richting is er een geleidelijke overgang naar een pionierduinvegetatie.

12 3 INVENTARISATIE Ook dit jaar is het gehele beheersgebied van It Fryske Gea weer geïnventariseerd. Samen met de gegevens van het reservaat is dit hieronder vermeld. Door locatie op zangen territoriumgedrag hebben we soorten en aantallen kunnen bepalen. Ook zijn er van bepaalde soorten (bijv. Kauw en Fazant) zo nauwkeurig mogelijke schattingen gemaakt, omdat deze soorten op zang- en territoriumgedrag moeilijk zijn te inventariseren. 3.1. Beschrijving broedvogels 1. Bergeend Van deze soort hebben we het aantal broedparen geschat op 95, waarvan 33 in het buitengebied (niet afgesloten gebied). Dit is gelijk aan het aantal van vorig jaar. De eerste jongen werden pas op 30 juli gesignaleerd. 2. Wilde eend Op 25 april werd het eerste nest gevonden aan de noordkant van het reservaat met 4 eieren. Totaal aantal 30 stuks. 3. Eidereend Op 14 april werd het eerste nest met 4 eieren gevonden. Totaal aantal van 200 waarvan 152 op de Hon. Ten opzichte van vorig jaar is dit een daling van 10%. De eerste jongen werden op 23 mei gesignaleerd. 4. Krakeend 2 broedparen van deze soort. Eén tussen vallei 1 en 2 en één aan de zuidkant van het gebied. 5. Slobeend 3 broedparen van de Slobeend. Alle 3 op de Hon. 6. Blauwe kiekendief 1 broedgeval van deze soort. Op 4 mei werd een nest met 1 ei gevonden dat later verdwenen was. Dezelfde vogel nestelde ook op een andere plaats waar later op 18 mei 2 eieren gevonden werden. Op 15 juni bleek dat het legsel mislukt was. 7. Bruine kiekendief 3 broedgevallen van de Bruine kiekendief excl. 1 broedpoging bij het ratelbosje (waarschijnlijk dezelfde vogel in vallei 1). 1 nest in vallei 6 bevatte 20 april 1 ei. Op 6 juni waren er vier jongen die op 20 juni allen geringd zijn. 1 nest bevond zich op het eind van het Oerd en bevatte 1 ei. Bij controle op 15 mei bleek dit verlaten te zijn. 1 nest vonden we op 19 april met 3 eieren. Op 28 mei waren er vier jongen en 1 ei. Op 15 juni zijn 3 jongen geringd, waarbij bleek dat de andere jongen opgegeten waren door hun soortgenoten.

13 8. Fazant De Fazant werd geïnventariseerd naar het aantal kraaiende hanen in het gebied. Wetende dat elke haan 5 à 6 hennen bij zich heeft komen we uit op 60 broedparen. Op 22 april werd op de kwelder een nest met 17 eieren gevonden. Reeds op 25 april werden de eerste jongen gezien. 9. Scholekster De Scholekster is een talrijke broedvogel op Oost-Ameland. Totaal 151 broedparen. 10. Kievit Van deze vogel werden 2 broedparen gelokaliseerd. 11. Wulp Dit aantal blijft jaarlijks redelijk stabiel. Totaal 11 broedgevallen. Op 8 september was er een albinowulp op het wad aanwezig. 12. Tureluur Totaal 7 broedparen. Allen op de Hon. 13. Grutto Vanaf april werd 1 paar waargenomen op de Hon, dat ook tot broeden is gekomen. Het bleef bij 1 broedgeval. 14. Zilvermeeuw Het eerste nest met 2 eieren werd op 26 april gevonden in het hart van de kolonie. In het kader van de beheersmaatregel Zilvermeeuwen zijn er in 3 perioden totaal 721 nesten met 1403 eieren verstoord op Oost-Ameland. Ook zijn voor het broedvogelmonitoringsproject voor het internationale Waddengebied 4 proefvlakken van elk 1 ha groot uitgezet. De broedparen in de proefvlakken zijn nauwkeurig geteld. In de proefvlakken op de Hon werden totaal 127 broedparen geteld. In de proefvlakken in de oude meeuwenkolonie werden totaal 326 broedparen geteld. Omgerekend is dit 22% minder dan vorig jaar. Omgeslagen over de gehele meeuwenkolonie kunnen we dan stellen dat het totaal aantal broedparen 2558 is. 15. Stormmeeuw Het aantal broedgevallen van de Stormmeeuw komt op 115, waarvan 54 op de Hon. 16. Kokmeeuw Totaal 50 broedparen. Allen op de Hon. 17. Britse kleine mantelmeeuw Het aantal broedgevallen is 109. 18. Holenduif Totaal 20 broedparen.

14 19. Houtduif Totaal 24 broedparen. 20. Koekoek Vanaf 29 april werd de Koekoek waargenomen. Er was 1 broedgeval. 21. Velduil Totaal 3 broedgevallen. Het eerste nest met 2 eieren werd op 13 april gevonden. Op 25 maart werd een dood exemplaar in vallei 6 gevonden. 22. Veldleeuwerik Totaal 26 broedparen. Allen op de Hon. Dit is een achteruitgang van 15 t.o.v. vorig jaar. 23. Zwarte kraai 1 broedgeval in vallei 5 op zijn oud nest. Hier heeft 2 jaar terug nog een Torenvalk gebroed. 24. Kauw Totaal zijn er 52 broedgevallen geschat. De eerste eieren werden op 4 mei gevonden. 25. Ekster Totaal 18 broedgevallen. 26. Tapuit De eerste Tapuit werd op 25 maart waargenomen. Op 12 mei werden samen met veel Paapjes veel Tapuiten waargenomen op doortrek. Totaal 19 broedgevallen. 27. Winterkoning Voor het eerst op 15 maart zingend waargenomen. Totaal 36 broedgevallen. 28. Sprinkhaanrietzanger Deze soort werd voor het eerst waargenomen op 22 april. Totaal 7 broedgevallen. 29. Bosrietzanger Er is de laatste jaren een toename van de Bosrietzanger. Voor het eerst gehoord op 7 mei in vallei 1. Totaal 22 broedgevallen. 30. Rietzanger Voor het eerst zingend waargenomen op 23 april. We kwamen op 8 broedgevallen. 31. Spotvogel Totaal 1 broedgeval.

15 32. Grasmus Voor het eerst zingend waargenomen op 28 april. Totaal 36 broedgevallen. 33. Braamsluiper Op 24 april zingend waargenomen. Totaal 20 broedgevallen. 34. Fitis Op 8 april zingend waargenomen. Op 10 mei werd een broedende Fitis met ring waargenomen in de Orchisvallei. Vorig jaar werd een Fitis met ring waargenomen in vallei 3. Totaal 61 broedgevallen. 35. Heggemus Voor het eerst zingend waargenomen op 26 maart. Totaal 4 broedgevallen. 36. Graspieper Vanaf 15 maart zingend waargenomen op de Hon. Totaal 50 broedgevallen, waarvan 18 op de Hon. 37. Roodborsttapuit Voor het eerst op 14 april waargenomen in het buitengebied. Op 11 juni werden 3 jongen gezien. Totaal 1 broedgeval. 38. Witte kwikstaart Totaal 3 broedgevallen. 39. Kneu Op 13 april werden tussen doortrekkende Beflijsters ook groepjes Kneuen waargenomen. Totaal 10 broedgevallen. 40. Rietgors Op 23 april voor het eerst zingend waargenomen. Totaal 9 broedgevallen. 41. Nachtegaal Voor het eerst gezien op 14 april en voor het eerst gehoord op 15 april. Totaal 7 broedgevallen. 42. Grauwe vliegenvanger Voor het eerst op 11 mei waargenomen. We kwamen op 5 broedgevallen. 43. Tuinfluiter Voor het eerst zingend waargenomen op 9 mei in vallei 4. Totaal 9 broedgevallen.

16 44. Roodmus Voor het eerst op 5 juni zingend waargenomen. Totaal 1 broedgeval. 45. Zwartkop Op 2 april voor het eerst gezien. Totaal 7 broedgevallen. 46. Kleine karekiet Totaal 4 broedgevallen. 47. Tjiftjaf Op 2 april voor het eerst gehoord. Totaal 4 broedgevallen. 48. Merel Op 3 april zingend waargenomen, terwijl er op die dag in alle valleien verschillende Merels op doortrek aanwezig waren. Totaal 7 broedparen. 49. Kluut Vanaf 1 maart aanwezig op de Hon. Eerste eieren op 22 mei gevonden. Totaal 9 broedgevallen. 50. Visdief Totaal 41 broedparen. Eerste jongen op 19 juni gezien. Op 2 juli waren allen weer vertrokken. 51. Noordse stern Totaal 4 broedparen.

17 Het aantal broedparen 1. Bergeend 95 2. Wilde eend 30 3. Eidereend 200 4. Krakeend 2 5. Slobeend 3 6. Blauwe kiekendief 1 7. Bruine kiekendief 3 8. Fazant 60 9. Scholekster 151 10. Kievit 2 11. Wulp 11 12. Tureluur 7 13. Grutto 1 14. Zilvermeeuw 2558 15. Stormmeeuw 155 16. Kokmeeuw 50 17. Britse kleine mantelmeeuw 109 18. Holenduif 20 19. Houtduif 24 20. Koekoek 1 21. Velduil 3 22. Veldleeuwerik 26 23. Zwarte kraai 1 24. Kauw 52 25. Ekster 18 26. Tapuit 19 27. Winterkoning 36 28. Sprinkhaanrietzanger 7 29. Bosrietzanger 22 30. Rietzanger 8 31. Spotvogel 1 32. Grasmus 36 33. Braamsluiper 20 34. Fitis 61 35. Heggemus 4 36. Graspieper 50 37. Roodborsttapuit 1 38. Witte kwikstaart 3 39. Kneu 10 40. Rietgors 9 41. Nachtegaal 7 42. Grauwe vliegenvanger 5 43. Tuinfluiter 9 44. Roodmus 1 45. Zwartkop 7 46. Kleine karekiet 4 47. Tjiftjaf 4 48. Merel 7 49. Kluut 9 50. Visdief 41 51. Noordse stern 4