DE WERELD VAN DE ARCHITECT ARCHITECTUUR.NL ARCHITECTUURNL 8/13 8/13 INTERVIEW MOPET + KAW KIJKT VOORUIT + THUIS BIJ FRANZ ZIEGLER + ERASMUS PAVILJOEN + DADONG ARTS CENTER + STUDIONINEDOTS + MUZIEKPODIUM SPLENDOR + COMPOSIETGEVELS + DUTCH DESIGN WEEK + INTERVIEW MARTIJN AL + COLLECTIE VROONLAND & VAANDRAGER 01_Cover_lossepagina.indd 15 25-11-13 16:44
Kleur op de campus 1 Je hebt debuten die zo overweldigend zijn dat een follow-up bijna alleen maar kan tegenvallen. Zoals Villa 1, het spierwitte woonhuis dat Powerhouse Company vijf jaar geleden bouwde in de Veluwse bossen. Het was bij oplevering al een klassieker, werd wereldwijd gepubliceerd en sierde de cover van het jaarboek Architectuur in Nederland. Maar architecten Nanne de Ru en Charles Bessard lijken geen last te hebben gehad van een Second Building Syndrome. Na enkele woonhuizen en zeiljachten, opende onlangs hun eerste publieke gebouw, het Erasmus Paviljoen in Rotterdam. Een compact gebouw met een rijke ruimtelijke ervaring. 1. Masterplan voor campus Woudestein, ontwerp Juurlink + Geluk met Studio Sputnik. Het terrein van de Erasmus Universiteit was met betonnen gebouwen en parkeerplaatsen letterlijk een grijze brij en toe aan een grootscheepse transformatie. De metamorfose van de campus schuilt in het nieuwe decor rond de bestaande bebouwing. Het terrein kreeg weer structuur door de introductie van twee hoofdroutes voor voetgangers en fietsers, met daaraan restaurants, winkeltjes en de rijwielstalling. In oranje het centraal gelegen nieuwe Erasmus Paviljoen van Powerhouse Company en De Zwarte Hond. 2. Er is een vijver aangelegd met een brede trappartij annex tribune, die het plein allure geeft. De okergeel geplaveide paden ademen een gevoel van luxe en warmte. Halfcirkelvormige lamellenpanelen met aluminium lamellen gaan, afhankelijk van het weer, automatisch open of dicht. 3. Het paviljoen straalt s avonds warm licht uit. Na Villa 1 kreeg Powerhouse Company opdrachten voor nieuwe woonhuizen die niet tegenvielen. Ze werkten aan interieurs voor luxe zeiljachten en startten een eigen ontwikkelingsproject. Ze maakten een reeks tentoonstellingen en schreven samen met architectuurcriticus Hans Ibelings het boekje Shifts, over de gevolgen van de economische crisis voor de architectuur [zie ook Tabula Rasa in #02 2013]. En sinds kort is De Ru, die in 2011 de Maaskantprijs voor Jonge Architecten ontving, directeur van The Berlage. De vraag of er voor Powerhouse Company leven na het succes was, is geen moment aan de orde geweest. De vraag was eerder: willen ze niet teveel tegelijk? Kun je met zulke uiteenlopende ambities nog focussen? Met hun eerste publieke gebouw, het in september geopende Erasmus Paviljoen, laten de architecten zien dat die brede benadering van architectuur een kracht is. Met de opgedane ervaring op het gebied van detailleren, productontwikkeling en bouwprocessen hebben ze in dit compacte gebouw een rijke ruimtelijke ervaring gecreëerd. Campus Woudestein vernieuwd Het studentenpaviljoen, dat Powerhouse Company samen met De Zwarte Hond heeft ontworpen, staat midden op de universiteitscampus van Rotterdam, waar de twee belangrijkste assen elkaar kruisen en het terrein schuin omhoog loopt, over de nieuwe, half verdiepte parkeergarage. Als een glazen stolp steekt het vierkante paviljoen in 24
ANALYSE 2 3 dit hellende landschap, dat is ingericht door Juurlink en Geluk. Het landschapsbureau won in 2007 samen met Studio Sputnik de prijsvraag om een masterplan te maken voor campus Woudestein. Het universiteitsterrein, aangelegd in de jaren zestig en zeventig, was toe aan drastische vernieuwing. De betonnen gebouwen, alom aanwezige parkeerplaatsen en onduidelijke zijingangen het was letterlijk een grijze brij. En dat terwijl de Erasmus Universiteit op wereldniveau wil concurreren met andere universiteiten. Zodoende werd besloten tot een grootscheepse transformatie. Rotterdam is daarin niet uniek; ook in Delft, Utrecht, Amsterdam, en Groningen bouwt men aan de campus. De belangrijke doelstelling: het doorbreken van de monofunctionaliteit met nieuwe studentenflats, kantoren en het nodige vertier, zodat het s avonds geen uitgestorven boel is. Vandaar ook dat in het Erasmus Paviljoen studieruimte en vergaderzaaltjes zijn gecombineerd met een theaterzaal en een grand-café. Nieuwe structuur Toch was het niet alleen maar treurnis op Woudestein. Zo beschikt de Erasmus Universiteit over een fraai, in brutalistische stijl ontworpen gebouwencomplex het belangrijkste werk van architect Cornelis Elffers en een gemeentelijk monument. Het masterplan van Juurlink en Geluk erkent en koestert die kwaliteit; er wordt nauwelijks gesloopt. De metamorfose van de campus schuilt in het nieuwe decor rond de bestaande bebouwing. Het terrein kreeg weer structuur door de introductie van twee hoofdroutes voor voetgangers en fietsers, met daaraan restaurants, winkeltjes en de rijwielstalling. De auto s verdwijnen tegenwoordig in de garage onder het centrale Plaza, met eindelijk weer herkenbaar de entree naar het hoofdgebouw. Er is een vijver aangelegd met een brede trappartij annex tribune, die het plein allure geeft. En de nieuwe, okergeel geplaveide paden ademen een gevoel van luxe en warmte. Tegen deze achtergrond ogen de betonnen gebouwen niet langer kil, maar stoer. Levende gevels Het studentenpaviljoen onderschrijft deze ruimtelijke strategie. Het is weliswaar het nieuwe middelpunt van de campus, maar wil niet nadrukkelijk opvallen. Het probeert in de eerste plaats het beste te halen uit de gegeven locatie. Zo fungeert de glazen kijkdoos niet alleen als een etalage voor het bruisende leven binnen, maar biedt hij ook rondom uitzicht op de vernieuwde campus. De strakke, hoekige vorm sluit aan bij de architectuur van de omringende gebouwen, terwijl de glooiende, met houten latten beklede theaterzaal binnen knipoogt naar de plafonds in Elffers hoofdgebouw. De verschillende functies volgen het zonlicht; het studielandschap ligt op het oosten, het café met terras op het westen. Door de donkere toneeldoos in het midden te plaatsen, met de keuken, toiletten en technische ruimten eronder, is het gebouw naar buiten toe volledig open. De trappartij langs de vijver is zelfs in het café doorgetrokken; interieur en exterieur gaan hier naadloos in elkaar over. Zo vleit het paviljoen zich ogenschijnlijk moeiteloos in het landschap. Een bijzondere rol spelen de levende gevels, halfcirkelvormige lamellenpanelen voor het glas speciaal voor dit project ontwikkeld. De aluminium lamellen gaan, afhankelijk van het weer, automatisch meer open of dicht. Op warme dagen fungeren de gesloten lamellen als zonnescherm, wanneer het bewolkt is laten ze extra daglicht binnen en kijk je over de volle hoogte van de gevel naar buiten. s Avonds, als binnen de verlichting aan gaat, is het beeld weer anders: een gebouw als een lantaarn. De dynamische gevel past bij de afwisselende activiteiten in het paviljoen. Het theater wordt door faculteiten geprogrammeerd met lezingen en debatten, maar ook voor culturele evenementen. Er zijn studentenverenigingen die activiteiten in het paviljoen organiseren en dan is er nog de exploitant van het café. Het hoogteverschil in het terrein hebben de architecten slim benut om de verschillende gebruikers een eigen plek te geven in het gebouw. Theater en horeca kregen een afzonderlijke entree; de zaal boven, het café beneden. Het studielandschap is verdeeld over verschillende terrassen die binnen de open ruimte toch een gevoel van privacy geven. En de zaal kreeg een inschuifbare tribune. Afhankelijk van de gelegenheid zijn de ruimtes op allerlei manieren te koppelen of scheiden. Ambachtelijk en sfeervol Al in Villa 1 liet Powerhouse Company een duidelijke passie zien voor een ambachtelijke 25 Tekst Kirsten Hannema
4 A B C E D F G H A Grand Café / Lounge / Bar B Vergaderruimte/ artiestenlounge C Studieplekken D Keuken E Decor/ goederenlift F Bergingen en koelingen G Personeelsruimte H Kantoor horeca I Installatieruimte Projectgegevens: I 5 6 7 24-27_analyseerasmus.indd 26 manier van detailleren. Ook in dit gebouw oogt alles spic en span. Vooral de theaterzaal, van buiten betimmerd met eikenhouten latten, is een kunststukje. De theaterdoos waaiert naar boven toe uit richting de gevel, waarbij de wand overgaat in het plafond. In deze houten sculptuur, die in de ruimte lijkt te zweven, zijn tal van praktische zaken weggewerkt: nissen voor brandslanghaspels, het luik van de foyerbar, deuren naar technische ruimtes en de garderobe. Achter de latten is verlichting aangebracht, die het paviljoen s avonds rood laat schijnen. En het materiaal zorgt ook nog eens voor een aangename akoestiek in de omringende ruimten. Maar het mooiste van de houten welving is de sfeer die eronder ontstaat: warm, intiem, bijna huiselijk. Als de lamellen gesloten zijn, en de latten gereflecteerd worden in de glazen gevel, lijkt het alsof het plafond zich helemaal naar buiten uitstrekt. Alsof je beschut zit onder een reusachtige parasol. Het Erasmus Paviljoen komt op een mooi moment voor de Erasmus Universiteit, die dit jaar haar honderdjarig bestaan viert. En ook voor de architecten is het een nieuwe mijlpaal. Vijf jaar na Villa 1 laat Powerhouse Company met dit project zien dat het niet langer een jonge belofte is, maar een jongvolwassen bureau. Opdrachtgever: Erasmus Universiteit Rotterdam Locatie: Campus Woudestein, Burgemeester Oudlaan 350, Rotterdam Architecten: Powerhouse Company en De Zwarte Hond Projectarchitecten: Nanne de Ru en Willem Hein Schenk Projectleider: Stefan Prins Projectteam: Sander Apperlo, Sybren Woudstra, Anja Lübke, Anne Larsen, Sijmen de Goede, Søren Harder Nielsen Adviseur constructies: Pieters Bouwtechniek Adviseur installaties: Mobius Consult Aannemer: Lokhorst Bouw Interieurbouwer: Punt Interieurbouw Bouwkosten: ca. 5.500.000 Vloeroppervlakte: 1800 m2 Bouwperiode April 2012 - augustus 2013 Fotografie: Christian van der Kooy (2), René de Wit (3-4), John Lewis Marshall (6-8) 4. Als de latten gereflecteerd worden in de glazen gevel, lijkt het alsof het plafond zich helemaal naar buiten uitstrekt. 5. Plattegrond en doorsnede. 6. Entree theater. 7. Studieplekken. 8. De theaterdoos waaiert naar boven toe uit richting de gevel, waarbij de wand overgaat in het plafond. 26 25-11-13 13:19