De Fatiha: Het gebed van de Islam (5) Leid ons op het rechte pad Door Rev. Dr. Jos M. Strengholt www.strengholt.info Surah Al Fatiha: 1. In de naam van Allah, de Barmhartige, de Genadevolle 2. Lof zij Allah, de Heer der werelden 3. De Barmhartige, de Genadevolle 4. Meester van de Dag des Oordeels 5. U alleen vereren wij en U alleen smeken wij om hulp 6. Leid ons op het rechte pad, 7. het pad dergenen aan wie Gij gunsten hebt geschonken, niet dat van hen op wie toorn is nedergedaald, noch dat der dwalenden. Introductie De Fatiha, het openingshoofdstuk van de Koran, bevat het gebed om op het recht pad geleid te worden. In het OnzeVader bidden christenen dat ze niet in verzoeking zullen worden geleid. Om de Islam en het Christendom met elkaar te vergelijken, is het zinvol om te zien wat wordt bedoeld met dit gebed om leiding. Leid ons Opvallend is dat de Fatiha en het OnzeVader allebei gemeenschappelijke gebeden zijn. Het is geen gebed van de individu, maar van de gemeenschap. In beide religies worden deze gebeden ook vooral gezamenlijk gebeden. Voor veel moslims is zoiets logisch, want de islamitische landen zijn veel communaler dan de westerse wereld. Voor westerse christenen is het goed om stil te staan bij de gedachte dat in de bijbel mensen in 1
de eerste plaats met elkaar, in gemeenschap, worden aangesproken. Ik ga daar nu niet op in, maar ik denk dat eredienst voor God niet in de eerste plaats een individuele kwestie is. Iets om over na te denken. Op het rechte pad Het gebed om leiding op het rechte pad, wordt door sommige moslims opgevat als leiding naar dat juiste pad toe, alsof ze er nog niet op wandelen dus, en door anderen als gebed om, terwijl ze op dat pad wandelen, dat op de juiste manier te doen. In de Koran wordt de term het rechte pad meestal voor de Islam gebruikt, maar ook wel voor de prediking van Mozes en van Jezus. Dat is niet zo verbazend als we bedenken dat de Islam die twee heeft geannexeerd alsof ze net als Mohammed de Islam zouden hebben verkondigd. De term rechte pad wordt ook gebruikt voor een goede religieuze (islamitische) levensstijl in het algemeen. 1 Een wat specifiekere mening die sommige islamitische theologen aan de term het rechte pad geven, is eschatologisch. Op de Dag des Oordeels zullen alle moslims het Pad van de Hel, een brug zo smal als een haar, moeten oversteken naar het Paradijs. Onder die brug brandt het hellevuur. Wie in zijn leven goede daden heeft verricht, wordt door een paard snel die brug over geholpen. Hoe iemand die brug oversteekt is geheel afhankelijk van hoe hij tijdens zijn leven op het rechte pad bleef. 2 Het gebed om op het rechte pad geleid te worden, heeft dus zowel met de dagelijkse praktijk van het moslim zijn te maken, als met het eeuwige heil. 1 Zie respectievelijk Koran 37:118; 3:44; 7;15. 2 http://tariqhabib.com/fatiha.aspx (15 March 2008). 2
Nadere bepaling van dat rechte pad De Fatiha zegt dat het rechte pad, het pad is van degenen aan wie Allah zijn gunsten heeft bewezen, in tegenstelling tot het pad van degenen op wie God toornt en tot het pad van de dwalenden. Er is dus sprake van drie verschillende paden. Tenminste, dat is hoe moslims de Arabische tekst doorgaans vertalen en uitleggen. Traditioneel wordt gezegd dat het rechte pad de Islam is, terwijl van pad van hen op wie toorn rust, het Jodendom is, terwijl het pad van de dwalenden over het Christendom gaat. Deze uitleg zou van de profeet Mohammed zelf afkomstig zijn. In de hadith lezen we dit: [Adi bin Hatim] vroeg [Muhammad] over Allah s uitspraak over op wie U bent vertoornd, en hij zei: dat gaat over de Joden. Toen vroeg ik en wat betreft de dwalenden, en hij zei: de Christenen zijn degenen die dwalen. 3 Er zijn ook islamitische exegeten die deze uitleg om grammaticale redenen verwerpen, en die zeggen dat het rechte pad de weg is van de Islam; wie op die weg wandelen, genieten de gunsten van Allah, hoeven niet voor zijn toorn te vrezen, en dwalen niet. Die uitleg is veel meer in overeenstemming met het Arabisch; dat kan beter worden vertaald als: het pad van hen aan wie u gunsten hebt bewezen, op wie geen toorn rust en die niet dwalen. De woorden geen toorn en niet dwalen zijn dus een nadere aanduiding van de persoon die de gunsten van Allah ontvangt. Er is sprake van slechts één pad. Maar nogmaals, de Isalmitische traditie begrijpt dit vers anders en dat leidt tot vertaling die beslist problematisch zijn. 3 See www.sunnahonline.com/ilm/quran/0018.htm#14 (November 2008) 3
Leid ons niet in verzoeking Het OnzeVader bidt om leiding, maar daarbij gaat het niet allereerst om de vraag of we wel op het pad van de juiste religie wandelen, zoals in de Fatiha, maar om een veel persoonlijker kwestie; christenen bidden of God ze wil bewaren van verleidingen tot zonde. We willen immers de naam van God heiligen met ons leven; we verlangen ernaar hem te aanbidden met woorden en daden. Vandaar ons gebed: God, houdt ons ver weg van die zaken in het leven die ons hart van u en gehoorzaamheid aan u wegtrekken. De boze of het boze? De Griekse tekst van het OnzeVader maakt niet duidelijk of de christen dient te bidden voor verlossing van de Boze, dat is, de duivel, of voor verlossing van het boze, dat wil zeggen, kwaad in het algemeen. Het lijkt me geen probleem om beide opties open te houden. Wie niet wil worden verleid door verzoekingen, heeft daarbij te doen met het kwaad in zichzelf, en met de Boze die dat kwaad in hem aanwakkert. De moslim bidt, net als de christen, dat de Boze geen vat op hem heeft. Voordat een moslim de Fatiha bidt, moet hij altijd eerst aan Allah vragen om bescherming tegen de vervloekte Satan die hem wil verleiden om van het rechte pad af te dwalen. Voor veel moslims lijkt Allah zo ver weg, dat ze zich tot allerlei trucs wenden om Satan op afstand te houden, zoals het gebruik van amuletten en bezweringen. De openingszin van de Fatiha, in de naam van Allah... wordt vaak als verbale amulet gebruikt. Van een innerlijke drang tot het doen van kwaad wil de Islam niets weten. Mensen kunnen verkeerde besluiten nemen, door onwetendheid of ongehoorzaamheid, maar de gedachte dat mensen van nature neigen tot alle kwaad, wordt door de Islam bestreden. Mensen neigen tot alle goed, is de opinie van de 4
Islam. Elke baby wordt als moslim geboren, maar kan door een verkeerde opvoeding van zijn aangeboren goedheid en religie worden afgebracht tot andere religies. Het gebed om leiding op het rechte pad gaat dan ook vooral om juiste kennis van wat van de biddende moslim verwacht wordt, en standvastigheid om dat dan ook uit te voeren. 5