Op de Noordoever van het IJ tegenover het Centraal Station in Amsterdam heeft het Filmmuseum of beter het EYE filminstituut Nederland een nieuw futuristisch onderkomen gekregen. EYE maakt deel uit van de nieuwe wijk Overhoeks. Een wijk die is genoemd naar de toren Overhoeks op het voormalige Shell terrein. Het gebouw doet haar naam eer aan, is een eyecatcher van de eerste orde door de stilistische vorm en de locatie, maar ook door de bijzondere dak- en gevelconstructie. EYE is op 4 april door koningin Beatrix geopend. Van een stalen naar een houten dakconstructie Tekst: Albert F. van den Hout Beeld: Bram Kranenburg, Gerard Saarberg en Your Captain Luchtfotografie EYE is ontworpen door Delugan Meissl Associated Architects uit Wenen. Op de Overhoekse locatie is het een landmark geworden met haar zilverwitte gebouwschil. De daken en gevels van het filmmuseum lopen in elkaar over. Als alles wat een hoek van 75 graden of minder heeft als dak wordt aangemerkt, is er 3.500 m 2 dak en 4.500 m 2 gevel te onderscheiden. De glazen onderbouw is dan niet meegerekend. In EYE zijn vier grote filmzalen ondergebracht, evenals een tentoonstellingsruimte, een permanente interactieve opstelling, een filmlab, een winkel en een café-restaurant. Aannemer De Nijs uit Warmenhuizen verwierf in 2009 de opdracht. 6
Mag het ook in hout? De witte schelp. Volgens de door De Nijs ingeschakelde bouwfysisch adviseur Ir Luc Schaap van bureau LBP SIGHT is het een project dat bij De Nijs past: De Nijs is een aannemer voor ingewikkelde bouwwerken. Ze hebben ook een eigen timmerfabriek. Het gebouw is oorspronkelijk ontworpen met een stalen dak-en gevelconstructie. Een van de eerste vragen van De Nijs aan mij was: kunnen we het niet in hout maken? Dat is het uiteindelijk geworden. Op een staalconstructie zijn prefab houten dak- en gevelelementen gemonteerd. De elementen zijn in een hal geprefabriceerd. De waterdichte laag en de dakbekleding zijn gemaakt door Dakdekkersbedrijf Admiraal uit Nibbixwoud. Leverancier Icopal stond partijen bij met advies voor proces en product. 7
Plaatsen van de dampremmende laag. Aanbrengen synthetische primer voor de zelfklevende laag. De dakconstructie Schaap was in eerste instantie helemaal niet blij met de voorgestelde wijziging naar prefab geïsoleerde dakdozen. Als geen ander kent hij de risico s van condensatie en vochtinsluiting: Het begint al met de dampremmende laag. In de dakelementen is een dampremmende laag goed luchtdicht aan te brengen, maar bij de aansluitnaden onderling is dat heel wat anders. Het gaat hier wel over 3.800 dakelementen die allemaal anders van vorm en afmetingen zijn. Dat is het eerste probleem, hoe maken we een dampremmende luchtdichte onderconstructie? De dakelementen, die 250 mm dik zijn, een onderen bovenhuid hebben van 18 mm watervast verlijmd spaanderplaat en gevuld zijn met minerale wol, mogen onder geen enkele omstandigheid nat worden, omdat dan het ingesloten vocht niet meer weg kan vanwege de dampremmende laag en de tweelaagse bitumen dakbedekking. Zekerheden Het dak en de gevels zijn desondanks gemaakt met geïsoleerde houten dak- en gevelelementen. Luc Schaap is er niet voor weggelopen: We hebben de risico s vooraf met alle medewerkers besproken en de ingebouwde zekerheden toegelicht. EYE nieuwsbrief 24 maart 2012 In de EYE nieuwsbrief schrijft Chris Keulemans, oud directeur van de Balie: Van buiten is het gebouw spectaculair en bijna intimiderend. Maar van binnen is het warm, alles ademt er film. In EYE komen dankzij architectuur, inrichting en programmering twee cruciale zaken samen: de concentratie van het kijken en de open atmosfeer van een dag aan het water. Keulemans is blij met de komst van EYE: Noord heeft al jaren geen eigen bioscoop meer. Dus het werd tijd en dan meteen zo n paleis. De dampremmende laag hebben we van bovenaf bij alle aansluitnaden kunnen afdichten door een slimme detaillering. Door de onderbeplating van de dakelementen rondom 50 mm te laten doorlopen, maar wel tot aan de rand te voorzien van een zelfklevende aluminium dampremmende laag, is het mogelijk om de aansluitnaad na plaatsing van de dakelementen met een zelfklevende dampdichte aluminium tape af te sluiten (zie tekening). De ruimte tussen de elementen wordt daarna met MWR-isolatie gevuld en afgedekt met stroken spaanderplaat. Gerard Admiraal van het gelijknamige dakdekkersbedrijf: De andere zekerheid betrof het drooghouden van de dakelementen. Deze zijn na de productie in dezelfde loods voorzien van een waterdichte laag. Een kant en klare dak- of geveldoos. Prefab verholen goot. 9
Waterdicht. Voor de dakelementen was dit een eerste laag van Eshabase SA, die gekleefd is op een actieve synthetische primerlaag van KSK-lijm. Voor de gevelelementen die met één laag worden afgedicht was dit een laag Icopal Universal SK op dezelfde primer. De elementen zijn per sectie ingeseald en alleen bij droog weer verwerkt. Doordat we in lijn werkten en de logistiek klopte met genummerde elementen die in logische volgorde in de verpakking zaten waren we in staat om de naden tussen de daken gevelelementen direct waterdicht af te werken. Schaap: Met staal en een verder in het werk op te bouwen dakpakket (dampremmende laag, isolatie en dakbedekking) was het door de bijzondere dakvorm uitvoeringstechnisch een zeer complex, zeg maar bijna onuitvoerbaar proces geworden. Nu is het door het prefabriceren in het algemeen goed verlopen. We hadden gepland om de schil met overwegend mooi weer te kunnen maken, in de zomer dus, dat is helaas niet gelukt omdat de werkzaamheden vertraging opliepen. Om dit te compenseren is er extra kwaliteitsbewaking op het werk gezet, gericht op het bewaken van een droge uitvoering. Soms ging het toch mis, maar dat is allemaal onderkend, waarna het betreffende dakelement later weer is geopend, de minerale wol eruit gehaald en gedroogd of vervangen. De tweede huid Op de eerste laag van de dakvlakken is een APPtoplaag (Eshagum 470) gebrand. De daken en gevels waren daarmee waterdicht. Op deze waterdichte laag komt een tweede schil van dunne composiet panelen van aluminium met een kunststof kern (Apollic panelen). Zekerheid 1: Het sluiten van de dampremmende laag. Zekerheid 2: De dakelementen komen ingeseald aan. Afdichten van de aansluiting. 10
11
Projectgegevens EYE filminstituut Nederland Opdrachtgever : EYE filminstituut Nederland Architect : Delugan Meissl Associated Architects, Wenen Aannemer : Bouwbedrijf M.J. De Nijs BV, Warmenhuizen Constructeur : LBP SIGHT, Nieuwegein Dakaannemer : Dakdekkersbedrijf Admiraal BV, Nibbixwoud Leverancier Dakbedekking : Icopal Nederland BV. Constructie met voetplaten. Bekleding met de aluminium composiet panelen. Deze panelen zijn zodanig gemonteerd op een aluminium regelwerk dat de afvoer van regenwater voor een belangrijk deel over de waterdichte bitumen dakbedekking plaats vindt. Schaap: Dat regelwerk is gemonteerd op U-vormige aluminium steunen met een voetplaat van 100 mm x 100 mm. Die voetplaten zijn in een raster van 3 meter geplaatst op de dakbedekking en met vier schroeven bevestigd in de dakelementen. Bram Kranenburg, van Icopal: De voetplaat is geweld in een lijvige door ons ontwikkelde MS-kit en de schroeven met een grove spoed zijn voorzien van een neopreen volgring ter afdichting. Deze bevestiging hebben we vooraf uitvoerig getest, op duurzame waterdichtheid en thermische veroudering. Admiraal: Bij de montage hebben we gelet op rechtstandig schroeven met de juiste afslag en goed aansluitende neopreen ringen. Valbeveiliging Tijdens de werkzaamheden op dak en gevel waren de dakbedekkers en monteurs met lifelines beveiligd tegen vallen van hoogte. In de toekomst zijn ze dat ook bij onderhoud aan het dak, omdat in het dak een valbeveiligingssysteem is opgenomen (kabelsysteem van Latchways). Niemand mag verzaken Op de vraag: Zou je deze constructie een volgende keer weer maken?, reageert Luc Schaap met: Het gaat altijd anders, een constructie als deze kan alleen maar goed gaan als niemand verzaakt. De oplossing heeft weinig toleranties, dus alles moet 100% zijn. Gebaseerd op de ervaring met dit project ga ik er niet voor opzij. De laatste loodjes. 13