Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering Om een gemeenschappelijke ziekenzalving vlot te laten verlopen, is het wenselijk dat er meerdere priesters aanwezig zijn in de viering. 1. OPENING VAN DE DIENST a. Openingslied Keuzemogelijkheid 1: Gij zijt een bron (ZJ 507) Gij zijt een bron, diep in Uzelf ontsprongen, een bron van troost voor eeuwen van woestijn. Uw Naam is troost, bij velen doorgedrongen, en waar Gij leeft, daar moet gezongen zijn. Gij zijt een zee die nergens zijt begonnen, een zee die stroomt door alle tijden heen. Wie van U droomt, geeft zich aan U gewonnen; met lief en leed weet hij voortaan waarheen. O God, die leeft en diep zijt te ervaren als ik oprecht mijn leven overgeef. Genees uw knecht en wil mijn hart bewaren, dat ik voorgoed uw Naam bezing en leef. Keuzemogelijkheid 2: Zo vriendelijk en veilig (ZJ 530) Zo vriendelijk en veilig als het licht, zoals een mantel om mij heen geslagen, zo is mijn God, ik zoek zijn aangezicht, ik roep zijn naam, bestorm Hem met mijn vragen, dat Hij mij maakt, dat Hij mijn wezen richt. Wil mij behoeden en op handen dragen. Want waar ben ik, als Gij niet wijd en zijd waakt over mij en over al mijn gangen. Wie zou ik worden, waart Gij niet bereid om, als ik val, mij telkens op te vangen. Ik leef niet echt, als Gij niet met mij zijt. Ik moet in lief en leed naar U verlangen. b. Begroeting Keuzemogelijkheid 1: Welkom broeders en zusters in het geloof, Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 1
Jezus heeft gezegd: Waar twee of drie in mijn naam samen zijn, daar ben Ik aanwezig. De Heer is bij ons aanwezig. Hij wil de zieken en allen, die zorg voor hen dragen, nabij zijn en steunen. Vandaag zijn wij hier bijeengekomen om de Heer te vragen om alle zieken de handen op te leggen en te zalven met zijn Geestkracht. Laten we hier dan samen zijn in de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest (kruisteken). De genade van onze Heer Jezus Christus, de liefde van God en de gemeenschap van de heilige Geest zij met u allen. De verhalen uit het evangelie vertellen hoe Jezus mensen aanspreekt en hen zegt: Wees niet bang. Ik ben bij jou. Deze boodschap richt Hij vandaag ook tot ons, tot alle zieken en tot allen die zieken verzorgen. Hij gaat met ons mee langs de weg van het lijden. Met de handoplegging en de ziekenzalving wil de Heer zieken laten voelen dat Hij hen nabij blijft. Keuzemogelijkheid 2: Welkom, broeders en zusters, in deze gemeenschappelijke viering, waarin onze zieken gezalfd zullen worden. Jezus, Zoon van God en onze broeder, toont ons hoe ook wij kunnen leven als kinderen van God. Als wij, net zoals Hij, zieken nabij zijn, dan kunnen mensen in ons Gods goedheid herkennen, dan kunnen zij in ons Gods liefde ervaren. We willen hier biddend samen zijn rond onze dierbare zieken. We vragen de Heer om hen nabij te zijn, om hen de handen op te leggen en hen te zalven met zijn liefde en Geestkracht. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 2
c. Kyrië-litanie Keuzemogelijkheid 1: We hoeven niet bang te zijn. We mogen ons tonen in al onze kwetsbaarheid. De Heer houdt van ons, in al onze kleinheid, in al onze zwakte. Hij bemint ons ondanks onze fouten en tekorten. Bij Hem mogen we ons telkens weer welkom weten. De onvoorwaardelijke liefde van de Heer maakt het voor ons mogelijk om ons te tonen zoals we zijn: kleine mensen die hopen op zijn kracht, die verlangen naar redding. Laten we onze zonden belijden en vertrouwen op Gods goedheid. Ik belijd voor de almachtige God Keuzemogelijkheid 2: Alvorens we de Heer werkelijk kunnen ontmoeten, dienen we ons hart voor Hem te openen. Alles wat ons hart bezwaart: al onze zorgen, onze vragen, onze woede, alles wat ons hart onrustig maakt: al onze zonden, onze fouten, onze tekorten We mogen ze uitspreken, neerleggen bij de Heer, Dan kunnen we Hem met een open en ontvankelijk hart tegemoet treden. Dan is er ruimte in ons hart om Hem van heel nabij te ontmoeten. Laten we dan samen onze zonden belijden: Heer, Gij die zieken nabij blijft, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons. Christus, Gij die zelf ook lijden hebt gekend, ontferm U over ons. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 3
Christus, ontferm U over ons. Heer, Gij die ons toont dat uw liefde sterker is dan lijden en dood, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons. Moge de almachtige God zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en ons geleiden tot het eeuwig leven. d. Openingsgebed Keuzemogelijkheid 1: God, nu wij hier samen zijn met onze dierbare zieken vragen wij U: wees ons nabij. Schenk onze zieken een teken van uw liefde. God, wij bidden U dat wij in vele woorden en gebaren uw goedheid mogen herkennen. Dat vragen wij U door en met Jezus, uw Zoon en onze broeder. Keuzemogelijkheid 2: God, Vader van alle leven, Gij die al uw kinderen bij name kent. Wij vragen U: wees als een goede Vader voor onze zieken: behoed en bescherm hen. Koester en draag hen. Streel en zalf hen, geef hen de kracht om te hopen en te geloven. Schenk hen uw liefde. Wees hen zo nabij dat Gij dichter zijt dan een mens ooit komen kan. Woon in hun ziel, Vul hun hart met uw geestkracht. Dat vragen wij U door en met Christus, uw Zoon en onze levende Heer. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 4
2. DIENST VAN HET WOORD a. Schriftlezing Uit de brief van Jakobus (Jak 5,13-16): Is iemand onder u ziek? Laat de oudsten roepen. Het is vanzelfsprekend ook mogelijk om een andere lezing te kiezen. Er kan ook gekozen worden voor een eerste Schriftlezing, een antwoordpsalm of antwoordzang en een evangelielezing. Voor de keuze van de lezingen kan men gebruik maken van de suggesties uit de Orde van dienst voor de ziekenliturgie, pp. 127-167. b. Antwoordzang Keuzemogelijkheid 1: Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig (ZJ 540) Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig en hoe onzegbaar ons nabij. Gij zijt gestadig met ons bezig, onder uw vleugels rusten wij. Gij zijt niet ver van wie U aanbidden, niet hoog en breed van ons vandaan. Gij zijt zo mens lijk in ons midden dat Gij dit lied wel zult verstaan. Gij zijt onzichtbaar voor onze ogen en niemand heeft U ooit gezien, maar wij vermoeden en geloven dat Gij ons draagt, dat Gij ons dient. Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig waar ook ter wereld mensen zijn. Blijf zo genadig met ons bezig tot wij in U volkomen zijn. Keuzemogelijkheid 1: Voor mensen die naamloos (ZJ 774) Voor mensen die naamloos, kwetsbaar en weerloos door het leven gaan; ontwaakt hier nieuw leven: wordt kracht gegeven: wij krijgen een naam. Voor mensen die vragend, wachtend en wakend door het leven gaan; Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 5
weerklinken hier woorden, God wil ons horen: wij worden verstaan. Voor mensen die hopend, wankel gelovend door het leven gaan; herstelt God uit duister Adam in luister: wij dragen zijn naam. c. Homilie Elementen voor een homilie, bij de Schrifttekst uit Jak 5 (13-16) - Het zalven van zieken kent een lange geschiedenis. Reeds in de eerste christelijke gemeenschappen bestond de praktijk om te bidden voor zieken en hen te zalven met olie. Is iemand onder u ziek? Laat dan de oudsten roepen en zij zullen hem met olie zalven in de naam des Heren, hoorden we in de Schriftlezing. Tot op vandaag zalven priesters zieken in de naam van de Heer. Het is de Heer Jezus zelf die zieken nabij wil zijn en hen wil zalven. - Zowel in de tijd van Jezus als ook nu nog worden zieken vaak gemeden. Vele mensen vinden het moeilijk om zieken te bezoeken. Wie ziek is, kan niet meer deelnemen aan sociale activiteiten buitenshuis, waardoor ziekte vaak ook gepaard gaat met een zekere eenzaamheid. In Jezus tijd werden zieken soms ook gemeden omdat men de ziekte beschouwde als een straf van God. En ook nu nog weerklinkt uit de mond van zieken regelmatig de vraag wat ze in godsnaam verkeerd hebben gedaan. Jezus geeft hen een bemoedigend antwoord. Hij toont hen dat God niet kwaad op hen is, maar hen juist nabij wil zijn. God is een God die lijdt met hen die lijden. God is geen God die zich van de mens verwijdert door hen te straffen met lijden en pijn. Hij is juist een God die de lijdende nabij wil zijn. - God heeft ons allen geschapen naar zijn beeld en gelijkenis. Deze gedachte uit het scheppingsverhaal roept ook ons steeds opnieuw op om te doen zoals Hij. Wie de Zoon ziet, ziet de Vader. Als we willen weten hoe wij op God kunnen gelijken en hoe wij ons werkelijk kunnen gedragen als zijn geliefde kinderen, dan kunnen we kijken naar Jezus. Hij ging naar zieken toe. De houding van Jezus roept ons, net zoals de woorden van Jakobus, op om naar zieken toe te gaan, om hen niet alleen te laten. Als we er proberen te zijn voor zieken, dan leven we naar Gods beeld en gelijkenis. - De Schrifttekst van Jakobus roept ons echter ook op om voor zieken te bidden. Daarmee geeft men duidelijk aan dat niet alles in onze macht ligt. Wij kunnen veel doen voor zieken, maar ook mantelzorgers en anderen, die de zorg voor zieken opnemen, zijn niet almachtig en oneindig krachtig. Mensen hebben hun grenzen. We kunnen zorg opnemen en daartoe roept de Schrift ons op, maar we dienen tegelijk ook te erkennen dat we het niet alleen kunnen. Heden ten dage wordt er in dit verband regelmatig gesproken over zelfzorg, wat men zo mooi zorg voor de zorgenden noemt. Deze begrippen verwijzen naar de onmacht die vele ziekenverzorgers ervaren. Zij kunnen veel, maar niet alles. Jakobus maakt ons duidelijk dat God niet van ons verwacht dat wij alles doen, dat wij er altijd zijn. Dat ligt niet in onze macht. Dat kunnen wij als mensen niet. Jakobus roept ons dan ook op om voor zieken te bidden, om het uit handen te geven en het in Gods handen te leggen. Wij kunnen doen wat wij kunnen en daarbij hoort ook dat we God kunnen vragen om te doen wat wij niet kunnen. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 6
3. DIENST VAN DE ZIEKENZALVING a. Inleiding op de ziekenzalving en litanie Keuzemogelijkheid 1 Broeders en zusters in het geloof, wij willen nu samen bidden, alle aanwezige zieken de handen opleggen en hen zalven met de kracht van Gods heilige Geest. Het is zijn Geest die adem en leven geeft, kracht en geduld, moed en vertrouwen. Tijdens de handoplegging bidden we dat God alle zieken met liefde en blijdschap mag omarmen. Tijdens de zalving vragen we God dat zijn scheppende Geest alle zieken kracht en sterkte mag geven. Moge Jezus hen bijstaan, hun lijden en pijn helpen dragen. Moge Hij met hen meegaan, waarheen hun weg ook leidt. Eventueel kan de priester enkele familieleden en verzorgenden vragen om een kaarsje aan te steken aan de Paaskaars, het licht van Jezus. Hij kan hierbij zeggen: Met de kaars in de hand willen we een kleine kring vormen rond onze geliefde zieken. We willen hen plaatsen in een kring van licht. Laten we bidden: Kom, Heer Jezus, en wacht niet langer, kom deze zieken hier nabij. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Kom, Heer Jezus, en reik onze zieken uw hand. Voer hen weg van al wat hun hart bezwaart. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 7
Kom, Heer Jezus, en omarm onze zieken. Draag met hen de last van het lijden. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Kom, Heer Jezus, en maak zacht wat is verhard. Geef het lichaam van onze zieken nieuwe kracht. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Kom, Heer Jezus, wees allen nabij die de zorg voor zieken opnemen. Wees voor hen een steun en toeverlaat. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Kom, Heer Jezus, en schenk alle zieken: liefde en kracht, geloof en vertrouwen, hoop en geduld. Kom, o Heer, en wacht niet langer; kom ons redden in deze tijd. (ZJ 11a) OF Heer, kom ons te hulp, Heer, haast U ons te helpen. Keuzemogelijkheid 2 Onze naam werd geschreven in de palm van Gods hand. God draagt ons op handen. Hij neemt ons bij de hand, koestert en draagt ons. En als zijn kinderen geloven wij dat als wij vallen zijn hand ons vangen zal en ons zal dragen boven onze krachten uit. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 8
Vandaag willen wij onze zieken de handen opleggen. God wil hen zo een teken geven van zijn liefdevolle bescherming. Tevens willen we onze zieken zalven met ziekenolie. Zalven het is een krachtig teken. Het is een gebaar dat getuigt van liefde, van tederheid, van zachtheid, van mededogen en geduld. Wie gezalfd wordt, ontvangt de kracht om te gaan waarheen het leven hen leidt. Wie gezalfd wordt, krijgt de zekerheid dat hij er niet alleen voor staat. Wie gezalfd wordt, weet dat de Heer Jezus met hem gaat. Eventueel kan de priester enkele familieleden en verzorgenden uitnodigen om met bloemen en lichtjes een kring te vormen rond de zieken. Hij kan hierbij zeggen: Laten we onze geliefde zieken omringen met bloemen en lichtjes, met kleine tekenen van onze liefde en zorg. Laten we een kring vormen rond hen. Samen willen we bidden om Gods Geestkracht, om zijn nabijheid. Heer, wees hier aanwezig. Kom onze zieken heel nabij. Heer, wees bij ons. Doordring allen van uw aanwezigheid. Heer, wees aanwezig bij zieken, bij stervenden, bij allen die u zoeken, die tot u bidden, tot u roepen. Heer, wees bij ons aanwezig in goede en kwade dagen, bij rust en vrede, bij ontij en tegenspoed. Heer, wees hier aanwezig als een Hand die streelt en beschermt, als Zalf die heelt en zachtheid schenkt. Heer, wees voor ons allen: Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 9
de Aanwezige, de Nabije. b. Handoplegging In stilte legt / leggen de priester(s) nu de handen op het hoofd van iedere zieke afzonderlijk. c. Dankgebed bij de ziekenolie Keuzemogelijkheid 1: Gezegend zijt Gij, God, liefdevolle Vader, die uw Zoon in de wereld hebt gezonden om ons nabij te zijn en nieuw leven te schenken. Gezegend zijt Gij, God, groot in liefde en trouw. Gezegend zijt Gij, Jezus, Gods Zoon en onze broeder. Gij zijt Mens geworden om weldoende rond te gaan en zieken te genezen. Gezegend zijt Gij, God, groot in liefde en trouw. Gezegend zijt Gij, Geest van God. Gij wilt in mensen wonen. Gij wilt hen de kracht geven om het leven te dragen. Gezegend zijt Gij, God, groot in liefde en trouw. God, Gij Gezegende, laat uw geliefde kinderen, die vandaag gezalfd worden met heilige olie, nieuwe levenskracht vinden. Doordring hen van uw goedheid, zalf hen met liefde die leven geeft. Door Christus onze Heer. Keuzemogelijkheid 2: De aanwezige gelovigen kunnen de strofes van ZJ 764 telkens zingen. Indien het lied niet voldoende gekend is, kunnen de teksten ook samen luidop gezegd worden. God, Vader van alle leven, Wij zeggen U dank Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 10
om uw Woord dat leven schenkt. Wij danken U om uw scheppingskracht. Gij die mensen zegent met uw goede gaven. Gij zijt onze God. Dank U, Vader van de lichten, voor de sterren en de maan. Dank U dat U mij niet een dwaalweg door de duisternis laat gaan. Dank U, in de nacht der nachten licht de nieuwe morgen aan (ZJ 764). Jezus, Gods Zoon en onze broeder. Gij hadt oog voor wie niet werd gezien. Gij hadt oor voor wie niet werd gehoord. Gij zocht op wie ziek was, wie werd gemeden of vergeten, Jezus, Gij die Mens zijt onder mensen. Gij zijt onze Heer. Dank U, Jezus, voor uw liefde, uw nabijheid en geduld, voor het offer van uw leven, de vergeving van de schuld. Dank dat U in alle eenvoud opstaat en de Schrift vervult (ZJ 764). Heilige Geest, Gij die mensen bezielt, Gij die kracht en inspiratie geeft. Gij zijt de Geest van onze God. Dank U, Geest voor al uw gaven, voor het goede wijd en zijd, voor het bloeien van de dagen, voor het rijpen van de tijd. Dank U voor de tooi der garven, voor de kelk der dankbaarheid (ZJ 764). God, Gij Vader, Zoon en Geest, zalf deze zieken met uw heilige olie, Doordring hen van uw zorg en liefde. Schenk hen uw Geestkracht, uw troost en sterkte. Door Christus onze Heer. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 11
d. Zalving De priesters zalven elke zieke op het voorhoofd en op de handen terwijl ze telkens zeggen: Moge onze Heer Jezus Christus door deze heilige zalving en door zijn liefdevolle barmhartigheid u bijstaan met de genade van zijn heilige Geest. Zieke: Zieke: Moge Hij u van zonden bevrijden, u heil brengen en verlichting geven. Daarna bidt de priester: God, Gij die zalft en zegent, Gij die licht en leven zijt. Wij willen U danken voor uw steun, uw zorg en aanwezigheid. Mogen allen die de ziekenzalving ontvingen delen in uw Geestkracht. Mogen zij hopen op U. Mogen zij geloven dat uw liefde sterker is dan lijden en dood. U die leeft in eeuwigheid. Danklied: ZJ 585, strofe 1 en 2 Dankt, dankt nu allen God met hart en mond en handen, die grote dingen doet hier en in alle landen, die ons van kindsbeen aan, ja van de moederschoot, zijn vaderlijke hand en trouwe liefde bood. Die eeuwig rijke God moog ons reeds in dit leven een vrij en vrolijk hart en milde vrede geven. Die uit genade ons behoudt te allen tijd, is hier en overal een helper die bevrijdt. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 12
4. SLOT VAN DE DIENST a. Onzevader Laten we vol vertrouwen samen bidden tot God, onze Vader. Onze Vader b. Slotgebed Keuzemogelijkheid 1: God van alle leven, Gij zijt met ons op weg gegaan. Gij hebt uw Woord tot ons gesproken. Wij mochten uw aanwezigheid ervaren. Blijf bij ons, ook in de nacht van het leven. Blijf ons nabij, en toon ons dat door het licht van uw aanwezigheid het duister niet langer donker is. Gij die leeft in eeuwigheid. Keuzemogelijkheid 2: Blijf bij ons, Heer, want de avond valt en de dag verdwijnt. Blijf bij ons en bij heel uw kerk. Blijf bij ons in de avond van de dag, in de avond van ons leven, in de avond van de wereld. Blijf bij ons met uw genade en goedheid, met uw woord en sacrament, met uw troost en zegen. Blijf bij ons als we overvallen worden door de nacht van droefheid en angst, door de nacht van twijfel en verzoeking, door de nacht van armoede en vlucht, door de nacht van eenzaamheid en verlatenheid, door de nacht van ziekte en pijn, door de nacht van de bittere dood. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 13
Blijf bij ons en bij al uw gelovigen in tijd en eeuwigheid. (Kard. Newman, in Omgaan met lijden en sterven, p. 199) c. Slotlied: Laten wij met vreugde (ZJ 765) Refrein: Laten wij met vreugde en dankbaarheid zingen van wondere dingen die Jezus doet, want Hij brengt ons nader tot God onze Vader, neemt weg onze zonden, maakt alles goed. Geest van God, wil ons vervullen. Duisternis, maak plaats voor licht. Refrein Laat ons in de medemensen, t beeld van God weer mogen zien. Refrein d. Slotzegen De Heer zal met u zijn. Moge Hij u voorgaan en leiden, Moge Hij achter u staan om u te beschermen en te behoeden. Moge Hij over u waken. Moge Hij u bewaren en zegenen. Zegene u allen, de almachtige God, Vader, Zoon en heilige Geest. Ga nu allen heen in vrede Wij danken God. Een gemeenschappelijke ziekenzalving tijdens een Woord- en gebedsviering 14