TIJD VOOR EEN NIEUW BELEID

TIJD VOOR EEN NIEUW BELEID JAAR VERSLAG 2012 1

Inhoudsopgave 1. Organisatie stichting WIP 6 1.1 Bestuur WIP 6 1.2 Regieraad WIP 7 1.3 Bureau WIP 9 2. Strategisch beleidsplan 2012-2015 10 2.1 Algemeen 10 2.2 Strategisch beleidsplan: aansturing WIP 10 2.3 Strategisch beleidsplan: ontwikkeling richtlijnen 12 2.4 Strategisch beleidsplan: capaciteit Bureau 13 2.5 Strategisch beleidsplan: Bureau WIP. 14 3. Richtlijnen 14 3.1 Algemeen 14 3.2 Productie 2012 Richtlijnen in bewerking 15 3.3 Publicatie richtlijnen 18 3.4 Gezondheidsraad 19 4. Vraagbaakfunctie 19 5. Public Relations en samenwerking 20 5.1 Symposium ter gelegenheid van het afscheid van Mw.Th.J. Daha 20 5.2 Moederverenigingen 20 5.3 Samenwerking met organisaties die richtlijnen maken op het gebied van Infectiepreventie 21 5.3.1 LCI 21 5.3.2 LCHV 21 5.3.3 OMS 22 5.3.4 Overleg richtlijnenontwikkelaars infectiepreventie 22 5.4 Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid 23 5.5 Overige contacten en samenwerking 23 5.6 Congressen 25 5.7 Presentaties 26 5.8 Publicaties 27 6 Financiën 27 Bijlage 1 overzicht WIP richtlijnen met publicatie en revisie jaar en indeling 29 Bijlage 2 Samenstelling Expertgroepen in 2012 36 2 3

STICHTING WERKGROEP INFECTIEPREVENTIE (WIP) Jaarverslag 2012 4 5

1. Organisatie stichting WIP 1.1 Bestuur WIP 1.2 Regieraad WIP In de samenstelling van de Regieraad van de WIP is in 2012 één wijziging opgetreden namelijk Prof. Dr. J.A.J.W. Kluytmans voorzitter, namens de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie (NVMM) Dhr. J.C. Wille is per 1 september 2012 geen lid meer. arts-microbioloog Amphia ziekenhuis (Breda) en Vrije Dr. G.J.H.M. Ruijs arts-microbioloog Isala Klinieken (Zwolle), namens de VIZ, Universiteit Medisch Centrum (Amsterdam) voorzitter Regieraad Prof. Dr. J. van Dissel secretaris en vice-voorzitter, namens de Vereniging voor Dr. E.F. Schipper internist/infectioloog Haga Ziekenhuis (Den Haag) en Leids Infectieziekten (VIZ) Universitair Medisch Centrum (Leiden), namens de VIZ internist-infectioloog, Leids Universitair Medisch Centrum Dr. B.M.W. Diederen arts-microbioloog Streeklaboatorium Haarlem (Haarlem), (Leiden) namens de NVMM Mevr. I. ten Seldam penningmeester, namens de Vereniging voor Hygiëne en Mw. Dr. J.A. Severin arts-microbioloog Erasmus Medisch Centrum (Rotterdam), Infectiepreventie in de Gezondheidszorg (VHIG), namens de NVMM deskundige infectiepreventie ZGT (Almelo). Dr. R. Hendrix arts-microbioloog Laboratorium Microbiologie Twente Achterhoek (Enschede), namens de NVMM Het bestuur van de WIP vergaderde in 2012 zes maal namelijk op 16 januari (plenair), 24 februari (plenair), 6 april (plenair), 21 mei (telefonisch), 25 september (plenair) en op 17 december (telefonisch). Bij deze vergaderingen was ook directeur Bureau WIP (dr I.J.B. Spijkerman) en voorzitter van de Regieraad (dr.g.j.h.m. Ruijs) aanwezig. Bij de eerste 4 vergaderingen in 2012 was tevens extern adviseur drs.f.leguijt aanwezig. De aanwezigheid tijdens de Bestuursvergaderingen was: Prof. Kluytmans 6/6, Prof. Van Dissel 4/6, Mevr. Ten Seldam 4/6, dr.ruijs 5/6 en dr.spijkerman 6/6. Mw. Y. van Dijk Dhr. R. Lagendijk Mw. H.G.M. Blaauwgeers Dhr. J.C. Wille Mw. Drs. D. Beaujean deskundige infectiepreventie, Diaconessenhuis (Utrecht), namens de VHIG deskundige infectiepreventie, Universitair Medisch Centrum (Utrecht), namens de VHIG deskundige infectiepreventie, Wilhelmina ziekenhuis (Assen), namens de VHIG projectleider PREZIES, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu/Centrum (Bilthoven), overig lid, per 1 september 2012 geen lid meer afdelingshoofd richtlijnontwikkeling en implementatie, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu/Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding, Bilthoven, adviseur Regieraad. 6 7

1.3 Bureau WIP In de samenstelling van het Bureau WIP is in 2012 één wijziging aangebracht. Per 15 juli 2012 heeft Mw. Th.J. Daha het Bureau verlaten. De vacature die hiermee ontstond is in 2012 niet opgevuld. De Regieraad vergaderde in 2012 zeven maal namelijk op 24 januari, 06 maart, 24 april, 12 juni, 4 september, 30 oktober en 11 december. In 2012 vond geen overleg plaats tussen Regieraad en de IGZ. Dit overleg wordt verplaatst naar het begin van 2013. De vergaderingen werden gehouden in vergadercentrum Vredenburg te Utrecht. De belangrijkste onderwerpen van de vergaderingen waren richtlijnen en beleidsdocumenten (strategische beleidsplan, jaarverslag, reglementen, discussiestukken). De aanwezigheid van de leden van de Regieraad tijdens de vergaderingen in 2012 was: 1. Mw. D. Beaujean 4/7 2. Mw. H. Blaauwgeers 5/7 3. Dhr. B. v. Diederen 4/7 4. Mw. Y. v. Dijk 7/7 5. Dr. R. Hendrix 5/7 6. Dhr. R. Lagendijk 7/7 Mw. B.H. Anes-Pol, secretaresse (0,7 fte) Mw. Th.J. Daha, deskundige Infectiepreventie (0,9 fte) tot 15 juli 2012. Mw.Dr. B.M. Roede, gezondheidswetenschapper, secretaris richtlijnontwikkeling (0,9 fte) Mw.Dr. I.J.B. Spijkerman, arts-microbioloog, directeur Bureau WIP (0,4 fte gedurende 6 maanden en 0,8 fte gedurende 6 maanden) Mw.Dr. A.K. v. Vliet, bioloog, biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling (1 fte) De samenwerking met Bureau Tensen & Nolte, adviseurs infectiepreventie, is per 1 januari 2012 beëindigd in verband met de aanstelling van een tweede secretaris richtlijnontwikkeling in 2011. 7. Dr. G.J.H.M. Ruijs 7/7 8. Dr. E.F. Schippers 5/7 9. Mw.Dr. J.A. Severin 6/7 10. Dhr. J.C. Wille 4/5 (september gestopt) De aanwezigheid van de leden van Bureau Wip tijdens de vergaderingen van de Regieraad in 2012 was: 1. Mw. B.H. Anes-Pol 6/7 2. Mw. T.J. Daha 2/4 (juli gestopt) 3. Dr. B.M. Roede 7/7 Het Bureau WIP is gevestigd in het Leids Universitair Medisch Centrum te Leiden, C7-130 /131. Mw. Dr. A.K. v. Vliet en Mw. Dr. B.M. Roede treden op als secretaris van de Expertgroepen en zijn verantwoordelijk voor de richtlijnontwikkeling. De deskundige infectiepreventie Mw. Th.J. Daha is verantwoordelijk voor de PR, voorlichting en vraagbaakfunctie van de WIP en treedt op als secretaris van de Regieraad. Het Bureau wordt secretarieel ondersteund door Mw. B.H. Anes-Pol. De medewerkers worden aangestuurd door Mw.Dr. I.J.B. Spijkerman, directeur Bureau WIP. Elke twee weken vindt er teamoverleg plaats. 4. Dr. I.J.B. Spijkerman 7/7 5. Dr. A.K. v. Vliet 4/7 8 9

2. Strategisch beleidsplan 2012-2015 2.1 Algemeen De WIP heeft op 1 april 2012 het strategisch beleidsplan 2012-2015 gepubliceerd waarin de toekomstvisie op het beleid van de WIP wordt geformuleerd, de knelpunten bij het ontwikkelen verantwoordelijkheden en posities van de verschillende organen binnen de WIP. Daarbij is een adequate vertegenwoordiging van de moederverenigingen en andere deskundigen in de organen van de WIP essentieel. Tegelijkertijd bestaat er echter een afnemende bereidheid van deskundigen zich in te zetten voor richtlijnen. en uitdragen van infectiepreventie richtlijnen worden onderzocht en oplossingen aangedragen. Hieronder volgen de belangrijkste bevindingen op vier vlakken namelijk aansturing WIP, ontwikkeling richtlijnen, capaciteit Bureau en Bureau WIP. In het beleidsplan is de missie van de WIP geformuleerd als: De beschreven veranderingen in onderstaande paragrafen 2.2 t/m 2.5, die alle gericht zijn op de professionalisering van de WIP, hebben wel consequenties voor de financiën van de WIP. De WIP zal hierover in overleg treden met de financiers (zie ook hoofdstuk 6 van dit jaarverslag). De Werkgroep Infectie Preventie wil bijdragen aan het voorkómen van (zorg)infecties bij patiënten en zorgverleners. Dit doet de WIP door het ontwikkelen van richtlijnen op het gebied van infectiepreventie in de intramurale somatische zorg* en door dit beleid nationaal uit te dragen. De doelgroep zijn primair professionals die beleid maken op het gebied van infectiepreventie te weten deskundigen infectiepreventie, artsen-microbioloog en internisten-infectioloog. Deze beroepsgroepen dragen de richtlijnen. Het concept strategisch beleidsplan is besproken met de moederverenigingen van de WIP, en zij hebben ingestemd met het voorgenomen beleid. Tevens is het beleidsplan besproken met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) als belangrijke partners in het veld. Daarnaast hebben de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen (NVZ), Nederlandse Federatie van Universitair medische centra (NFU), ActiZ, Gezondheidsraad, het Landelijk Centrum voor Infectieziekenbestrijding (LCI), het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV), de Orde van Medisch Specialisten (OMS), de afdeling Ondersteuning Professionele Kwaliteit (OPK) van de OMS, Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB), Vereniging voor Adviserend Geneeskundigen bij Ziekenfondsen (VAGZ), Voedsel en Waren Autoriteit, Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), Zorgverzekeraars Nederland (ZN) het beleidsplan ontvangen. 2.2 Strategisch beleidsplan: aansturing WIP *Of, en zo ja hoe, de rol van de WIP bij de richtlijnen buiten dit gebied gecontinueerd moet worden, is onderwerp van discussie. Tevens zijn de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van Bestuur, Regieraad, directeur en Expertgroepen beschreven. De WIP wil de banden met de moederverenigingen (NVMM, VIZ en VHIG) versterken en de professionals die zich substantieel inzetten voor de WIP ook financieel voor hun inspanningen compenseren. De WIP hoopt hiermee te bereiken dat de relatie tussen betrokkenen het niveau van vrijwilligerswerk zal overstijgen en zakelijker wordt. Het behouden van adequate vertegenwoordiging van de verschillende beroepsgroepen kan hierdoor mede worden gefaciliteerd. Tevens wil de WIP andere medische beroepsgroepen meer betrekken bij het maken van richtlijnen door het versterken van de samenwerking met de afdeling Ondersteuning Professionele Kwaliteit van de Orde van Medisch Specialisten, met het Landelijk Centrum voor Infectieziekenbestrijding (LCI) van het RIVM en met het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV) (zie ook onder 2.3). De WIP heeft lange tijd gefunctioneerd als een pioniersorganisatie die werd gekenmerkt door geringe scheiding van verantwoordelijkheden, weinig differentiatie van functies en weinig gestandaardiseerde processen. Met de nieuwe invulling van enkele sleutelfuncties is er nu de gelegenheid om de WIP verder te ontwikkelen tot een professionele netwerkorganisatie. Hiertoe moet allereerst de missie en scope van de WIP opnieuw gedefinieerd worden, evenals de taken, 10 11

2.3 Strategisch beleidsplan: ontwikkeling richtlijnen Het format en het proces van de ontwikkeling van WIP richtlijnen is tot nu toe niet eenduidig beschreven. Het aantal richtlijnen dat de WIP heeft ontwikkeld en derhalve moet onderhouden is de laatste jaren sterk uitgebreid. Dit komt mede doordat de WIP de afgelopen jaren een groot aantal richtlijnen voor infectiepreventie op het terrein van (para)medische beroepsgroepen heeft gemaakt. De focus van de WIP is daarmee minder duidelijk geworden. Het duurt ook langer om richtlijnen te maken. Dit komt onder andere door de hogere eisen die tegenwoordig aan richtlijnen worden gesteld en de toenemende problemen met het bereiken van consensus in expertgroepen. Door het grote aantal richtlijnen in relatie tot capaciteit van bureau WIP en de langere ontwikkelduur is er een achterstand ontstaan in de revisie van WIP richtlijnen. Het is van belang dat steuning Professionele Kwaliteit (OPK) van de Orde van Medisch Specialisten (OMS). Dit is een ondersteunende afdeling van de OMS (12 fte) die richtlijnen maakt, literatuur studie verricht en kwaliteitsbeleid ontwikkelt voor medisch specialisten. De onafhankelijkheid en het eigen gezicht van de stichting WIP zal in de nieuwe situatie gewaarborgd blijven en de procedure van richtlijnontwikkeling blijft in essentie hetzelfde. 2.4 Strategisch beleidsplan: capaciteit Bureau Van de 131 richtlijnen moeten er vijfentachtig (65%) in 2012 gereviseerd worden of zijn. Met de huidige capaciteit aan richtlijnontwikkeling van 1,9 fte secretaris kunnen ongeveer 57 richtlijnen elke 5 jaar gereviseerd worden. Een capaciteitsberekening laat zien dat de huidige capaciteit van het WIP volstrekt onvoldoende is voor het bestaande aantal richtlijnen, en al helemaal niet toereikend is om de achterstand in revisie van richtlijnen weg te werken. de WIP meer gaat werken volgens de eisen die anno 2012 gesteld worden aan richtlijnen. Tenslotte moet de WIP zijn positie bepalen ten opzichte van andere organisaties, zoals wetenschappelijke verenigingen, die ook richtlijnen (gaan) ontwikkelen, waarbij infectiepreventie een aspect van het professionele handelen is. De WIP heeft om die reden de prioriteiten opnieuw vastgesteld. In de missie van de WIP staat dat het primaire doel van de WIP is richtlijnen te maken voor de intramurale gezondheidszorg. Binnen de intramurale gezondheidszorg wordt aan de zogenaamde kernrichtlijnen prioriteit gegeven: dit zijn de 49 richtlijnen waar alle andere richtlijnen op worden gebaseerd. De richtlijnen voor verpleeghuizen en revalidatiecentra, die nauwe banden hebben met het ziekenhuis en die weinig verschillen van de ziekenhuizen, zal de WIP ook blijven maken en onderhouden. De richtlijnen betreffende specifieke micro-organismen (bijvoorbeeld de richtlijn voor Meticilline resistente Staphylococcus aureus of Bijzonder Resistente Micro-organismen) hebben voor de WIP ook prioriteit en zullen zo veel mogelijk in samenwerking met het LCI worden ontwikkeld. Voor de andere richtlijnen (zoals de Veilig werken richtlijnen en richtlijnen voor de publieke gezondheidszorg) stelt de WIP graag deskundigheid ter beschikking tegen een reële vergoeding van kosten. Ook kan worden onderzocht of een andere richtlijnenorganisatie deze richtlijnen kan maken, met deskundige ondersteuning van of namens de WIP. De WIP heeft een nieuwe procedure voor de ontwikkeling van richtlijnen opgesteld, waarin dit proces wordt gestroomlijnd. Er moet nog een nieuw format ontwikkeld worden voor WIP richtlijnen waarin de eisen van de wetenschappelijke richtlijnenbeweging zijn verwerkt (bijvoorbeeld keuze voor eenduidige wetenschappelijke onderbouwing, normering (minimum- of streefnorm), motivaties voor keuzes, kosteneffectiviteit). Daarbij geeft het beleidsplan aan welke richtlijnen het belangrijkst zijn en prioriteit moeten krijgen (zie verder onder 2.4). Het moderniseren van het Bureau, de aansluiting bij de wetenschappelijke richtlijnenbeweging, het isolement van de WIP en andere interne problemen (zie onder 2.5) hebben het Bestuur WIP doen besluiten om Bureau WIP onder te brengen bij een grotere wetenschappelijke richtlijnenorganisatie waarbij het uitgangspunt is dat de sterke verbondenheid met de doelgroepen behouden moet blijven en de onafhankelijke positie van stichting WIP gewaarborgd. Na afweging van de voor- en nadelen van de verschillende potentiële partners heeft de WIP besloten om te onderzoeken of het Bureau WIP kan worden ondergebracht bij de afdeling Onder- 12 13

2.5 Strategisch beleidsplan: Bureau WIP richtlijnen zal in eerste instantie financiering worden gezocht bij de betrokken beroepsgroepen. De taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de leden zijn onduidelijk, wat de efficiëntie negatief beïnvloedt. Daarbij is het instrumentarium van het Bureau verouderd en is de vraagbaakfunctie te weinig transparant. Er zijn stappen ondernomen om de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de medewerkers te verduidelijken en de samenwerking te optimaliseren. Het onderbrengen van het Een aantal WIP richtlijnen voor het aandachtsgebied zorgaanbieders buiten het ziekenhuis, zonder nauwe banden met het ziekenhuis zijn onderwerp van overleg geweest tussen de organisaties die richtlijnen maken op het gebied van infectiepreventie namelijk LCI, LCHV, OMS en WIP (zie 5.4.3). Bureau WIP bij een andere richtlijnenorganisatie moet hieraan verder bijdragen. Het instrumentarium zal worden gemoderniseerd. Tevens zal de vraagbaakfunctie transparanter en meer interactief worden gemaakt. In Bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van alle 137 richtlijnen die de WIP heeft ontwikkeld dan wel substantieel aan heeft bijgedragen, samen met publicatie-, revisiedatum en onderverdeling. 3. Richtlijnen 3.1 Algemeen In 2012 was de WIP verantwoordelijk voor 126 richtlijnen. Hierbij komen nog de 11 richtlijnen die gemaakt zijn (of zullen worden gemaakt) door andere richtlijnen organisaties of beroepsverenigingen, en waaraan de WIP heeft meegewerkt (of zal meewerken) door in de expertgroep 3.2 Richtlijnen in bewerking 2012 Richtlijnen die in 2012 in ontwikkeling zijn, in revisie zijn of zijn gewijzigd, zijn vermeld in tabel 1. De conceptrichtlijnen die zijn gemaakt door Expertgroepen of het Bureau WIP en zijn goedgekeurd door de Regieraad worden voor een landelijke commentaarronde geplaatst op de websites van de WIP. Alle betrokkenen krijgen vier maanden de tijd om op de concepten commentaar te leveren. De commentaren worden verwerkt in een definitieve richtlijn. zitting te nemen. Na implementatie van het strategisch beleidsplan zal de WIP prioriteit geven aan de volgende richtlijnen (in volgorde van afnemende prioriteit): 1. aandachtsgebied ziekenhuis a. kernrichtlijnen (n=49) b. vertaling van kernrichtlijn naar een specifiek micro-organisme (n=9) 2. aandachtsgebied zorginstellingen (buiten het ziekenhuis) die nauwe banden hebben met ziekenhuizen (directe verwijzingen en overnames) (n=49) 3. Richtlijnen die onder de verantwoordelijkheid van andere richtlijnenorganisaties of De samenstelling van de Expertgroepen staat vermeld in bijlage 2. Tabel 1. Richtlijnen in bewerking in 2012 nr richtlijnen Start/door wie concept definitief 1 Accidenteel bloedcontact 2011 Bureau WIP 2012 2012 2 Ambulance 2010 werkgroep LCHV 2011 2012 3 Bedpanspoelers 2010 Expertgroep WIP 2011 2013 4 BRMO 2009 Expertgroep WIP 2012 2012 beroepsverenigingen worden gemaakt (of zullen worden gemaakt) in samenwerking met de WIP (n=11) Binnen het aandachtsgebied ziekenhuizen vallen ook de richtlijnen die een vertaling zijn van de kernrichtlijnen naar specifieke beroepsverenigingen (categorie 1c, n=19). Voor revisie van deze 14 15

5 Flebitis en bloedbaanin- 2005 Expertgroep WIP 2010 2010 12 Persoonlijke hygiëne pati- 2011 Bureau WIP 2011 2012 fecties door intraveneuze 2011 afronding ënt en bezoeker: 2011 sa- infuuskatheters review over gebruik menvoeging pers.hygiëne chloorhexidine-hou- kinderen en patiënten dende verbanden 13 Plaagdieren 2011 Expertgroep LCHV 2012 2013 14 Prionziekten Januari 2012 Bureau WIP Bericht toegevoegd 2012 nieuwe publicaties over dit onderwerp die moeten opgenomen worden in de systematische review 2013 15 Reiniging, desinfectie en sterilisatie 16 Reiniging, desinfectie van endoscopen 2010 Expertgroep WIP 2012 2013 2011 Expertgroep WIP 2013 2013 6 Handhygiëne 2010 Expertgroep WIP 2012 2012 invoegen 5 17 Ultrasone reiniging 2011 Bureau WIP 2012 2013 WHO momenten, 18 Veilig werken in de anes- 2011 Bureau WIP wijzi- 2010 2013 geen revisie thesiologie ging 7 Hygiënemaatregelen bij 2007 Expertgroep WIP 2012 2013 19 Veilig werken in de fysio- 2011 Bureau WIP 2012 2013 beeldvormende technie- therapie en ergotherapie ken in de cardiologie, de 20 Veilig werken in het labo- 2007 Expertgroep WIP 2012 2012 radiologie en de nucleaire ratorium/ Microbiologische geneeskunde: diagnostiek veiligheid in diagnostische en interventies laboratoria 8 Luchtbehandeling 2010 Expertgroep WIP 2012 2013 21 Verpleeghuiszorg en woon- 2012 Expertgroep WIP per per richtlijn 9 Maatregelen tegen over- Bureau LCI/ Bureau WIP 2012 centra richtlijn 2013-2016 dracht van Klebsiella Oxa- (alle richtlijnen) 2013-48 buiten het ziekenhuis 2016 10 Melding infecties 2011 Bureau WIP 2011 2012 22 Veilig werken in de oog- 2012 Bureau WIP 2013 Opgenomen in de richt- heelkunde aanpassing door- lijn: Persoonlijke hygiëne voeren in de richtlijn: Infec- medewerkers tiepreventie bij gebruik van 11 MRSA 2010 Expertgroep WIP 2012 2012 laserinstrumentarium 16 17

23 Richtlijn Hygiëne in abortusklinieken 2012 Expertgroep OMS 2013 24 Norovirusinfectie Expertgroep LCI 2012 2013 3.4 Gezondheidsraad Eenmaal per jaar worden alle definitieve richtlijnen die in het voorafgaande jaar zijn verschenen voorgelegd aan de Beraadsgroep. De Beraadsgroep beoordeelt met een door de Gezondheidsraad aangepaste versie van het AGREE-instrument de kwaliteit van deze richtlijnen. 3.3 Publicatie richtlijnen De WIP publiceert haar richtlijnen elektronisch via haar websites. Deze zijn kosteloos te downloaden. Deze methode maakt het mogelijk om aanpassing in richtlijnen snel door te voeren, zodat het bestand op de website actueel gehouden wordt. De WIP beschouwt haar richtlijnen als levende richtlijnen en heeft de gebruiker erop gewezen steeds de richtlijnen op de website te gebruiken om er zeker van te zijn de laatste versie te raadplegen. De WIP website van het LUMC (in samenwerking met de afdeling Medische Informatica van het LUMC) is sterk verouderd en de zoek functie (door middel van Google) levert soms als resultaat een oude versie van een richtlijn op. Om deze redenen heeft de WIP een nieuwe website ontwikkeld op de website van het RIVM. Gedurende de eerste helft van 2012 is deze nieuwe website gevuld en beschikbaar gekomen via http://www.rivm.nl/onderwerpen/onderwerpen/w/werkgroep_infectiepreventie_wip. Hierna hebben deze twee websites naast elkaar bestaan en werden beide regelmatig geüpdate. Door praktische en technische problemen met de RIVM/LCI website is de WIP nog niet overgegaan tot het sluiten van de website van het LUMC. Eén van die problemen is dat de Engelstalige richtlijnen nog niet zijn overgezet naar de RIVM website. Het is de verwachting dat de omzetting veel tijd zal kosten omdat (een deel van) de documenten in een ander format staat en omdat tussentijdse wijzigingen in de loop van de jaren niet zijn verwerkt in de Engelstalige richtlijnen waardoor ze mogelijk niet up to date zijn. De Regieraad heeft besloten dat de Engelstalige richtlijnen op dit moment geen prioriteit hebben. De WIP bewaart de Engelstalige richtlijnen maar zet ze niet op de nieuwe website. De belangrijke nieuwe richtlijnen die vanaf nu worden ontwikkeld zullen vertaald worden naar het Engels 4. Vraagbaakfunctie Uit de praktijk blijkt dat de vraagbaakfunctie van het Bureau WIP in een grote behoefte voorziet. In 2012 zijn er 500 vragen binnengekomen via de email (ongeveer 42 vragen per maand). Vragen aan het Bureau WIP op het gebied van infectiepreventie zijn zeer divers, zowel wat betreft de onderwerpen (over de richtlijnen, medewerking aan congressen, presentaties, onderwijs of onderzoek, problemen uit de praktijk) als de gezondheidszorginstelling (voornamelijk vanuit de ziekenhuizen, verpleeghuizen, tandartsenpraktijken, Gemeentelijke Gezondheidsdiensten en opleidingsinstituten) en de functie van de vragenstellers (deskundigen infectiepreventie, DSMH, verpleegkundigen, onderwijskundigen, patiënten, managers, artsen). De vragen uit het veld worden: - beantwoord door het Bureau WIP: dit is de taak van de deskundige infectiepreventie, soms in overleg met de secretarissen richtlijnontwikkeling of directeur, of - voorgelegd aan de Regieraad na voorbereiding door het Bureau WIP, of - voorgelegd aan (permanente) expertgroepen die de vragen beantwoorden. Per 15-7-2012 is door het vertrek van Thea Daha een vacature voor deskundige infectiepreventie ontstaan bij het Bureau WIP. Hierdoor is de vraagbaakfunctie gedeeltelijk ingevuld door de andere leden van het Bureau. In de tweede helft van 2012 zijn minstens de helft van de vragen uit het veld beantwoord. Bureau WIP heeft een reactie gestuurd naar de vragenstellers wiens vraag niet inhoudelijk beantwoord konden worden waarin de situatie wordt uitgelegd. Deze vragen zullen bij opvulling van de vacature opnieuw worden bekeken en beantwoord indien nog actueel. Bovendien is er een bericht op de website van de moederverenigingen geplaatst over de vacature en de consequenties die dit heeft. als hier geld voor beschikbaar is. In 2012 zijn er geen richtlijnen in het Engels vertaald 18 19

5. Public Relations en samenwerking 5.1 Symposium ter gelegenheid van het afscheid van Mw. Th.J. Daha In samenwerking met de Boerhaave Commissie heeft de WIP op 25 september een symposium georganiseerd ter afscheid van Mw. Th.J. Daha, deskundige infectiepreventie van Bureau WIP. Het symposium droeg de titel: Implementatie van (kern)richtlijnen op het gebied van Infectiepreventie. Bij uitbraken van resistente bacteriën in gezondheidszorginstellingen blijkt vaak dat de implementatie van basale kennis en infectiepreventie richtlijnen op de werkvloer te kort is geschoten. Waar ligt de verantwoordelijkheid voor implementatie? Welke implementatiestrategieën zijn er voorhanden? Hoe kan automatisering implementatie van richtlijnen verbeteren? Hoe kan implementatie worden getoetst? Deze en andere vragen werden behandeld door vijf sprekers af komstig uit verschillende disciplines Prof. Dr. P.J. van den Broek (tevens dagvoorzitter), dr. V. Erasmus, dhr R. Snoeren, Mw M.A. Bilkert-Mooiman en Prof. Dr. J.A.J.W. Kluytmans. Deze laatste spreker heeft als voorzitter van het Bestuur WIP Mw.Th.J. Daha toegesproken en 5.3 Samenwerking met organisaties die richtlijnen maken op het gebied van Infectiepreventie 5.3.1 LCI Met het LCI is overeengekomen om de richtlijnen van de WIP en van het LCI op elkaar af te stemmen. De deskundige infectiepreventie levert commentaar op alle nieuwe richtlijnen van het LCI (als lid van de lezersgroep). Zijn er discrepanties tussen WIP en LCI richtlijnen dan wordt dit teruggekoppeld. Indien de discrepantie consequenties heeft voor de WIP-richtlijnen dan wordt dit besproken in de Regieraad vergadering. Met het LCI wordt in toenemende mate samengewerkt aan de ontwikkeling van richtlijnen die specifiek micro-organismen betreffen, bijvoorbeeld norovirusinfecties. Indien mogelijk worden deze richtlijnen samen ontwikkeld, waarbij de LCI zich richt op de openbare gezondheidszorg aspecten en de WIP zich richt op de infectiepreventie maatregelen voor het ziekenhuis. De WIP heeft in 2012 deelgenomen aan het tot stand komen van de richtlijn norovirusinfecties samen met de LCI-LCHV. haar bedankt voor de 24 jaar dat ze zich heeft ingezet voor de WIP. Het symposium werd bezocht door ongeveer 115 deelnemers, voornamelijk deskundige infectiepreventie en artsen-microbioloog en werd afgesloten met een borrel. 5.2 Moederverenigingen De WIP onderhoudt contacten met de VHIG, de NVMM en de VIZ. De jaarvergadering en het symposium van de VHIG, de NVMM (voor- en najaarsvergadering) en VIZ zijn bezocht door leden van bureau WIP. De publicatie van nieuwe (concept)richtlijnen werd bekendgemaakt op de websites van de VHIG, de NVMM en de VIZ. Naar aanleiding van de ontwikkeling van het strategisch beleidsplan heeft de directeur de bestuursvergadering van de NVMM en VHIG bezocht om het concept toe te lichten. In alle drie de besturen is het strategisch beleidsplan 2012-2015 besproken en goedgekeurd. 5.3.2 LCHV Met de LCHV wordt in toenemende mate samengewerkt aan de ontwikkeling van richtlijnen op het gebied van infectiepreventie in publieke gezondheidszorginstellingen. In 2012 hebben de LCHV en WIP samengewerkt aan de richtlijnen Verpleeghuizen en Plaagdieren. In 2012 heeft de LCHV de richtlijn verpleeghuizen afgerond. Deze richtlijn is een vertaling van de WIP richtlijnen verpleeghuizen naar de werkvloer. De deskundige infectiepreventie van Bureau WIP heeft deelgenomen aan deze expertgroep. Op 11 oktober heeft de LCHV over deze richtlijn een symposium georganiseerd met als titel Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra. Tijdens het congres hielden de directeuren van het LCHV en WIP een duopresentatie over het ontwikkelen van infectiepreventie richtlijnen in verpleeghuizen. Tevens is de richtlijn Plaagdieren ontwikkeld door de LCHV in samenwerking met de WIP. Op 18 januari en 6 februari 2012 vonden twee bijeenkomsten plaats over deze richtlijn. De landelijke vergadering van de LCHV werd op 8 februari bijgewoond door de deskundige infectiepreventie van bureau WIP. 20 21

5.3.3 OMS De afdeling OPK van de OMS heeft samen met de WIP de richtlijn Hygiëne voor abortusklinieken ontwikkeld. De abortusartsen hebben deze richtlijn zelf bekostigd uit een subsidie. De voorzitter van de expertgroep was emeritus hoogleraar P.H. van den broek (voormalig directeur van de WIP). De WIP heeft tevens een arts-microbioloog geworven voor de expertgroep (zie bijlage 2). De VHIG heeft een deskundige infectiepreventie voorgedragen. De concept richtlijn is door de Regieraad van de WIP becommentarieerd en besproken. In de toekomst zal deze vorm van samenwerking verder worden uitgebouwd. De financiering van bovenstaande richtlijnen zijn een probleem omdat zowel het LCHV als de WIP te maken heeft met een capaciteitstekort. Tijdens het overleg is besloten om gezamenlijk aanvullende financiering te zoeken voor het ontwikkelen van deze richtlijnen. Inmiddels is de beroepsvereniging van tandartsen bereid gevonden om de ontwikkeling van de richtlijn voor de tandheelkundige praktijk te financieren. Deze richtlijn zal in 2013 ontwikkeld worden door de Nederlandse Maatschappij van Tandartsen in samenwerking met de WIP. 5.4 Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft opdracht gegeven voor onderzoek 5.3.4 Overleg richtlijnenontwikkelaars infectiepreventie In 2012 heeft tweemaal een overleg plaats gevonden tussen de WIP, LCHV, OMS en het LCI: dit zijn alle 4 organisaties die richtlijnen maken op het gebied van infectiepreventie. Het doel was te komen tot een rationele gebiedsverdeling van het veld. De WIP heeft als primair focus het ziekenhuis. Het LCI maakt richtlijnen over specifieke micro-organismen voor de openbare gezondheidszorg. Het LCHV maakt richtlijnen voor instellingen in de openbare gezondheidszorg. De OMS heeft, net als de WIP, het ziekenhuis als werkterrein maar maakt primair richtlijnen over behandeling, diagnostiek en therapie. Indien infectiepreventie een onderdeel vormt van hun richtlijnen wordt altijd afgestemd met de WIP. Door de keuzes in het strategisch beleidsplan van de WIP staat de verantwoordelijkheid van een aantal richtlijnen ter discussie namelijk de richtlijnen Huisartsenpraktijk, Huidtherapie, Podotherapie, Jeugdgezondheidszorg, Tandheelkundigenpraktijk, Accupunctuurpraktijk, Verzorgingshuizen, Thuiszorg en (eerstelijns) Verloskunde. De WIP, LCI en LCHV kwamen in het overleg tot de conclusie dat de infectiepreventie richtlijnen voor beroepsgroepen of instellingen in de openbare gezondheidszorg (Huidtherapie, Podotherapie, Jeugdgezondheidszorg, Accupunctuurpraktijk) de meeste raakvlakken hebben met het werk van de LCHV. Een uitzondering hierop is de eerste lijn (huisartsen, tandartsen en verloskundigen) die qua verrichtingen weer meer raakvlakken heeft met het werk van de WIP. De richtlijn voor verzorgingshuizen en thuiszorg zou zowel door de LCHV als WIP kunnen worden ontwikkeld omdat beide organisaties zich hiermee bezig houden. naar de integratie van arbeidsveiligheid en eisen uit de arboregelgeving (Arbowet en Arbeidsomstandighedenbesluit) in de WIP richtlijnen. Het onderzoek is uitgevoerd door Bartels en FBadvies. Mw.dr.I.J.B.Spijkerman zat in de klankbordgroep die de onderzoekers begeleidt bij het doorlopen van de verschillende onderzoeksfasen. In juni 2012 werd het rapport Onderzoek richtlijnen Werkgroep Infectiepreventie en arbeidsomstandigheden gepresenteerd. De conclusies van het onderzoek is dat de WIP richtlijnen op dit moment (nog) niet arboproof zijn. Wel zien de onderzoekers goede mogelijkheden om dit te bereiken. Hiertoe doen zij een aantal aanbevelingen. Het rapport is op 20 juni besproken in de Regieraad en op 25 september in het Bestuur van de WIP. Dit heeft geleid tot een schriftelijke reactie naar het Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid. Hierin onderschrijft de WIP de belangrijkste conclusies van het rapport, worden kanttekeningen geplaatst bij de uitwerking ervan en worden noodgedwongen prioriteiten gesteld in de werkzaamheden van de WIP. Dit laatste betekent dat pas na afronding van de reorganisatie van de WIP de WIP zal onderzoeken hoe om te gaan met de aanbevelingen van het rapport. 5.5 Overige contacten en samenwerking - Door de WIP wordt zitting genomen in de adviescommissie van het PREZIES netwerk, PREventie ZIEkenhuisinfecties door Surveillance, een samenwerkingsverband tussen de deelnemende ziekenhuizen, het kwaliteitsinstituut CBO en het RIVM. De Heer R. Lagendijk en de Heer R. Hendrix nemen deel als afgevaardigden van de WIP. - Het landelijk overleg Ethanol heeft geen bijeenkomsten gehad in 2012. Dit overleg is opge- 22 23

richt omdat ethanol op de lijst carcinogene stoffen staat. Hierdoor kan het gebruik van ethanol in de gezondheidszorg als handdesinfectans in de toekomst in gevaar komen. - Namens de WIP heeft Mw. Th. Daha zitting in de Nederlandse Norm Commissie Steriliseren en Steriliteit tot 15 juli 2012. Hierna is het overgenomen door Mw.dr. A.K. van Vliet en Mw.dr. B.M. Roede. Zij namen deel aan verschillende bijeenkomsten van de NEN. - Namens de WIP nemen Mw. Dr. A.K. van Vliet en Mw. Dr. B.M. Roede deel aan het EBRO overleg (Evidence-based richtlijnontwikkeling) dat door het kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO wordt belegd en waarin een groot aantal organisaties zijn vertegenwoordigd die richtlijnen maken t.b.v. de gezondheidszorg. Doelstelling van dit overleg is uitwisseling van informatie en ontwikkeling van methoden om evidence-based richtlijnen op te stellen. - Namens de WIP heeft Mw.dr.I.J.B.Spijkerman deelgenomen aan de vergaderingen van de werkgroep Hygiëne en Infectiepreventie (HIP) van de NVMM. - Namens de WIP en op verzoek van de NVMM heeft Mw. Dr.I.J.B.Spijkerman zitting in het signaleringsoverleg Ziekenhuisinfecties en Antimicrobiële resistentie (eenmaal per maand). Zij treedt op als vice-voorzitter. In het overleg werden de landelijke meldingen van uitbraken besproken en gefaseerd met het doel het veld te informeren over uitbraken in ziekenhuizen, en tijdig hulp te kunnen bieden bij uitbraken die niet onder controle zijn. - Namens de WIP heeft mw Th.J. Daha opgetreden als discussieleider bij een bijeenkomst over MRSA in verpleeghuizen op 29 maart in de Gemeentelijke Gezondheidsdienst Amsterdam. - Namens de WIP heeft mw Th.J. Daha deelgenomen aan een overleg over BRMO met deskundigen infectiepreventie in de Arnhem regio op 4 mei. 5.6 Congressen De congressen die in 2012 zijn bezocht door de leden van Bureau WIP worden beschreven in tabel 2. Tabel 2. Congressen in 2012 20-01 Boerhaave congres Bacteriologie van de toekomst, LUMC, Leiden 09-02 NVaMM symposium Medical Microbiology globalisation, KNAW, Amsterdam 10-02 Oratie Prof.R.A. Coutinho Van dier naar mens, Zoönosen in een wereld van verandering, Utrecht 16-02 Symposium Carbapenemase-vormende micro-organismen, het begin of het einde?, Rotterdam 08-03 3rd VIZ symposium on Crossroads between patient care and public health: strategies for the future: pandemics, molecular typing, vaccines & the internet, Utrecht 20-03 RIVM, 22e Transmissiedag infectieziekten: Resistentie een gevoelige zaak. Amersfoort 31-3 t/m 3-04 ECCMID, Londen UK 17-04 NVMM symposium voorjaarsvergadering, Arnhem 17+18-04 VHIG symposium, Almelo 25-04 Minisymposium Infectiepreventie in de praktijk, Rotterdam 24-05 LUMC Refereeravond Clostridium difficile, Leiden 1 t/m 6-06 APIC San Antonio, USA 21-06 SWAB symposium Behandeling van multi-resistente gramnegatieve bacteriën, Utrecht 26-06 Symposium WAMM schaalvergroting, positie arts-microbioloog, Utrecht 2012 Vergaderingen werkgroep HIP 22 t/m 25-8 Guideline International Network. Berlijn 05-09 VHIG congres: Mythen, missers, maatwerk en meesterwerk: infectieuze bedreigingen 2012. Ede 19-09 SFERD symposium flexibele endoscopen, Breukelen 20-09 Refereeravond Preventie van tuberculose in Nederland, LUMC, Leiden 25-09 Informatiebijeenkomst Clostridium difficile infecties, LUMC, Leiden 24 25

25-09 WIP symposium ter gelegenheid van het afscheid van Mw.Th.J. Daha Implementatie van (kern)richtlijnen, Leiden 27-09 Hematologiedebat Wie is er sterker, het beestje of de mens, Woerden 28-09 NEN Workshop Livelink. Rotterdam 1 t/m 3-10 Infection prevention 2013 Liverpool, Engeland 04-10 Symposium VRE: wat moet je ermee?, Nijmegen 09-10 WIP invitational Conference: luchtbehandeling operatiekamers, Utrecht, 11-10 Symposium Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra, LCHV, Amsterdam 09-11 STIP training Outbreakmanagement, Utrecht 15-11 Najaarsvergadering en symposium NVMM / VIZ, Zeist 20-11 RIVM training Content Management System (CMS) voor beheer WIP/RIVM website. Bilthoven 22-11 NEN Symposium: Hersterilisatie Medische Hulpmiddelen, Delft 13-12 Symposium Infectiepreventie in verpleeg- en verzorgingshuizen, Enschede. 5.7 Presentaties Door mw.dr. I.J.B. Spijkerman zijn de volgende voordrachten gehouden: 17-04 WIP guidelines on multiresistent microorganisms in hospitals, tevens organisator van sessie Multiresistent microorganisms in hospitals: recognizing outbreaks, management and responsibilities, NVMM symposium voor jaarsvergadering, Arnhem 18-04 Licht op oranje voor de WIP, VHIG symposium, Almelo 23-04 Licht op oranje voor de WIP, vergadering werkgroep Hygiëne en Infectiepreventie (HIP), Utrecht 25-04 Hand in eigen boezem van de infectiepreventie, Minisymposium Infectiepreventie in de praktijk door Erasmus universiteit in het kader van de promotie van dr.v.erasmus, Rotterdam 11-10 Duo-presentatie Het ontwikkelen van richtlijnen samen met Thijs Veenstra, Symposium Hygiënerichtlijnen voor verpleeghuizen en woonzorgcentra, LCHV, Amsterdam Door mw Th.J. Daha zijn de volgende presentaties gegeven: 23 t/m 26-01 Bijscholingscursus ziekenhuishygiënisten Suriname 19-03 Amstelacademie Amsterdam: lesgeven leerlingen OK en anesthesie 25-04 Den Haag Nederlands Archief: Werken met schimmels en algemene voorzorgsmaatregelen 09-05 Schoonmaakbranche Amersfoort: Reiniging en desinfectie in de gezondheidszorg 5.8 Publicaties 1. Mw. Dr. I.J.B. Spijkerman, Dr. G.J.H.M. Ruijs, Prof. dr. J.A.J.W Kluytmans: De toekomst van de Infectiepreventie, deel 1: Richtlijnen en implementatie, Ned Tijdschrift Medische Microbiologie 2012, 20 (2): 70-72. 2. Mw. Dr. I.J.M. Spijkerman. Dr. G.J.H.M. Ruijs, Prof. dr. J.A.J.W Kluytmans: De toekomst van de infectiepreventie, deel 2: Norm, samenwerking, opleiding en financiering, Ned Tijdschrift Medische Microbiologie 2012, 20 (4): 149-152. 6 Financiën De WIP werd in 2012 gefinancierd uit een subsidie van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)/ Centrum Infectieziekten Bestrijding (CIB). Voor een volledige financiële verantwoording wordt verwezen naar de jaarrekening 2012. De veranderingen, beschreven in het strategisch beleidsplan, die alle gericht zijn op de professionalisering en het toekomstbestendig maken van de WIP, hebben consequenties voor de financiën van de WIP. Het uitbreiden van de structurele financiering van de WIP is besproken door Prof.dr.J.A.J.W Kluytmans en dr.i.j.b. Spijkerman met Prof.dr.R.A.Coutinho van het CIB (RIVM). Deze zag vooralsnog geen mogelijkheden de structurele subsidie te verhogen. Wel was hij bereid de problematiek te bespreken op het Ministerie van VWS en samen op te trekken richting andere partijen die verantwoordelijk zijn voor Infectiepreventie in ziekenhuizen. Op 2 augustus en 24 oktober hebben gesprekken plaats gevonden met de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen (NVZ, mr G.J.Boshuizen, drs. M van der Starre, Dr van Harten) in aanwezigheid van Prof. dr. R.A. Coutinho Het bestuur van de NVZ was van mening dat zij geen verantwoordelijkheid dragen voor een (aanvullende) structurele financiering van de WIP. Echter, zij 26 27

wilden wel overwegen een eenmalige subsidie te verstrekken als overgang naar een structurele oplossing. Na het insturen van een subsidieaanvraag kwam de NVZ hier echter op terug. Zij Bijlage 1 Overzicht WIP richtlijnen met publicatie- en revisiedatum, en indeling vonden de situatie van de WIP niet bedreigd en wilden niet overgaan tot het verlenen van een naam richtlijn veld publicatie revisie jaar verantwoordelijke indeling eenmalige subsidie voor de WIP. Hierop heeft Prof.dr. J.A.J.W. Kluytmans een reactie gestuurd jaar organisatie namens de WIP in december 2012 waarin uiteen wordt gezet welke consequenties het uitblijven van een verhoging van de structurele subsidie van de WIP kan hebben. Hierin wordt ook genoemd dat de WIP als alternatief overweegt over te gaan tot het verkopen van haar richtlijnen aan ziekenhuizen. 1 Hydrotherapie ZH 2000 2005 WIP 1a 2 Arteriele katheters ZH 2000 2006 WIP 1a 3 Water ZH 2002 2007 WIP 1a 4 Vernevelaars en verdampers ZH 2003 2008 WIP 1a Ook de Nederlandse Federatie van Universitaire ziekenhuizen (NFU) is aangesproken op haar verantwoordelijkheid in een gesprek op 27 november (dhr A.P.A. Schuurmans, mr.j.a.m.landman). 5 Bouw- en inrichtingseisen isolatieafd/ventilatie isolatiekamers ZH 2004 2009 WIP 1a Hierna is een subsidieaanvraag ingediend waarop nog geen reactie is gekomen. 6 Aërogene isolatie kinderen ZH 2004 2009 WIP 1a Tijdens de gesprekken is de mogelijkheid geopperd dat de WIP wellicht gedeeltelijk betaald zou kunnen worden uit de stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS). De centrale pot 7 Beschermende isolatie kinderen ZH 2004 2009 WIP 1a voor multidisciplinaire richtlijnen die beheerd wordt door het SKMS bestuur past inhoudelijk gezien goed bij de revisie van WIP richtlijnen die voor elke discipline en beroepsgroep in het ziekenhuis gelden. In 2013 wordt hierover een gesprek gepland met het SKMS bestuur. Het 8 Contactisolatie kinderen ZH 2004 2009 WIP 1a 9 Druppelisolatie kinderen ZH 2004 2009 WIP 1a 10 Isolatie operatiepatiënten ZH 2004 2009 WIP 1a ministerie van VWS (Afdeling Openbare Gezondheidszorg) onderzoekt of zij invloed heeft op de besteding van deze gelden. Praktisch gezien zijn er echter nog veel obstakels omdat nu al veel 11 Isolatie poli, onderzoek, behandeling ZH 2004 2009 WIP 1a aanvragen voor geld uit deze bron moeten worden afgewezen op basis van geldtekort. 12 Rooming-in ZH 2004 2009 WIP 1a 13 Strikte isolatie kinderen ZH 2004 2009 WIP 1a ZH 2004 2009 WIP 1a 14 Reiniging en desinfectie endoscopen ZH 2000 2009 WIP 1a 15 Reiniging en desinfectie ruimten, meubilair en voorwerpen 16 Blaaskatheterisatie ZH 2005 2010 WIP 1a ZH 2005 2010 WIP 1a 17 Validatie reinigings- en desinfectieprocessen 18 Babyvoeding ZH 2005 2010 WIP 1a 19 Aërogene isolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 20 Beschermende isolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 28 29

21 Contactisolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 22 Druppelisolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 42 Toediening via injectie ZH 2011 2016 WIP 1a 43 Bedpanspoelers ZH 2012 2017 WIP 1a 23 Indicaties voor isolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 24 Strikte isolatie ZH 2006 2011 WIP 1a 25 Linnengoed ZH 2006 2011 WIP 1a 26 Ultrasone reiniging ZH 2006 2011 WIP 1a 27 Bedden en toebehoren ZH 2007 2012 WIP 1a 28 Bouwkundige werkzaamheden ZH 2007 2012 WIP 1a 29 Laserinstrumentarium ZH 2007 2012 WIP 1a 44 Persoonlijke hygiëne patiënt (inclusief kinderen) 45 Voetverzorging in de tweedelijn 46 Beleid reiniging desinfectie sterilisatie 47 Accidenteel bloedcontact ZH 2012 2017 WIP 1a ZH 2012 2017 WIP 1a ZH 2004 2009 WIP 1a ZH 2005 2010 WIP 1a 30 Bewaren en transport gebruikt instrumentarium ZH 2007 2012 WIP 1a algemeen 48 Handhygiëne medewerkers ZH 2007 2012 WIP 1a 31 Sondevoeding (inclusief neo- ZH 2007 2012 WIP 1a 49 Luchtbehandeling in opera- ZH WIP 1a natologie) tiecomplex 32 Beademing ZH 2008 2013 WIP 1a 50 Tuberculose ZH 2004 2009 WIP 1b 33 Gentherapie ZH 2008 2013 WIP 1a 51 Virale hemorrhagische ZH 2004 2009 WIP 1b 34 Preoperatieve handdesinfectie 35 Persoonlijke beschermingsmiddelen 36 Persoonlijke hygiëne medewerkers 37 Desinfectie van huid en slijmvliezen ZH 2008 2013 WIP 1a ZH 2008 2013 WIP 1a ZH 2008 2013 WIP 1a ZH 2008 2013 WIP 1a koortsen 52 Waterpokken ZH 2004 2009 WIP 1b 53 Clostridium ZH 2006 2011 WIP 1b 54 Cytomegalovirus ZH 2007 2012 WIP 1b 55 Prionziekten ZH 2008 2013 WIP 1b 56 Scabiës ZH 2008 2013 WIP 1b 57 BRMO ZH 2005 2009 WIP 1b 58 MRSA ziekenhuis ZH 2007 2012 WIP 1b 38 Preoperatieve handdesinfectie ZH 2008 2013 WIP 1a 39 Puncties ZH 2009 2014 WIP 1a 59 Veilig werken longafdeling ZH 2000 2005 WIP 1c 60 Veilig werken obductiekamer ZH 2000 2005 WIP 1c 40 Flebitis en bloedbaaninfecties door intravenueze infuuskatheters ZH 2010 2015 WIP 1a 61 Veilig werken operatiekamer ZH 1999 2005 WIP 1c 62 Veilig werken verloskunde ZH 2000 2005 WIP 1c 63 Veilig werken dermatologie ZH 2002 2007 WIP 1c 41 Echografisch onderzoek ZH 2001 2016 WIP 1a 64 Microbiologisch veilig werken ZH 2004 2009 WIP 1c 30 31

65 Reiniging en desinfectie oogheelkunde 66 Veilig werken kindergeneeskunde ZH 2007 2009 WIP 1c ZH 2004 2009 WIP 1c 87 Lichaamsverzorging cliënt 88 MRSA thuiszorg 89 MRSA verpleeghuis 90 MRSA verzorgingshuis 67 Veilig werken oogheelkunde ZH 2007 2009 WIP 1c 91 Opslag steriele materialen 68 Veilig werken voedingszorg ZH 2004 2009 WIP 1c 69 Omstandigheden ingrepen ZH 2006 2011 WIP 1c 70 Post operatieve wondinfecties ZH 2006 2011 WIP 1c 71 Veilig werken neonatologie ZH 2006 2011 WIP 1c 72 Hemodialyse ZH 2007 2012 WIP 1c 73 Veilig werken anesthesie ZH 2010 2015 WIP 1c 74 Veilig werken urologie ZH 2011 2016 WIP 1c 92 Persoonlijke beschermingsmiddelen 93 Persoonlijke hygiëne medewerkers 94 Reiniging, desinfectie, sterilisatie in verpleeghuis en woonzorgcentra 75 Veilig werken laboratoria ZH 2012 2017 WIP 1c 76 Veilig werken fysiotherapie ZH 2000 2005 WIP 1c 95 Sondevoeding 96 Toediening van medicijnen 77 Veilig werken radiodiagnos- ZH 2000 2005 WIP 1c 97 Veilig werken uitleen ver- tiek en hartkatheterisatie (in- pleegartikelen clusief reiniging en desinfectie, 98 Veilig werken fysiotherapie bouw- en inr.eisen) en ergotherapie 78 Accidenteel bloedcontact 79 Dialyse (CAPD/CCPD) 99 Veilig werken huishoudelijk werk 100 Veilig werken kraamzorg 80 Epidurale en spinale pijnbestrijding 81 Handhygiëne 82 Huisdieren 101 Veilig werken kappers verpleeghuis 102 Veilig werken pedicures en 83 Infecties (anders dan MRSA podotherapeuten en scabiës) 84 Infecties medewerkers 85 Infecties medewerkers 86 Intraveneuze toedieningen 103 Verzamelen en transport afval 104 Verzorging bij urinelozing en stoelgang 32 33

105 Verzorging van de luchtwe- 124 Veilig werken in de fysiothe- RC 2009 2014 WIP 2 gen rapie en ergotherapie 106 Verzorging van wonden 107 Voeding 108 Voetverzorging VPH 2012 2017 WIP 2 125 Veilig werken voor kappers RC 2009 2014 WIP 2 126 Toedieningen RC 2011 2016 WIP 2 127 Voetverzorging RC 2012 2017 WIP 2 109 infecties (anders dan MRSA en scabiës) VPH WIP 2 128 Huisartsenpraktijk OG 2004 2009 WIP -> NHG 3 129 Huidtherapie OG 2004 2009 WIP -> LCHV 3 110 Handhygiëne medewerkers RC 2008 2013 WIP 2 130 Jeugdgezondheidszorg OG 2007 2012 WIP -> LCHV 3 111 Persoonlijke hygiëne medewerkers 112 Persoonlijke beschermingsmiddelen RC 2008 2013 WIP 2 RC 2008 2013 WIP 2 131 Tandheelkundigepraktijk OG 2007 2012 NMT 3 132 Acupunctuurpraktijk OG 2008 2013 WIP -> LCHV 3 133 Gehandicaptenzorg OG 2010 2015 LCHV 3 134 Psychiatrie OG 2011 2016 LCHV 3 113 Accidenteel bloedcontact RC 2008 2013 WIP 2 114 Infecties medewerkers RC 2008 2013 WIP 2 115 Opslag steriele materialen RC 2008 2013 WIP 2 135 Ambulancezorg OG 2004 2009 LCHV 3 136 Plaagdieren OG 2013 LCHV 3 137 Norovirus OG 2013 LCI 3 116 Lichaamsverzorging revalidant 117 Verzorging van de luchtwegen 118 Verzamelen en transport afval RC 2008 2013 WIP 2 RC 2008 2013 WIP 2 RC 2008 2013 WIP 2 138 Hygiene voor abortusartsen OG 2013 OMS 3 Legenda 1a = kernrichtlijn 1b = kernrichtlijnen vertaald naar specifiek microorganismen 119 Dialyse (CAPD/CCPD) RC 2008 2013 WIP 2 1c = kernrichtlijnen vertaald naar specifieke beroepsgroepen 120 Reiniging, desinfectie en sterilisatie RC 2009 2014 WIP 2 2 = zorginstelling die nauwe banden heeft met ziekenhuis (directe verwijzingen en overnames) 121 MRSA, revalidatiecebtrum RC 2009 2014 WIP 2 3 = richtlijnen waarvoor andere richtlijnenorganisaties verantwoordelijk zijn of worden, gemaakt in samenwerking met de WIP 122 Verzorging van de wonden RC 2009 2014 WIP 2 123 Verzorging van urinelozing RC 2009 2014 WIP 2 veld ZH =ziekenhuis en stoelgang VPH= verpleeghuis, woonzorgcentrum of thuiszorg RC=revalidatiecentra OG= openbare gezondheidszorg Bijlage 2 34 35

Bijlage 2 Samenstelling Expertgroepen in 2012 Ambulance Mw. dr. A.K. v. Vliet, bioloog-biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Mw. I. Willemsen, deskundige infectiepreventie, Amphia ziekenhuis, Breda Dr. J.H. van Zeijl (voorzitter), arts-microbioloog, Izore Centrum Infectieziekten Friesland, Leeuwarden Mw. T.J. Daha (voorzitter), deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Dr. L. van den Bosch, bedrijfsarts ambulancezorg Nederland, Zwolle Prof. Dr. P.J. v.d. Broek, internist-infectioloog, WIP, Leiden Mw. F. van den Berg (secretaris), LCHV, Amsterdam Dhr. P. Molenaar, GGD, Amsterdam Dr. H.P. Klapwijk, arts maatschappij en gezondheid, infectieziektebestrijding, forensisch geneeskundige, GGD Zuid-Holland, Dordrecht Dhr. G.J. Deddens, ambulanceverpleegkundige, Ambulancezorg Rotterdam Rijnmond, Rotterdam Flebitis en bloedbaaninfecties door intraveneuze infuuskatheters. Drs. A.J.H. van Boxtel, verpleegkundige infuustechnologie UMCU, Utrecht Prof. Dr. P.J. van den Broek (voorzitter), internist-infectioloog, WIP, Leiden Mw. Th. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Dr. Elzo Kramer, arts intensivist, LUMC, Leiden Mw.Dr. A.K. van Vliet (secretaris), bioloog-biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Dhr. J. Wille, senior adviseur CBO, WIP, Utrecht Bedpanspoelers Dhr. A. de Bruyn, RIVM, Centrum voor Biologische Geneesmiddelen en Medische Technologie, Bilthoven Mw. T.J. Daha, (voorzitter) deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Dhr. ing. R. Heilijgers, Sigtenhorst Technische Service BV., Warmenhuizen Dhr. T. Sassen, deskundige infectiepreventie, Scheper Ziekenhuis, Emmen Dr. L. Spanjaard, arts-microbioloog, AMC, Amsterdam Mw. Dr. B.M. Roede (secretaris), gezondheidswetenschapper, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Mw.dr. A.K. v. Vliet (secretaris), bioloog biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Handhygiëne medewerkers Dhr. Prof. Dr. P.J. van den Broek (voorzitter tot juni 2011), internist-infectioloog, WIP, Leiden Dhr. Dr. F.W.H. Jungbauer, klinisch arbeidsgeneeskundige, UMCG, Groningen Mw. T.J. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Mw Dr. I.J.B. Spijkerman, arts-microbioloog (voorzitter Expertgroep vanaf juni 2011), directeur Bureau WIP, Leiden Dhr. Prof. Dr. A. Voss, arts-microbioloog, Canisius Wilhelmina ziekenhuis, Nijmegen Dhr. Dr. G. van Willigen, biologisch veiligheidsfunctionaris, LUMC, Leiden Dhr. J. Wille, senior adviseur CBO, WIP, Utrecht Mw. Dr. A.K. v. Vliet (secretaris), bioloog-biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden BRMO Mw. T.J. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Dr. R. Hendrix, arts-microbioloog, Twente Achterhoek, Enschede Prof. Dr. J.A.J.W. Kluytmans, arts-microbioloog, Amphia Ziekenhuis, Breda Mw. Dr. M. Leverstein-van Hall, arts-microbioloog, Bronovo ziekenhuis, Den Haag Mw. Dr. B.M. Roede (secretaris), gezondheidswetenschapper, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Hygiëne voor abortusklinieken Drs. W. Beekhuizen, abortusarts, lid van het NGvA Dhr. E. Bos, directeur, Mildred-rutgershuis te Arnhem en Rutgersstimezokliniek, Eindhoven Prof. Dr. P.J. van den Broek (voorzitter), internist-infectioloog, WIP, Leiden Mevr. C. Michels-Breukers, Deskundige Infectiepreventie, CareB4 te Sterksel Mvr B.S. Niel-Weise (secretaris), arts-microbioloog (n.p.), senior adviseur, afdeling Ondersteuning Professionele Kwaliteit, Orde van Medisch Specialisten, Utrecht 36 37

Drs. G. Raven, abortusarts, 5 CASA, Maastricht Drs. C. Rombouts, abortusarts, Mildred-rutgershuis, Arnhem Drs. D. Schipper, abortusarts, Beahuis & Bloemenhovekliniek te Heemstede Drs. W. Shadmanfar, abortusarts, CASA, Rotterdam Dr. W. van der Zwet, arts-micronioloog, Deventer Ziekenhuis, Deventer Prof. Dr. H. Verbrugh, arts-microbioloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Mw. Dr. A.K. v. Vliet (secretaris), bioloog-biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Mw. Prof. Dr. M.C. Vos, arts-microbioloog, Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Prof. Dr. A. Voss, arts-microbioloog, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen Mw. Dr. M. Wulf, arts-microbioloog, Viecuri, Venlo Luchtwaliteit operatieklasse 1 Dhr. Prof.Dr. P.J. v.d. Broek (voorzitter), internist-infectioloog, WIP, Leiden Dhr. Dr. P.M.N.Y.H. Go, chirurg, St. Antoniusziekenhuis, Nieuwegein Dhr. drs. F.O. Kooij, anesthesioloog, AMC, Amsterdam Dhr. G.A.H.M. van Nielen, deskundige infectiepreventie, Vlietland ziekenhuis, Schiedam Dhr.ir. F. Saurwalt, Technisch manager, voorzitter VCCN, Leusden Mw. M.J. Scheerder, deskundige infectiepreventie, Diaconessenhuis, Leiden Dr. F. van Tiel, arts-microbioloog, Acad.ziekenhuis, Maastricht Dhr. ing. A.A.L. Traversari, MBA, senior adviseur-onderzoeker, Dutch Centre for Health Assets, Soesterberg Mw Prof. dr. M.C. Vos, arts-microbioloog, Erasmus MC, Rotterdam Dhr. Dr. G.H.I.M. Walenkamp, emeritis hoogleraar orthopaedie, Maastricht Universitair Medisch Norovirusinfecties Mw. J.J. Bogerman, verpleegkundige infectieziekten, GGD Rotterdam Rijnmond Mw. J.N. Breemer, beleidsmedewerker infectieziekten, GGD Rotterdam Rijnmond Mw. T.J. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden, tot 15-7-2012 Mw. E. Duizer, Head of section Enteric Viruses, RIVM, Bilthoven Dhr. E.B. Fanoy, arts infectieziektebestrijding, GGD Midden-Nederland, Amersfoort Mw. L.D. Isken (voorzitter), beleidsmedewerker, RIVM, Bilthoven Mw. A. Maat, verpleegkundige infectieziekten, GGD West-Brabant, Breda Mw. F.S. Meerstadt-Rombach, bedrijfsarts, RIVM, Bilthoven Dhr. P. Molenaar, deskundige infectiepreventie, GGD Amsterdam, Amsterdam Dhr. T. Oomen (secretaris), beleidsmedewerker, RIVM, Bilthoven Mw. M.E. Spies,(web)redactie richtlijnen LCI, RIVM, Bilthoven Centrum, Maastricht Mw. Dr. A.K. van Vliet (secretaris), bioloog-biochemicus, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Plaagdieren Mw. Th.J. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden, tot 15-7-2012 MRSA Prof. Dr. M.J.M. Bonten, arts-microbioloog, UMCU, Utrecht Dhr. C. Doevendans, Landelijk Kenniscentrum Plaagdieren, Wageningen Dhr. T. Veenstra, (voorzitter) LCHV / RIVM / GGD Amsterdam, Amsterdam Mw. T.J. Daha, deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Prof. Dr. J.A.J.W. Kluytmans, arts-microbioloog, Amphia Ziekenhuis, Breda Mw. Dr. B.M. Roede, gezondheidswetenschapper, secretaris richtlijnontwikkeling, WIP, Leiden Mw. M. van Rijen, deskundige infectiepreventie, Amphia Ziekenhuis, Breda Mw. Dr. I.J.B. Spijkerman (voorzitter vanaf juni 2011), arts-microbioloog, directeur Bureau WIP, Leiden Dhr. Prof..Dr. P.J. v.d. Broek (voorzitter tot juni 2011), internist-infectioloog, WIP, Leiden Prof. Dr. C.M.J.E. Vandenbroucke-Grauls, arts-microbioloog, VU Medisch Centrum, Amsterdam Reiniging, Desinfectie en Sterilisatie - Beleid Dhr. A. de Bruyn, wetenschappelijk medewerker, RIVM, Bilthoven Mw. Th.J. Daha, (voorzitter), deskundige infectiepreventie, WIP, Leiden Dhr. Ir. A. v. Drongelen, wetenschappelijk medewerker, RIVM,,Bilthoven Mw. Drs. M. Jungblut, deskundige Steriele Medische Hulpmiddelen, LUMC, Leiden Mevrouw J.J. Maarleveld, deskundige infectiepreventie, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden; 38 39