<<< Der Bauer und der Windmüller >>> Bij Het gedicht van Wilhelm Busch over de moeizame relatie van een molenaar en zijn klant hoort bij elke strofe een tekening in kleur. Oorspronkelijk werd het verhaal verkocht op twee grote vellen. De tekst in oud-duits schrift is de zelfde als op pagina 13 van nummer 2009/2. Bij het allerlaatste plaatje staat de signatuur van de tekenaar: W. Busch (1860). 1
Deze afbeeldingen zijn gevonden op een webstek over oude stripverhalen: http://www.konkykru.com/earlycomics.html#busch 2
<<< Molenonderhoud >>> Poldermolen De Aeolus (3), Den Ham [3] Er zijn meerdere molens met deze naam, maar vaak is de schrijfwijze anders. De naam Eolus is afkomstig van Aeolus is een figuur uit de Griekse en Romeinse mythologie (Grieks: Aiolos; Nederlands verouderd: Eool). Hij was een zoon van Poseidon die door Zeus werd aangesteld als de bewaarder van de winden: Boreas de noordenwind, Notus de zuidenwind, Eurus de oostenwind en Zephyrus de westenwind. Aeolus houdt deze winden opgesloten in een grot en kan ze, als hij dat wil, uitzenden om wind te brengen. De poldermolen De Eolus werd in 1821 gebouwd voor de bemaling van de Fransummerpolder, groot 451 ha. De molen is een achtkante met riet beklede grondzeiler met een gepotdekselde kap. De stalen vijzel heeft geklonken schoepen. Het wiekenkruis is zelfzwichtend; het heeft stroomlijnneuzen voorzien van remkleppen. De watermulder woonde tot 1895 in de molen. Daarvan zijn nog sporen herkenbaar, zoals het aardappelkeldertje, het kozijn in de veldmuur aan de noordoostkant en de roetaanslag van de kachel en het koken op de begane grond. In 1963 kreeg de molen twee geheel nieuwe roeden met stroomlijnneus en remkleppen. De molen kan na de restauratie te allen tijde dienst doen als hulp- en/of noodbemaling voor de polder. Bij windkracht 5 kan de molen ±40m 3 per minuut uitslaan op de boezem. De financiering wordt mogelijk gemaakt door: Het Rijk, Provincie Groningen, Gemeente Zuidhorn, VSBfonds / J. B. Scholtensfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Koepon Garnwerd en de Molenstichting Westerkwartier e.o. Korenmolen De Entreprise (98), Kolham [63] In de rubriek Molenonderhoud is geen ruimte voor een min of meer uitgebreide reportage met meer dan een foto over de werkzaamheden aan een molen. Molenaar Hans Tiddens (van De Dellen) stuurde na een paar bezoeken aan de werkplaats van molenmaker Molema in aanvulling op de korte info van L. Groeneveld over de Entreprise in Kolham en in overleg met hem een verslag van die bezoeken. De bouw van een achtkant Achter de schermen vordert het werk aan het achtkant voor de Entreprise in Kolham. Bij molenmaker Molema zijn ze druk bezig met het bouwen van een nieuwe romp van larixhout. Ze hebben mooi hout uitgezocht: regelmatig van groei, wat te zien is aan de jaarringen. Ze zijn al enige weken bezig en je kunt in deze fase mooi zien, hoe een achtkant in elkaar steekt. Er worden vier maal twee stijlen en drie legeringsbalken met de bijbehorende korbelen tot een bint in elkaar gewerkt. Voor iedere volgend bint van dezelfde maat worden eerst de stijlen gekopieerd. Vervolgens worden eerst de legeringsbalken en daarna de korbelen pasgemaakt. Het maken van één bint kost ongeveer één week. Het vierde stel komt klaar in de week van 27 april. Als dit allemaal gebeurd is, volgen de veldkruisen, veldregels en veldstijlen. Het is een genot om al die scheve houtverbindingen te zien. Er is niets recht, behalve straks de kruisingen van de legeringsbalken! De gaten voor de houtverbindingen worden met een speciale kettingfrais gemaakt. Die zit op een stel geleidestangen om de juiste hoek te handhaven. Dat is dus wel wat anders dan vroeger, toen alles handmatig met een avegaar geboord werd en dan met de hand uitgekapt! Het eerste bint compleet, 27-3-2009 3
Kettingfrais, 14-4-2009 Molema op het eerste vaste bint, 28-4-2009 Houtverbindingen: scheef op scheef op scheef, 28-4-2009 4
Het was 20 april nog niet bekend of het 8-kant compleet met alles er op en er aan op de werf van Molema klaargemaakt wordt en dan per schip naar Kolham gebracht wordt of dat het in onderdelen naar Kolham wordt getransporteerd en daar in elkaar wordt gezet. Dat hangt af van wat ter plekke mogelijk is. Wel staat vast dat die gehele operatie pas na de zomer zal plaatsvinden. We kunnen hopen dat het per schip zal gaan, want dan wordt dat een spectaculair transport met ook nog takelwerk over de snelweg bij Kolham! In mei-juni zal eerst de stelling weer worden aangebracht. De nieuwe as (model Straver), 28-4-2009 Vooraanzicht van de askop, 28-4-2009 Toen ik op 28 april bij Molema kwam, was de nieuwe as er ook. Een mooie as, gegoten door Geraedts IJzergieterij in Baarlo. Totale lengte 6,21 meter en een gewicht 3550 kilo! Geen exacte kopie van de oude, dat zou veel duurder worden. Van deze was al een mal voorhanden. Hij is niet doorboord, maar dat is ook niet nodig met oudhollands tuig. Wel is er een 16 cm rond hol van 75 cm diep in de as vanaf het gat voor de binnenroede, waardoor de as ter hoogte van de hals hol is. Waar dat voor dient is onduidelijk. Misschien om gewicht te besparen of voor een betere warmteafvoer? Opvallend zijn de dunnere pen dan vroeger, en een mooi waterhol, dat een hoge rand heeft aan de binnenkant. Zou op zo n nieuwe as ook zoveel jaar garantie op zitten zoals op de oude assen uit de 19 e eeuw? Meer informatie op de site van de Molenstichting Slochteren (www.slochtermolenstichting.nl). 5
<<< Ander Molennieuws >>> Brand in Tjamsweer De brand in het oliemolenrestant te Tjamsweer is al weer zo ver in het verleden, dat er al enige tijd geen nieuws meer doordringt naar de buitenwereld. De journalist kakelt al te makkelijk de politie na dat er geen sprake is van brandstichting. Dat kan pas worden vastgesteld na diepgaand onderzoek van de restanten van het gebouw. Zulk onderzoek vindt pas plaats na volledige blussing van de brand. De onderzoekers zullen het risico niet nemen te gaan zoeken tussen nagloeiend materiaal! In de rest van het land is men blijkens het Molenprikbord ook nieuwsgierig: Grote brand molenromp Appingedam Karin Schilderman 17-04-2009 10:36 http://www.prikpagina.nl/read.php?f=355&i=70040&t=70040 Hoe is het nu met molenrestant Tjamsweer? Frank T 26-04-2009 15:27 http://www.prikpagina.nl/read.php?f=355&i=70307&t=70307 Aan het einde van de laatstgenoemde berichtenreeks staat een link naar een beschrijving van de situatie voor de brand. Een indruk van de molen is te krijgen via de foto's in Molinologie 13 (2000). Dit is een themanummer: Oliemolens in Groningen en Drenthe (verslag van de excursie van TIMS-Nl/Vl op 31 mei 1997. Omdat dit nummer is uitverkocht, is het in te zien als pdf-bestand (pagina 27-29). www.molenkunde.eu/pdf/molinologie13-doorzoekbaar.pdf Sindsdien is er geen nieuws meer. Oude wijn in nieuwe zakken? Van DMZ via RACM naar RCE Per 11 mei 2009 is de Rijksdienst (alweer) van naam veranderd: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Sinds de eerste naamswijziging, nog maar een paar jaar geleden, omvat het werkveld archeologie, cultuurlandschap en monumenten. Die naam was blijkbaar te onhandig lang in de praktijk. Er is dus, gelijk met de verhuizing naar een groot nieuw pand, wéér een vormgever aan het werk gezet voor nieuw briefpapier enzovoort (www.cultureelerfgoed.nl) De mededeling van de makeover is een plustekenvormige folder waarvan de vier flappen bij openvouwen successievelijk de volgende teksten (met toelichtinkjes) tonen: Metamorfose, Nieuwe naam, Nieuw gezicht en Nieuw huis. Daarbij verschijnt een foto van een milieutechnisch superverantwoord pand in de afbouwfase ( We zijn aan het werk ) tegen een lucht die ontleend is aan een schilderij van Jacob van Ruisdael. De imposante wolkenlucht domineert de stad Haarlem, die nietig is - afgezien van de Sint Bavo. 6
De folder is zeer nauwkeurig gesneden en gevouwen: de flappen passen alleen in elkaar als ze in de juiste volgorde worden dichtgeslagen. Toekomstig(?) en oud erfgoed - het vouwblad barst van de symboliek. Het getuigt op zijn minst van een zelfverzekerdheid die grenst aan enige arrogantie. Het nieuwe onderkomen zo prominent afbeelden tegen een eerbiedwaardige achtergrond - het is precies wethouder Hekking. Alles van waarde is weerloos Hoe betrouwbaar is de (PR-afdeling van) de Rijksdienst? In de credits van de folder staat dat Ruisdael het gebruikte schilderij maakte circa 1670. Er zijn echter twee versies de genoemde (Mauritshuis) heeft een ander wolkenpatroon en een afwijkende vogelconfiguratie! Afgezien van de kleur, de helderheid en het contrast (Photoshop?) is de folder conform de versie van 1682 (of is de Rijksmuseum-versie nog niet schoongemaakt?). Het ruimtelijk effect van het verschil in doekformaat is opvallend. 1670 - http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:mau01:0155&size=largest 1682 - http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:rijk01:sk-a-351&size=large 7
Voor de lezers van de Zelfzwichter is het interessant op beide versies met een vergrootglas naar molens te speuren. Aan de horizon staan er in 1670 minstens 13 en wat meer op de voorgrond nog twee; in 1682 zijn er 7+2 geschilderd. Wat mag dat betekenen? Ook schilders zijn vaak niet te vertrouwen! <<< Voorbije wind (3) Het krentjebrij-syndroom >>> De verzameling van Roeli Broekhuis bevat een boekje uit de reeks Bibliotheek voor de Huisvrouw op het Platteland met een rechttoerechtaan recept voor watergruel (let op de spelling!). De opmaak is al even supersimpel: alleen tekst met zo weinig mogelijk woorden. Dat bespaarde in de materiaalschaarste van de veertiger jaren van de vorige eeuw een aanzienlijke hoeveelheid papier en inkt! Het contrast met de moderne vormgeving van de nieuwe fabriekskrentjebrij is enorm. 8
*** *** 9