20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 20 ARCHITECTUUR Een trap is heel wat meer dan louter een middel om twee verdiepingen te verbinden of een niveauverschil te overbruggen. Naast deze eerste en belangrijkste functie zijn er nog een reeks parameters, die mee bepalen hoe een trap eruit ziet of waar een trap precies wordt geplaatst. Zo spelen oa. een al dan niet intensief gebruik en de persoonlijke smaak zeker een rol. Maar vooral de architecturale omgeving van de trap zal meebepalen hoe hij eruitziet. De trap: een ruimte die wordt gevormd 20 Een trap past namelijk altijd in een specifieke ruimte, in een bepaalde architecturale context die hem vormt en die ook de ruimte vormt in een wederzijdse interactiebeweging. Een trap kan namelijk onmogelijk los van zijn context worden gezien. Bij de keuze of het ontwerp van een trap rijzen meerdere vragen op dat vlak. Vermijd de fout om een huis te ontwerpen zonder de trap te bekijken en die laatste achteraf te kiezen, als een element dat wordt toegevoegd. Neen, de trap moet idealiter tezelfdertijd als het architecturale geheel worden ontworpen. Hij moet erin opgenomen worden met het oog op cohesie en rekening houdend met de beperkingen op ruimtelijk en esthetisch vlak. De ideeën en tips voor de inrichting die we hier geven, in de vorm van tweeledige thema s, hebben enkel als doel er wat duidelijkheid te brengen. Het betreft louter enkele mogelijke denkpistes voor iedereen die betrokken is bij het ontwerp van een binnentrap. Een trap is, afhankelijk van de omstandigheden: Open of gesloten In oude huizen was de trap vaak ingesloten in een min of meer gesloten ruimte door wanden: het trapgat. Deze inrichting was gerechtvaardigd door een thermische noodzaak, namelijk het trekgat naar de verdieping en het grote calorieënverlies dat ermee gepaard gaat, te vermijden. Onze moderne woningen zijn tegenwoordig echter beter geïsoleerd waardoor deze noodzaak zich minder doet voelen. Tegenwoordig heerst duidelijk de
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 21 1 & 2. Deze zwevende trap creëert een gevoel van lichtheid die perfect past bij de minimalistische architecturale omgeving van de woning. De treden zijn van massief hout, in een geoliede Amerikaanse notelaar, dezelfde houtsoort die gebruikt werd voor de vloer op de verdieping en het gelijkvloers. In de muur werden eerst chemisch verankerde stangen aangebracht. Na het pleisteren werd over de stangen bloktreden aangebracht. Ontwerp: ZONEdertig interieurarchitecten. Belgian Woodforum 3. Dieze trap is gemaakt van Europese eik, een houtsoort die heel geschikt is voor trappen. Hij is geïntegreerd in een gesloten trapkoker en is dus volledig gescheiden van de woonruimte. Hij is ontworpen zonder zichtbare trapboom, met een ruimte tussen de treden en de muur. Realisatie: MEV 4. Deze trap is sober van ontwerp en heeft toch veel uitstraling. Hij past perfect in de hedendaagse architectuur van de woning. De strakke vormgeving richt alle aandacht op het gebruikte materiaal: massief geolied eikenhout. het werd aangebracht op een structuur in beton. Hetzelfde hout werd ook gebruikt voor de vloer. Ontwerp : ABS Bouwteam. 1 3 2 4 trend van de open trap: ruimte rond de trap is open op de woonruimte of hal. Deze opstelling zorgt meestal voor meer daglicht en dus een efficiëntere verlichting van de trap. Maar op die manier wordt de trap ook een apart architectonisch en esthetisch element. Deze trend stimuleert architecten, fabrikanten maar ook schrijnwerkers om esthetische en creatieve oplossingen te bedenken. Het betekent zeker ook niet dat de keuzen voor een trap tussen 2 muren moet worden uitgesloten. Deze oplossing wordt ook nog vaak weerhouden om architecturale of louter esthetische redenen. Er is zelfs een tussenoplossing die erin bestaat de trap te omsluiten in een glazen koker zodat de inrichting gesloten is en toch zichtbaar blijft. 21
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 22 Centraal of tegen de muur Ook hier is de trend sterk geëvolueerd tegenover vroeger. De weelderige trappen van grote landhuizen en kastelen niet meegerekend, zien we in oude burgerwoningen meestal wandtrappen dat wil zeggen langs een muur of een wand, vooral om praktische redenen. Het ging meestal om rechte trappen of trappen met een overloop. In de modernere woningen ziet men echter verschillende alternatieven terugkeren. De trap staat soms los van de muren, vrij in de ruimte. In andere gevallen, leunt hij wel tegen een muur en vormt er één architecturaal en esthetisch geheel mee. Nog andere oplossingen vormen een combinatie van deze laatste twee. De keuze voor deze of gene oplossing is niet uitsluitend esthetisch. Ze hangt grotendeels af van de beschikbare ruimte of de beperkingen ervan. Het spreekt voor zich dat men een mooie centrale trap niet in het midden Deze de houten trap bevindt zich in een passief woning, opgetrokken in houtskeletbouw. De trap is bijzonder qua afmetingen: de treden zijn minder hoog dan diep. Dit vergroot de totale lengte van de trap maar vergemakkelijkt het naar boven gaan. Ontwerp: Karawitz Architecture Deze draaitrap, die uitgeeft op een mezzanine, neemt heel weinig plaats in de living omdat de ruimte onder de treden ook nog kan worden benut. Hij behoort tot een gamma dat massief hout, staal en fineerhout combineert: Loft van Treppenmeister 22
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 23 van een kleine woonkamer moet plaatsen; hij zou teveel beslag te leggen op de beschikbare leefruimte. Met een wandtrap bespaart men plaats maar hij kan ook voordelen bieden op esthetisch vlak. Denk maar aan de zwevende trap, heel trendy tegenwoordig, met losse treden die elk apart onzichtbaar worden verankerd in de muur en die vrij in de lucht lijken te zweven. Scheiding of verbinding Deze begrippen van scheiding en verbinding klinken vreemd in deze context. Toch zijn ze wel degelijk van toepassing op het ontwerp van onze trappen. Architecten kunnen een trap namelijk gebruiken om twee ruimtes te verbinden maar ook om ze te scheiden. De nuance is soms subtiel. Een centrale trap in een grotere ruimte kan, zelfs als het een open trap is, een scherm vormen dat een ruimte verdeelt in hoeken met elk een verschillende functie, bijvoorbeeld een salon Deze trap is is gemaakt om gezien te worden: het bijzondere ontwerp in geplooid staat centraal in de woonruimte. Op die manier maakt hij integraal deel uit van de interieurinrichting van de woning. Realisatie: De Smet Deze hangtrap, met houten treden, leuningen en spijlen van inox, geeft uit in het midden van de woonkamer. Dit laat toe de eet- en zithoek te scheiden zonder daarom de visuele verbinding tussen beide te verbreken. De open trapstructuur speelt hier dus een doelbewuste rol in de verdeling van de ruimte. Treppenmeister 23
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 24 De Belgische blauwe hardsteen die werd ingezet om deze wenteltrap te maken, is een materiaal dat veel gebruikt wordt in de binnenhuisinrichting omdat hij verkrijgbaar is in een groot aantal afwerkingen. Hier zien we een gevlamde afwerkin,g: een behandeling die de natuurlijk blauw-grijze kleur tot zijn volste recht laat komen. Blauwe steen van Carrière du Hainaut De draaitrap wordt in de eerste plaats beschouwd als een plaatsbesparende oplossing. Maar hij kan ook scoren door een originele vormgeving, zoals bij dit model dat zich onderscheidt door zijn originele vorm en de afwisselende kleuren (zwart en naturel) van de treden. Gamma «Trio» van Rintal scheiden van een tv hoek of een bureauhoekje. Maar tegelijk kan men deze trap zien als een element dat de grote ruimte rond zich organiseert en de verschillende functies verbindt. Uiteraard is dit enkel van toepassing in grote woningen waar men zich een dergelijke inrichting kan veroorloven. Discreet of weelderig Een origineel ontwerp, de vormgeving en de gebruikte materialen kunnen een trap omvormen tot een echt kunstwerk of alleszins tot een echte blikvanger. Het gaat dan meestal om ambachtelijke trappen met een weelderig design, zoals brede draaitrappen, wenteltrappen of trappen met heel specifieke vormen zoals van een lint dat wordt uitgerold in hout, staal, glas of steen. Bij dit type trappen is de keuze van de materialen van groot belang. De beschikbare ruimte moet zich ook lenen tot het kunstwerk. Omgekeerd is er een trend, vooral in hedendaagse woningen, die erin bestaat het ontwerp van de trap te minimaliseren en hem zo discreet mogelijk in te bouwen in de omgeving. Het gaat vaak om rechte trappen, voorzien van houten, stalen of glazen treden, met een lichte, transparante structuur, zeer discreet maar esthetisch even doeltreffend in een strikt hedendaagse architectuur. Om deze houten trap een minimum aan daglicht te verlenen, werd de halfronde wand gedeeltelijk gebouwd met glasblokken. Het resultaat is ook heel geslaagd vanuit een esthetisch standpunt. Realisatie: Trappen Verschaeve 24
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 25 Mono- of multifunctioneel Hoewel trappen in de eerste plaats gebruikt worden om de verdiepingen te bereiken, kan je de trap of de ruimte rond en onder de trap nog voor andere doeleinden gebruiken. De meest voorkomende gevallen zijn die van de trapbergruimte en de trapbibliotheek waarbij men de vrije ruimte, onder of naast de trap, zo doeltreffend mogelijk benut. Zo kan men de ruimte onder de treden vullen met opbergvakken of -kasten. Men kan zich ook voorstellen dat de opeenvolgende treden van een trap zich lenen tot boekenrekken van een bibliotheek. Er zijn nog andere multifunctionele oplossingen mogelijk. Het volstaat een beroep te doen op uw verbeelding! Het idee om de trap te gebruiken als een apart meubel kan nuttig blijken, vooral in woningen waar de plaats beperkt is: hij laat toe een vaak onbenutte ruimte toch te gebruiken. 25 Deze trap is volledig ontworpen in Amerikaanse eik, met uitzondering van de metalen stangen die in de leuning zijn verwerkt. Het bijzondere aan dit model is toch wel de schroefvorm met uitgeholde kern. Dit zorgt voor een elegant slingerend effect. Bovendien is er het voordeel dat hij meer ruimte vrijmaakt voor de doorgang van volumineuze voorwerpen. Realisatie: MEV
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 26 Deze majestueuze, draaitrap verbindt de drie verdiepingen van deze woning. De open spiraalstructuur werd gekozen om de lichtoverdracht in de inkomhal maximaal te behouden, wat niet het geval was geweest met een trap met rechte delen. De stalen trap is op maat gemaakt en werd vóór de plaatsing geassembleerd in het atelier. Hij wordt in feite gevormd door twee identieke trapdelen, net boven elkaar, wat een effect van continuïteit creëert, beklemtoond door de draaiende leuning in inox. Alle stalen elementen werden wit gezandstraald vóór het aanbrengen van het geoxideerde effect. Deze speciale afwerking van het metaal is heel modieus en beantwoordt aan de architecturale bedoeling om een harmonie te creëren met de bakstenen muren van de hal. Realisatie: Godart Metal Design 26
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:31 Page 27 27
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:32 Page 28 De ruimte onder de trap omvormen tot wandkast is het mooiste voorbeeld van ruimteoptimalisatie in huis. Om dit project te realiseren heeft men gebruik gemaakt van schuifdeuren waaronder een spiegeldeur en drie andere deuren in blauw gelakte afwerking, versierd met een sierboord van aluminium. Realisatie: Archea Deze rechte trap met een lichte open structuur neemt vrij weinig plaats in. Onder de trap is nog voldoende plaats om een meubel te plaatsen. Een metalen trapboom wordt gecombineerd met houten treden. Het ontwerp past perfect in deze omgeving. Gamma «Ferro» van Treppenmeister Met een beetje verbeelding kan de trap actief bijdragen tot de inrichting van een kamer. Dankzij een ingenieus spel van kleuren gaat de trap volledig op in het decor. De structuur van de treden zorgen voor een grafisch element in het decor met levendige en vrolijke kleuren. Gamma verven «Pop Art», kleur Retroblauw van Levis In deze zolderruimte onder het dak draait de trap achter een bibliotheekwand: een originele manier om de weinige beschikbare ruimte te optimaliseren. Laminaatvloer met een eikdessin, afwerking Cotton Mat van Quick-Step 28
20-29 Art escaliers_nl corr 24/10/11 18:32 Page 29 De plaats van deze trap, naast een hoog en breed raam vereiste een aangepast ontwerp dat de lichtinval niet hinderde. Men koos bijgevolg voor een model met een lichte open structuur en leuning voor een bijna «transparant» geheel. Architectenbureau Living F01 Bij deze superlichte hangtrap rusten de treden niet op een trapboom maar lijken ze met spijlen van inox aan de leuning te hangen. De ruimte onder de trap maakt deel uit van de woonruimte en biedt voldoende plaats voor een meubel. Treppenmeister 29