Deell5 D Bew won ninggen nbe evolkingg Inhoud 1. Bebo ouwde ruimte tegenove er open ruim mte 2. Stede elijke bebou uwing in onzze leefruimtte 3. Lande elijke bebou uwing in on nze leefruimte 4. De be elangrijkste steden in België B 5. Totale e bevolking g en bevolkingsevolutie e 6. Bevollkingsdichth heid en bevolkingsspre eiding 1. Sin ntniklaas 2. De e eigen leefruimte 3. Be elgië 4. Be ebouwde ruimte belast het milieu Bijlagen n: figuur 1 8 + synthessetoepassin ngen www.aa ardrijkskund de.wikispace es.com
Bewoning en bevolking 1 1. BEBOUWDE RUIMTE TEGENOVER OPEN RUIMTE 1. Bebouwingsvormen Mensen wonen in een bebouwde ruimte. Naast gebouwen om in te wonen staan er ook gebouwen om in te werken, gebouwen voor geneeskundige zorgen en culturele activiteiten,... Vlakken die op de kaart worden ingenomen door bebouwing kunnen we groeperen naar dichtheid: 1 aaneengesloten bebouwing: woningen en gebouwen zijn aan elkaar gebouwd. 2 gegroepeerde bebouwing: In de nabijheid van steden neemt de bebouwing toe aan de invalswegen. 3 verspreide bebouwing: hoeven, dorpjes en gehuchten komen verspreid voor tussen het groen: akkers, weiden, bomen. Een landschap waar bebouwing ontbreekt is een open ruimte. Aaneengesloten bebouwing Gegroepeerde bebouwing Verspreide bebouwing 2. Bebouwingsvormen op de topokaart 1:50 000 Waar en hoe staan gebouwen in het landschap? Bepaal met de determineertabel (figuur 2) de bebouwingsvormen en kleur ze op de topokaart (figuur 1) verspreide bebouwing bruin dorp blauw woonwijk oranje verstedelijkt dorp paars lintbebouwing geel stad rood gehucht groen 2. STEDELIJKE BEBOUWING IN ONZE LEEFRUIMTE 1. Delen van een stad de binnenstad stadskern oorspronkelijke nederzetting of stadscentrum aaneengesloten bebouwing veel gebouwen met klemtoon op handel en diensten (oa. stadhuis, winkels, banken, kantoren,...) historische gebouwen stadswijken oudere woonwijken gebouwen voor onderwijs, geneeskundige zorgen, buurtwinkels,... De binnenstad wordt meestal omgeven door een ring. de stadsrand minder dichte bebouwing meer groene ruimte bedrijventerreinen, winkelcomplexen nieuwere woonwijken AGGLOMERATIE
Bewoning en bevolking 2 Opdracht Kleur deze delen van de agglomeratie in op de topokaart 1:50000 (figuur 3) volgens de legende. Net buiten de agglomeratie woon je in de stadsomgeving. Ten koste waarvan breidt de stad zich hier verder uit?... 2. Functies van de stad Uit het uitzicht van de gebouwen, de straten en de wijken kan je de functies van een stad of dorp waarnemen. Enkele voorbeelden van functies: wonen, onderwijs, administratie, verzorging, ontspanning, cultuur, godsdienst, verkeer, handel, nijverheid, toerisme, landbouw, Duid de gevolgde straten aan op je stadsplan (figuur 4). ❶ DE SCHOOL Welke functie wordt er uitgeoefend door onze school? Noem nog enkele andere secundaire scholen in de stad. Waar zijn ze gevestigd? SintNiklaas is een onderwijscentrum ❷ STATIONSSTRAAT Noteer enkele straatnummers en schrijf ernaast wat er gevestigd is Welke functie is hier zeer goed vertegenwoordigd? ❸ GROTE MARKT Stel je centraal op en kijk rond. Je herkent : postgebouw openbare dienst Ken je nog andere diensten van openbaar nut? Waar zijn deze gevestigd?... toeristische functie... bestuurlijke functie (administratieve functie)
Bewoning en bevolking 3 Vergelijk de overliggende grootste zijden van de markt. Wat stel je vast wat het voorkomen van horecazaken betreft? Zoek hiervoor een verklaring. Welke dag wordt de markt het drukst bezocht? Welk evenement heeft dan plaats? Waarvoor doet het plein de andere dagen dienst? Waarom is dit een belangrijke functie? Welke drie straten brengen het verkeer in en uit het centrum? ❺ PARKLAAN Een brede nieuwere straat verbindt de binnenstad met de stadsrand. Let op de huizen en de naamplaten met de beroepen. Welk belang heeft het park voor de inwoners van SintNiklaas? ❻ HOSPITAALSTRAAT Deze naam spreekt voor zichzelf. We treffen er gebouwen aan met een geneeskundige en verzorgende functie zoals : Waarom zijn bloemenwinkels hier op hun plaats? 3. Besluit Op de beperkte oppervlakte die je bezocht hebt, kreeg je toch een beeld van de functies van de stad. Aantal functies: Noem de functies die je opgemerkt hebt. Meeste werkgelegenheid in? Wie maakt gebruik van die functies? Problemen van de stedelijke leefruimte?
Bewoning en bevolking 4 3. LANDELIJKE BEBOUWING IN ONZE LEEFRUIMTE Zoek in je excursiebundeltje het bezochte landelijke dorp. Vergelijk het dorp met de stad en vul het schema verder aan. woon en werkmilieu STAD vb. veel inwoners in gering aantal inwoners in DORP vb. agglomeratie of grote woonkern kleine woonkern en/of verspreid talrijke functies voor beperkt aantal functies omgeving = invloedssfeer (atl. p. ) eigen inwoners industrie, handel, diensten en vervoer zijn belangrijk vermindert landbouwactiviteit blijft belangrijk VERSTEDELIJKT DORP landbouwdorp vb. druk verkeer weinig verkeer 4. DE BELANGRIJKSTE STEDEN IN BELGIË Figuur 5 is de facetkaart van bewoning en bevolking van België. Benoem de steden aan de hand van je atlas.
Bewoning en bevolking 5 5. TOTALE BEVOLKING EN BEVOLKINGSEVOLUTIE 1. SintNiklaas Gebruik de bevolkingsgegevens van je gemeente (figuur 6). Onderzoek de evolutie van één jaar door middel van onderstaand schema. Bevolking van de stad op 01/01/2005... geboorten sterfgevallen natuurlijke aangroei afname immigranten emigranten migratiesaldo aangroei of daling voor 2005 Totale bevolking SintNiklaas op 01/01/2006 =... aantal Belgen =...... = aantal vreemdelingen =... %...% = Verklaring begrippen natuurlijke aangroei : aantal geboorten aantal sterfgevallen immigrant: vreemdeling die zich het land vestigt emigrant: iemand die het vaderland verlaat om zich elders te vestigen migratiesaldo: immigranten emigranten Multiculturele samenleving Allochtoon = Autochtoon = Iedere etnische groep heeft z n eigen cultuur. Mensen met dezelfde culturele achtergrond wonen dikwijls samen in wijken (vb Matongé, Chinatown,...) Ken je in onze leefruimte getuigen van een vreemde cultuur?
Bewoning en bevolking 6 2. België Wat is de totale bevolking van ons land op één januari 2006?... Afgerond onthouden we... 6. BEVOLKINGSDICHTHEID BEVOLKINGSSPREIDING 1. SintNiklaas Welke gegevens heb je nodig om de bevolkingsdichtheid van SintNiklaas te berekenen? Zoek deze op en bereken de bevolkingsdichtheid van SintNiklaas... inwoners 83,3 km² =... inwoners / km² Heeft SintNiklaas een grote dichtheid in vergelijking met België? België 342 inw/ km² Vlaams Gewest? Vlaams Gewest 446 inw / km² OostVlaanderen? OostVlaanderen 462 inw / km² De bevolkingsdichtheid is een gemiddelde waarde waarbij de bevolking gelijkmatig verdeeld is over het gehele grondgebied. Niet elke zone buurt is echter even dicht bevolkt. Dit kan je zien aan de hand van de bevolkingsspreiding. Kleur de kaart van de bevolkingsspreiding in SintNiklaas (figuur 7) volgens de zonedichtheden in figuur 6. Besluit bevolkingsspreiding van SintNiklaas 1. Dichtst bevolkte zones = Welke evolutie in dichtheid bemerk je wanneer je van het centrum richting stadsrand beweegt? 2. Afwijkende zones : Vergelijk met je stadsplan en verklaar hiermee de dichtheid van de afwijkende zones
Bewoning en bevolking 7 2. De eigen leefruimte Kleur de facetkaart van bevolking/ bewoning volgens de legende (figuur 8) Welke zijn de dicht bevolkte zones (+ 1000 inw/ km²)? Welke zijn de dun bevolkte zones ( 100 inw/ km²) 3. België Onderzoek de atlaskaart... Dicht bevolkte zones (+500 inw/ km²) * Kleur deze dicht bevolkte zones rood op de facetkaart (figuur 5) * Welke steden vormen de hoekpunten van de dichtst bevolkte vierhoek? * Verklaar deze dichtheid. Dun bevolkte zones ( 50 inw/ km²) * Verklaar deze dichtheid * Kleur deze dun bevolkte zones groen op de facetkaart (figuur 5)
Bewoning en bevolking 8 4. Bebouwde ruimte belast het milieu Mensen verbruiken en vervuilen water. Ieder persoon vervuilt gemiddeld per dag 110 liter (!) drinkwater. Het grootste deel hiervan komt als afvalwater in riolen die uitmonden in beken, rivieren en de zee. De laatste jaren worden er echter meer en meer waterzuiveringsstations gebouwd die het water zuiveren alvorens ze in de rivier terecht komen. Ook de landbouw en de industrie verontreinigen het oppervlaktewater. Dit is het water in rivieren, vijvers en stuwmeren. Dit oppervlaktewater wordt dikwijls, na zuivering, gebruikt als drinkwater. Ook luchtverontreiniging komt het meeste voor in de bebouwde ruimte. Vele schoorstenen van fabrieken en woningen zorgen bij ongunstig weer voor een vervuilende mist boven de stad. Ook het verkeer heeft zijn aandeel in de luchtverontreiniging. Raadpleeg atlaskaart p.... Waar zijn de rivieren in ons land het sterkst vervuild? Hoe komt dit? Wat kunnen wij doen om het milieu minder te belasten? luchtverontreiniging smog boven ZuidAzië vervuiling langs rivieroever
Bewoning en bevolking 9 SYNTHESE BEWONING EN BEVOLKING Kennen Onderscheid tussen open ruimte en bebouwde ruimte; Begrippen: aaneengesloten, gegroepeerde en verspreide bebouwing; Delen van de stad opsommen en beschrijven; Functies van de stad beschrijven; Problemen van de stad opsommen; Kenmerken van een (verstedelijkt) dorp vergelijken met die van een stad; Bevolkingsaantal, oppervlakte, bevolkingsdichtheid van de eigen gemeente en België; Factoren die zorgen voor bevolkingsafname en toename opsommen; Bevolkingsdichtheid en bevolkingsspreiding; Elementen van vreemde culturen in onze samenleving opsommen; Oorzaken van vervuiling verklaren. Kunnen Belangrijkste steden van België situeren op de facetkaart; Soorten bebouwingsvormen bepalen, beschrijven en herkennen op foto en kaart met behulp van de determineertabel; Delen van de stad aanduiden op de kaart; Functies van de stad afleiden uit het uitzicht van gebouwen; Met de gegevens de bevolkingsevolutie, bevolkingsdichtheid van een gemeente/ land berekenen; Op kaart onderscheid maken tussen bevolkingsdichtheid en spreiding; Bevolkingsspreiding in België verklaren; Vervuiling van de rivieren in België aflezen van de kaart; Bevolkingsspreiding van België op de facetkaart aflezen.
figuur 1 kaart 1/50 000
Figuur 2: Determineertabel van de bebouwingsvormen Zijn er gebouwen? ja neen OPEN RUIMTE Staan de gebouwen samen? neen VERSPREIDE BEBOUWING ja Heeft deze bebouwingsvorm een aaneengesloten uitzicht? neen Zijn de huizen gegroepeerd langs een weg met erachter open ruimte? neen ja WOONWIJK LINTBEBOUWING GEGROEPEERDE BEBOUWING ja Heeft deze bebouwingsvorm een groot uitzicht? ja neen Is er een kerk en een school? Zijn er winkels? Is er een ziekenhuis? Zijn er meerdere kerken en scholen voor secundair of hoger onderwijs? Zijn er winkelstraten? neen ja neen GEHUCHT DORP VERSTEDELIJKT DORP KLEINE WOONKERN GROTE WOONKERN AANEENGESLOTEN BEBOUWING (= WOONKERN) ja STAD
figuur 3 (kaart 1/50 000) Delen van de agglomeratie rood stadskern oranje stadswijken geel stadsrand
Figuur 4 (kaart 1/7500) Centrum SintNiklaas
Figuur 5: facetkaart van bewoning en bevolking van België 1 3 2 5 7 8 9 11 24 10 12 23 13 14 4 6 15 16 17 18 19 20 21 22 1.... 13.... 2.... 14.... 3.... 15.... 4.... 16.... 5.... 17.... 6.... 18.... 7.... 19.... 8.... 20.... 9.... 21.... 10.... 22.... 11.... 23.... 12.... 24....
Figuur 6: bevolkingsgegevens SintNiklaas België Tabel 1 Tabel 2: SintNiklaas geboorten 667 sterfgevallen 701 immigranten 2433 emigranten 2285 aantal vreemdelingen 2377 Tabel 3: Belgische bevolking per provincie en per Gewest (1 januari 2006) Het Rijk: 10.509.694 Brussels Hoofdstedelijk Gewest: 1.018.029 Vlaams Gewest: 6.078.289 Waals Gewest: 3.413.376 waarvan Duitstalige Gemeenschap: 71.287 Cijfers per provincie: Antwerpen: 1.688.533 Henegouwen: 1.289.862 Limburg: 814.641 Luik: 1.040.006 Luxemburg: 258.541 Namen: 458.534 OostVlaanderen: 1.389.199 VlaamsBrabant: 1.044.063 WaalsBrabant: 366.433 WestVlaanderen: 1.141.853 Bron: www.rijksregister.fgov.be
Figuur 6: bevolkingsgegevens SintNiklaas België (vervolg) Tabel 4: Bevolkingsdichtheid StNiklaas volgens zones Zone Dichtheid Zone Dichtheid totaal Deelgemeente SintNiklaas 1. Markt 4095 23. Westakkers 294 2. Ankerstraat 5916 24. Kon. Elisabethplein 6139 3. Westerbuurt 7127 25. Lindenstraat 3578 4. Sted. sportplein 4159 26. Priesteragiew. 4192 5. Veldstraat 5788 27. Van Durmestr. 5964 6. Stadspark 2944 28. Vernindingsstraat 5913 7. Castrowijk 6827 29. Raap 2150 8. Steenbakkerij 255 30. Europark 30 9. Landbouwstraat 6529 31. UilKallohoek 416 10. Driekoningen 2983 32. Moleken 2257 11. Vlijminckshoek 614 33. Baensland 3904 12. Paddenschoot 6996 34. Abington 5547 13. Spieveldstraat 511 35. Hazewind 5735 14. Tereken 2548 36. Botermelkstraat 223 15. Hogenakker 1919 37. Lepelhoek 2824 16. Fabiolapark 12146 38. Kloosterland 5472 17. Hertjen 2183 39. Vijfstraten 1823 18. Industriepark 403 40. Clementwijk 2258 19. Heimolen 344 41. Vrouweneekhoek 2693 20. Kletterbos 507 42. Huis ten Halven 546 21. Dennenstraat 176 43. Zonneken 2050 22. De Ster 375 44. Weynstraat 78 1568 Deelgemeente Nieuwkerken A1. Centrum 2259 A4 Verspreide bew. 163 A2. Wallenhof 2216 A5 Heihoek 1435 A3. Turkijen 1407 535 Deelgemeente Belsele B1. Centrum 1474 B8. Waterschoot 43 B2. Populieren 2021 B9. Watermolenwijk 1989 B3. Duizend Appels 1408 B10. Hoge Bokstraat 1319 B4. Het Akker 1513 B11. Ossenh./Moortelh. 262 B5. Molenwijk 2417 B12. Puivelde centrum 912 B6. Dekpriem 787 B13. Marktstraat 335 B7. Kouterwijk 186 B14. Gouden Leeuw 136 450 Deelgemeente Sinaai C1 Centrum 1612 C4 Wijnveld 1569 C2 Zwaanaarde 537 C5 De baas 150 C3. Sportcomplex 976 C6 De Hondsnest 72 237 Tabel 5: Oppervlaktegegevens van België Totale oppervlakte België = 30 527,9 km² Oppervlakte van België per provincie: Antwerpen: 2 867 km² Henegouwen: 3 786 km² Limburg: 2 422 km² Luik: 3 862 km² Luxemburg: 4 440 km² Namen: 3 666 km² OostVlaanderen: 2 982 km² VlaamsBrabant: 2 106 km² WaalsBrabant: 1 091 km² WestVlaanderen: 3 144 km² Nota bene: om de totale oppervlakte van België te bekomen, dient men de oppervlakte van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (162 km²) toe te voegen, alsook 2.017 km² zeegebied in de Noordzee (juli 1999). Op 29 mei 2000 werd 2.000m² toegevoegd aan het Belgische grondgebied. Nederland stond toen een verloren stukje landtong aan het Kanaal GentTerneuzen in Zelzate af aan België).
Figuur 7: Bevolkingsspreiding van SintNiklaas kleur inw/km² donkerrood 5000 + rood 20005000 oranje 5002000 donkergeel 200500 geel 0200
Figuur 8: facetkaart van bevolking en bewoning van de eigen leefruimte < 100 inw/km² 100 500 500 1000 1000 2000 > 2000
Toepassing 1: bepaal de bebouwingvorm
Toepassing 2 1. Uit welke deelgemeenten bestaat SintNiklaas? 2. Waartoe worden volgende gebouwen gebruikt? Noteer voor de functie het overeenstemmend nummer van het gebouw 1: woonhuis 2: school 3: winkel 4: gemeentehuis 5: hoeve 6: fabriek 7: ziekenhuis landbouwfunctie industriële functie bestuursfunctie handelsfunctie onderwijsfunctie woonfunctie geneeskundige functie 3. In de vorige opdracht staan vier dienstenfuncties vermeld. Onderstreep ze. 4. Onderstreep zeven diensten of handelsfuncties die typisch zijn voor een stad: bakker, huisarts, ziekenhuis, lagere school, secundaire school, rechtbank, grootwarenhuis, bioscoop, kerk, post, schouwburg, reisbureau De onderstreepte worden benut alleen door de inwoners van de stad/ ook door inwoners van omliggende gemeenten (schrap wat niet past) 5. De bevolking wordt ingedeeld in een economisch actieve en nietactieve bevolking. Iemand die met zijn of haar beroep een inkomen verdient, behoort tot de beroepsbevolking of de actieve bevolking. Minder dan één derde van alle Belgen behoort tot de actieve bevolking. De beroepsbevolking is tewerkgesteld in één van de volgende sectoren: primaire sector : landbouw en visserij secundaire sector: industrie en mijnbouw tertiaire sector: handel, vervoer en diensten In het landschap herken je deze sectoren aan allerlei gebouwen en instellingen. Vermeld voor elk gebouw of instelling naar welke sector (P/S/T) het verwijst legbatterij school frituur fietsenwinkel steenbakkerij kliniek kazerne kleigroeve treinstation akkerbouwbedrijf warme bakkerij ministerie gemeentehuis serre vismijn 6. Bereken de bevolkingsdichtheid van WestVlaanderen. 7. Bereken de bevolkingsdichtheid van het Waals Gewest.