Veilig werken in de nabijheid van vervoersleidingen R. Schooffs, G. De Schrijver, H. Aouad 23/5/2008 1
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 2
Wie is Fetrapi? Federatie van transporteurs door middel van pijpleidingen Opgericht in 1993 Eigenaars en/of exploitanten van transportleidingen in België Missie: Belangen behartigen van leden tov overheid Aanmoedigen van permanent onderzoek inzake de veiligheid en goede werking van vervoersleidingen 3
De Fetrapi-leden Air Liquide Industries Belgium Air Products BASF Antwerpen Cockerill Sambre Dow Benelux EPM Fina Antwerp Olefins Fluxys LVM NMP/SNTC Praxair Production RAPL Sabic Pipelines Solvay Statoil Belgium BPO (ex-nato, waarnemend lid) 4
De vervoerde producten aceton zoutzuur vloeibaar ammoniak argon stikstof butadieen butaan water ethyleen hoogovengassen aardgas vloeibare koolwaterstoffen waterstof isobutaan koolstofchloride koolmonoxide zuurstof ruwe olie fenol propaan propeen pekel 5
6
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 7
PIJPLEIDINGTRANSPORT: MEEST DUURZAME VERVOERSMODUS KOLEN 1518 wagonnen (69 treinen) +/- 3 treinen/u STOOKOLIE 1465 Tankvrachtwagens +/- 60 tankwagens/u AARDGAS 1 Ondergrondse pijpleiding Vervoerde energie per dag: 2.3 miljoen 8 GJ/dag Minder luchtuitstoot en lawaai Optimaal energieverbruik Minder plaats nodig Geen storend zicht
Strikt wettelijk kader sinds 1966 Vervoerders door middel van leidingen Zelfde regels voor alle vervoerders mits enkele specificaties i.f.v. het vervoerde product Voorbeeld van aardgas - KB van 11/3/1966 & wijzigingen KB betreffende de te nemen veiligheidsmaatregelen bij de oprichting en bij de exploitatie van installaties voor gasvervoer door middel van leidingen Hoodstuk II Art.2: Onderhavig besluit bepaalt het minimum van voorschriften,, op het gebied van veiligheidsmaatregelen bij de oprichting en de exploitatie van gasvervoerinstallaties Wet = minimum & vervoerders mogen bijkomende maatregelen toepassen 9
Technisch bestek voor buizen en toebehoren: gebaseerd op Europese en internationale normen Controlebuizen en toebehoren door fabrikant onder toezicht van erkende dienst voor technische controles 10
Uitsluitend aannemers met VCA-veiligheidscertificaat (of gelijkaardig) 11
12 Uitsluitend lassers met specifieke kwalificaties Elke lasnaad wordt afzonderlijk geïnspecteerd door een erkende dienst voor technische controles
13 Bescherming tegen externe corrosie: Leidingen uitsluitend bekleed door gekwalificeerde vaklui Kathodische bescherming
Waarschuwingslint en net boven de leiding Voltooide leiding: tests onder toezicht van een erkend controleorganisme Persdruktest met water bij een hogere druk dan de maximaal toegelaten druk Dichtheidstest 14
15
Centraal operationeel zenuwcentrum: dispatching 24 uur per dag en 7 dagen per week Sturen en opvolgen op afstand van drukken en debieten Centrale coördinerende rol bij melding lek, incident of ongeval 16
Zichtbaarheid van de leidingen boven de grond: bebakening 17
18 BEWAKING VAN DE NETTEN Patrouilles: visuele inspectie van het net en de omgeving Vooral opsporing van niet-aangekondigde werken Bij werken: gratis bijkomende uitzetting van de ligging van de leiding op verzoek van aannemers met uitleg over de veiligheidsvoorschriften
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 19
Eigenschappen producten 20
21 Effecten incidenten
22 Effecten incidenten
23
Bulldozer raakt aardgasleiding tijdens voorbereiding van aanleg nieuwe leiding in USA (2006) 24
25
26
België: ethyleenleiding geraakt bij aanleg drainagebuis 27
28 Lahntahl, Duitsland, 28/08/2007 Aardgasleiding Geen slachtoffers Vlammen tot 30m hoog gedurende 1 uur
29
30
31 27/2/2008 - Antwerpen, Scheldelaan Ethyleen Geen slachtoffers
32
Werken derden: voornaamste oorzaak van incidenten Meest voorkomende oorzaak van beschadigingen Fetrapi: preventiebeleid met sensibilisering van de betrokken partijen 33 De preventie van beschadiging door derden is een gezamenlijke opdracht van alle betrokken partijen: vervoersmaatschappijen, gemeenten, bouwheren, studiebureau s, veiligheidscoördinatoren, aannemers, eigenaars en exploitanten van privé-percelen
Voornaamste oorzaken van incidenten in Europa 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 Breuk Gat Kleine lek Frequentie per 1000 km/jaar 34 0 Externe beschadinging Constructiefout Corrosie Grondverschuiving Foute aftakking Andere Bron: EGIG 12/2005
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 35
Beschermde zone rond vervoersleidingen (KB 1988) Hoe komt u dat te weten? 1. Lijst impetranten bij gemeente + brief 2. Nieuw: melding via KLIM BESCHERMDE ZONE: GEEN WERKEN ZONDER AKKOORD VAN VERVOERDER Min. 15 m Min. 15 m VERVOERSLEIDING Opm.: 36 incl invloedszone +/- 45 => put van 15m diep op 20m valt binnen de beschermde zone
Meldingsplicht bij werken (KB 1988) GEMEENTE 1 2 < 8 werkdagen 6 7 < 8 werkdagen BOUWHEER / ONTWERPER 3 4 8 5 < 15 werkdagen VERVOERDER AANNEMER 9 < 15 werkdagen 10 AANVANG WERKEN ten minste 8 werkdagen 37
Wat verwachten wij van een aanvraag? Plaats (werkzone), aard en planning van de werken Middelen en uitvoeringsplannen Voldoende gegevens om het risico van beschadiging van de leiding te kunnen inschatten. Boren en persen Gegevens van de contactpersonen Aanvraag via brief, per fax, per mail of via KLIM Rekening houden met de wettelijke antwoordtermijnen 38
KLIM: Kabels en Leidingen Informatie Meldpunt Wat? Een internetportaal als centraal contactpunt voor iedereen die werken wil uitvoeren in de buurt van Hoogspanningslijnen Installaties en leidingen voor het transport van gevaarlijke producten Filosofie? Hoe meer werken gemeld worden, hoe beter schade aan leidingen en kabels kan 39 voorkomen worden
KLIM: Principe (KB 2006) 2 Lijst van betrokken KLIM-leden (bewijs van raadpleging) 1 Raadpleging website 3 Melding werken (t 0 ) Bouwheer/Ontwerper/ Aannemer 4 Betrokken KLIM-leden 40 Liggingsplan en veiligheidsvoorschriften (t 0 + 15 werkdagen)
KLIM vandaag: ~30 leden Air Liquide Industries Belgium Air Products ARG Atofina Polymers Antwerpen BASF Otan/BPO Corenox Dow Benelux Elia EPM Exxon Mobil Fina Antwerp Olefins Fluxys Fluxys LNG Gassco Interconnector Limburgse Vinyl Maatschappij Napro NMP/ARG Nitraco PALL Petrofina Praxair Rotterdam Antwerpen Pijpleiding Sabic Pipelines SEGEO Shell Solvay Solvic SOWAER Statoil Belgium Total Belgium Wingas 41
www.klim-cicc.be 42
43 Als u een nieuwe gebruiker bent
44
45
46 Als u zich al geregistreerd heeft
47
48
1. Lokalisatie van de werkzone 49
50
2. Melding van een werf 51
52
53
Resultaat melding : visualisatie mail (1/2) 54
Resultaat melding : visualisatie mail (2/2) Betrokken beheerders 55
Boodschap voor de gebruikers na versturen melding 56
Sterke punten KLIM Centraal contactpunt Snel en eenvoudig Gratis Wat hoopt Fetrapi te bereiken? Significante toename gemelde werken Schade beter voorkomen 57
Opmerkingen KLIM => ONMOGELIJK OM PLANNEN TE RAADPLEGEN OF TE PRINTEN Persoonlijk contact tussen aannemers en beheerder vervoersinstallatie is essentieel: analyse geval per geval: impact werken op vervoersinstallatie akkoord over te respecteren veiligheidsmaatregelen KLIM = ENKEL VERVOERDERS Voor alle andere installaties (distributie, riolering, etc.), rechtstreeks de beheerders contacteren 58
KLIM in de toekomst Informatie-uitwisseling met regionale initiatieven KLIP in Vlaanderen MoU KLIM-KLIP getekend 20 april 2007 Uitwisseling van gegevens, mogelijk vanaf 2de semester 2008 Op termijn: e-impétrants in Wallonië; Iriscom in Brussel 59
Meldingsplicht in geval van dringende herstellingswerken Dringende herstellingswerken mogen onmiddellijk worden aangevat in een beschermde zone mits volgende voorwaarden: Steeds vervoerder onmiddellijk informeren Schriftelijke bevestiging binnen 8 dagen van de lokalisatie en van de aard van de uitgevoerde werken door de bouwheer 60
Voorbehouden zone rond vervoersleidingen (KB 1991) Geen gebouwen oprichten Geen materialen opstapelen Reliëf bodem niet wijzigen Geen bomen VOORBEHOUDEN ZONE x (m) x (m) Nominale diameter van de vervoersleiding (mm) ND 150 ND150 < ND ND300 ND300 < ND ND500 ND500 < DN X (m) Min. 2 Min. 3 Min. 4 Min. 5 VERVOERSLEIDING 61
Activiteiten in voorbehouden zone uitsluitend toegelaten mits voorafgaand akkoord Aanleggen van draineerbuizen Uitvoeren van grondwerken op een diepte van meer dan 50 cm Boren, persen Uitvoeren van grondonderzoek (diepsondering, boring, peilbuis) Persen, intrillen of inheien van palen of planken Gebruik van springstoffen Starten van werken binnen de voorbehouden is enkel toegelaten in nauwe coördinatie met de toezichters ter plaatse. 62
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 63
Opmerking vooraf Elke vervoerder heeft zijn eigen voorschriften, de basiswerkwijze is gelijklopend Maatregelen = NIET een vaste set regels = WEL een stapsgewijze procedure die te volgen is naarmate de werken een leiding nadert en het risico op beschadiging groeit : - Ter plaatse detecteren van leidingen en afpalen - Zo nodig proefgraven - Andere risico s (zwaar verkeer, hijsen, ) - Graafwerk binnen de 1m zone 64
Voor start werken: afpalen leiding Ten minste 48 uur voor start werken: contact opnemen met vervoerder Een toezichter komt gratis langs om: De veiligheidsvoorschriften te overlopen De leiding te detecteren en af te palen voor een nauwkeurige aanduiding van het tracé: merkpaaltjes of verf Een vaststelling met plaatsbepaling en afspraken op te stellen en te ondertekenen Stelt een risicoanalyse op Aantal proefsleuven (om de 50 m bij rechte leiding) Maakt afspraken voor proefsleuven en delicate graafwerken 65
Voorbeelden van afpalingen 66
Bakens zijn geen afpaling! Zich nooit alleen op bakens baseren vooraleer werken te starten: Bakens zijn niet altijd exact gelegen boven de vervoerinstallaties 1 baken geeft de richting van de leiding(en) niet aan Tussen 2 bakens loopt de leiding niet altijd recht. In de nabijheid van 1 baken kunnen meerdere installaties liggen Er zijn verschillende soorten tekens van de aanwezigheid van ondergrondse installaties (cf. voorbeelden hiervoor) De bebakening kan op sommige plaatsen beschadigd worden of verdwenen => Altijd contact nemen met de vervoerder voor de aanvang van de werkzaamheden 67
Voor start werken: veiligheidsmaatregelen VGM-plan met aanduiding Kritische punten Contactpersonen vervoersmaatschappijen Noodnummers Organiseren van een toolbox-meeting in aanwezigheid van veiligheidscoördinator voor de aanvang van werken op gevoelige plaatsen Zelfde ploeg voor toolbox en werkzaamheden (sonderingen, enz.) 68
Voor start werken: altijd proefsleuven graven Proefsleuven: om de diepte van de leiding te bevestigen Altijd met de hand graven Een toezichter moet aanwezig zijn (gratis) De liggingsplannen moeten ter plaatse beschikbaar zijn Een verharde toplaag verwijderen met machine kan alleen: na opstellen risicoanalyse en onder begeleiding van een grondwerker Steeds in aanwezigheid van een toezichter 69
Afsluiting van het type Heras 70
Waarschuwingsborden 71
72 Extra toezicht
Bijkomende afpaling 73
Mechanische bescherming: doorgang van werfmaterieel 74
Graaf- en grondwerken op minder dan 1m van leidingen In principe worden deze manueel uitgevoerd Afwijken kan alleen als: Voorafgaandelijk toestemming is gegeven Een toezichter aanwezig is Een machine (met bak) zonder tanden wordt gebruikt Een grondwerker in de put de machine begeleidt Manueel wordt gepeild voor elke afgraving van een laag 75
Collectorprojecten Zijn lang langdurig in tijd, en waarbij over grote lengte op verschillende plaatsen tegelijk gewerkt wordt Kruising met transportleiding vormt specifieke plaats met specifieke risico s en voorzorgen in een langgerekte werf Goede communicatie ivm juiste planning om maatregelen op het juiste ogenblik uit te voeren in een langdurige werf 76
Kruisen van vervoersleiding Aanduiding op uitvoeringsdokumenten van betrokken (15m) zone. +/- 1 week voor kruising : toezichter uitnodigen op werfvergadering en herhaling voorschriften en de verschillende veiligheidszones ( 15m / 5m / 1m). Sensibilisering van de betrokken uitvoerders over de risico s met vervoersleidingen. Bij detectie en sondering van de leiding ook aanduiding van de veiligheidszones op het terrein. Gebruik van hetzelfde opgeleid team voor sondering en uitvoering van de kruising 77
Kruisen van vervoersleiding Management attention veiligheidscoordinator/ bouwheer/ hoofdaannemer/ onderaannemer/ vervoerder - ter plaatse - op het ogenblik van de kruising Toezichter continu ter plaatse Risico s bij boring of persing zijn beter te beheersen dan werken in open sleuf. 78
Langs transportleidingen Sondering : bepalen van juiste locatie en diepte Bijkomende risico s : verzakking ( relatieve diepte en afstand ) raken onverwachte bochten of appendages, 79
Andere raakpunten Kruisingen met werfverkeer : wijzigingen terreinprofiel vb afgraven wegkoffers zorg voor voldoende dekking of rijplaten. Hijswerken boven leiding Kleine werken : stapelen materiaal, plaatsen droogzuiging, plaatsen signalisatie, kleine graafwerken nabij het tracé zoals het ingraven van kabels, 80
Wie is Fetrapi? Pijpleidingen: veilig en duurzaam vervoer Toch incidenten Overleg is de beste preventie Maatregelen te nemen voor de aanvang van werken Maatregelen te nemen tijdens de werken Wat te doen bij een incident? 81
Als u toch een leiding raakt In geval van beschadiging, hoe klein ook: stop onmiddellijk met graven waarschuw de vervoersmaatschappij 82
BIJ ERNSTIGE BESCHADIGING OF LEK Zorg ervoor dat iedereen de omgeving verlaat Waarschuw de hulpdiensten (100 of 112) en de vervoersmaatschappij Vermijd elke ontstekingsbron 83
Enkele noodnummers Fluxys: 0800/ 90 102 Air Liquide: 03/560 05 11 BPO: Zonder verlies van product: 016/24 86 42 Met verlies van product: 016/24 86 11 FAO (NMP): 03/541 73 20 Solvay: Ethyleen: 0800/16 973 Pekel: 0800/15 704 84
Nood- en interventieplannen Fetrapi verleende medewerking aan FOD Binnenlandse Zaken Crisiscentrum: opmaak noodplangids voor transportleidingen Fetrapi leverde basismateriaal voor opmaak kaarten en online databank voor gouverneurs en voor brandweer Civiele veiligheid: opmaak Actiekaart Aardgas Fluxys verleende medewerking aan opmaak actiekaart en handleiding Bestrijding van incidenten met pijpleidingen Civiele veiligheid staat in voor verspreiding en opleiding 85
Besluit: beter voorkomen dan genezen Vervoer dmv pijpleidingen is veilig en duurzaam Werken derden = voornaamste oorzaak incidenten Overleg = beste preventiemiddel Zowel voor als tijdens de werken De leden van Fetrapi staan te uwer beschikking voor alle nodige informatie betreffende veilig werken 86