Implantatie of vervanging van een pacemaker Cardiologie
Inleiding De cardioloog heeft met u besproken dat bij u een pacemakerimplantatie nodig is. In deze folder treft u informatie aan over de gang van zaken voor, tijdens en na de implantatie. Als u meer wilt weten over het doel en de werking van een pacemaker in het algemeen, dan adviseren wij u de brochure van de Nederlandse Hartstichting Een pacemaker te lezen. Deze brochure is verkrijgbaar bij het meldpunt Cardiologie en op de verpleegafdeling. Op het internet is ook veel informatie over pacemakers te vinden. Uiteraard zal uw cardioloog ook trachten al uw vragen te beantwoorden. Voor de opname Ter voorbereiding op een pacemakerimplantatie zal mogelijk een röntgenfoto van uw borstkas gemaakt moeten worden (thoraxfoto). U kunt hiervoor terecht bij de afdeling Medische beeldvorming. Het is tevens mogelijk dat bloedonderzoek nodig is. Dit gebeurt bij Bloedafname. De bereikbaarheidsgegevens vindt u op de achterzijde van deze folder. Een pacemakerimplantatie kan niet plaatsvinden als u ergens een infectie hebt. Mocht u in de week vóór de implantatie last hebben van een ontstoken wond, ontstoken tandvlees of bijholtes, verkoudheid, diarree, een branderig gevoel tijdens het plassen, koorts, griepgevoel of slijm ophoesten, neem dan direct contact op met uw cardioloog. Als u moeite hebt met stilliggen op een vlakke operatietafel gedurende één à twee uur, laat dit dan ook weten aan uw cardioloog. Als u bloedverdunners, zoals Aspirine, Ascal, Asasantin, Plavix, Sintrommitis (= Acenocoumarol) of Marcoumar (= Fenprocoumon) gebruikt, dan zal uw cardioloog u vertellen of u hiermee voor de operatie moet stoppen. Na de operatie laat uw cardioloog u weten wanneer u uw bloedverdunners weer mag gaan innemen. De opname De opname vindt meestal plaats op de dag dat ook de pacemakerimplantatie plaatsvindt, tenzij u al via de Eerste Hart Hulp (EHH) met spoed bent opgenomen. Het kan echter voorkomen dat u om praktische redenen al de dag voor de operatie wordt opgenomen wordt. Een pacemakervervanging kan soms in dagverpleging plaatsvinden. De zorgplanner vertelt u wanneer de implantatie plaatsvindt, hoe laat u zich moet melden en op welke afdeling u wordt opgenomen. U mag in principe de dag na de implantatie weer naar huis. Tevens worden meteen controle-afspraken gemaakt: 1 week na de implantatie vindt er een wondcontrole plaats en circa 2 maanden later vindt een pacemakercontrole plaats. patiënteninformatie 2
De dag van de implantatie Voor de implantatie moet u minimaal 6 uur van te voren nuchter te zijn. Uw medicijnen mag u met water innemen. Het is verstandig het gebruik van plastabletten uit te stellen tot na de operatie. De verpleegkundige op de afdeling maakt bij u een hartfilmpje (ECG), meet de bloeddruk en neemt uw temperatuur op. Tevens brengt de verpleegkundige een infuusnaaldje in uw arm in. U krijgt vóór de implantatie een antibioticum (Kefzol) toegediend. Als u zelf weet dat u allergisch bent voor bepaalde antibiotica (`penicilline ), meld dit dan aan ons. Er zal dan een ander antibioticum gegeven worden. U krijgt van de verpleegkundige een operatiejasje om aan te trekken. Mocht u kort voor de operatie nog naar het toilet willen, dan moet u dit vooral doen. Houd er rekening mee dat het zeker twee of drie uur kan duren voordat dit weer mogelijk is. Vlak voor de ingreep wordt door de cardioloog ook bekeken of het nodig is om de borstkas te scheren. Indien scheren gewenst is, zal dit op de operatiekamer gebeuren. De operatie wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. Mocht u zich erg gespannen voelen, dan kunt u kort voor de ingreep een kalmeringstablet (meestal 5 of 10 mg. valium) krijgen. De implantatie De implantatie vindt plaats in de hartkatheterisatiekamer op de operatieafdeling. Tijdens de ingreep ligt u op een tamelijk smalle, vlakke operatietafel. Indien gewenst kunnen kussens worden gebruikt, zodat u comfortabeler kunt liggen. Tijdens de operatie zal een röntgenbuis boven u hangen om ervoor te zorgen dat de cardioloog kan zien of de pacemakerdraad of -draden op de correcte plaats liggen. Eén van de cardiologen voert de implantatie van de pacemaker uit. De pacemakertechnicus is aanwezig voor de technische metingen. Er worden plakkers op de huid aangebracht om uw hartslag tijdens de ingreep te bewaken. De huid van de borst wordt steriel gemaakt met chloorhexidine in alcohol. Vervolgens wordt uw hele lichaam bedekt met steriele doeken. Uw hoofd blijft echter vrij. De cardioloog en de assisterende(n) dragen steriele kleding. De pacemaker wordt in principe onder het linker sleutelbeen ingebracht. Mocht u al een pacemaker hebben die vervangen moet worden, dan wordt de nieuwe pacemaker in principe aan dezelfde kant ingebracht. De huid wordt plaatselijk verdoofd. De eerste prikken kunnen natuurlijk even pijnlijk zijn. Daarna zult u nog wel blijven merken dat de cardioloog bezig is. Op sommige momenten tijdens de operatie kunt u weer even pijn voelen. Laat dit dan direct weten. Zo mogelijk zal er extra verdoofd worden. patiënteninformatie 3
De wond die gemaakt wordt zal circa vijf centimeter lang zijn. De pacemakerdraad of -draden worden via de sleutelbeenader ingebracht. Hierbij bestaat een klein risico dat de longtop wordt aangeprikt. In uitzonderlijke gevallen kan dit zelfs leiden tot een zogenaamde klaplong waarvoor een longarts een slang in de borstholte moet inbrengen om de long weer te doen ontplooien. Er bestaat ook een klein risico dat de sleutelbeenslagader wordt geraakt. Dit kan in uitzonderlijke gevallen leiden tot een bloeding waarvoor een bloedtransfusie nodig kan zijn. De pacemakertechnicus zal met zijn apparatuur meten of er een goed elektrisch contact is tussen de pacemakerdraad en uw hart. De pacemaker zelf komt in een holletje onder de huid te liggen. Het maken van dit holletje kan even pijnlijk zijn. Als de pacemaker goed ligt, wordt de wond met een aantal hechtingen gesloten. De huid wordt meestal onderhuids gehecht met oplosbare draden, zodat later geen hechtingen verwijderd hoeven te worden. Over de wond wordt een grote pleister geplakt. Vervolgens wordt u in uw eigen bed naar de verpleegafdeling teruggebracht. Direct na de implantatie Op de verpleegafdeling controleert de verpleegkundige enkele malen uw bloeddruk. Er wordt tevens een hartfilmpje (ECG) gemaakt en mogelijk een röntgenfoto van de borst (thoraxfoto). U wordt door middel van plakkers aangesloten op een draadloze hartbewaking (telemetrie), zodat uw hartslag in de gaten gehouden kan worden. U mag weer gewoon eten en drinken en zo nodig uw plastabletten en eventuele andere medicijnen innemen. U bent niet aan bed gebonden, dus u mag gewoon naar het toilet. De eerste keer misschien met hulp van de verpleegkundige. Mocht de wond pijnlijk zijn, dan kunt u paracetamol krijgen, maximaal acht tabletten van 500 mg. per 24 uur. De dag na de implantatie U mag in principe de dag na de implantatie naar huis nadat nog enkele controles hebben plaatsgevonden. Op de afdeling Medische beeldvorming wordt een thoraxfoto gemaakt. Deze foto wordt door de cardioloog beoordeeld. Hij controleert of er geen klaplong is en of de pacemakerdraad of -draden op de goede plek zijn blijven liggen. De pacemakertechnicus komt bij u langs met meetapparatuur om te controleren of het elektrische contact tussen de pacemaker en uw hart nog goed is. Het komt helaas een enkele keer voor dat één of beide pacemakerdraden zich in de tussentijd hebben verplaatst. In dat geval is het nodig om de wond weer open te maken en de pacemakerdraad of -draden terug te leggen op de juiste plek (repositie). Als dit noodzakelijk is kan de opname dus één of meerdere dagen verlengd worden. Als de controles goed zijn, dan worden de infuusnaald en de plakkers van de telemetrie verwijderd en mag u naar huis. patiënteninformatie 4
U hebt de controle-afspraken al gekregen: 1 week na de implantatie vindt de wondcontrole plaats en 2 maanden na de implantatie een pacemakercontrole. Tevens wordt met u afgesproken wanneer u de bloedverdunners weer mag innemen (indien van toepassing). De eerste week na de implantatie De eerste week mag u niet onder de douche. U mag zich uiteraard wel wassen aan de wastafel. Mocht de pleister op de wond per ongeluk toch nat worden, dan is dit meestal geen probleem. Het is belangrijk dat u gedurende de eerste zes weken uw arm aan de kant van de pacemaker niet verder optilt dan tot halverwege (schouderniveau). Uiteraard moet u ook goed uitkijken dat u met de wond nergens tegenaan stoot. De eerste week mag u geen auto rijden, daarna wel weer. Meteen contact opnemen Mocht u constateren dat de wond thuis opzwelt, meer pijn gaat doen, rood wordt of dat u koorts of koude rillingen krijgt, dan moet u meteen contact opnemen met de cardioloog. Tijdens kantooruren kunt u het meldpunt van Cardiologie bellen. Buiten kantooruren kunt u de afdeling bellen waar u opgenomen bent geweest. De telefoonnummers staan vermeld op de achterzijde van deze folder. Nazorg Circa een week na de implantatie worden op het spreekuur van Cardiologie de pleister verwijderd en de wond gecontroleerd. De eerstvolgende controle daarna is op het pacemakerspreekuur. U krijgt dan ook van de pacemakertechnicus een pacemakerkaart. Deze kunt u het beste steeds bij u dragen, zeker als u de regio verlaat. Advies: Stel behandelende artsen, tandartsen en fysiotherapeuten op de hoogte van het feit dat u een pacemaker hebt. Houdt er rekening mee dat pacemakerdragers meestal niet in een MRI-scanner mogen. Complicaties Bij een pacemakerimplantatie kunnen zich complicaties voordoen. Er bestaat een kans van 1 tot 5% op een verplaatsing van de pacemakerdraden, waarvoor een tweede operatie nodig kan zijn (repositie) een nabloeding (waarvoor in zeldzame gevallen een bloedtransfusie nodig kan zijn). Een kans van minder dan 1% bestaat op een klaplong, waarvoor het inbrengen van een slang in de borstholte nodig kan zijn patiënteninformatie 5
een perforatie van de hartwand waarvoor de plaatsing van een slang in het hartzakje nodig kan zijn een infectie waarvoor het verwijderen de pacemaker en pacemakerdraden nodig kan zijn. Tot slot Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, stelt u ze dan gerust. Bent u al opgenomen, dan kunt u met uw vragen en/of opmerkingen te allen tijde terecht bij de artsen en verpleegkundigen. Na het ontslag kunt u op werkdagen tijdens kantooruren bellen met het meldpunt van Cardiologie. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de verpleegafdeling waar u opgenomen bent geweest. De telefoonnummers staan vermeld op de achterzijde van deze folder. patiënteninformatie 6
Geef uw mening! Deel uw ervaring over Zuyderland Medisch Centrum op www.zorgkaartnederland.nl, een onafhankelijk kwaliteitsplatform voor de zorg. Op basis van uw ervaring kunnen wij onze zorgverlening verder verbeteren. Cardiologie Meldpunt West 05 Afsprakennummer 088-459 7772 Op werkdagen: 9.00-12.00 en 14.00-16.00 uur Informatienummer 088-459 5560 Op werkdagen: 8.30-12.00 en 13.30-16.30 uur Zorgplanner Cardiologie Meldpunt West 05 Telefoon: 088 4591940 Pacemakertechnici Telefoon 088-459 7772 (tijdens kantooruren) Dagverpleging Meldpunt Oost 31 Telefoon 088 459 3800 Op werkdagen van 7.30 20.00 uur Eerste Hart Hulp (EHH) Meldpunt West 34 Telefoonnummer 088 459 7773 Verpleegafdeling Meldpunt West 34 Telefoonnummer 088-4593602 Verpleegafdeling Meldpunt West 42 Telefoonnummer 088-4594700 Medische beeldvorming Locatie Sittard-Geleen Meldpunt West 12 Afsprakennummer 088 459 7747 Informatienummer 088 459 5450 Internet www.zuyderland.nl 421 10-2015