Inhoudsopgave Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 lora en faunaonderzoek Waterbeleidsdocumenten 1
Gemeente Leidschendam-Voorburg t.a.v. mevrouw C. Johannes Postbus 905 2270 AX Voorburg Geldermalsen, 19 augustus 2010 betreft: project: referentie: bijlage (1): Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Koningin Wilhelminalaan 20100571/BR001 Waarnemingsgegevens beschermde soorten flora en vleermuizen Geachte mevrouw Johannes, ATKB heeft voor u een quickscan lora- en faunawet uitgevoerd ten behoeve van drie bestemmingsgebieden in uw gemeente (Bovenveen, centrum Voorburg & Kon. Wilhelminalaan). In deze rapportage gaan we in op de onderzoeksresultaten en de implicaties hiervan op de te herziene bestemmingsplannen. Aanleiding en doel De vigerende bestemmingsplannen voor de wijken Bovenveen, centrum Voorburg en Koningin Wilhelminalaan (zie figuur 1) in de gemeente Leidschendam-Voorburg dienen opnieuw te worden vastgesteld. De te herziene bestemmingsplannen hebben een conserverend karakter en wijken inhoudelijk weinig af van de bestaande situatie. Op dit moment zijn geen nieuwe ontwikkelingen bekend binnen de begrenzingen van de bestemmingsplangebieden. Hoewel bij een bestemmingsplan geen ontheffing hoeft te worden aangevraagd, moet wel worden vastgesteld dat het bestemmingsplan gegeven de bepalingen van de lora- en faunawet mogelijk is. Voor het vaststellen van deze plannen is recente informatie van aanwezige beschermde soorten flora en fauna noodzakelijk. Daarnaast kan deze informatie gebruikt worden als basisinformatie voor eventuele (kleinschalige) ontwikkelingen in de bestemmingsgebieden in de nabije toekomst. Indien namelijk alsnog (deels) wijzigingen plaatsvinden van bestemmingen binnen de bestemmingsplannen, kan dit alsnog leiden tot negatieve gevolgen op (de leefgebieden van) beschermde soorten. Het is via de lora- en faunawet niet toegestaan om het leefgebied aan te tasten. In het vervolg van deze briefrapportage wordt ingegaan op het uitgevoerde literatuur- en veldonderzoek. Daarna worden de effecten besproken van het vaststellen van het bestemmingsplan (inclusief mogelijk toekomstige ontwikkelingen) op leefgebieden van aanwezige beschermde soorten flora en fauna. Onderzoeksmethodiek In het voorstadium is via openbaar toegankelijke informatie (zoals de websites van het Natuurloket, SOVON, RAVON, Zoogdiervereniging, Vlinderstichting), in combinatie met te verwachten terreinomstandigheden (stedelijk gebied), een inschatting gemaakt van aanwezige beschermde soorten. Hieruit is naar voren gekomen dat vooral beschermde natuurwaarden uit de soortgroepen vleermuizen, flora en broedvogels kunnen worden verwacht in het plangebied. Overige beschermde soorten worden niet verwacht in het plangebied, vanwege het ontbreken van geschikte biotopen (uitgezonderd mogelijk vissen).
iguur 1: Bestemmingsplangebieden centrum Voorburg (blauw begrensd), Bovenveen (roze begrensd) en Koningin Wilhelminalaan (rood begrensd) binnen gemeente Voorburg-Leidschendam (Bron: Google Earth) Vleermuizen De vleermuisinventarisatie is uitgevoerd met behulp van een batdetector (type: Petterson D100 en Petterson D240X). Een batdetector is een apparaat dat ultrasone geluiden, die een vleermuis maakt, omzet in voor de mens hoorbare tikkende geluiden. Aan de hand van het soort geluid en de frequentie waarop de vleermuis het beste wordt gehoord, de zogenaamde piekfrequentie, kan in veel gevallen worden bepaald om welke vleermuissoort het gaat en welk gedrag het individu vertoont (foeragerend, overvliegend). In totaal zijn twee veldbezoeken uitgevoerd in de avondperiode van 9 en 22 juli 2010. De weersomstandigheden waren goed; het was tijdens beide veldbezoeken rond zonsondergang ongeveer 20 graden en nagenoeg windstil en helder weer. In de loop van de avond zakte de temperatuur iets naar ongeveer 18 graden. Het onderzoek was oriënterend van aard om te bezien welke soorten, en in welke aantallen gebruik wordt gemaakt van het plangebied en zoja hoe (vliegroute, verblijfplaats, foerageergebied). Waarnemingen zijn door middel van GPS vastgelegd met Amersfoortcoördinaten. Daarnaast zijn tijdens de veldbezoeken gebouwen globaal beoordeeld op de geschiktheid voor gebouwbewonende vleermuizen. Hiertoe is onder andere gekeken naar de bebouwing (dit kunnen geschikte verblijven zijn voor gebouwbewonende soorten), zoals naar geschikte invliegopeningen, aanwezigheid van spouwmuren, dakpannen en sporen van vleermuizen, zoals uitwerpselen. Daarnaast is aanwezige laanbeplanting (en overig openbaar groen) ook beoordeeld op de functie voor vleermuizen. Laanbeplanting kan geschikt zijn als vliegroute en foerageergebied voor vleermuizen. Daarnaast zijn mogelijk ook holen of scheuren in bast of takken aanwezig (dit kunnen geschikte verblijven zijn voor boombewonende soorten). lora Het floraonderzoek heeft plaatsgevonden op 9 en 22 juli 2010. Tijdens de veldbezoeken zijn geschikte groeiplaatsen bekeken op de aanwezigheid van beschermde soorten, zoals op oude muren, in steegjes of randen van tuinen. Waarnemingen van beschermde soorten zijn door middel van GPS vastgelegd met Amersfoort-coördinaten. Broedvogels Het onderzoek naar broedvogels is in de vroege morgen uitgevoerd op 23 juni en 22 juli 2010. Hierbij is s morgens vroeg geluisterd (vanaf een uur voor zonsopgang) naar zingende mannetjes en daarbij zijn soorten op zicht genoteerd en er is gezocht naar nesten (nesten met eieren of jongen). De nesten van alle soorten broedvogels zijn in Nederland beschermd gedurende het broedseizoen. Voor een aantal soorten geldt echter dat de nesten jaarrond zijn beschermd (enkele voorbeelden zijn de Buizerd, Gierzwaluw en Huismus). Tijdens het onderzoek is daarom in het bijzonder ook gelet op jaarrond beschermde soorten broedvogels. Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Kon. Wilhelminalaan Kenmerk: 20100571/BR001 Blz. 2
Onderzoeksresultaten Vleermuizen De Gewone dwergvleermuis is verscheidene malen waargenomen in het onderzoeksgebied. De soort is net na zonsondergang foeragerend waargenomen en één keer overvliegend boven bebouwing. In totaal zijn ongeveer 36 exemplaren waargenomen. Hierbij viel op dat veel werd gefoerageerd in de stadsparken in Bovenveen en het centrum van Voorburg (zie figuur 2; groen gekleurd gebied), namelijk boven plassen en in de buurt van boomgroepen. Daarnaast worden buiten het stadspark de vele watergangen met hierbij aanwezige bomenrijen en andere groenstructuren gebruikt als foerageergelegenheid (zie figuur 2; grijs gearceerd gebied). De bomenrijen kunnen hierbij ook als vliegroute gebruikt worden tussen verblijfplaatsen en foerageergebieden (dit is echter niet vastgesteld). De bebouwing in het grijs gekleurde gebied is deels geschikt om te voldoen als verblijfplaats voor gebouwbewonende soorten, vooral oudere bebouwing met spouwmuren, dakpannen, daklijsten en geschikte invliegopeningen zoals open stootvoegen (zie voor een voorbeeld figuur 4). Er konden echter geen verblijfplaatsen van de soort worden vastgesteld. Andere soorten vleermuizen (waaronder boombewonende vleermuissoorten) konden ook niet in het onderzoeksgebied worden vastgesteld. 2 O 5 2 2 2 iguur 2: Waarnemingen van de Gewone dwergvleermuis binnen de bestemmingsplangebieden centrum Voorburg, Bovenveen en Koningin Wilhelminalaan, met foeragerende () en overvliegende exemplaren (O). Het groen gemarkeerde gebied is een belangrijk foerageergebied, het grijs gemarkeerde gebied is van belang als foerageergebied en verblijfplaats (vermoedelijk). Het paars gemarkeerde gebied is weinig geschikt als leefgebied voor vleermuizen. Het paars gekleurde gebied is niet of slechts marginaal geschikt als leefgebied voor vleermuizen. Hier ontbreken nagenoeg de groenstructuren, die vleermuizen als foerageergebied en vliegroute kunnen gebruiken. Daarnaast is hier veel nieuwbouw en straatverlichting aanwezig, wat deze gebieden niet aantrekkelijk maakt voor vleermuisverblijven. Incidenteel aanwezige verblijfplaatsen kunnen echter bij voorbaat niet worden uitgesloten, ook al is het plangebied niet aantrekkelijk om te voldoen als belangrijk vleermuisverblijf. lora In de drie bestemmingsgebieden zijn vijf beschermde plantensoorten aangetroffen, namelijk Tongvaren, Zwartsteel, Gele helmbloem, Prachtklokje en Akkerklokje (zie ook figuur 3). Hiervan zijn alle soorten, uitgezonderd Akkerklokje (beschermd via tabel 1), beschermd via tabel 2 van de lora- en faunawet. De Tongvaren is op één locatie waargenomen op een tuinmuurtje, samen met Zwartsteel (zie figuur 4). Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Kon. Wilhelminalaan Kenmerk: 20100571/BR001 Blz. 3
De soorten hebben zich hier waarschijnlijk gevestigd, omdat openingen in de voegen aanwezig zijn en het muurtje is beschaduwd. Van de Zwartsteel is een tweede groeiplaats vastgesteld in het stadspark op een muur dat bestaat uit basaltblokken (met openingen tussen de voegen). Het gaat hier om natuurlijke vestigingsplekken. De Gele helmbloem is een aantal keer waargenomen op tuinmuurtjes, maar ook aan de rand van tuinen en in steegjes. Akkerklokje en Prachtklokje zijn ook waargenomen in steegjes, aan de rand van tuinen en in enkele groenperken. Alle drie soorten komen zeer waarschijnlijk niet van nature voor in de drie bestemmingsplangebieden, maar kennen hun oorsprong uit tuinen, vanwaar uit ze gemakkelijk verwilderde populaties kunnen vormen in het stedelijk gebied. P ZT G G Z P G iguur 3: Groeiplaatsen van via tabel 2 beschermde plantensoorten Zwartsteel (Z), Tongvaren (T), Gele helmbloem (G) en Prachtklokje (P) in de drie bestemmingsgebieden Enkele minder algemene plantensoorten zijn ook aangetroffen in de bestemmingsgebieden, zoals Kransmuur, Marjoleinbekje, Muurleeuwenbekje, Muurvaren, Muursla en Doornappel. Deze soorten zijn echter niet beschermd via de lora- en faunawet. iguur 4: De aanwezige bebouwing in het grijs gekleurde gebied in figuur 2, zoals op de linkerfoto, kan geschikt zijn als verblijfplaats voor Gewone dwergvleermuis, zoals onder dakpannen en in spouwmuren. Rechts de vondst van Zwartsteel op een bakstenen tuinmuurtje in bestemmingsgebied Bovenveen. Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Kon. Wilhelminalaan Kenmerk: 20100571/BR001 Blz. 4
Broedvogels In de drie bestemmingsplangebieden zijn de volgende broedvogelsoorten aangetroffen, waarvan het nest jaarrond is beschermd: Grote bonte specht, Koolmees, Pimpelmees, Huismus, Gierzwaluw, Ekster en Spreeuw. De meeste soorten zijn vastgesteld op gehoor (zingende mannetjes). Andere soorten konden op basis van zicht (Gierzwaluw, Ekster, Kauw) en/of alarmkreten worden vastgesteld (Grote bonte specht). In functie zijnde nesten (nesten met eieren en/of jongen) konden niet worden vastgesteld. De Gierzwaluw en Huismus zijn soorten, die elk seizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of biotoop en daardoor een vrij zware bescherming genieten in tegenstelling tot de andere aangetroffen jaarrond beschermde soorten. Dit zijn soorten, die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het jaar ervoor hebben gebroed of de directe omgeving ervan, maar dan wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. Deze soorten zijn buiten het broedseizoen alleen jaarrond beschermd als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dit rechtvaardigen. Daarnaast zijn de volgende soorten aangetroffen, waarvan het nest alleen tijdens het broedseizoen is beschermd: uut, Visdief, Waterhoen, Meerkoet, Blauwe reiger, Kuifeend, Kauw, Wilde eend, Houtduif, Scholekster, Zwartkop, Kleine mantelmeeuw, Roodborstje, Grasmus, Winterkoning en Gaai. Van deze soorten is de Visdief vermeld op de Rode lijst van vogelsoorten. Deze soort is foeragerend boven een plas in het stadspark waargenomen. De Halsbandparkiet is ook waargenomen in het plangebied (exoot). Overige soorten Het bestemmingsgebied is nagenoeg niet geschikt voor overige beschermde soorten (als opgenomen in zwaardere beschermingscategorieën). Het gaat hier om stedelijk gebied dat grotendeels bebouwd is. Een uitzondering hierop is het voorkomen van de Kleine modderkruiper in de stadswateren van de gemeente. Deze soort wordt in de praktijk vrijwel overal aangetroffen (Mondelinge mededeling Mevrouw Johannes, gemeente Voorburg-Leidschendam). Enkele soorten, als opgenomen in tabel 1 van de lora- en faunawet, komen wel voor in het bestemmingsgebied, zoals Konijn, Gewone pad en Mol. Voor deze soorten geldt echter een gehele vrijstelling bij werkzaamheden gericht op ruimtelijke inrichting. Aangetroffen beschermde soorten in relatie tot bestemmingsplannen In de drie bestemmingsplangebieden komen als zwaarder beschermde soorten de Gewone dwergvleermuis, Tongvaren, Zwartsteel, Gele helmbloem, Prachtklokje, Gierzwaluw, Huismus, Spreeuw, Kool- en Pimpelmees, Ekster en Grote bonte specht voor. Deze soorten hebben zich aangepast aan het leven in en nabij stedelijk gebied. De bestemmingsplannen hebben een conserverend karakter. Nieuwe ontwikkelingen zijn niet bekend. Het opnieuw vaststellen van deze plannen heeft daarom geen negatieve gevolgen op bestaande leefgebieden van beschermde soorten. Aanwezige bebouwing, watergangen, groenzones en parken blijven voor onder andere bewoners en recreatie behouden en houden dus ook hun functie voor de aangetroffen planten en dieren. Mochten er veranderingen (herstructurering of uitbreiding) plaatsvinden in de wijken, dan zullen mogelijke effecten op beschermde flora en fauna aan de lora- en faunawet getoetst moeten worden. Werkzaamheden, waarbij beschermde soorten mogelijk in het geding kunnen komen zijn, het slopen van woningen (mogelijk verblijfplaats van vleermuizen), het verwijderen van muurtjes (met beschermde soorten muurplanten) of het dempen van watergangen (leefgebied Kleine modderkruiper). Om effecten voldoende te kunnen inschatten en mogelijk te mitigeren is het noodzakelijk zijn om meer over voorkomen en verspreiding van flora en fauna te weten. Aanvullende inventarisaties zijn dan dus nodig. Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Kon. Wilhelminalaan Kenmerk: 20100571/BR001 Blz. 5
Tot slot Indien u opmerkingen heeft of aanvullende informatie wenst, dan kunt u hiervoor contact opnemen met Dhr. J. (Jouke) Kampen of ondergetekende (telefoon: 0345-582671) Met vriendelijke groet, AquaTerra-KuiperBurger B.V. D. (Dirk) van der Est Projectadviseur ecologie Briefrapportage Quickscan lora- en faunawet centrum Voorburg, Bovenveen en Kon. Wilhelminalaan Kenmerk: 20100571/BR001 Blz. 6
BIJLAGE 1: Waarnemingsgegevens beschermde (en zeldzame) soorten flora en vleermuizen Soort Wetenschappelijke naam Beschermingscategorie Aantal X Y unctie Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83258 454819 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83480 454957 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83445 454598 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83272 454707 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83494 454784 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83578 454842 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83683 454845 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 2 83851 454490 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84312 453905 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84177 453968 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84065 454078 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83907 454163 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83785 454252 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83827 454311 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83953 454219 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83837 454882 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83729 455004 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83739 455176 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83807 455135 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 5 84516 455027 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83695 455015 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83766 455170 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83847 455114 Overvliegend Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 83827 454890 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84242 455363 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84326 455357 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84370 455307 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84444 455161 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84612 454905 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84715 454796 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 2 84574 454362 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84509 454309 oerageergebied Gewone dwergvleermuis Pippistrellus pippistrellus 3 1 84494 454122 oerageergebied
Soort Wetenschappelijke naam Beschermingscategorie Aantal X Y unctie Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 83709 455092 Groeiplaats Muurvaren Asplenium ruta-muraria - D 83802 455268 Groeiplaats Kransmuur Polycarpon tetraphyllum) - B 83944 455038 Groeiplaats Kransmuur Polycarpon tetraphyllum) - A 84127 455343 Groeiplaats Zwartsteel Asplenium adiantum-nigrum 2 A 83811 455151 Groeiplaats Tongvaren Asplenium scolopendrium 2 B 83811 455151 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 C 83875 455065 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 C 83882 455023 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 83851 455208 Groeiplaats Prachtklokje Campanula persicifolia 2 A 84450 455013 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 C 84251 454597 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 84127 455343 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 A 83915 454613 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 D 83802 454880 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 83802 454880 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 C 83931 454200 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 A 83856 454443 Groeiplaats Doornappel Datura stramonium - A 83937 455065 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 A 84148 454005 Groeiplaats Gele helmbloem Pseudofumaria lutea 2 A 84096 454033 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 84138 455340 Groeiplaats Akkerklokje Campanula rapunculoides 1 B 84102 455367 Groeiplaats Prachtklokje Campanula persicifolia 2 A 84116 455355 Groeiplaats Muurleeuwenbekje Cymbalaria muralis - B 84242 453978 Groeiplaats Muurvaren Asplenium ruta-muraria - A 84561 45909 Groeiplaats Zwartsteel Asplenium adiantum-nigrum 2 C 84556 454916 Groeiplaats
Bijlage 2 Waterbeleidsdocumenten Vierde Nota Waterhuishouding, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 1999. Waterbeleid in de 21e eeuw, Advies van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw, 2000. Beleidsnota Water, provincie Zuid-Holland 2005. Beleidsplan Groen, Water en Milieu 2006-2010, provincie Zuid-Holland. Deelstroomgebiedsvisie Midden-Holland, ontwerp, 2003. Grondwaterbeheersplan 2007-2013, provincie Zuid-Holland. Waterschapswet, Wet op de Waterhuishouding, Grondwaterwet. Peilbesluit Rietvinkpolder, Waterschap De Oude Rijnstromen, 1995 Waterbeheerplan 2006-2009 van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Keur en Beleidsregels 2006, Hoogheemraadschap van Rijnland Voorbereiding peilbesluit boezem, deelonderzoek stedelijk gebied, Hoogheemraadschap van Rijnland, 2000 Waterplan Leidschendam-Voorburg 2007-2015: "Water verbindt en geeft kleur aan je stad", oktober 2007. Waterplan Damcentrum, Arcadis 25-02-2005. Waterplan Damcentrum aanvullende rapportage, Arcadis, 05-07-2005.