Operatie aan de amandelen bij volwassenen Tonsillectomie
2
Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw keelklachten een onderzoek en of behandeling door de kno-arts te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie over wat de KNO-arts in het CWZ met u bespreekt, zodat u zich kunt voorbereiden op het gesprek of na het gesprek alles nog eens rustig kan nalezen. Wat zijn de amandelen en wat is hun functie? Het lichaam bezit een uitgebreid systeem om infecties te bestrijden, het zogenaamde lymfkliersysteem. De overgang van mond en neus naar de keel bevat, als een soort ring, veel van dit lymfklierweefsel. Het vangt zoveel mogelijk binnendringende ziekteverwekkers op en maakt ze onschadelijk. Dit lymfklierweefsel bevindt zich op drie plaatsen: In de neus-keelholte Dit is de ruimte achter de neus boven het zachte verhemelte. Het verdikte lymfklierweefsel in het dak van de neus- keelholte noemt men neusamandel (adenoid). De neusamandel is met name bij jonge kinderen aanwezig. Vanaf het achtste levensjaar neemt de grootte af. Bij uitzondering kan een dergelijk neusamandel echter blijven bestaan op volwassen leeftijd. In de keel De keelamandelen (tonsillen) zijn zichtbaar als knobbels links en rechts achter in de keel. De huig, het aanhangsel van het zachte gehemelte, hangt midden tussen de keelamandelen. Achter op de tong Dit deel wordt de tongamandel genoemd. Hij gaat aan de zijkanten van de tong over in de keelamandelen. De tongamandel geeft slechts zelden klachten. Een eventuele verwijdering van de amandelen heeft geen merkbaar gevolg bij het bestrijden van infecties. De amandelen vormen slechts een klein gedeelte van het totale lymfkliersysteem van gehele het lichaam. 3
Bovendien bevindt zich in de mondkeelholte ook lymfklierweefsel in het slijmvlies van het zachte verhemelte en de zij- en achterwand van de keel waardoor na verwijdering van de amandelen nog voldoende afweerfunctie overblijft. Wat voor klachten kunnen de amandelen geven? Wanneer u op volwassen leeftijd nog een neusamandel hebt, dan kunnen er enkele klachten optreden, zoals een verstopte neus, door de neus praten, herhaalde perioden met verkoudheden, open mondademhaling en snurken. Bij een acute ontsteking van de amandelen bestaan de klachten meestal uit een korte periode van keelpijn met slikklachten, koorts en algehele malaise. Na de derde dag daalt de temperatuur waarbij ook de andere klachten langzaam verdwijnen. Dergelijke perioden kunnen zich meermalen per jaar voordoen. De amandelen kunnen ook chronisch in meer of minder ontstoken toestand verkeren. In het laatste geval kunnen klachten optreden van moeheid, lusteloosheid, snurken, matige eetlust en slechte adem. Als amandelen ontstoken raken zwellen ze op. Hierbij kunnen ook lymfklieren in de hals zwellen en pijnlijk zijn. Bij uitzondering breidt de ontsteking van de keelamandel zich uit tot in het omliggende weefsel waarin zich dan etter ophoopt (peritonsillair abces). Hierbij kan nauwelijks geslikt worden en is er veel slijmvorming, kan de mond moeilijk geopend worden, zijn de lymfklieren in de hals gezwollen en is er vaak hoge koorts. Wanneer is het gewenst om de keelamandelen te verwijderen? De beslissing om de amandelen te verwijderen is afhankelijk van de ernst van de klachten. Ook de frequentie van de klachten - hoe vaak treden ze op - speelt hierbij een rol. Wanneer het onvoldoende lukt om de klachten met medicijnen (pijnstillers en/of antibiotica) te bestrijden of als er te vaak medicijnen moeten worden gebruikt kan het verstandig zijn om de amandelen weg te nemen. 4
Soms zal hierbij de neusamandel, indien nog aanwezig, ook verwijderd worden. Bij abcesvorming wordt meestal eerst het (peri) tonsillair abces geopend. Daarna kunnen de keelamandelen aansluitend of na een paar dagen verwijderd worden. Men kan dit ook 6-8 weken later doen, als de keelamandelen weer tot rust zijn gekomen. Welk tijdstip van operatie gekozen wordt, is onder anderen afhankelijk van factoren als: mate van abcesvorming, tijdsduur en ernst van de ziekte, gebruik van bloedverdunnende medicijnen, beschikbaar zijn van operatiekamer en operatieteam en wens van de patiënt. Voorbereiding operatie Deze operatie vindt onder volledige narcose plaats. Hierover kunt u meer lezen in de CWZ-folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. U wordt voor deze ingreep twee dagen in het ziekenhuis opgenomen. Het secretariaat KNO regelt de opname- en operatieplanning. Op de polikliniek krijgt u onder voorbehoud de datum waarop de operatie gepland is. Deze wordt ongeveer een week van tevoren schriftelijk bevestigd door het secretariaat KNO. Heeft u nog geen operatiedatum gekregen dan neemt het secretariaat KNO nog contact met u op. Voor de operatie en de anesthesie zijn meestal enige voorbereidingen noodzakelijk, dit wordt ook wel pre-operatief onderzoek of pre-operatieve voorbereiding genoemd. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen of bent u onder controle van de trombosedienst? Meld dit dan aan uw behandelend arts in het CWZ. Denk bij bloedverdunnende medicijnen aan bijvoorbeeld acenocoumarol of fenprocoumon en/of aspirine. Als u bekend bent bij de trombosedienst, neem uw doseerkaart altijd mee naar het ziekenhuis. Het kan zijn dat u tijdelijk moet stoppen met deze bloedverdunnende medicijnen. 5
Uw behandelend arts vertelt u hoe lang u voor de ingreep of operatie met het innemen moet te stoppen en wanneer u weer kunt beginnen met de medicijnen. Als u medicijnen gebruikt of overgevoelig bent voor bijvoorbeeld jodium, verdovingsvloeistof, pleisters of andere stoffen meld dit dan aan de arts, de verpleegkundige of assistente van polikliniek. Meld ook als u een pacemaker (of een ICD) draagt. Meld ook of u preventief antibiotica nodig heeft. Spreekuur anesthesioloog De anesthesioloog schat in welke risico s in uw geval aan de operatie en de anesthesie verbonden zijn en hoe deze kunnen worden beperkt. Daarom heeft de doktersassistente een afspraak voor u op het spreekuur van de anesthesioloog gemaakt. In de folder Pre-operatief onderzoek/spreekuur anesthesioloog kunt u hierover meer lezen. De dag van de operatie Volgens de afspraken met de anesthesioloog op het anesthesiespreekuur blijft u nuchter en bent u eventueel gestopt met (bloedverdunnende) geneesmiddelen. U meldt zich op het afgesproken tijdstip op de afdeling kort verblijf C42. Na een opnamegesprek met de verpleegkundige krijgt u de voorbereidende medicatie voor de anesthesie (premedicatie). Het is belangrijk dat u voor de ingreep nog even plast, zodat de blaas leeg is. Wanneer u een kunstgebit en/of contactlenzen draagt moet u deze uitdoen. Ook mag u tijdens de operatie geen sieraden, make-up en nagellak dragen. Tijdens de operatie draagt u een operatiehemd dat u al vast aantrekt. Een verpleegkundige rijdt u met uw bed naar de voorbereidingsruimte van de operatie-afdeling. Vervolgens krijgt u een infuus. 6
U gaat naar de operatiekamer en schuift over op de operatietafel. Voordat de anesthesioloog u de narcosemiddelen via het infuus toedient, wordt eerst de bewakingsapparatuur aangesloten. Na toediening van een snelwerkend slaapmiddel bent u binnen een halve minuut in een diepe slaap. Hoe vindt de operatie plaats? Het verwijderen van de keelamandelen bij kinderen heet amandelknippen. Hierbij worden met een speciaal instrument de keelamandelen in één beweging als het ware losgewoeld van de onderlaag. Bij volwassenen (en kinderen ouder dan 10 jaar) zullen de amandelen meestal verwijderd worden door ze stapsgewijs los te maken, ook wel pellen genoemd. Dit laatste gebeurt omdat de keelamandelen bij ouderen veel vaster zitten aan de onderliggende weefsellaag. De ingreep vindt gewoonlijk plaats onder algehele narcose. Na de operatie Direct na de ingreep heeft u pijn in de keel en moeite met slikken. De pijn kan uitstralen naar de oren. Vraag de verpleging tijdig om een pijnstillend middel. Veel drinken van koud water is belangrijk en kan de pijn verlichten. Probeer om de keel niet te schrapen. Meestal komt er na de operatie wat vers bloed uit de keel. Ook kan donker bloed worden gebraakt; dit is oud bloed dat tijdens de operatie in de maag terecht is gekomen. Soms kan er ook een beetje bloed uit de neus lopen; dit komt doordat de slang waarmee u tijdens de narcose in slaap werd gehouden via de neus werd ingebracht. Na het verwijderen van de neusamandel treedt vaak ook enig bloedverlies uit de neus op. Op de plaats waar de amandelen zaten vormt zich een grijswitte korst, die meestal na zeven tot tien dagen loslaat en spontaan verdwijnt. De uitademinglucht kan hierdoor wat weeïg ruiken. Bovendien kunt u een wat metaalachtige smaak hebben. Ook dit verschijnsel verdwijnt vanzelf. 7
Na de ingreep onder narcose blijft u in de uitslaapruimte (verkoeverkamer) van de operatie-afdeling tot u goed wakker bent. Daarna haalt een verpleegkundige van de verpleegafdeling u weer op. U hebt bedrust maar in overleg met de verpleegkundige mag u naar het toilet. Als het drinken en urineren goed gaat, verwijdert de verpleegkundige het infuus. De verpleegkundige spreekt een goede pijnmedicatie met u af. Het is belangrijk dat u goed drinkt. Het slikken gaat vaak nog moeilijk. Door veel koud te drinken zullen deze klachten meestal verminderen. U kunt ook om waterijsjes vragen. De eerste dag na de ingreep mag u zich aan de wastafel wassen. U krijgt koud vloeibaar eten zoals pudding en appelmoes. U mag meer uit bed, maar u moet nog wel rustig aan doen en het ontslag naar huis wordt voorbereid. U mag de afdeling niet verlaten. Meestal mag u de eerste dag na de operatie naar huis. U mag op eigen gelegenheid naar huis maar u mag niet zelf de auto besturen. U krijgt een afspraak voor een controlebezoek na ongeveer zes weken op de polikliniek. Richtlijnen voor thuis Na de operatie zult u 1 tot 2 weken last hebben van erge keelpijn en mogelijk uitstralende pijn naar de oren. Gebruik voldoende pijnstilling volgens instructies van de afdeling. Het is raadzaam de eerste zeven tot 10 dagen na de operatie onderstaande richtlijnen te volgen. Eten en drinken Eet de eerste twee dagen na de operatie zacht en koel voedsel zoals koude gemalen voeding en brood zonder korst. Eet geen hard en scherp voedsel zoals pinda s, chips en frites. Dit kan beschadiging van de wond en daardoor een bloeding veroorzaken. 8
Vermijd te scherp en gekruid eten. Dit veroorzaakt irritatie van het wondgebied. Gebruik geen alcohol. Dit verwijdt de bloedvaten waardoor een bloeding kan ontstaan. Bepaald fruit kunt u beter even niet eten. Sinaasappelsap veroorzaakt irritatie van de wond. De pitten in druiven kunnen het wondgebied beschadigen en banaan plakt in de keel. Melkproducten worden over het algemeen als plakkerig en vervelend ervaren en koolzuurhoudende dranken als te prikkelend. Laat eten en drinken iets afkoelen om bloedvatenverwijding en daardoor een bloeding te voorkomen. Waterijsjes helpen om de pijn te verminderen. Neem geen softijs omdat deze mogelijk bacteriën bevat. Voorkomen van bloedvatverwijding Door warmte ontstaat verwijding van de bloedvaten waardoor een bloeding kan optreden. U kunt dit voorkomen door: Niet te heet te douchen; Geen gebruik te maken van sauna en/of zonnebank; Bij warm weer niet in de zon te gaan lopen of zitten. Wat te doen bij een bloeding? De kans op een nabloeding is de eerste 12 uur na de operatie het grootst. Mocht u onverhoopt thuis nog een bloeding krijgen, probeer deze dan te stoppen door op ijsklontjes te sabbelen en rustig te gaan zitten. Als de bloeding na 15 minuten nog niet is gestopt, neem dan contact op met de polikliniek KNO, telefoon (024) 365 82 25 of buiten kantooruren met de afdeling spoedeisende hulp (SEH) van het CWZ, telefoon (024)365 83 22. Pijnbestrijding Bij het ontslag uit het ziekenhuis krijgt u van de verpleegkundige een recept mee en instructies voor de pijnbestrijding. Een goede pijnbestrijding is belangrijk voor het genezingsproces. 9
Daarom is het raadzaam dat u de eerste dagen de pijn volgens de instructies met pijnstillers onderdrukt en dit langzaam afbouwt. Houdt u zich verder een week rustig. In principe zult u na 1 tot 2 weken hersteld zijn en uw werkzaamheden weer kunnen hervatten. Treden er ondanks de richtlijnen problemen of bijzonderheden op die niet kunnen wachten tot de eerstvolgende controle bij de KNOarts dan kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de polikliniek KNO. Is er een kans op complicaties? Bij iedere operatie, ook het verwijderen van de amandelen, is er sprake van enig risico. In dit geval is het voornaamste risico een nabloeding. Een normale bloedstolling na de operatie is van groot belang, daarom mag u voorafgaand aan deze ingreep geen bloedverdunnende middelen gebruiken. Deze middelen zorgen ervoor dat het bloed minder goed of in het geheel niet stolt. Het gaat hierbij in het bijzonder om pijnstillers die acetylsalicylzuur bevatten (aspirine, Acetosal, Ascal etcetera). Wanneer u wordt begeleid door de trombosedienst en dus antistolling gebruikt, moet u dit absoluut melden aan de behandelend KNO-arts. Eveneens moet u vermelden dat er in uw familie aangeboren bloedstollingstoornissen voorkomen. De kans op een nabloeding is de eerste 12 uur na de ingreep het grootst en is bij volwassenen groter dan bij kinderen. Bij een nabloeding ontstaat een bloeding onder het stolsel. Het is vaak voldoende om onder plaatselijke verdoving het niet goed afsluitende stolsel te verwijderen zodat een nieuw en beter stolsel ontstaat. Soms - in ongeveer 2% van de amandeloperaties bij volwassenen - is het nodig om de nabloeding onder narcose te behandelen. 10
Vragen? Als u na het lezen van de informatie nog vragen heeft, schrijf deze dan op of vraag iemand met u mee te gaan. De KNO-arts beantwoordt graag uw vragen over uw keelklachten en de behandeling daarvan. De anesthesioloog zal de vragen over de anesthesie beantwoorden. Voor vragen over de operatie, de opname en de nazorg kunt u bij de verpleegkundige terecht. Bericht van verhindering Bent u op het afgesproken tijdstip verhinderd, meldt u dit dan zo snel mogelijk aan het secretariaat KNO. Er kan dan nog een andere patiënt in uw plaats gepland worden. Telefoon: (024) 365 87 11 U kunt het secretariaat ook e-mailen: secretariaat.kno@cwz.nl 11
Adres en telefoonnummer Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Polikliniek KNO (B66) Telefoon (024) 365 82 25 Afdeling kort verblijf (C42) Telefoon (024) 365 77 40 Website: www.kno.cwz.nl 12 G456-H / 12-15