Dyslexiebeleid het Bouwens Vastgesteld door: directie Vastgesteld op: 02-04-204
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Inhoudsopgave Procedures en verantwoordelijkheden... 3 2 Uitwerking... 5 3 Contacten met ouders... 7 4 Facilitering... 7 5 Overdracht van VO naar vervolgonderwijs... 7 6 Het onderwijs in het voortgezet onderwijs, kennis en vaardigheden van de vakdocenten... 8 7 Realisatie dyslexie-ondersteuning binnen het havo/vwo en het vmbo... 8 www.hetbouwens.nl 2
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Procedures en verantwoordelijkheden Inleiding Het doel van het dyslexiebeleid is te komen tot het bevorderen van het beter leren omgaan met leerlingen met lees- en spellingsproblemen in het primaire proces. Het dyslexiebeleid moet in samenhang gezien worden met de het beleid ten aanzien van de referentieniveaus op het gebied van de taal. Dit is van groot belang voor de doorstroom en doorgaande lijn van PO naar VO en van VO naar het vervolgonderwijs... Doelen Goed omgegaan met lees- en spellingsproblemen, met zoveel mogelijk handelingsgerichte acties met en voor de leerling. Uitvoeren van het dyslexiebeleid conform het wettelijk gestelde dyslexieprotocol Afstemmen met het primair onderwijs i.v.m. een doorgaande onderwijskundige lijn. Adviseren van het gebruik van (gemeenschappelijke en ICT) hulpmiddelen voor lees- en spellingsproblemen Bevorderen van een doorgaande leerlijn van PO naar VO naar vervolgopleidingen. Denk hierbij aan: dossiervorming, waar nodig dyslexieonderzoek, warme overdracht, actueel handelingsplan, zoveel mogelijk integrale aanpak binnen reguliere onderwijsaanpak en het eigenaarschap van de leerling in het omgaan met deze belemmeringen. Het bevorderen van professionalisering d.m.v. scholing..2 Uitvoering: Uitgangspunt is het protocol dyslexie VO. In dit protocol is het eigenaarschap van de leerling uitgangspunt. De leerling moet leren omgaan met zijn handicap. Het kader dyslexie binnen Het Bouwens en in relatie tot het Samenwerkingsverband 5.0: wij conformeren ons aan het dyslexiebeleid van het Samenwerkingsverband (SWV). www.hetbouwens.nl 3
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Warme overdracht 3. Groep 8 basisschool Screening dyslexieverklaring Ondersteuning 3.2 Brugklas VO Ouders 4 Dyslexie problemen? Examen en examenfaciliteiten 5 Klas 2 en verder 3.3 Warme overdracht 6 Vervolgonderwijs www.hetbouwens.nl 4
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 2 Uitwerking 2. Overdracht van PO naar VO Overdracht leerlingen met dyslexieverklaring. De basisschool overhandigt aan het Bouwens: - dyslexieverklaring - onderzoeksverslag - gegevens met betrekking tot: * LVS (leerlingvolgsysteem) * Hoe heeft de basisschool tot nu met de leerling gewerkt: het handelingsplan * Adviezen voor VO: wat zijn aandachtspunten in de begeleiding Waar nodig neemt het Bouwens contact op met de basisschool. Overdracht leerlingen met lees/spellingsproblemen, vermoeden dyslexie. De basisschool overhandigt aan het Bouwens de gegevens met betrekking tot: - LVS - Hoe heeft de basisschool tot nu met de leerling gewerkt: handelingsplan - Adviezen voor VO: wat zijn aandachtspunten in de begeleiding Waar nodig neemt het Bouwens contact op met basisschool. Het DOD (digitaal overdrachtsdossier) kan in deze procedure een extra bijdrage leveren. 2.2 Leerlingen met dyslexie in de brugklas Intake Iedere dyslectische leerling heeft een intakegesprek met de dyslexiecoach waarin de dyslexiepas wordt opgesteld en hulpvragen in kaart worden gebracht. Dyslexiepas Iedere leerling waarvan bij de aanmelding een dyslexieverklaring heeft, krijgt bij de start van het schooljaar een persoonlijke dyslexiepas. Op deze dyslexiepas staan de faciliteiten voor de leerling vermeld. De school kent de faciliteiten toe in overleg met de leerling. De dyslexiepas wordt minimaal jaarlijks geëvalueerd en zo nodig bijgesteld. Alle betrokken docenten en de leerling houden zich aan de afspraken die op de dyslexiepas staan. Maatregelen, faciliteiten Het Bouwens biedt, passend bij de behoeften van de leerling, de volgende maatregelen/faciliteiten aan: - op dyslexie gerichte begeleiding en ondersteuning - vergroot lettertype (Arial 2, regelafstand,5) - digitale, auditieve ondersteuning - extra tijd - aangepaste beoordeling bij de spelling, conform de afspraken binnen de vaksectie Begeleiding door de mentor De mentor is de spil van de begeleiding. De vakdocenten worden door de mentor op de hoogte gebracht van de dyslectische leerlingen in de klas. Er is contact tussen de coach en mentor over de voortgang van de dyslectische leerling. De mentor en de coach/dyslexieondersteuner informeren elkaar over en weer hoe het met de leerling gaat. Begeleiding door vakdocenten www.hetbouwens.nl 5
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 De vakdocenten voerende begeleiding als vermeld op de dyslexiepas van de leerling uit. Zij worden hierbij ondersteund door de coach en kunnen daar terecht met hun vragen. Handelingsplan Uitgangspunt: iedere leerling heeft aan het begin van het schooljaar een handelingsplan/plan van aanpak. Dit handelingsplan/plan van aanpak bestaat uit: - de dyslexiepas - een ondersteuningsplan vanuit de dyslexiebegeleiding In dit plan staan vermeld: doel, uitvoering, controle. Het plan richt zich altijd op het bevorderen van de zelfredzaamheid van de leerling. Het plan is opgenomen in het leerlingvolgsysteem van de school. 2.3 Leerlingen met lees- en spellingsproblemen in de brugklas Alle leerlingen worden in de brugklas digitaal gescreend op dyslexie. Vervolgens kan een aanvullend onderzoek plaatsvinden. Dit kan aan de hand van criteria uit het protocol dyslexie, maar ook de starttoetsen voor de referentiekaders kunnen hiervoor worden gebruikt. Leerlingen die uitvallen op de screeningstoetsen, krijgen een extra onderzoek, gericht op mogelijke dyslexie en ondersteuning. Bij dit extra onderzoek wordt uitgegaan van het protocol dyslexie (zie hiervoor de bijlagen jaarplanning uitvoering dyslexie vmbo en havo/vwo). Het Bouwens is verantwoordelijk voor het onderkennende gedeelte van de diagnostiek en levert informatie aan. Het is aan de ouders om zorg te dragen voor een dyslexieverklaring. Het Bouwens adviseert de ouders over de mogelijkheden. 2.4 Leerlingen met dyslexie in de hogere leerjaren Dyslexiepas Jaarlijks wordt de leerling minimaal x opgeroepen voor een gesprek met de dyslexiecoach en wordt de dyslexiepas waar nodig bijgesteld. Maatregelen, faciliteiten Het Bouwens biedt, passend bij de behoeften van de leerling, de volgende maatregelen/faciliteiten aan: - op dyslexie gerichte begeleiding en Remedial Teaching - standaard vergroot lettertype Ariel 2, regelafstand,5 - digitale, auditieve ondersteuning - extra tijd Begeleiding door mentor De mentor is de spil van de begeleiding. De vakdocenten worden door de mentor op de hoogte gebracht van de dyslectische leerlingen in de klas. Er is contact tussen de ondersteuner, coach en mentor over de voortgang van de dyslectische leerling. De mentor en de ondersteuner informeren elkaar over en weer hoe het met de leerling gaat. Begeleiding door vakdocenten De vakdocenten voeren de begeleiding als vermeld op de dyslexiepas van de leerling uit en worden hierbij ondersteund door de coach en kunnen daar terecht met hun vragen. 2.5 Leerlingen met lees- en spellingsproblemen in de hogere leerjaren www.hetbouwens.nl 6
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Als in de onderwijsloopbaan van de leerling in de hogere leerjaren problemen voor komen, die duiden op onderliggende dyslexie, dan wordt de leerling aangemeld voor nader onderzoek bij de dyslexiecoach. Deze voert verder onderkennend onderzoek uit. De school is verantwoordelijk voor het onderkennende gedeelte van de diagnostiek en levert informatie aan. Het is aan de ouders om zorg te dragen voor een dyslexieverklaring. Het Bouwens adviseert de ouders over de mogelijkheden. 3 Contacten met ouders Het Bouwens betrekt de ouders bij de begeleiding van de leerlingen. Het is de verantwoordelijkheid van de ouders om het Bouwens te informeren over een aanwezige dyslexieverklaring en te bewaken of de gemaakte begeleidingsafspraken worden nagekomen. Naast het reguliere contact met de mentor, zijn er de volgende contactmogelijkheden voor ouders van dyslectische leerlingen: - ouderavond voor ouders van dyslectische leerlingen - individuele gesprekken van ouders met de ondersteuner of dyslexiecoach - ouder-contactavonden 4 Facilitering 4. Examen en examenfaciliteiten Het Bouwens biedt bij het examen de faciliteiten die zijn vastgelegd in het examenbesluit (artikel 55: afwijking wijze van examineren). Dit artikel geeft de sectordirecteur de vrijheid de examencondities aan te passen aan een kandidaat met belemmerende persoonskenmerken. 4.2 Vrijstellingen en ontheffingen Het Bouwens biedt onderwijs op maat. Dat wil zeggen dat door de docentenvergadering, mentor etc. geadviseerd kan worden dat het voor een leerling beter is om een alternatief programma aan te bieden van een tweede moderne vreemde taal. Bij de totstandkoming van dit advies wordt de zorgcoördinator betrokken. Belangrijk: de ontheffing dient in het handelingsplan van de leerling opgenomen te worden en de sectordirecteur dient formeel akkoord te geven. Er worden geen eisen gesteld aan de invulling van het alternatieve programma. In de WVO (Wet op het Voortgezet Onderwijs) zijn mogelijkheden tot vrijstellingen opgenomen. In de begeleiding van de leerling is het in het belang van de leerling om op maat te werken en deze mogelijkheden toe te passen. De genomen maatregelen worden omschreven in het handelingsplan van de leerling. 5 Overdracht van VO naar vervolgonderwijs Het protocol dyslexie VO gaat uit van de zelfverantwoordelijkheid van de leerling en leren omgaan met de handicap. Bij de overgang van VO naar vervolgonderwijs is het dan ook op de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de leerling zelf om bij het vervolgonderwijs aan te geven wat zijn handicap is en welke ondersteuningsbehoeften er zijn. De leerling levert zelf de dyslexieverklaring en www.hetbouwens.nl 7
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 eventueel zijn dyslexiepas in bij het vervolgonderwijs. Het vervolgonderwijs kan verdere informatie opvragen bij de VO-school. 6 Het onderwijs in het voortgezet onderwijs, kennis en vaardigheden van de vakdocenten Goed onderwijs vormt de basis voor de begeleiding van de leerling in de klas. Veel herhaling, visualisatie, digitaal beschikbare aantekeningen, planningen, werken met lesmodellen en goed klassenmanagement komen ten goede aan iedere leerling en aan de dyslectische leerling in het bijzonder. Aandacht in school voor: hoe geef ik les? vormt de basis voor goed onderwijs. Teamoverleg, collegiale consultaties, intervisie dragen hier aan bij. Verder is van belang dat in secties besproken wordt hoe binnen het vak rekening gehouden wordt met de leerling met lees- en spellingsproblematiek. Hierbij kan de dyslexiespecialist van de school worden betrokken. Bij leerlingbesprekingen is het nadrukkelijk aan de orde stellen van de problematiek van de leerling van belang. Leerlingen kunnen zelf goed aangeven hoe ze het best geholpen kunnen worden. Leerlingen, mentoren en dyslexiespecialisten binnen school kunnen dit met de docenten bespreken. 7 Realisatie dyslexie-ondersteuning binnen het havo/vwo en het vmbo In bijlage 2 is de jaarplanning van de dyslexiebegeleiding schoolbreed weergegeven. www.hetbouwens.nl 8
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Bijlage Lijst verklaring afkortingen DOD LVS PO digitaal overdrachtsdossier leerlingvolgsysteem primair onderwijs SWV VO/SVO samenwerkingsverband voortgezet onderwijs/voortgezet speciaal onderwijs VO WVO voortgezet onderwijs wet op het voortgezet onderwijs www.hetbouwens.nl 9
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 Bijlage 2 Proces dyslexiescreening en begeleiding onderbouw schoolbreed Wanneer? Wat? Wie? Periode Inventarisatie dyslectische leerlingen en docentenlijst opstellen. Dyslexiecoördinator 2 Gebruikers aanmaken (Magister autorisatie). Leerlingadministratie 3 Dossiercontrole op aanwezigheid verklaringen. Dyslexiecoördinator 4 Intake gesprekken met leerlingen (informatieverstrekking, Dyslexiecoördinator bijzonderheden lijst, opstellen dyslexiepas, bestelling Dedicon enz.) 5 Faciliteiten op basis van verklaring. Dyslexiecoördinator 6 Steunles dyslexie voor leerlingen van de vmbo-brugklassen die al een dyslexie- verklaring hebben. Wekelijks tot de herfstvakantie en daarna om de week. Steunles voor havo/vwo-brugklassen starten in periode 2. Docent dyslexieondersteuning 7 Voorbereiding/organisatie screening brugklasleerlingen. Dyslexiecoördinator Docent dyslexieondersteuning, Roostermaker 8 Bestelling Dedicon inventariseren, plaatsen, uitdelen. Dyslexiecoördinator Boekenfondsmedewerker 9 Instructie docenten Nederlands m.b.t. screening. Dyslexiecoördinator 0 2 3 4 5 6 7 8 9 Informeren mentoren m.b.t. screening brugklassen. Begeleiden in reguliere lessen, met name Ne. Afname screening brugklas leerlingen (ook leerlingen met verklaring) met behulp van Muiswerk (pilot in 203-204). Analyse testresultaten (2% van de leerlingen wordt als potentiële dyslectisch geïdentificeerd). Archivering testresultaten. Mentoren en docenten Nederlands ontvangen rapportage van potentiële dyslectische leerlingen. Brief versturen naar ouders van leerlingen die in aanmerking komen voor een dyslexieverklaring. Informatie moment voor ouders van deze leerlingen. Rapport toevoegen aan Magister LVS bij alle leerlingen. Algemeen inloopuur voor tweede klassen. Oudergesprekken op aanvraag en afhandelen actiepunten gedurende gehele periode. Organiseren aparte dyslexieklas proefwerkweek (info docenten, roosters leerlingen enz.) Instroomcoördinator Dyslexiecoördinator Docenten Docenten Nederlands Beroepskeuze-adviseur Instroomcoördinator Beroepskeuze-adviseur Dyslexiecoördinator Administratie. Dyslexiecoördinator Dyslexiecoördinator Dyslexiecoördinator Roostermaker Periode 2 Begeleiding in reguliere lessen, met name Ne. Docenten Nederlands 2 Steunles dyslexie vmbo-brugklassen (om de week). Nieuwe leerlingen sluiten aan zodra verklaringen bekend zijn. Start steunles voor havo/vwo-brugklassen. Docent dyslexieondersteuning 3 Verzamelen aanvullende gegevens. Beroepskeuze-adviseur www.hetbouwens.nl 0
Kenmerk O+B/204/Tg/Wh/00 4 Vervolg diagnose extern. Extern bureau 5 Oudergesprekken op aanvraag en afhandelen actiepunten Dyslexiecoördinator gedurende gehele periode. 6 Organiseren aparte dyslexieklas proefwerkweek. Dyslexiecoördinator Roostermaker Periode 3 Begeleiding in reguliere lessen, met name Ne. Docenten 2 Steunles dyslexie vmbo-brugklas (om de week); havo/vwobrugklas wekelijks. Docent dyslexieondersteuning 3 Faciliteiten op basis van verklaring (nieuwe leerlingen). Dyslexiecoördinator 4 Oudergesprekken op aanvraag en afhandelen actiepunten Dyslexiecoördinator gedurende gehele periode. 5 Organiseren aparte dyslexieklas proefwerkweek. Dyslexiecoördinator Roostermaker 6 Overdracht dyslectische leerlingen. Dyslexiecoördinator 3- en 4-vmbo Start leerjaar 3- vmbo Inventarisatie van de behoeften van de dyslexieleerlingen. 2 Regelen van de dyslexiepassen 3. Oefenen Daisy-examen met de leerlingen en ondersteunende software uitreiken www.hetbouwens.nl