OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S SEPTEMBER 2014 SEPTEMBER 2014 1/63

OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S SEPTEMBER 2014 SEPTEMBER 2014 1/63

INHOUDSOPGAVE I. EXECUTIVE SUMMARY 3 I.1 VERGELIJKING PRIJZEN IN BELGIË 3 I.2 VERGELIJKING MET HET BUITENLAND 4 II. VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIË 6 II.1 Algemeen 6 II.2 Vaststellingen september 2014 13 II.2.1 Elektriciteit 13 II.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 13 II.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 19 II.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand 21 II.2.1.4 6-maandelijks overzicht van de elektriciteitsprijzen voor consumenten 22 II.2.2 Aardgas 27 II.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh, exclusief BTW 27 II.2.2.2 KMO, 100.000 kwh, exclusief BTW 32 II.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand 34 II.2.2.4 6-maandelijks overzicht van de aardgasprijzen voor consumenten 35 II.3 Grafisch overzicht september 2014 40 III. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND53 III.1 Algemeen 53 III.2 Vaststellingen september 2014 55 III.2.1 Elektriciteit 55 III.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, enkelvoudige meter 55 III.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, enkelvoudige meter 56 III.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste reden van vastgestelde verschillen 58 III.2.2 Aardgas 59 III.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh 59 III.2.2.2 KMO, 100.000 kwh 60 III.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste redenen van vastgestelde verschillen 62 SEPTEMBER 2014 2/63

I. EXECUTIVE SUMMARY I.1 VERGELIJKING PRIJZEN IN BELGIË In het kader van haar permanente monitoringopdrachten en meer bepaald de vangnetregulering update de CREG maandelijks haar gegevensbank. Ze stelt hierbij een overzicht voor van de prijzen voor de energiecomponent elektriciteit en aardgas voor residentiële verbruikers en KMO s in de drie regio s van het land en dit op basis van de gepubliceerde tarieffiches door de leveranciers bij het begin van de maand. In het kader van het Charter berekent de CREG eveneens de c /kwh prijs van de zuivere energiecomponent op basis van de modaliteiten van bijlage B van voormeld Charter. In september 2014, stelt de CREG voor residentiële verbruikers het volgende vast: - 6 leveranciers zijn actief in Brussel, 10 in Wallonië en 13 in Vlaanderen; - Elektriciteit : 38 producten in Vlaanderen, 35 in Wallonië en 15 in Brussel; Aardgas : 30 producten in Vlaanderen, 28 in Wallonië en 12 in Brussel; - Bij elektriciteit ligt het abonnement voor een enkelvoudige meter met 3.500 kwh jaarverbruik tussen 0 en 70,25 in Vlaanderen, tussen 0 en 75,47 in Wallonië en tussen 22,60 en 55 in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (september 2014) liggen tussen 4,27 c /kwh en 8,27 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 4,51 c /kwh en 8,27 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van bijlage B van het Charter liggen tussen 5,00 c /kwh en 8,27 c /kwh, dezelfde plafondwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. - Bij aardgas ligt de jaarlijkse bijdrage of het abonnement tussen 0 en 70,25 in Vlaanderen, tussen 0 en 82,64 in Wallonië en tussen 15 en 52,25 in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (september 2014) liggen tussen 2,27 c /kwh en 3,44 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,31 c /kwh en 3,47 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van bijlage B van het Charter liggen tussen 2,81 c /kwh en 3,44 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,85 c /kwh en 3,47 c /kwh in Brussel. - Het aanbod bij elektriciteit bestaat voor 30 tot 40% uit variabele producten, bij aardgas is dit het geval voor de helft van het aanbod. SEPTEMBER 2014 3/63

De actieve variabele producten blijven ongewijzigd ten opzichte van vorige maand. Bij de actieve vaste producten stellen we lichte stijgende evoluties vast. Enkele vaste producten blijven op hetzelfde niveau van de vorige maand. ELEKTRICITEIT ENECO wijzigt de bijdragen groene stroom en WKK (zie in dit kader de toelichting over deze bijdragen onder punt II.1). ESSENT heeft sinds augustus een nieuw variabel online product op de elektriciteitsmarkt voor residentiële verbruikers en KMO s: Elektriciteit Variabel Groen C@RE. AARDGAS ESSENT heeft sinds augustus een nieuw variabel online product op de aardgasmarkt voor residentiële verbruikers en KMO s: Aardgas Variabel C@RE. ENECO biedt voor de zesde 1 keer dit jaar een nieuwe versie aan van het aardgasproduct ENECO VARIABELE GASPRIJS : Residentiële verbruikers: KMO s: Vorige versie: TTF103 + 7,24 Vorige versie: TTF103 + 8,43 Nieuwe versie: TTF103 + 7,55 Nieuwe versie: TTF103 + 8,45 I.2 VERGELIJKING MET HET BUITENLAND De CREG vergelijkt de prijzen van de tarieffiches in België met de noteringen van de referentieparameters op de beurzen van elektriciteit en aardgas. Tevens vergelijkt de CREG de gehanteerde prijzen in België met de prijzen, gehanteerd in Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk aan de hand van een representatieve selectie van producten. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo objectief en transparant mogelijk te laten verlopen wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil bijvoorbeeld zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie inbegrepen in de leveranciersprijs en de kosten voor openbare dienstverplichtingen vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders werden uitgezuiverd en integraal werden toegewezen aan de heffingen. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste prijs op de eerste plaats staat. 1 Vorige versies met dezelfde naam van vermeld variabel product (= slapende versies) verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Bijgevolg kan noch de evolutie noch het besparingspotentieel van deze contracten ingeschat worden. De slapende versies worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG. SEPTEMBER 2014 4/63

In september 2014 toont de prijsvergelijking van de all-in prijzen aan dat België voor elektriciteit de 4de plaats inneemt (residentieel niveau) en de 2de plaats (professioneel niveau) en voor aardgas de 5de plaats (zowel residentieel als professioneel). Op het niveau van de zuivere energiecomponent staat België voor elektriciteit op de 4de plaats (zowel residentieel als professioneel) en voor aardgas op de 5de plaats (zowel residentieel als professioneel). Wanneer we de prijzen vergelijken van september 2014 met deze van september 2013 stelt de CREG vast dat de gemiddelde prijzen van de component energie op jaarbasis voor residentiële verbruikers in België zijn gedaald met 2,02 (0,83%) bij elektriciteit en met 127,46 (15,46%) bij aardgas. SEPTEMBER 2014 5/63

II. II.1 VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIË Algemeen De CREG stuurt op maandelijkse basis aan alle leveranciers per email het verzoek om tegen de vijfde van de maand of de eerstvolgende werkdag alle tarieffiches voor residentiële klanten en KMO s te bezorgen: Art.20bis, 1, van de Elektriciteitswet en Art.15/10bis, 1, van de Gaswet voorzien binnen het kader van de zogeheten vangnetregulering de opmaak en het beheer van een gegevensbank door de CREG. Aangezien de CREG de wettelijke verplichting heeft om de gegevensbank up to date te houden, verzoekt de CREG u om de tarieffiches voor de maand september 2014 (alle gepubliceerde versies, evenals fiches voor slapende producten: producten die niet langer worden aangeboden maar nog wel actief zijn) over te maken. Gelieve ook afzonderlijk te vermelden: eventuele wijzigingen in het productaanbod ten opzichte van vorige maand; tarieffiches of prijsformules in het kader van gerealiseerde groepsaankopen. Gelieve de op te leveren informatie aan de CREG over te maken tegen uiterlijk vrijdag 5 september 2014 via volgend e-mailadres: vangnet@creg.be.. De weergegeven prijzen: zijn exclusief BTW houden geen rekening met kortingen (bijv.: domiciliëring) houden geen rekening met gratis kwh (elektriciteit - Vlaanderen) en gelden voor volgende typeklanten: Elektriciteit: o residentieel, 3.500 kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter o KMO, 50.000 kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter Aardgas: o residentieel, 23.260 kwh jaarverbruik o KMO, 100.000 kwh jaarverbruik De gegevens in voorliggende nota zijn bijgewerkt tot en met de derde werkdag na voormelde aanmeldingsdatum voor de leveranciers. Nieuwe producten of wijzigingen na deze datum worden opgenomen in de volgende versie van de nota. Geldigheid vaste prijzen: prijs bij ondertekening of bij aanvang levering? De prijzen op de tarieffiches van producten met een vaste energiecomponent zijn geldig voor contracten die tijdens de desbetreffende maand ondertekend worden, ook al start de levering niet de maand zelf. Aangezien de consument bij verandering van leverancier een SEPTEMBER 2014 6/63

opzegperiode van vier weken moet respecteren, komt het in realiteit vaak voor dat de levering van een contract dat ondertekend werd in de maand m pas aanvangt in de maand m+1. De vaste producten van ECS vormen hierop de enige uitzondering. Nieuwe klanten van ECS die een vast product onderschrijven, krijgen niet het tarief dat van toepassing is op het moment van ondertekening (maand m) maar wel het tarief dat geldig is bij de start van levering, in realiteit meestal de maand m+1. Dat is de reden waarom ECS voor de vaste producten de tarieffiches voor de maanden m, m+1 en m+2 2 publiceert. Bestaande klanten van ECS die naar een vast product overstappen, gaan wel onmiddellijk over op het tarief dat geldig is op het moment van ondertekening (maand m). Bijdrage groene stroom en WKK, een woordje uitleg Leveranciers rekenen voor hun elektriciteitsproducten via de component energie een kwhafhankelijke bijdrage groene stroom (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) en WKK (enkel in Vlaanderen) aan. Artikel 20quater van de Elektriciteitswet zegt hierover onder andere het volgende: 1. Voor huishoudelijke eindafnemers en K.M.O s kan de leverancier ten hoogste de werkelijke kost van de gewestelijke verplichtingen inzake groenestroomcertificaten of warmtekrachtcertificaten doorrekenen aan de eindafnemer en hij houdt daarbij enkel rekening met de marktprijs van de certificaten en met een forfaitaire transactiekost. Het doel van voormeld artikel is een einde te stellen aan een vaak voorkomend misbruik, namelijk de doorrekening aan de consument van de boeteprijs 3. Het artikel kan echter niet in werking treden zolang er door de bevoegde overheid per Koninklijk Besluit geen forfaitaire transactiekost is vastgelegd. In afwezigheid van voormeld Koninklijk Besluit rekenen de leveranciers momenteel eigen inschattingen door, inschattingen die regelmatig worden aangepast maar dus niet (kunnen) voldoen aan artikel 20quater van de Elektriciteitswet. Het niet langer apart vermelden van beide bijdragen op de tarieffiche, maar het opnemen van deze kost 4 in de prijs(formule) van de energiecomponent zou correcter en eenvoudiger zijn, niet in het minst in hoofde van de verbruiker. Alle leveranciers hebben immers kosten 2 Een nieuwe klant kan bewust kiezen om de levering pas de tweede maand na de ondertekening te laten starten of bij ondertekening van een contract de laatste dagen van de maand bestaat de mogelijkheid dat de levering in realiteit pas kan starten in de maand m+2. 3 Boete die leverancier moet betalen wanneer hij niet over voldoende certificaten beschikt. Zo wordt verkeerdelijk voorgesteld dat de leverancier in gebreke is voor de certificaten-verplichting. 4 En er zou dus geen vermelding van verplichte bijdrage zijn, zoals ze vaak verkeerdelijk door de consument wordt aanzien. SEPTEMBER 2014 7/63

die voortvloeien uit verplichtingen inzake groene stroom en WKK. Het beheer van deze kosten komt de leverancier toe in een concurrentiële markt. Producten met variabel energiecomponent 4 keer per jaar indexeerbaar Vanaf januari 2013 mogen variabele producten slechts vier keer per jaar (1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober) geïndexeerd worden. De waarden van de indexatieparameters op de tarieffiches van de leveranciers, zoals gepubliceerd begin april 2014, gelden bijgevolg gedurende de maanden april, mei en juni 2014. Hierna een voorbeeld van een kwartaalindex en de betekenis van de notatie. TTF 103 is een kwartaalindex. De TTF-waarde die geldt voor een kwartaal (3 (maanden) in de naam TTF 103) is gebaseerd op de TTF-noteringen tijdens de maand voorafgaand aan het kwartaal (eerste 1 in de naam TTF 103). De nul staat voor het aantal maanden decalage tussen de maand met de in rekening genomen noteringen en het kwartaal waarvoor de TTFwaarde van toepassing is. Voor de TTF 103-waarde in het kwartaal Q1 van het jaar Y worden de noteringen tijdens de maand voorafgaand aan Q1 (of december van het jaar Y-1) in rekening genomen. Simulatie jaarfactuur op basis van tarieffiche Het resultaat van een simulatie op basis van de tarieffiche maakt van het variabel product een vast product door de indexwaarde voor het hele jaar constant te houden en te vermenigvuldigen met het verbruik, wat indruist tegen het basisprincipe van een variabel product (verschillende indexwaarden gedurende de looptijd van het contract) en bijgevolg eigenlijk niet correct is. Om de consument beter in staat te stellen om het besparingspotentieel in te schatten, dienen de resultaten van een simulatie robuuster te zijn, zeker wat betreft producten met een variabele energiecomponent. Voor een betere inschatting van het besparingspotentieel Zoals hierboven vermeld, geeft een simulatie op basis van een tarieffiche in het geval van producten met een variabele energiecomponent geen correct resultaat, wat het inschatten van het besparingspotentieel voor de consument zo goed als onmogelijk maakt. Voor producten met een vaste energiecomponent stelt zich dit probleem niet aangezien de energieprijs de hele duurtijd van het contract ongewijzigd blijft. Het Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsites voor elektriciteit en gas voor residentiele gebruikers en kmo s (hierna: het Charter) en bijlage B van het Charter: Globaal akkoord tussen alle regulatoren, de energieleveranciers en de SEPTEMBER 2014 8/63

consumentenorganisaties over een gestandaardiseerde en uniforme wijze van prijsberekening en vergelijking van de geraamde jaarlijkse kostprijs voor elektriciteit en gas opgenomen in een prijssimulator (hierna: het Globaal akkoord), beiden opgesteld door de CREG in overleg met de verschillende stakeholders, leggen de methodiek vast waardoor prijssimulaties een betere indicatie geven van het besparingspotentieel voor de consument. Werkwijze: Simulatie op basis van jaarverbruik 5 in kwh Gebruik van beschikbare 6 beursnoteringen 7 voor energieprijzen voor de volgende vier kwartalen (Forward prijzen) om de kwartaalindexen (Q1 tem Q4) te bepalen (tabel 1) Opgegeven jaarverbruik met behulp van SLP-weging 8 verdelen over de vier kwartalen (tabel 2 en figuur 1) Per kwartaal de prijsformule met kwartaalindex toepassen op het bijhorende verbruik (tabel 2 en figuur 1) Onderstaande tabellen geven een cijfervoorbeeld bij deze werkwijze voor een variabel gasproduct met indexatieparameter TTF 103, prijsformule = TTF 103 + 5,75. Voor de eenvoud werden geen abonnementskosten opgenomen in de formule wegens niet relevant om de werkwijze te verduidelijken. 5 het laatst gekende jaarverbruik (vermeld op afrekeningsfactuur) of met behulp van een standaardprofiel (zie bijlage A van voormeld Charter) 6 Bij het ontbreken van definitieve waarden/quoteringen: berekening op basis van het gemiddelde van de beurswaarden tijdens de 5 laatste quoteringsdagen van de maand voorafgaand aan het kwartaal waarvoor de simulatie berekend wordt. 7 Specifieke situatie voor leveranciers die indexeren op basis van spot markten (bijv.: Belpex). Aangezien er niet steeds een corresponderende prijs vooraf voorhanden is, wordt een correctiefactor toegepast op de forward quoteringen (bijv.: ENDEX Power BE) (zie bijlage B van voormeld Charter). 8 SLP-profielen of type-verbruiksprofielen worden gebruikt voor de verrekening van de afname van verbruikers die niet uitgerust zijn met een tele-gelezen meter. De profielen houden rekening met de belangrijkste variabelen die het energieverbruik beïnvloeden: enerzijds de jaarkalender, die rekening houdt met het tijdstip van zonsopgang en -ondergang, werk- en weekenddagen, feest- en brugdagen, en met schoolvakanties en specifieke verlofdagen, en anderzijds rekening met klimatologische invloeden (http://www.synergrid.be/index.cfm?pageid=16896). SEPTEMBER 2014 9/63

Tabel 1: Bepaling waarde indexatieparameter volgens Globaal akkoord Globaal akkoord: bepaling waarde indexatieparameter TTF 103 voor Q1 2014 Beschikbare beursnoteringen (http://data.theice.com) voor energieprijzen voor de volgende vier kwartalen (Forward prijzen) om de kwartaalindexen (Q1 tem Q4) te bepalen Q1 2014 Notering ( /MWh): Q2 2014 Q3 2014 Q4 2014 2/12/2013 28,5520 5 laatste quoterings-dagen voorafgaand aan Q1: Notering ( /MWh): Notering ( /MWh): Notering ( /MWh): 3/12/2013 29,2400 23/12/2013 26,7250 26,4820 27,6740 4/12/2013 28,8090 24/12/2013 26,7500 26,5380 27,6460 5/12/2013 28,5490 27/12/2013 26,7330 26,5340 27,7970 6/12/2013 28,2780 30/12/2013 26,5060 26,3440 27,7000 9/12/2013 28,0040 31/12/2013 26,5250 26,3070 27,5690 10/12/2013 27,9020 Gemiddelde: 26,6478 26,4410 27,6772 11/12/2013 27,8280 12/12/2013 27,6460 Kwartaal Gem. Noteringen per kwartaal SLP% per kwartaal 13/12/2013 27,7550 Q1 28,0617 45,65% 12,8102 16/12/2013 27,8600 Q2 26,6478 12,17% 3,2430 17/12/2013 27,8490 Q3 26,4410 5,86% 1,5494 18/12/2013 27,9270 Q4 27,6772 36,32% 10,0524 19/12/2013 27,9080 20/12/2013 27,9800 23/12/2013 27,8670 TTF103 Q1 2014: (Globaal akkoord) 27,6550 24/12/2013 27,9310 27/12/2013 27,8460 30/12/2013 27,4420 TTF103 Q1 2014: (= waarde op Tarieffiche) 28,0617 SEPTEMBER 2014 10/63

Tabel 2: cijfervoorbeeld berekening energiecomponent volgens tarieffiche versus gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen Simulatie: 2/01/2014 Aardgasverbruik (kwh/jaar): 30.000 Prijsformule: TTF 103 + 5,75 I. OP BASIS VAN GLOBAAL AKKOORD (GEWOGEN GEMIDDELDE VOLGENDE VIER KWARTALEN): Volgende vier kwartalen: Jaarverbruik (kwh) Kwartaal-SLP SLP-gewogen verbruik per kwartaal (kwh) TTF 103 ( /MWh) TTF 103 + 5,75 ( /MWh) TTF 103 + 5,75 ( ) c /kwh Q1 2014 45,65% 13.695 28,0617 33,8117 463,05 1,5435 Q2 2014 12,17% 3.651 26,6478 32,3978 118,28 0,3943 30.000 x = Q3 2014 5,86% 1.758 26,4410 32,1910 56,59 0,1886 Q4 2014 36,32% 10.896 27,6772 33,4272 364,22 1,2141 of SLP-weging TTF 103 waarden: (zie ook tabel 3) 27,6550 33,4050 1.002,15 3,3405 II. OP BASIS VAN TARIEFFICHE JANUARI 2014: Verbruik TTF 103 TTF 103 + 5,75 TTF 103 + 5,75 (kwh) ( /MWh) ( /MWh) ( ) c /kwh 30.000 28,0617 33,8117 1014,35 3,3812 Het verschil in het cijfervoorbeeld tussen tarieffiche (3,3812 c /kwh) en SLP gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen (3,3405 c /kwh) is te verklaren door het feit dat de berekening aan de hand van de tarieffiche januari 2014 een momentopname is en enkel rekening houdt met de TTF 103-waarde voor het eerste kwartaal (Q1 = duurdere wintermaanden) en geen rekening houdt met de overige kwartalen Q2 tem Q4 2014 die elk een ander prijsniveau kennen. Het is inherent aan een product met een variabele energiecomponent dat de prijs kan variëren in de loop van de verbruiksperiode (bij de typeklanten in dit document op jaarbasis vermits het gaat om jaargemeten klanten) en niet kan vastgepind worden op een moment. Het resultaat dat gebruik maakt van het gewogen gemiddelde voor de volgende vier kwartalen komt hieraan tegemoet en geeft bijgevolg een realistischer prijsniveau. Hierdoor zal de verbruiker een juister beeld krijgen van het eventuele besparingspotentieel. Bijkomend voordeel is een betere vergelijkbaarheid zowel tussen variabele producten onderling als met producten die een vaste energiecomponent hebben. SEPTEMBER 2014 11/63

33,8117 /MWh 32,3978 /MWh 32,1910 /MWh 33,4272 /MWh Figuur 1: Simulatie op basis van SLP gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen versus simulatie aan de hand van tarieffiche Simulatiedatum: 2/01/2014 Gasverbruik (kwh): 30.000 Prijsformule ( /MWh): TTF 103 + 5,75 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2014 Simulatie op basis van gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen: 13.695kWh x 0,0338117 /kwh = 463,05 3.651kWh x 0,0323978 /kwh = 118,28 1.758kWh x 0,0321910 /kwh = 56,59 10.896kWh x 0,0334272 /kwh = 364,22 = c /kwh 3,3405 Simulatie op basis van tarieffiche januari 2014: 30.000kWh x ((TTF 103 Q1 2014 + 5,75)/1000) /kwh = 30.000kWh x (0,0280617 + 0 00575) /kwh = 30.000kWh x 0,0338117 /kwh = 1.014,35 = 3,3812 ### Eenheidsprijs per kwartaal 13.695 kwh + 10.896 kwh = 30.000 kwh 45,65% + 12,17% + 5,86% + 36,32% = 100% 3.651 kwh + 1.758 kwh + TIJDSAS > > Datum 02-12-2013 03-12-2013 04-12-2013 05-12-2013 VERBRUIK 06-12-2013 JAARVERBRUIK Kwartaal-SLP (%) : AARDGAS = 30.000kWh Verdeling jaarverbruik via SLP (kwh) : 09-12-2013 10-12-2013 11-12-2013 12-12-2013 13-12-2013 16-12-2013 17-12-2013 18-12-2013 19-12-2013 20-12-2013 23-12-2013 24-12-2013 27-12-2013 30-12-2013 02/01/2014 Q1 2014 (01-02-03/'14) Q2 2014 (01-02-03/'14) Q3 2014 (07-08-09/'14) Q4 2014 (10-11-12/'14) 01/01/2015 TTF ( /MWh) 28,552 29,240 28,809 28,549 28,278 28,004 27,902 27,828 27,646 27,755 27,860 27,849 27,927 27,908 27,980 27,867 27,931 27,846 27,442 OP 28,0617 26,6478 26,4410 27,6772 TTF 103 Q1 2014 = 28,0617 (= gemiddelde noteringen TTF maand voorafgaand aan Q1 = december 2013) 5 laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q2'14: 26,725 26,750 26,733 26,506 26,525 SIMULATIE + 5,75 = 33,8117 /MWh + 5,75 = 32,3978 /MWh + 5,75 = 32,1910 /MWh + 5,75 = 33,4272 /MWh TTF 103 Q2 2014 = 26,6478 5 laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q3'14: 26,482 26,538 26,534 26,344 26,307 TTF 103 Q3 2014 = 26,4410 5 laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q4'14: 27,674 27,646 27,797 27,700 27,569 TTF 103 Q4 2014 = 27,6772 SEPTEMBER 2014 12/63

Slapende producten of producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden, zijn niet opgenomen in dit overzicht. De leveranciers publiceren voor deze producten geen tarieffiches op hun website. Productnamen in dit document gevolgd door (1) betreffen producten met een vaste energiecomponent terwijl productnamen die gevolgd worden door (2) producten betreffen met een variabele energiecomponent. Volgende leveranciers worden niet weerhouden in het overzicht: ECOPOWER, ENERGIE2030, WASEWIND, omdat de tarieffiches geen eenduidig onderscheid mogelijk maken van de energiecomponent. II.2 Vaststellingen september 2014 II.2.1 Elektriciteit II.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Figuur 2 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor residentiële gebruikers en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) 9 tijdens de maand september 2014, dat 80,53 /MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen van elektriciteit in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 2 ook de waarde van de kwartaalindex Endex 303 voor het derde kwartaal 2014 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2014). De waarde van Endex 303 voor het derde kwartaal 2014 bedraagt 38,20 /MWh. Figuur 3 geeft de evolutie weer van de gemiddelde elektriciteitsprijs in België ten opzichte van buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij 9 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 2 en 3 worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid worden bekeken. SEPTEMBER 2014 13/63

de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen op basis van de tarieffiches van september 2014 van de energiecomponent elektriciteit voor de verschillende producten zijn exclusief de bijdragen voor groene stroom en WKK om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de Endex 303 notering mogelijk te maken. SEPTEMBER 2014 14/63

Figuur 2: Prijsniveau energiecomponent elektriciteit t.o.v. Endex 303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) SEPTEMBER 2014 15/63

Figuur 3: Evolutie gemiddelde elektriciteitsprijs België ten opzichte van buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) SEPTEMBER 2014 16/63

Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (d), tarieffiches september 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + bijdrage groene stroom en WKK + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 09/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT GROEN VOORAF (2) 07'14 0,00 1,71 5,98 4,27 5,17 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 04'13 23,58 1,64 6,88 4,56 5,00 3. ESSENT VR GR C@RE (2) 08'14 33,02 1,71 6,96 4,31 5,21 4. ENI FLEX (2) 07'14 33,06 1,71 7,08 4,43 5,32 5. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,74 1,64 7,23 4,51 5,61 6. MEGA ELEK 1-3JR VL (2) 07'14 33,02 1,65 7,25 4,66 5,11 7. ELEGANT VL GROENE STROOM (2) 04'12 33,06 1,79 7,36 4,63 5,53 8. EBEM GROEN ENDEX (2) 03'13 49,59 1,56 7,69 4,71 5,64 9. ENECO SOLAR PARTICULIER (1) 28,30 1,57 7,78 5,40 5,40 10. ECS FIXONLINE 1JR (1) 22,60 1,69 7,85 5,51 5,51 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ESSENT VAST GROEN 3JR (1) 9,93 7,27 7,27 WALLONIË 09/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT GROEN VOORAF (2) 07'14 0,00 2,02 6,30 4,27 5,17 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 04'13 23,58 1,62 6,85 4,56 5,00 3. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,74 1,62 7,21 4,51 5,61 4. MEGA ELEK 1-3JR WA (2) 04'14 33,02 1,65 7,25 4,66 5,11 5. ESSENT VR GR C@RE (2) 08'14 33,02 2,02 7,28 4,31 5,21 6. ENI FLEX (2) 07'14 33,06 1,96 7,34 4,43 5,32 7. ENECO SOLAR PARTICULIER (1) 28,30 1,51 7,72 5,40 5,40 8. ECS FIXONLINE 1JR (1) 22,60 1,73 7,89 5,51 5,51 9. LUMINUS CLICK (1) 20,00 1,65 7,93 5,71 5,71 10. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (1) 37,74 1,62 8,24 5,55 5,55 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ESSENT VAST GROEN 1JR (1) 10,24 7,27 7,27 SEPTEMBER 2014 17/63

BRUSSEL 09/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. OCTA+ WEB 1-3JR BXL (2) 04'13 23,58 0,34 5,58 4,56 5,00 2. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR BXL (2) 04'13 37,74 0,34 5,93 4,51 5,61 3. MEGA ELEK 3JR (2) 04'14 33,02 0,34 5,94 4,66 5,11 4. ECS FIXONLINE 3JR (1) 22,60 0,32 6,48 5,51 5,51 5. OCTA+ ENERGYBOX 3JR BXL (1) 37,74 0,34 6,97 5,55 5,55 6. MEGA ELEK 3JR BXL (1) 33,02 0,34 7,06 5,77 5,77 7. MEGA ELEK 5JR BXL (1) 33,02 0,34 7,07 5,78 5,78 8. BELPOWER GROEN 3JR BXL (1) 41,32 0,32 7,13 5,63 5,63 9. LUMINUS OPTIMAL 3JR (2) 01'13 50,00 0,32 7,31 5,56 5,77 10. ECS EASY VAST 3JR (1) 39,95 0,32 7,65 6,19 6,19 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ECS ACTIVEGREEN VAST 3JR (1) 9,41 8,27 8,27 De CREG stelt vast dat er voor de residentiële verbruiker een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. Het abonnement ligt voor een enkelvoudige meter met 3.500 kwh jaarverbruik tussen: 0 en 70,25 in Vlaanderen 0 en 75,47 in Wallonië 22,60 en 55 in Brussel De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (september 2014) liggen tussen 4,27 c /kwh en 8,27 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 4,51 c /kwh en 8,27 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 5,00 c /kwh en 8,27 c /kwh, dezelfde plafondwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. De boodschap blijft dan ook dat de consument op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de residentiële verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. SEPTEMBER 2014 18/63

II.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (d), tarieffiches september 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + bijdrage groene stroom en WKK + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 09/2014 Typeklant: 50000 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT VAR GROEN C@RE (2) 33,06 1,71 6,25 4,48 5,42 2. ENI FLEX (2) 40,00 1,71 6,27 4,48 5,37 3. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 1,64 6,30 4,59 5,70 4. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 1,64 6,33 4,64 5,09 5. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 1,65 6,37 4,66 5,11 6. EBEM GROEN ENDEX (2) 49,59 1,65 6,46 4,71 5,64 7. ELEGANT VL GROENE STROOM (2) 33,06 1,79 6,48 4,63 5,53 8. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 1,69 6,59 4,76 5,17 9. EBEM VAST 1.0 (1) 49,59 1,65 6,86 5,11 5,11 10. ESSENT VAR GROEN (2) 33,06 1,71 7,12 5,35 6,29 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ECS ACTIVEGREEN PRO 2JR (1) 8,75 8,67 8,67 WALLONIË 09/2014 Typeklant: 50000 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 1,62 6,28 4,59 5,70 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 1,62 6,31 4,64 5,09 3. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 1,65 6,38 4,66 5,11 4. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 1,62 6,52 4,76 5,17 5. ENI FLEX (2) 40,00 1,96 6,52 4,48 5,37 6. ESSENT VAR GROEN C@RE (2) 33,06 2,02 6,57 4,48 5,42 7. POWEO VAST 100% GROEN 1JR (1) 75,47 1,50 6,71 5,06 5,06 8. LUMINUS BENEFIT PRO (2) 47,50 1,65 7,33 5,58 5,80 9. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (1) 37,74 1,62 7,33 5,64 5,64 10. ELEXYS 100% GREEN 3JR (1) 70,00 1,62 7,36 5,60 5,60 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ESSENT VAST GROEN 1JR (1) 8,96 6,87 6,87 SEPTEMBER 2014 19/63

BRUSSEL 09/2014 Typeklant: 50000 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT VAR GROEN C@RE (2) 33,06 0,34 4,88 4,48 5,42 2. ENI FLEX (2) 40,00 0,38 4,94 4,48 5,37 3. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 0,34 5,00 4,59 5,70 4. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 0,34 5,03 4,64 5,09 5. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 0,34 5,06 4,66 5,11 6. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 0,34 5,24 4,76 5,17 7. ESSENT VAR GROEN (2) 33,06 0,34 5,75 5,35 6,29 8. ENI BASIC 1JR (1) 40,00 0,38 5,87 5,41 5,41 9. ENI RELAX 1JR (1) 120,00 0,38 5,89 5,27 5,27 10. LUMINUS BENEFIT PRO (2) 47,50 0,32 6,00 5,58 5,80 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ECS ACTIVEGREEN PRO 2JR (1) 8,75 8,67 8,67 De CREG stelt vast dat er voor KMO s een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. De jaarlijkse bijdrage of het abonnement ligt tussen 14,81 en 120. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (september 2014) liggen tussen 4,48 c /kwh en 8,67 c /kwh. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 5,09 c /kwh en 8,67 c /kwh in Vlaanderen en Brussel en tussen 5,06 c /kwh en 8,67 c /kwh in Wallonië, dezelfde maximumwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. De boodschap blijft dan ook dat de professionele verbruiker op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de KMO s de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. SEPTEMBER 2014 20/63

II.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand De actieve variabele producten blijven ongewijzigd ten opzichte van vorige maand. Bij de actieve vaste producten stellen we lichte evoluties vast, zowel in stijgende als in dalende lijn. Enkele vaste producten blijven op hetzelfde niveau van de vorige maand. ENECO ENECO wijzigt de bijdragen groene stroom en WKK (zie in dit kader de toelichting over deze bijdragen onder punt II.1). ESSENT ESSENT heeft sinds augustus een nieuw product op de elektriciteitsmarkt: Elektriciteit Variabel Groen C@RE. Het product heeft volgende kenmerken: Variabel (geïndexeerd) online product Residentiële klanten in Vlaanderen en Wallonië KMO s in Vlaanderen, Wallonië en Brussel Energiecomponent voor consumenten: o Enkelvoudig dagtarief: Endex(20d,0,3) + 4,81 o Energieprijs dagtarief: Endex(20d,0,3) + 8,31 o Energieprijs nachttarief: Endex(20d,0,3) + 1,92 o Energieprijs exclusief nachttarief: Endex(20d,0,3) + 1,92 Energiecomponent voor KMO s: o Enkelvoudig dagtarief: Endex(20d,0,3) + 7 o Energieprijs dagtarief: Endex(20d,0,3) + 10,46 o Energieprijs nachttarief: Endex(20d,0,3) + 1,23 o Energieprijs exclusief nachttarief: Endex(20d,0,3) + 1,23 Indexeringsparameter: Endex(20d,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures. o 20d staat voor de eerste handelsdag na de 19e kalenderdag van de maand 10 o 0 betekent dat voormelde handelsdag valt in de maand voorafgaand aan het kwartaal waarvoor de waarde van toepassing is 10 o 3 geeft weer dat het gaat om een kwartaalparameter Voor de volledigheid geeft onderstaande tabel een overzicht van de verschillende indexeringsparameters en hun waarde voor het derde kwartaal van 2014. In dit kader 10 Voor Q3 14 (juli t.e.m. september 2014) valt deze handelsdag op vrijdag 20 juni 2014, met als notering 37,78 /MWh. SEPTEMBER 2014 21/63

verwijzen we naar de beslissingen die het directiecomité van de CREG op 24 juli 2014 heeft genomen. Deze beslissingen zijn consulteerbaar op de website van de CREG 11. Tabel 4: Indexeringsparameters voor variabele producten (Q3 2014) KLEINHANDELSMARKT Indexeringsparameters voor variabele producten Tarieffiches Residentieel Endex 103 Endex 121212 Endex 12012 Endex 303 CWE 121212 CWE 12012 CWE 303 Endex (15d1,0,3) Belpex Endex 213 Endex (20d1,0,3) Leverancier EBEM EDF Luminus EDF Luminus EDF Luminus Electrabel Electrabel Electrabel ELEGANT ELEXYS ENI ESSENT Beschrijving indexeringsparameters Endex103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering Endex121212 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y Endex12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y Endex303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q CWE121212 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y CWE12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y CWE303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q Endex(15d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 14de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering, S11 maandgeprofileerd (S11 = SLP Elektriciteit- Niet huishoudelijk met Aansluitingsvermogen <56kVA) Endex213 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures voor de eerste twee maanden die het kwartaal van levering voorafgaan Endex(20d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 19de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat jul-sept 2014 Q3 /MWh 37,892 50,638 43,567 38,191 50,610 43,391 35,676 38,280 39,270 38,339 37,780 Belpex MEGA Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 39,150 Belpex OCTA+ Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 39,150 Endex (0dpe,0,3) OCTA+ Endex(0dpe,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures op de laatste handelsdag van het contract voor het kwartaal van levering 36,840 Tarieffiches KMO Afnameprofielen tot 50MWh => idem Tarieffiches residentieel II.2.1.4 6-maandelijks overzicht van de elektriciteitsprijzen voor consumenten Voorliggende nota bespreekt de prijzen voor de huidige maand. Dit geeft een beeld van de prijs van een product op één bepaald moment en zijn positie ten opzichte van de andere actieve producten op de energiemarkt. Het gaat om een momentopname die echter van maand tot maand kan verschillen. De consument heeft met andere woorden niet de garantie dat een voordelig product in een bepaalde maand dat een aantal maanden later nog steeds is. Hij kan dit ook niet via 11 http://www.creg.be/nl/evolprix.html SEPTEMBER 2014 22/63

prijssimulatoren te weten komen aangezien deze geen prijzen uit het verleden weergeven, enkel prijzen die gelden voor de komende periode. Hier komt nog bij dat leveranciers soms hun productaanbod aanpassen en bepaalde producten van de markt halen. Deze producten worden vanaf dat moment slapende producten. Slapende producten worden niet meer aangeboden aan nieuwe klanten maar de nog lopende contracten blijven wel bestaan. Er zijn dan niet langer tarieffiches beschikbaar en het slapend product verschijnt ook niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Verschillende vormen van slapende producten 1. Producten met een vaste energiecomponent kunnen in principe maandelijks van prijs veranderen. Het product behoudt wel van maand tot maand dezelfde naam maar de prijs wijzigt. De prijs voor een bepaalde maand blijft wel constant voor de hele looptijd van het contract en wordt slechts bij verlenging aangepast aan de op dat moment geldende voorwaarden. Alle productversies van vorige maanden zijn de eerste vorm van slapende producten en verschijnen niet in de resultaten van de prijssimulatoren. De grafieken in het maandelijks prijzenoverzicht 12 van de CREG geven voor deze producten de prijs voor de jongste zes maanden weer. De consument moet dus enkel weten wanneer zijn of haar contract van start ging om het prijsniveau van het product te kennen. 2. Aangepaste producten Producten met een variabele energiecomponent worden vier keer per jaar geïndexeerd. De prijs op de tarieffiche is het resultaat van de indexeringsformule op dat moment. Aangezien er vier indexeringen (aanpassing van de indexeringsparameter) per jaar zijn, zal de prijs van het product de evolutie volgen van de indexeringsformule gedurende de looptijd van het product. Bestaande variabele producten waarvan de leverancier de indexeringsformule aanpast 13 (geen loutere indexering zoals hierboven omschreven maar een wijziging van een vaste term, coëfficiënt of indexeringsparameter) onder dezelfde productnaam, worden slapend in het geval dat de wijziging enkel voor nieuwe klanten van toepassing is. De oude versie van het product is de tweede vorm van slapende producten waarvoor het resultaat van de indexeringsformule niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren verschijnt. Aangepaste producten worden in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de oranje kleur weergegeven en krijgen bovenop de naam ook de periode vermeld wanneer ze actief werden aangeboden (bijv.: ESSENT VAR GROEN (2) 11'13-03'14 wat overeen komt met het product Variabel Groen van Essent, (2) staat voor een variabel 12 Energieprijzen voor de consument van elektriciteit en aardgas per leverancier en per product - overzicht jongste 6 maanden met vergelijking tov duurste/goedkoopste product op de Belgische energiemarkten (http://www.creg.be/nl/compprix.html) 13 Ebem, Electrabel, EDF-Luminus, Elegant, Elexys en Mega wijzigen nooit of zeer zelden de indexeringsformule van hun bestaande variabele producten. SEPTEMBER 2014 23/63

product, deze versie werd actief aangeboden van november 2013 tot en met maart 2014). Het is voor de consument van belang te weten wanneer het contract werd onderschreven om de versie van het product te kennen. 3. Gestopte producten Variabele of vaste producten die volledig 14 (productnaam met bijhorende prijs en/of indexeringsformule) van de markt worden gehaald, vormen de derde vorm van slapende producten. Lopende contracten blijven wel verder bestaan maar verschijnen niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Deze vorm van slapende producten vormen voor de consument het belangrijkste probleem omdat hij op geen enkele manier kan inschatten waar zijn nog lopend contract zich situeert op de markt. Gestopte producten worden in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de grijze kleur weergegeven. Om de consument de mogelijkheid te geven zich op langere termijn een beeld te kunnen vormen van de evolutie van zowel de actieve als van de derde vorm van slapende producten, publiceert de CREG maandelijks per regio voormeld prijzenoverzicht. Bij wijze van voorbeeld geeft onderstaande grafieken een overzicht van de producten van EDF- Luminus in Wallonië en Essent in Vlaanderen. De actieve producten werden blauw gearceerd, de gestopte producten grijs en de aangepaste producten oranje. Per maand wordt ook het niveau van het duurste actieve product (rode aanduiding) en het goedkoopste actieve product (groene aanduiding) op de volledige desbetreffende energiemarkt weergegeven. 14 Actief+ van EDF-Luminus en de verschillende Select-producten van Electrabel kunnen we hier als voorbeelden citeren SEPTEMBER 2014 24/63

SEPTEMBER 2014 25/63

SEPTEMBER 2014 26/63

II.2.2 Aardgas II.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh, exclusief BTW Figuur 4 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor residentiële gebruikers en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) 15 tijdens de maand september 2014, dat 35,41 /MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen voor aardgas in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 4 ook de waarde van de kwartaalindex TTF 303 voor het derde kwartaal 2014 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2014). De waarde van TTF 303 voor het derde kwartaal 2014 bedraagt 19,75 /MWh. Figuur 5 geeft de evolutie weer van de gemiddelde aardgasprijs in België ten opzichte van buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen, op basis van de tarieffiches van september 2014 van de energiecomponent aardgas voor de verschillende producten, zijn exclusief transmissie (1,5 /MWh) om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de TTF 303 notering mogelijk te maken. 15 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 4 en 5 worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid worden bekeken. SEPTEMBER 2014 27/63

Figuur 4: Prijsniveau energiecomponent aardgas tov TTF 303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) SEPTEMBER 2014 28/63

Figuur 5: Evolutie gemiddelde aardgasprijs België ten opzichte van buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) SEPTEMBER 2014 29/63

Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (c), tarieffiches september 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 09/2014 Typeklant: 23260 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 03'14 24,79 2,38 2,27 2,81 2. ESSENT VAR GROEN VOORAF (2) 04'14 0,00 2,40 2,40 2,93 3. ANTARGAZ GAS VARIABEL 1JR (2) 10'13 29,75 2,43 2,30 2,83 4. MEGA AARDGAS 1-3JR VL (2) 07'14 37,19 2,47 2,31 2,85 5. ESSENT VR C@RE 1JR (2) 08'14 33,06 2,49 2,35 2,88 6. ENI FLEX (2) 05'14 0,00 2,56 2,56 3,10 7. WATZ GAS VAR 1JR (2) 09'13 16,12 2,57 2,50 3,04 8. EBEM AARDGAS 12 (2) 01'12 33,06 2,60 2,46 3,00 9. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 10. ENECO VARIABEL 1JR (2) 09'14 24,79 2,67 2,57 3,10 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ENI RELAX 3JR (1) 3,67 3,37 3,37 WALLONIË 09/2014 Typeklant: 23260 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 03'14 24,79 2,38 2,27 2,81 2. ESSENT VAR GROEN VOORAF (2) 04'14 0,00 2,40 2,40 2,93 3. ANTARGAZ GAS VARIABEL 1JR (2) 10'13 29,75 2,43 2,30 2,83 4. MEGA AARDGAS 1-3JR WA (2) 04'14 37,19 2,47 2,31 2,85 5. ESSENT VR C@RE 1JR (2) 08'14 33,06 2,49 2,35 2,88 6. ENI FLEX (2) 05'14 0,00 2,56 2,56 3,10 7. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 8. ENECO VARIABEL 1JR (2) 09'14 24,79 2,67 2,57 3,10 9. LAMPIRIS WA (2) 01'13 28,93 2,73 2,60 3,14 10. ESSENT VAR 3JR (2) 04'14 33,06 2,89 2,75 3,28 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ENI RELAX 3JR (1) 3,67 3,37 3,37 SEPTEMBER 2014 30/63

BRUSSEL 09/2014 Typeklant: 23260 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 3JR (2) 03'14 24,79 2,43 2,32 2,86 2. MEGA AARDGAS 3JR (2) 04'14 37,19 2,47 2,31 2,85 3. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 4. LAMPIRIS BXL (2) 01'13 28,93 2,73 2,60 3,14 5. ECS EASY GEÏN 3JR (2) 05'13 35,00 2,91 2,76 3,30 6. ECS GREEN GEÏN 3JR (2) 05'13 35,00 2,91 2,76 3,30 7. ECS FIXONLINE 3JR (1) 15,00 3,05 2,99 2,99 8. LUMINUS OPTIMAL 3JR (2) 01'13 33,06 3,16 3,02 3,43 9. ECS GREEN VAST 3JR (1) 22,50 3,38 3,28 3,28 10. ECS EASY VAST 3JR (1) 22,50 3,38 3,28 3,28 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) LUMINUS ECOFIX 3JR (1) 3,61 3,47 3,47 De CREG stelt vast dat er voor de residentiële verbruiker een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. De jaarlijkse bijdrage of het abonnement ligt tussen: 0 en 70,25 in Vlaanderen 0 en 82,64 in Wallonië 15 en 52,25 in Brussel De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (september 2014) liggen tussen 2,27 c /kwh en 3,44 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,31 c /kwh en 3,47 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 2,81 c /kwh en 3,44 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,85 c /kwh en 3,47 c /kwh in Brussel. De boodschap blijft dan ook dat de consument op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de SEPTEMBER 2014 31/63

residentiële verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. II.2.2.2 KMO, 100.000 kwh, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (c), tarieffiches september 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 09/2014 Typeklant: 100000 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 24,79 2,29 2,27 2,81 2. ANTARGAZ GAS VAR 1JR (2) 50,00 2,35 2,30 2,83 3. MEGA GAS VAR 1-3JR (2) 37,19 2,35 2,31 2,85 4. ESSENT VAR C@RE 1JR (2) 33,06 2,40 2,37 2,91 5. ENI FLEX (2) 0,00 2,44 2,44 2,98 6. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,19 2,49 2,45 2,99 7. EBEM VAR (2) 33,00 2,49 2,46 3,00 8. WATZ. GAS VAR 1JR (2) 16,12 2,52 2,50 3,04 9. ELEXYS FLEX 1JR (2) 65,00 2,62 2,55 2,80 10. LAMPIRIS VL (2) 70,25 2,67 2,60 3,14 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 2JR (1) 3,56 3,53 3,53 WALLONIË 09/2014 Typeklant: 100000 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 24,79 2,29 2,27 2,81 2. ANTARGAZ GAS VAR 1JR (2) 50,00 2,35 2,30 2,83 3. MEGA GAS VAR 1-3JR (2) 37,19 2,35 2,31 2,85 4. ESSENT VAR C@RE 1JR (2) 33,06 2,40 2,37 2,91 5. ENI FLEX (2) 0,00 2,44 2,44 2,98 6. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,19 2,49 2,45 2,99 7. ELEXYS FLEX 1JR (2) 65,00 2,62 2,55 2,80 8. LAMPIRIS WA (2) 70,25 2,67 2,60 3,14 9. ESSENT VAR 1JR (2) 33,06 2,68 2,65 3,19 10. ESSENT VAR 3JR (2) 33,06 2,68 2,65 3,19 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 2JR (1) 3,56 3,53 3,53 SEPTEMBER 2014 32/63