Samenwerking tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de culturele sector Concrete voorstellen BKO/RAB 20-12-2015 Op 27 augustus 2015 nodigde Rudi Vervoort, minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, een twintigtal Brusselse culturele spelers uit voor een lunchvergadering. Verscheidene leden van zijn kabinet woonden de vergadering bij. De gewestelijke verantwoordelijken uitten de wens om een sterkere samenwerking met de culturele sector uit te bouwen en de sector meer te ondersteunen. Er werd nog geen akkoord bereikt over de projecten die prioritair uitgevoerd dienen te worden. Wel was het Gewest bereid om, in overleg met de sector, een lijst met prioritaire projecten op te stellen. Omdat het kabinet graag voorstellen in die zin wilde ontvangen, stelden het BKO en het RAB voor om een nota op te stellen. Ter afsluiting van de ontmoeting onderscheidde Yves Goldstein, kabinetschef van Rudi Vervoort, twee soorten voorstellen: Voorstellen waardoor de culturele dimensie en de expertise van de culturele spelers een plaats krijgen in de gewestbevoegdheden; Voorstellen en denksporen die niet onmiddellijk onder de bevoegdheid van het Gewest vallen maar waar het Gewest een rol kan spelen als facilitator of partner (in samenwerking met andere beleidsniveaus). Het BKO en het RAB hebben een niet-exhaustieve lijst met voorstellen opgesteld. Veel ideeën moeten nog gedetailleerd uitgewerkt worden. Het BKO en het RAB pleiten voor een gemeenschappelijk denkkader over een aantal zaken, in samenwerking met personen die expertise hebben ontwikkeld over de thema's die in de voorstellen aan bod komen (culturele spelers en vertegenwoordigers van de sectoren in kwestie). Dat alles zal ertoe leiden dat er in het Gewest een overlegdynamiek op gang komt, die aan de Brusselse uitdagingen en noden tegemoetkomt. A. EEN PLAATS VOOR CULTUUR IN DE GEWESTBEVOEGDHEDEN Het Gewest moet de culturele dimensie een plaats geven in de organen en beleidsinstrumenten die met zijn bevoegdheden verbonden zijn. Aangezien het Gewest hier een beslissingsmacht heeft en de voorstellen dus haalbaar zouden moeten zijn, zijn ze voor het BKO en het RAB prioritair. Over het algemeen is de culturele sector niet goed vertegenwoordigd in de gewestelijke adviesorganen. Op het vlak van de gewestelijke beleidsinstrumenten wordt zelden met de sector rekening gehouden. Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste is de culturele sector zo divers en veelomvattend, dat zijn vertegenwoordiging eerder problematisch is. Ten tweede is cultuur in se een gemeenschapsbevoegdheid, waardoor de gewestelijke instanties de culturele spelers en de werking van de sector niet voldoende kennen.
Nochtans hebben veel gewestbevoegdheden een directe of indirecte impact op de werking van de sector. Bovendien zou de culturele sector sommige gewestelijke beleidsinitiatieven mee kunnen ondersteunen. Hieronder zetten we enkele mogelijke denksporen uiteen, ter versterking van de samenwerking tussen Gewest en culturele sector. Zoals reeds vermeld, is deze lijst niet volledig en veel voorstellen zullen bijkomend denkwerk en overleg vergen met experts en verantwoordelijken op het terrein. 1. Toerisme Sinds de zesde staatshervorming is toerisme een gewestbevoegdheid geworden. In het kader van de oprichting van het nieuwe Brusselse Agentschap voor Toerisme wordt de culturele sector (vertegenwoordigd door onder meer de Brusselse Museumraad, het BKO en het RAB) vertegenwoordigd in het strategisch comité van visit.brussels. In de nabije toekomst kan er op gewestelijk niveau dus een brug geslagen worden tussen cultuur en toerisme. Het overleg komt stilaan op gang en zou snel tot concrete projecten moeten leiden. De aanzet is in elk geval gegeven. Het BKO en het RAB zullen kunnen wegen op de strategische beslissingen van visit.brussels. Ze zullen erop toezien dat de ontwikkeling van cultuurtoerisme en de organisatie van evenementen uitgaat van de rijkdom en de troeven van de Brusselse culturele sector. 2. Uitstraling van Brussel Vanuit deze gewestelijke bevoegdheid steunt het Brussels Gewest al vele jaren culturele projecten die bijdragen tot de uitstraling van onze hoofdstad. Zo ontvangen vele culturele spelers een gewestsubsidie die een welkome aanvulling betekent van hun jaarlijks budget. Desondanks zou het goed zijn om een helder en transparant subsidiekader uit te tekenen. 3. Mobiliteit Mobiliteit is even belangrijk voor wie in de sector werkt, als voor het publiek. Sommige culturele spelers gaan zeer ver in hun reflectie over het stimuleren van een mentaliteitswijziging op het vlak van mobiliteit. Die personen en organisaties zouden moeten worden betrokken bij de totstandkoming van het gewestelijke mobiliteitsplan. Gezamenlijk overleg over de EventPass (financiering, werking, uitbreiding van het systeem naar nieuwe spelers ) Bijdrage van de culturele sector tot de globale reflectie, op gewestniveau, over mobiliteit (signalisatie, nieuwe verkeersassen ). 4. Werkgelegenheid De problemen op het vlak van de werkgelegenheid houden ongetwijfeld verband met de diversiteit van de sector (disciplines, subsectoren ) en de versnippering van de culturele bevoegdheden. Er bestaan veel vertegenwoordigende organen op federaal en gemeenschapsniveau (werkgeversfederaties, Guichet des Arts, Kunstenloket, Overleg
Kunstenorganisaties ) maar sommige maatregelen vallen onder de bevoegdheid van het gewest en op dat niveau is de vertegenwoordiging nog niet uitgebouwd. Deelname van de culturele sector aan het denkwerk over de hervorming van het gesco-statuut en over de elementen van de arbeidsreglementering die onder de bevoegdheid van het gewest vallen (bv. vermindering van sociale bijdragen voor bepaalde doelgroepen) Centralisering van de informatie over werkgerelateerde problemen, ten behoeve van artiesten, zelfstandigen en werknemers uit de sector (in samenwerking met impulse.brussels en de gemeenschappen) Uitbouw van een structurele samenwerking met Actiris 5. Ruimtelijke ordening Ook al is het Gewest vaak geen eigenaar van de culturele infrastructuur op zijn grondgebied, toch speelt het een essentiële rol op het vlak van renovatie en nieuwbouwprojecten. Ook inzake stadsvernieuwing en de inrichting van de openbare ruimte is het Gewest bevoegd. Project Monitoring van culturele voorzieningen (ATO/visit.brussels): beleidsinstrument voor het gewest + adviesinstrument voor de culturele spelers die informatie wensen over culturele voorzieningen Bundeling van verscheidene culturele netwerken en organisaties in eenzelfde gebouw Oprichting van culturele bedrijvencentra met een lage huur (gemeenschappelijke ateliers en repetitieruimten), in overleg met de gemeenschappen Uitbouw van een beleid ter stimulering van tijdelijke of culturele bezetting door citydev.be en Atrium De culturele expertise structureel opnemen bij de ontwikkeling van grote stadsprojecten (bv. Tour & Taxis, Reyers ) Raadpleging van de culturele sector bij de totstandkoming van regelgeving over de openbare ruimte (bv. Geluidsnormen van versterkte muziek) Voortzetting van het denkwerk van onder meer Olivier Bastin (voormalig bouwmeester) over de plaats van kunst en cultuur in de openbare ruimte 6. Sociale cohesie Cultuur heeft een belangrijke impact op het maatschappelijk bewustzijn en de sociale cohesie. Meer dan ooit moeten de culturele spelers ondersteund worden in hun socioculturele projecten, zodat iedere burger zijn of haar culturele rechten kan doen gelden. Steun aan de bestaande culturele netwerken (Article 27, Lasso, BKO/RAB, Concertation des Centres culturels bruxellois, Cultuurcentrum Brussel, Brusselse Museumraad) met als eventueel doel de oprichting van een gewestelijk platform voor culturele bemiddeling, waar knowhow en ervaringen uitgewisseld worden Steun aan socioculturele initiatieven, lokale projecten in de wijken en projecten ter bevordering van de dialoog tussen culturen
7. Leefmilieu Niet alleen over mobiliteit maar ook over ecologische transitie verrichten een aantal Brusselse spelers verregaand denkwerk. De gewestelijke overheid zou aandacht moeten hebben voor hun vernieuwende en creatieve aanpak, en hen daarin erkennen en ondersteunen. Uitbouw van een netwerk voor overleg/ondersteuning van de culturele spelers, voor projecten op het vlak van duurzaamheid (op basis van het Greentrack model en de bestaande netwerken BKO/RAB) Structurele samenwerking met Leefmilieu Brussel Vestiging van een opslagplaats/materiaaldepot (in overleg met de gemeenschappen) Ondersteuning van de culturele spelers (en spelers uit andere sectoren) die vrijplaatsen creëren voor experiment en informele expertise, zonder enige resultaatsverbintenis of vooraf bepaalde voorwaarden... 8. Coördinatie van het veiligheidsbeleid Dat de terreurdreiging in november 2015 niveau 4 bereikte, was voor onze hoofdstad een ongekende, kritische situatie. Doordat hun werking zo sterk op het publiek gericht is, stonden de culturele instellingen bijzonder weerloos. Aangezien de gemeenten heel verschillende (en soms tegenstrijdige) instructies gaven, wisten de instellingen niet welke maatregelen ze dienden te nemen om de veiligheid van hun bezoekers te garanderen. Vandaag is duidelijk geworden dat Brussel, net als vele andere steden, met een aanhoudende terreurdreiging zal moeten leven. Het Gewest zou daarom op twee vlakken maatregelen moeten treffen: Coördinatie van de preventie- en veiligheidsorganen, zodat er op coherente wijze gecommuniceerd wordt met de culturele spelers op het hele gewestelijke grondgebied Ondersteuning van de culturele instellingen die veiligheidsmaatregelen treffen 9. Biculturele projecten van gewestelijk belang Voor deze bevoegdheid, die conform de zesde staatshervorming aan het Gewest wordt toevertrouwd, zijn er nog geen middelen overgeheveld. Daardoor wordt ze nog niet effectief door het Gewest uitgeoefend. De gewestelijke overheid zou de culturele sector en een aantal experts moeten ontmoeten om dat beleid inhoud te geven. Dankzij een beurs van de VUB ('Civil Society Fellowship' project), laten de coördinatrices van het BKO en het RAB die denkoefening in mei-juni 2016 van start gaan. Ze worden daarin door Franstalige en Nederlandstalige onderzoekers bijgestaan.
B. ANDERE VOORSTELLEN Een tweede reeks voorstellen valt niet onder de bevoegdheid van het Gewest. Toch kan het Gewest een actieve rol spelen in de totstandkoming van deze projecten, door een denkkader of samenwerkingsverband op te zetten of te faciliteren. 1. Communicatie Het BKO en het RAB zijn ervan overtuigd dat er in de eerste plaats een gezamenlijk denkkader moet komen over de promotie van het culturele aanbod. De verdwijning van het tijdschrift Agenda is een goede aanleiding om na te denken over de te halen doelstellingen. Brussel moet over een coherent geheel van informatiekanalen beschikken voor de promotie van haar culturele aanbod: tijdschrift, website, apps. De betrokken kabinetten lijken het moeilijk te hebben om die reflectie vandaag te voeren. Daarom vragen het BKO en het RAB aan de beleidsverantwoordelijken om het overleg binnen de sector en de raadpleging van experts aan hen toe te vertrouwen, en daartoe de nodige middelen vrij te maken. Een dergelijke opdracht zou moeten leiden tot de formulering van aanbevelingen en concrete voorstellen. Vervolgens zou het Gewest de betrokken beleidsniveaus moeten samenbrengen (eerst de Gemeenschappen en de Gemeenschapscommissies, en daarna eventueel de stad Brussel en de gemeenten) om de voorstellen te bespreken. 2. Agentschap voor Culturele Ontwikkeling Het Gewest zou samen met de culturele sector kunnen nadenken over de haalbaarheid en de voordelen van een Agentschap voor Culturele Ontwikkeling. Het Gewest zou het initiatief kunnen nemen om een dergelijk agentschap op te richten, waarin alle beleidsniveaus zouden zetelen die bevoegd zijn voor culturele materies op het grondgebied van het Brussels Gewest. Dankzij het agentschap zou het overleg tussen de verschillende beleidsinstanties gemakkelijker verlopen en zou er een dialoog tot stand komen die zou leiden tot beslissingen over een aantal belangrijke projecten. Via dat overleg zou er een coherent Brussels cultuurbeleid tot stand kunnen komen. Uiteraard zijn het BKO en het RAB bereid om dat overleg inhoudelijk te voeden, op basis van de voorstellen van het Gewest. 3. Brussel, Culturele Hoofdstad van Europa 2030 Sommige beleidsverantwoordelijken zouden willen dat Brussel zich kandidaat stelt als Culturele Hoofdstad van Europa 2030. Belangrijk is dat dit echter geen jaar van vuurwerk en spektakel wordt. Het gaat erom de toekomst van de Brusselse cultuur uit te tekenen voor de komende veertien jaar, op basis van overleg tussen de culturele sector en de beleidsverantwoordelijken. Het BKO en het RAB pleiten ervoor dat alle culturele netwerken bij de voorbereiding van het kandidatuurdossier betrokken worden. 4. Zomer van Brussel Jan Goossens lanceerde dit voorstel begin 2014. Zijn vertrek (als directeur van de KVS, eind juni 2016) mag niet leiden tot het schrappen van dit ambitieuze project. Er zou een
verantwoordelijke aangesteld moeten worden om duidelijkheid te scheppen over de exacte doelstellingen, de haalbaarheid en de financiering van de Zomer van Brussel.