Energiezuinig (ver)bouwen en wonen
Welke stappen moet ik ondernemen bij het (ver)bouwen? Hoe beperk ik mijn energieverbruik? Wat is alternatieve energie? Welke premies kan ik aanvragen en waar kan ik terecht? In deze folder wordt stap voor stap uitgelegd wat belangrijk is om energie te besparen en waar je moet op letten. Stap 1 - Let bij nieuwbouw en verbouwing op de oriëntatie en compactheid KIES DE JUISTE ORIENTATIE Dagelijks valt er een enorme hoeveelheid gratis energie op de aarde. Die energie kunnen we op 2 manieren benutten: We kunnen de warmte vangen om er warm water en/of elektriciteit mee maken (zie ook Alternatieve energiesystemen achteraan deze folder). We kunnen deze energie ook rechtstreeks in het huis binnenlaten via bvb. grote ramen langs de zuidkant. s Winters levert dat ons gratis warmte. Richt de leefruimten naar de zon De oriëntatie van een woning en de planopbouw gaan hand in hand. Bouw zoals je leeft: s morgens opstaan met de zon in de badkamer en keuken: oosten overdag de zon in de leefkamer binnenlaten: zuiden s avonds mag de zon de zetel in: westen Benut de zonnewarmte in de winter maar hou ze buiten in de zomer Grote ramen langs de zuidkant laten de zonnewarmte in de winter volop binnenstromen en geven zo al heel wat gratis energie. Maar, als dezelfde zon in de zomer in de kamer schijnt, krijgen we het veel te warm. De zon buiten houden is dan de boodschap. Zonnewering zoals luifels of rolluiken zijn dan onontbeerlijk. Koude en warme zones Verdeel de woning ook in koude en warme zones, en geef de warme kamers letterlijk een plaats in de zon. Je kan er heel wat energie mee uitsparen, en je leeft mee met de zon. Onverwarmde ruimten zoals berging, garage, wasplaats en inkom plaats je best aan de noordkant. Ze zorgen voor een extra overgang tussen warmere leefzones en buiten, en verminderen het warmteverlies. Zet de woning uit de wind Dat kan met beplanting, terrasmuren,... De overheersende wind komt uit het westen en het zuidwesten. In de winter kan er ook een ijzige noordoostenwind staan. Aan die zijde kunnen we de koude ruimten en volle muren plaatsen, die vormen dan een goede bescherming. Een goede indeling van de woning en oriëntatie in functie van de zon vragen weinig investeringen, en de opbrengsten zijn groter. (VER)BOUW COMPACT Vlaanderen raakt stilaan volgebouwd. Bouwgrond wordt schaarser (en dus ook duurder) en open ruimte hebben we al bijna niet meer. (Ver)Bouwen vergt natuurlijk altijd ruimte, maar laten we deze ruimte dan ook zo efficiënt mogelijk gebruiken. Dat kunnen we door meer compacte huizen te bouwen. Een compacte woning is niet alleen goedkoper door minder m² buitenoppervlakte maar is bovendien ook energiezuiniger, zoals verder zal blijken.
Heb aandacht voor compactheid Kijk eens naar bijgaande tekening: in geval A hebben we dezelfde oppervlakte als in B, maar in B hebben we wel 2 extra buitenmuren. Door die buitenmuren gaat extra energie verloren. In B zijn we trouwens ook veel minder efficiënt omgegaan met onze ruimte. A Compact (ver)bouwen betekent dus niet klein bouwen, maar wel veel volume in zo weinig mogelijk buitenwand verpakken. Een grillige woning met veel hoekjes en kantjes heeft veel buitenkanten en is dus niet compact. Eenvoudige volumes zijn compacter en goedkoper. Verkies een warme buur boven een verre villa Kiezen voor compact doe je al bij de zoektocht naar een bouwgrond of een koopwoning, niet alleen achteraf. Maak vooraf al een keuze: een (bestaande) rijwoning of een halfopen woning of een compacte lage energiewoning. Een rijwoning doet het beter dan een vrijstaand huis omdat de tussenmuren met de buren bijna geen warmte verliezen. Ze worden dan ook niet bij de verpakking geteld. Een rijwoning met hetzelfde volume als een vrijstaande woning en dezelfde isolatiediktes en luchtdichtheid heeft 30% minder stookkosten dan een vrijstaande woning. Met dank aan de buren. En natuurlijk een appartement met boven- en onderburen erbij, is nog compacter. Zet de zolder en de garage buiten!...tenminste, buiten het geïsoleerd en verwarmd volume. Dat noemt men het beschermd volume. Zorg dan wel voor isolatie tussen de woonruimten en de niet-verwarmde zones zoals zolder, kelder, berging en garage. De binnendeuren daartussen worden dan buitendeuren, dus ook daar moet dan isolatie in. B Je kan er ook voor kiezen om een carport te plaatsen. De wagen droogt er beter in en een carport is goedkoper dan een garage. Compact (ver)bouwen is goedkoper! minder buitenmuren voor dezelfde inhoud; minder ingewikkelde bouwdetails en minder kans op koudebruggen; minder afwerkingen van hoeken en insprongen; minder materiaal nodig; minder werkuren; en het brengt op door een lagere energiefactuur. Voor informatie en advies over (ver)bouwplannen kunt u terecht bij VZW Zonnewindt. (zie punt 5: informatie en advies) Stap 2 - Waarom isoleren en ventileren? ISOLEER Isoleren is veruit de belangrijkste ingreep die je kan treffen om energie te besparen. Investeren in isolatie is veel efficiënter dan investeren in zonne-energie! Zorg dat er zo weinig mogelijk warmte verloren gaat! Gemiddeld verliezen we 26% van onze warmte langs de muren, 26% langs het dak, een 20% langs de ramen en deuren, 15% langs de vloer en 13% via luchtverversing of ventilatieverliezen.
Als je de woning beter isoleert, wordt er niet alleen minder tocht en vocht aangevoerd in huis, ook wanden en vloeren zullen minder koud aanvoelen. Bijgevolg moet je je huis minder verwarmen, wat je een aanzienlijk goedkopere energiefactuur oplevert. Misschien heb je zelfs een kleinere en dus goedkopere verwarmingsketel nodig om hetzelfde volume te verwarmen. Bovendien is het niet alleen prettig voor de portefeuille, maar ook voor het milieu. Je hebt nu eenmaal minder brandstof nodig en dat leidt tot minder CO2-uitstoot! VENTILEER Ventileren is belangrijk voor een gezond binnenklimaat! Zonder een goede ventilatie kan je last hebben van vocht en schimmel. Ventileren is verse lucht aanvoeren ( via slaapkamer, woonkamer,...) en vervuilde lucht (vanuit badkamer, toilet, keuken, die kwalijke stoffen en geuren bevat), afvoeren. Met roosters, of via spleten onder de binnendeuren is de doorstroming van lucht van droge naar vochtige ruimtes mogelijk. Er bestaan 4 verschillende ventilatiesystemen: Systeem A: natuurlijke ventilatie Toevoer: via regelbare roosters in ramen of muren. Afvoer: via regelbare roosters en verticale kanalen tot boven de daknok. Er wordt geen ventilator gebruikt. De lucht stroomt door de woning, afhankelijk van de wind en de temperatuursverschillen tussen de woning en de omgeving. Systeem B: mechanische toevoerventilatie Toevoer: een ventilator stuurt de lucht via kanalen in de leefruimtes. Afvoer: via regelbare roosters en verticale kanalen tot boven de daknok. Dit systeem wordt in woningen nauwelijks toegepast. Systeem C: mechanische afvoerventilatie Toevoer: via regelbare roosters in ramen of muren. Afvoer: een ventilator zuigt de lucht in de natte ruimtes af via kanalen. Systeem D: mechanische afvoer- en toevoerventilatie (balansventilatie) De koude lucht die van buiten naar binnen komt, wordt opgewarmd door de warme lucht die van binnen naar buiten wordt gezogen. Op die manier gaat er slechts een zeer klein percentage warmte verloren. Bij een goede isolatie en luchtdichting kan hiermee een forse besparing op de verwarmingsfactuur worden gerealiseerd. A B C D
Stap 3 - Beperk het verbruik van warmte, elektriciteit en water Hieronder kunt u een aantal tips terugvinden over hoe je het verbruik van warmte, elektriciteit en water kan beperken. VERWARMING Kies voor een zuinige verwarming en maak een correcte berekening van de capaciteit van de installatie. Een te grote installatie verbruikt teveel energie. Een goed onderhoud van de toestellen beperkt het verbruik. Een slecht afgestelde brander verbruikt tot 20 % meer. Ketels op aardgas of stookolie Kies voor een condensatieketel. Deze hebben een rendement van boven de 100%. Warmtepomp (zie bij alternatieve energiesystemen in deze folder) Houtpelletketel Bij deze ketels wordt met houtpellets gestookt. Dit zijn geperste houtkorreltjes die gemaakt worden uit houtafval. Deze houtpellets worden via een automatisch voedingsysteem gedoseerd. TIPS Wist je dat, indien je de temperatuur met 1 C vermindert je 7 à 14% bespaart. Door het plaatsen van een weerkaatsende folie achter de radiators weerkaatst de warmte in de kamer, en wordt deze niet opgenomen door de muur. Door het plaatsen van thermostatische kranen kan je ook al heel wat besparen. Hierbij kan je de temperatuur regelen per kamer. Gebruik de thermostatische kranen juist. Indien men ze te ver open draait blijven ze warmte vragen. Plaats geen thermostatische kranen in de ruimte waar de thermostaat zich bevindt. Isoleer leidingen die door niet-verwarmde lokalen lopen Zorg dat er voldoende plaats is tussen de bovenkant van de radiator en de vensterbank. Droog geen kleren door ze op de radiator te leggen, zo kan de warmte niet in de kamer. Verminder de verwarming een tijdje voor je gaat slapen. De woning koelt immers maar langzaam af. ELEKTRICITEIT Energiezuinige apparaten Voor elektrische apparaten bestaat een energielabel in 7 klassen waarbij A zeer zuinig is en G energieverslindend. Kies daarom steeds voor toestellen van klasse A of nog beter A+ of A++. Energiezuinige verlichting Vervang uw gloeilampen door spaarlampen. Spaarlampen hebben 5 x minder energie nodig en gaan 10 x langer mee. Nog energiezuiniger zijn buislampen (TL lampen). Ook armaturen kunnen helpen om energie te besparen. Kies een type dat het licht weerkaatst. Elektrische verwarming Kies zo weinig mogelijk voor elektrische verwarming. Elektriciteit is namelijk erg duur. Ook voor de warmwaterbereiding kies je best niet voor elektriciteit. TIPS Ga na hoeveel de elektrische apparaten in je huis verbruiken. Schakel lampen en apparaten uit als je ze niet gebruikt. De stand-by lichtjes, opladers ed. blijven verbruiken!
Indien je een stekkerdoos gebruikt met een schakelaar kan je alles in 1 keer aan- en uit schakelen. Voor de vaatwas en de wasmachine kan je ook hotfill - toestellen gebruiken. Hierbij wordt warm water rechtstreeks in de machine gebracht. Dit warm water kan door zonne-energie of een gasboiler opgewarmd worden. De was droog je best of een droogrek, dit is immers gratis! Kies je toch voor een droogkast koop een toestel met verwarming op aardgas. WATER Gebruik zoveel mogelijk regenwater Sluit uw toilet en wasmachine aan op regenwater en gebruik voor het besproeien van de tuin regenwater. Zorg er echter voor dat er nooit contact is tussen regenwater en leidingwater. Kies zuinige toestellen Kies voor een toilet met 2 spoelknoppen of een spoelonderbreker. Kies voor de douche een spaardouchekop. Zo bespaart u niet alleen water, maar ook energie omdat er minder warm water wordt gebruikt. TIPS Laat de waterkraan niet onnodig open als je bvb. je handen wast, je tanden poetst of de afwas doet. Zo bespaar je al snel meer dan 1000 liter per jaar. Ook hier kan een goed onderhoud een besparing opleveren. Herstel lekkende kranen en toiletten. Eén lekkende kraan betekent al snel 2000 liter per jaar. Zorg er voor dat (af)wasmachine steeds vol is voor je ze gebruikt. Neem een douche in plaats van een bad. Stap 4 - Alternatieve energiesystemen Door de goede oriëntatie van de woning kunnen we onze zonnepanelen zodanig plaatsen, dat deze een optimaal rendement halen. Door het feit dat de woning goed geïsoleerd is, gaat de opgewekte energie niet verloren en hebben we dus minder energie nodig. Op deze manier zijn we er in geslaagd om bewust om te springen met energie en sparen we op deze manier niet enkel geld maar ook het milieu! Hieronder krijgt u een overzicht van de belangrijkste systemen van alternatieve energie. ZONNEBOILER Een zonneboiler produceert warm water mbv. zonne-energie. Principe Om het warm water op te warmen, wordt op het dak een zonnecollector gemonteerd. De zonnecollector bevat een vloeistof die door het zonlicht wordt verwarmd. Die vloeistof geeft zijn warmte af aan het leidingwater in de boiler. s Zomers verwarmt deze boiler voldoende water tot op comforttemperatuur. In de winter is overdag soms bijverwarming noodzakelijk. Twee types collectoren Vlakke plaatcollector Dit zijn koperen buizen waar vloeistof door loopt. Vacuümcollector De koperen buizen zitten nog in een Heat-pipe
FOTOVOLTAISCHE ZONNEPANELEN Het licht wordt rechtstreeks omgezet in elektriciteit. Een zonnecel bestaat uit een dun plaatje halfgeleidend materiaal dat alleen goed elektriciteit geleidt als er licht op valt. De energie van het invallende licht brengt een elektrische stroom op gang.,de gelijkspanning van de pv-panelen op het dak wordt omgevormd tot normale wisselspanning die rechtstreeks aan het elektriciteitsnet kan worden geleverd. Dat gebeurt via een omvormer. Wanneer je minder elektriciteit verbruikt dan je pv-panelen leveren, wordt het overschot op het elektriciteitsdistributienet gestuurd.je elektriciteitsmeter zal op dat moment terugdraaien. s Nachts en wanneer de zon onvoldoende elektriciteit levert wordt de nodige energie uit het distributienet gehaald. WARMTEPOMP Dit systeem haalt warmte uit de omgeving (lucht, bodem, (grond)water naar je woning. De onttrokken warmte heeft een te lage temperatuur voor de verwarming van je woning, maar de pomp voert de temperatuur op voor ze de woning binnenkomt. De pomp heeft dus ook zelf energie nodig voor het ontrekken van de warmte waardoor het rendement naar beneden gaat. 3 systemen Warmte uit de aarde De aarde is een zeer goede warmteaccumulator. Er bestaan 2 verschillende manieren om warmte vanuit de aarde te onttrekken. Horizontaal captatienet Bestaat uit kunststofbuizen die in de tuin liggen. Door deze buizen stroomt water van de warmtepomp die gratis wordt opgewarmd door de warmere aarde. Verticale aardsondes Wanneer men slechts over een klein grondoppervlak beschikt, kan men warmte aan de aarde onttrekken via verticale aardsondes. Er worden kunststofbuizen neergelaten waardoor het water van de warmtepomp circuleert en de gratis warmte opneemt. Warmte uit grondwater Bij deze methode wordt grondwater opgepompt en rechtstreeks naar de warmtepomp gestuurd. Het afgekoelde water vloeit daarna weer terug via een retourput. Warmte uit de lucht Lucht is overal en in voldoende mate aanwezig. Bij lage buitentemperaturen is de hoeveelheid warmte die we uit deze lucht kunnen halen echter vrij laag. Daarom is tijdens extra koude periodes een extra verwarmingsbron nodig om de warmtepomp te ondersteunen. Stap 5 - Informatie en advies bij (ver)bouwen Voor advies bij nieuwbouw en verbouwingen werkt de stad Izegem samen met VZW Zonnewindt. Via planadvies of een bezoek ter plaatse wordt uitgelegd wat oriëntatie en compactheid
precies inhoudt bij uw woning en wat je kan doen om je woning (beter) te isoleren, ventileren of verwarmen. Voor meer informatie over VZW Zonnewindt en duurzaam omspringen met energie kan u steeds terecht bij de duurzaamheidsambtenaar Pieter Boucquet: 051 33 73 50
Interessante links www.zonnewindt.be (Duurzaam (ver)bouwen aanbod planadvies) www.vibe.be of www.duurzaambouwen.be www.centrumduurzaambouwen.be www.lne.be/themas/duurzaam-bouwen-en-wonen (site van de vlaamse overheid) www.vreg.be/nl www.bouwenenwonen.be (informatie-site van de vlaamse overheid) www.premiezoeker.be (premies) www.energiesparen.be (vlaamse energieagentschap) www.bondbeterleefmilieu.be/agora/index.php?bn=bbl_lag www.ode.be (organisatie voor duurzame energie Vlaanderen) www.e-ster.be (energieaudits bij particulieren - energiezuinige toestellen en verlichting) Huisvestingsdienst R E G I O I Z E G E M