persdossier tentoonstelling Liefde & Devotie Het Gruuthusehandschrift ontdek de hartstochtelijke middeleeuwen 22/03-23/06/2013 Gruuthusemuseum www.liefdeendevotie.be Gruuthusemuseum, Dijver 17, 8000 Brugge contact: +32 50 44 87 11, musea@brugge.be www.pk-projects.be Onder de HOge BescHerming van H.m. KOningin Beatrix Onder de HOge BescHerming van HH.mm. de KOning en de KOningin
2
Tentoonstelling Liefde & Devotie. Het Gruuthusehandschrift Egidius waer bestu bleven? Heb je aan één woord genoeg om deze zin af te maken? Dan weet je vast ook dat het de beginregel is van het Egidiuslied, een pareltje uit de Middelnederlandse literatuur. De tekst maakt deel uit van een omvangrijk perkamenten manuscript dat gedichten, gebeden en liederen bundelt. Het werd rond 1400 in Brugge geschreven en is nu gekend als het Gruuthusehandschrift. Eeuwenlang was het bijzondere handschrift in privébezit, tot de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek het in 2007 aankocht. Dit voorjaar is het uitzonderlijk te zien in het Gruuthusemuseum. Unieke kunstvoorwerpen brengen de teksten en thema s weer tot leven. Ze schetsen het culturele, sociale en religieuze klimaat in Brugge, dat in die vroege 15de eeuw een internationale handelsstad was. Bovendien kom je te weten wie die Egidius was en waar hij gebleven is. In het kort Het Gruuthusehandschrift is een verzamelhandschrift dat rond 1400 in Brugge werd samengesteld. Met zijn 147 liederen, 7 gebeden, 16 gedichten en 2 korte aanvullende teksten is het een belangrijke getuigenis van de Middelnederlandse letterkunde. Teksten uit het handschrift zijn in talrijke bloemlezingen met Nederlandse poëzie opgenomen. De meest bekende tekst is wellicht Egidius waer bestu bleven, een klaaglied voor een overleden vriend. Tegelijkertijd is het handschrift een rijke informatiebron over de laatmiddeleeuwse stedelijke cultuur in de Nederlanden. Onderzoek heeft al heel wat informatie opgeleverd over de kringen waarbinnen het handschrift functioneerde, al zijn nog lang niet alle vragen beantwoord. De inhoud van het handschrift vertelt veel over de cultuur van de rijke burgerij in de handelsstad Brugge. Het Gruuthusehandschrift opent als het ware onze blik op het laatmiddeleeuwse Brugge. In 2007 werd het Gruuthusehandschrift aangekocht door de Koninklijke Bibliotheek Nationale Bibliotheek van Nederland (KB). Tot dan was het in Brugs privébezit. De KB heeft het handschrift meteen via haar website ontsloten zodat elke geïnteresseerde het kan doorbladeren (www.kb.nl/bladerboeken/hetgruuthuse-handschrift). Ook onderzoekers hebben er nu makkelijker toegang toe. Nu is het Gruuthusehandschrift uitzonderlijk weer in Brugge voor de tentoonstelling Liefde en Devotie. Deze tentoonstelling leidt de bezoeker binnen in het handschrift en laat hem aan de hand van een aantal thema s (muziek, liefde, const, gezelschap en devotie) kennismaken met zijn rijke inhoud. Circa 250 objecten uit de periode rond 1400 brengen de thema s tot leven en schetsen zo een beeld van het culturele, sociale en religieuze klimaat in Brugge ten tijde van het Gruuthusehandschrift. Herkomst Gruuthusehandschrift Het Gruuthusehandschrift dankt zijn naam aan Lodewijk van Gruuthuse (ca. 1427-1492). Op de tweede bladzijde van het handschrift staat zijn wapenschild afgebeeld als eigendomsmerk. Toch twijfelen sommige onderzoekers eraan of het handschrift in zijn bezit is geweest. Naar deze kwestie wordt nog steeds onderzoek gedaan. Eeuwenlang bleef het Gruuthusehandschrift in Brugs privébezit. De teksten uit het handschrift werden voor de eerste maal uitgegeven in het midden van de 19de eeuw. Daarna groeide de faam van het handschrift gestaag maar het bleef moeilijk toegankelijk voor onderzoekers. In 2007 werd het handschrift aangekocht door de Koninklijke Bibliotheek Nationale Bibliotheek van Nederland (KB). De KB heeft het handschrift meteen via haar website ontsloten zodat elke geïnteresseerde het kan doorbladeren (www.kb.nl/bladerboeken/het-gruuthuse-handschrift). Ook onderzoekers hebben er nu makkelijker toegang toe. De meeste teksten in het Gruuthusehandschrift zijn anoniem. Twee auteurs kennen we echter bij naam: Jan Van Hulst en Jan Moritoen. Archiefonderzoek heeft uitgewezen dat zij rijke Brugse burgers waren die in vele kringen actief waren: in beroepsverenigingen en in religieuze broederschappen, in het stadsbestuur Ook Egidius is in deze kringen te situeren. Want inderdaad, Egidius is geen fictief personage maar een man van vlees en bloed die leefde in Brugge en daar plots overleed in 1385. 3
Wetenschappelijk onderzoek bewijst authenticiteit van het Gruuthusehandschrift In 2007 kon de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag dankzij de genereuze hulp van verschillende sponsors het Gruuthusehandschrift aankopen, dat uit Europa dreigde te verdwijnen. Dit vroeg vijftiende-eeuwse handschrift dat van groot belang is voor onze kennis van de Middelnederlandse letterkunde, was een van de laatste in particulier bezit. De KB kondigde onmiddellijk aan dat het handschrift nu ook voor onderzoek beschikbaar zou zijn. Een belangrijke onderzoeksvraag luidde: is het handschrift echt van Lodewijk van Gruuthuse (ca. 1427-1492) geweest? Het handschrift is in de negentiende eeuw herbonden, en de bladen ervan zijn rondom afgesneden. Slechts blad 2 heeft nog ongeveer de oorspronkelijke lengte. Hierop is onderaan het wapen van Lodewijk van Gruuthuse te zien, met daaromheen een achttiende-eeuwse inscriptie. Er bestond twijfel over de echtheid van dit wapen: was het een achttiende-eeuwse vervalsing? Had het handschrift wellicht nooit aan Gruuthuse zelf toebehoord? Een eerste onderzoek met een Hyper Spectral Image camera wees uit, dat correcties op blad 2 met een inkt waren aangebracht die ook te vinden was op het wapen. Maar hieraan kon nog geen definitieve conclusie worden verbonden. De KB nam contact op met hoogleraar Joris Dik van de TU Delft die zich bezighoudt met materialen in kunst en archeologie en veelal schilderijen onderzoekt met behulp van röntgenfluorescentie. Hiermee is het mogelijk de reflectie van verfbestanddelen te meten, en zo precies de chemische samenstelling te ontleden. Professor Dik heeft deze techniek nu ook op het wapen van Gruuthuse toegepast. De Bibliothèque Nationale de France blijkt ook een handschrift uit het bezit van Gruuthuse te hebben, met hetzelfde wapen erin. Dit handschrift was al in de zeventiende eeuw in het bezit van de Franse koning. Dit wapen is dus zeker geen latere vervalsing. Het onderzoek van professor Dik naar de samenstelling van de twee wapens heeft nu uitgewezen dat beide dezelfde chemische elementen bevatten en dus met dezelfde verfstoffen en goud en zilver zijn gemaakt. Het wapen in het Gruuthusehandschrift in de KB is dus authentiek. Lodewijk van Gruuthuse had het handschrift met het beroemde Egidiuslied zelf in bezit. 4
De tentoonstelling Het Gruuthusehandschrift vormt het uitgangspunt en de rode draad voor de tentoonstelling Liefde en Devotie. De rijke inhoud van het handschrift komt aan bod via een aantal thema s: muziek, liefde, const, gezelschap en devotie. Deze thema s vertellen tegelijkertijd ook meer over het culturele, sociale en religieuze klimaat bij de rijke burgerij in Brugge rond 1400. Zo n 250 objecten uit de periode rond 1400 brengen deze thema s tot leven. Sculpturen, juwelen, sier- en gebruikvoorwerpen, handschriften, archivalia en archeologica tonen aan dat de onderwerpen die in de teksten bezongen worden ook hun plaats hadden in het echte leven. De objecten zijn afkomstig uit musea en privécollecties uit binnen- en buitenland. De tentoonstelling brengt enkele opmerkelijke ensembles bij elkaar. Zo zijn drie verzamelhandschriften die een belangrijke bron zijn van de Middelnederlandse letterkunde in de tentoonstelling met elkaar verenigd: het handschrift van Hulthem (met de enige bewaarde afschriften van de abele spelen), het Comburgse handschrift (met de hele Van den vos Reynaerde) en uiteraard het Gruuthusehandschrift. Binnen het thema muziek worden niet alleen belangwekkende muziekhandschriften en laatmiddeleeuwse afbeeldingen van zangers en muzikanten getoond, ook zijn authentieke opgegraven muziekinstrumenten bij elkaar gebracht. De wereldberoemde vruchtenhouten Dordrechtse blokfluit van ca. 1400 is er en een soortgelijke uit Keulen, gemaakt van de ellepijp van een zeearend. Voor het thema liefde werd een schatkamer gecreëerd waarin prachtige juwelen en sierkistjes uit kostbare materialen bij elkaar zijn gebracht. Ze liggen er in confrontatie met volkse juwelen, die vaak dezelfde symboliek gebruiken maar in goedkopere materialen worden uitgevoerd. Opvallend is dat de symboliek van het hart zoals we die vandaag nog kennen ook in de Middeleeuwen al ingeburgerd was. Een liefdesbrief van rond 1400 uit de Universiteitsbibliotheek van Leiden is hiervan een mooie getuige. Het thema const brengt prachtige staaltjes van vakmanschap met net dat ietsje meer bij elkaar: een zelden getoond antependium (een altaarvoorhangsel) uit Rijsel, prachtige zilveren objecten, een kunstig uitgevoerde lepel met foedraal. Centraal in dit thema staat de figuur van Lubert Hautscilt, abt van de Brugse Eekhoutabdij met zijn prachtig verluchte Liber astrologiae (een bruikleen uit The Pierpont Morgan Library New York) als blikvanger. De devotie, in de eerste plaats tot Maria is, naast de liefde, een belangrijk gegeven in het Gruuthusehandschrift. Vroeg 15de-eeuwse sculpturen illustreren haar aanwezigheid in de vele kerken en kapellen. Het zijn overigens enkel de gebeden uit het Gruuthusehandschrift die we in latere handschriften overgeleverd zien. Voor de andere teksten is het Gruuthusehandschrift de enige, unieke bron. Inspiratiebron Het Gruuthusehandschrift inspireert ook vandaag nog. In de openingszaal van de tentoonstelling laten onder andere Voorzitter van de Europees Raad Herman Van Rompuy, schrijfster Joke Van Leeuwen, wiskundige en filosoof Jean Paul Van Bendegem, medioneerlandicus Frits van Oostrom en cellist Arne Deforce weten wat het handschrift voor hen betekent. Speciaal voor de tentoonstelling creëerden componist Jeroen D hoe en kalligraaf Brody Neuenschwander een videoinstallatie die vertrekt vanuit een tekst uit het handschrift. Tekst en muziek van vandaag gaan in dialoog met middeleeuwse tekst en melodie. In de aanloop naar en tijdens de tentoonstelling loopt er een schrijftraject met verschillende groepen: studenten van Vormingplus, een middelbare klas en het dichterscollectief Het Venijnig Gebroed. Zij laten zich voor hun eigen schrijven inspireren door het Gruuthusehandschrift. De resultaten zullen tijdens een literaire kroegentocht ten gehore worden gebracht (meer info hierover volgt later). Ten slotte worden ook songwriters geprikkeld om een lied op papier te zetten via de wedstrijd Hitspot, in samenwerking met Metronoom. 5
Randprogramma Speciaal voor deze tentoonstelling werd een uitgebreid randprogramma uitgewerkt: TENTOONSTELLINGSZONDagen (in/bij Gruuthusemuseum) 24/03 Middeleeuwse ambachtenmarkt op het binnenplein van het Gruuthusemuseum Maak kennis met de luxeproducten die je rond 1400 in Brugge kon vinden en met het productieproces (11 > 17 u.) 28/04 Optreden in de tentoonstelling van het muziekensemble Duo Ultreya en Pandora 2 + demonstratie middeleeuwse instrumenten (13.30 > 17 u.) 26/05 Brugse buurtcomités op bezoek 16/06 Masterclass voor kalligrafen door Brody Neuenschwander (13.30 > 16.30 u.) LEZINGEN (10.30 > 12 u. in Vriendenzaal Groeningemuseum) i.s.m. Vrienden Musea Brugge 24/03 Het Gruuthusehandschrift in beeld door curator prof. dr. Jos Koldeweij. Over de interessante Middelnederlandse gebeden, liederen en gedichten met de bijgevoegde muzieknotatie en het visuele aspect 28/04 Lyriek in Brugge. De liederen uit het Gruuthusehandschrift en hun Brugse context door prof. dr. Frank Willaert. Naast de liederen uit het Gruuthusehandschrift waren in Brugge ca. 1400 nog meer liederen te horen. Hoe verhoudt dat repertoire zich tot de Gruuthuselyriek? Aansluitend concertje door het muziekensemble Duo Ultreya en Pandora 2 26/05 Op zoek naar Egidius door dr. Noël Geirnaert. Over de sociale context van het handschrift en het verband met enkele opmerkelijke Bruggelingen uit die tijd 16/06 Een kunstenaarstandem : Kalligraaf Brody Neuenschwander en componist Jeroen D hoe lichten de installatie toe die ze samen creëerden WETENSCHAPPELIJK CONGRES 25/04 > 27/04 Congres over het Gruuthusehandschrift. De tentoonstellingsthema s muziek, liefde, const, gezelschap en devotie vormen het uitgangspunt voor een internationale en multidisciplinaire benadering van (stads)cultuur in Noordwest-Europa aan het begin van de 15de eeuw. Op dit congres zullen nieuwe inzichten toegelicht en ontwikkeld worden op het vlak van geschiedenis, kunstgeschiedenis, literatuur en musicologie Bijdragen in dit congres door Herman Pleij, Wim Blockmans, Herman Brinkman, Ad Leerintveld, Henk Porck, Anne Korteweg, Johan Thielemans, Cyriel Stroo, Sonia Tortajada Hernando, Saskia Van Bergen, Hugo van der Velden, Jan Dumolyn, Jan de Klerk, Hendrik Callewier, Jos Koldeweij, Johan Oosterman, Noël Geirnaert, Karl Kuegle, Joris Reynaert, Frank Willaert, Ita Heijmans, Pieter Mannaerts, Hélène Haug, Steven Marien, Stefan Rosmer, Herman Brinkman, Thom Mertens, Janet F. van der Meulen, Dieuwke van der Poel en Frits Van Oostrom. (in volgorde van sprekers) > Details programma + inschrijven via liefdeendevotie.be 6
GRUUTHUSECONCERTEN 26/04 > 28/04: Concertgebouw Brugge organiseert een concertreeks met muziek uit het handschrift; reconstructies op basis van jarenlang onderzoek naast improvisaties op basis van de mysterieuze notatie en het 14de-eeuwse Vlaamse en Europese repertoire. [Aansluitend cursussen door Davidsfonds en Amarant] Op vertoon van een Gruuthuse-concertticket genieten bezoekers van het reductietarief in de tentoonstelling Liefde&Devotie I Op vertoon van een tentoonstellingsticket verleent het Concertgebouw 20% korting op de Gruuthuse-concerttickets. Deze korting is geldig bij In&Uit en aan de avondkassa. > 26/04 om 20 u.: CLUBMEDIÉVAL I WERELDSTAD BRUGGE Liederen uit het Gruuthusemanuscript in hun Europese context, o.a. uit de Rossi en Squarcialupi Codices. De liederen in het Gruuthusehandschrift vormen, ondanks de mysterieuze streepjesnotatie die soms meer vragen dan antwoorden oproept, de grootste en oudste collectie met genoteerde muziek die in het Nederlands is overgeleverd. ClubMediéval contrasteert de eenstemmige muziek uit het manuscript met repertoire uit de rest van Europa en gaat op zoek naar parallellen. Artistiek leider Thomas Baeté kwam uit bij Paolo da Firenze, Oswald von Wolkenstein en de anonieme componisten van de vroeg-15eeeuwse Codex Reina. Extra interessant is de meerstemmige muziek van Guillaume de Machaut, indertijd een van Europa s muzikale supersterren, want Lodewijk van Gruuthuse bewaarde ook diens werken in zijn omvangrijke muziekbibliotheek. Dit programma beweegt zich op het raakvlak tussen monodie en polyfonie, de spannende overgang van een- naar meerstemmige vocale muziek. // ClubMediéval: Olalla Alemàn, Francesca Cassinari, Markéta Cukrová, Raffaele Giordani, Daan Verlaan, Raphael DeCock: zang I Guillermo Pérez: organetto I Elisabeth Seitz: psalterium I Thomas Baeté: vedel & artistieke leiding > 27/04 om 20 u.: GRUUTHUSE IN ALLE STATEN I MIXED BILL MET O.A. PSALLENTES EN CAMERATA TRAJECTINA Het Gruuthusemanuscript wordt binnenste buiten gekeerd, onder meer door de vrouwen van Psallentes. Zij gaan voorbij aan de beroemde liederen en hun cryptische notatie, of liever gezegd: ze gaan eraan vooraf. Hendrik Vanden Abeele blijft namelijk hangen bij de eerste zeven gedichten uit het handschrift. Zeven berijmde gebeden, die vanuit hun aard en omvang nogal doen denken aan de Latijnse sequensen van de late Middeleeuwen. Psallentes remixt het handschrift door de bekende melodieën van 14-eeuwse (of oudere) sequensen voorzichtig onder of naast de Middelnederlandse teksten te schuiven, zonder deze geweld aan te doen. Een absolute primeur! Het avondprogramma wordt nog verder ingevuld o.a.met Middelnederlandse liederen van Hadewych tot het Antwerps Liedboek door Camerata Trajectina en een visuele verrassing. // Psallentes & Camerata Trajectina: ensembles 7
> 28/04 om 16 u: FALA MÚSICA I MEER ES IN U. GRUUTHUSE-RONDELEN Weinig ensembles zijn zo nauw betrokken bij muziekwetenschappelijk onderzoek als het Nederlandse Fala Música. Maurice van Lieshout heeft jarenlang met de onlangs overleden onderzoekster Ike de Loos gespeurd naar sleutels om de streepjesnotatie in het Gruuthusehandschrift te ontcijferen en waar mogelijk het resultaat meteen tot klinken gebracht. Voor dit concertweekend richt de groep zich op de rondelen, een genre binnen het manuscript dat extra lastig te ontcijferen was doordat er veel meer streepjes in de melodie zitten dan lettergrepen in de tekst. Mede om deze reden worden deze liederen zelden of nooit uitgevoerd. De spreekwoordelijke uitzondering op de regel is het Aloeette-lied, dat zeer weinig streepjes telt. Hoe uitzonderlijk mooi dit simpele lied is, zal duidelijk blijken tussen de andere, veel steviger gereconstrueerde rondelen. Ook het Egidiuslied zal in dit concert te horen zijn, in een nieuwe versie van Ike de Loos. // Fala Música: Paulien van der Werff, Bram Verheijen: zang I Hans Lub: vedel I Martin Erhardt: orgel I Constance Allanic: harp I Maurice van Lieshout: blokfluit MUZIKAAL-LITERAIRE KROEGENTOCHT > weekend 07-08/06 Het Bruggemuseum wil ook Bruggelingen laten participeren aan dit Gruuthuseproject. Cursisten van Vormingplus en leerlingen van de middenschool Assebroek gaan hierdoor zelf aan de slag met de thema s uit het handschrift. Hoe brengen ze vandaag hun gevoelens omtrent liefde, devotie, vriendschap en muziek onder woorden? Ook het dichterscollectief Het Venijnig Gebroed neemt het handschrift onder de loep en verwerkt het op hun eigenzinnige manier. Het dichterlijke resultaat van de drie groepen wordt samen gebracht in een literaire kroegentocht. De liederen en gedichten van het Gruuthusehandschrift keren zo terug naar de ongedwongen sfeer waar ze in de 14de eeuw ontstaan zijn. LIEFDE & DEVOTIE-ZOEKTOCHT > 22/03 > 23/06 Voor gezinnen met jonge kinderen werd deze zoektocht ontwikkeld. Zo ontdekken de kinderen de tentoonstelling op hun maat. I Gratis verkrijgbaar aan de kassa, in het Nederlands MUSEUMMENU VOOR SCHOLEN > 16/04 > 21/06 Voor leerlingen van het 4 de tot 6 de leerjaar basisonderwijs werd het museummenu MET VEER EN PERKAMENT uitgewerkt. De klas duikt anderhalf uur in de tentoonstelling. Een boekje met hedendaagse tekstfragmenten uit de leefwereld van kinderen vormt het uitgangspunt. De fragmenten maken de verbinding tussen de voor hen vertrouwde wereld van vandaag en de wereld van de middeleeuwen. Ze worden volledig ondergedompeld in de muziek, liefde, devotie, const en gezelschap; vijf thema s die ook in het Gruuthusehandschrift aan bod komen. Nadien gaat de klas zelf aan de slag met veer en inkt. Geïnspireerd door de voorwerpen en de liefdesgedichten maakt iedereen zijn eigen handschrift. -> Voor Nederlandstalige kinderen uit het 4 de, 5 de of 6 de leerjaar basisonderwijs Kan gereserveerd worden van 16 april tot 21 juni 2013, telkens van dinsdag tot vrijdag, in de voormiddag van 9u30 tot 11u, in de namiddag van 13.45 tot 15.15 u. Elk klasbezoek gebeurt onder leiding van de atelierbegeleider, in aanwezigheid van de leerkracht.i Maximum 25 leerlingen per museummenu Er kan slechts één museummenu in de voormiddag en één museummenu in de namiddag gereserveerd worden Prijs: 65, materiaal inbegrepen Inschrijven minimum 4 weken voor de bezoekdatum via musea.reservatie@brugge.be of t. + 32(0)50 44 87 43 (kantooruren) 8
HITSPOT 20/03 > 19/05 Songwriterwedstrijd: schrijf een gloednieuw nummer in jouw favoriete muziekstijl met als thema afscheid en maak kans op een productie door Ozark Henry en de Knack Focus Publieksprijs! Elk muzikaal songwriterstalent vanaf 16 jaar kan deelnemen aan Hitspot. De opdracht bestaat erin een nummer te schrijven over afscheid. In de 14de eeuw al inspireerde dit thema de auteur van het Egidiuslied, een parel uit de Middelnederlandse literatuur. Het is ook het bekendste lied uit het Gruuthusehandschrift, het pronkstuk van de expo Liefde & Devotie. Juryprijs Een deskundige vakjury zal de ingezonden nummers beoordelen. Die maakt eerst een preselectie van tien finalisten. De geselecteerde nummers worden op 3 juni bekendgemaakt. De publieke bekendmaking van de feitelijke winnaar van de Juryprijs gebeurt op 19 juni. De winnaar van deze Juryprijs wint een professionele productie door niemand minder dan Piet Goddaer. Hij is een verdienstelijk componist en performer en de man achter Ozark Henry. Zijn nieuwste album Stay Gold kan je nu ontdekken op www.ozarkhenry.be. Productie door Ozark Henry De professionele productie van het winnende nummer omvat de preproductie, de opname, de mix en de mastering ervan. Piet Goddaer zal het volledige proces begeleiden. Hij zal zich daarvoor laten bijstaan door topsessiemuzikanten en -technici. Het nummer zal afgemixt worden door Tim Bran, een Brits muzikaal genie die eerder al mixte voor La Roux, London Grammar, Kylie Minogue, The Verve en vele anderen. Tot slot wordt het nummer naar radio gebracht op promosingle. Een mooier lanceerplatform voor een beginnende songwriter valt moeilijk te verzinnen. Knack Focus Publieksprijs Knack Focus roept zijn lezers op te stemmen op hun favoriet. De lezer kan kiezen uit de preselectie van de tien Juryprijsfinalisten. Stemmen kan via www.knackfocus.be/hitspot van zodra deze finalisten bekend zijn tot 16 juni (om 23u59). De winnaar van de Publieksprijs zal eveneens op 19 juni bekend gemaakt worden. De winnaar van de Knack Focus Publieksprijs ontvangt cultuurtickets ter waarde van 1.250 euro. En als extraatje schenkt de Brugse muziekschool Metronoom de publiekswinnaar nog een cursus songwriting! Org: Musea Brugge en Bruggemuseum in samenwerking met Metronoom, vi.be, Sabam en Knack Focus I deelname via www.hitspot.be 9
Meer info Interviews Afspraak kan geregeld worden via sarah.bauwens@brugge.be of T +32 (0)50 44 87 08 Beeldmateriaal > Afbeeldingen kunnen enkel voor promotionele doeleinden ten gunste van deze expositie gedownload worden op volgende link: http://www.flickr.com/photos/museabrugge (kies het gewenste formaat via actions linksboven gewenste foto) > De persmap kan ook online geraadpleegd worden en teksten kunnen overgenomen worden via www.museabrugge.be onder de rubriek pers. Het Gruuthusehandschrift, met onderaan de pagina het wapenschild van Lodewijk van Gruuthuse en zijn motto: Plus est en vous, 1405-1410 Den Haag, Koninklijke Bibliotheek van Nederland Koninklijke Bibliotheek Den Haag Het Gruuthusehandschrift: liederen met streepjesnotatie, met in de laatste kolom onder de notenbalk het Egidiuslied, 1405-1410 Den Haag, Koninklijke Bibliotheek van Nederland Koninklijke Bibliotheek Den Haag Glasraam met luitspelende engel, 1400-1410 Straatsburg, Fondation de l Oeuvre Notre-Dame Musées de Strasbourg, Mathieu Bertola Wildeman en jonkvrouw spelen schaak, ca. 1380 Liefdeskoffertje Minnekästchen, detail Rheinisches Bildarchiv Köln, rba_c000710 Madonna met Kind in een omsloten hofje, ca. 1400 Kofferdeksel, detail Nijvel, Musée communal d archéologie, d art et d histoire Nijvel, Musée communal Drinklied van Pieter Potter met streepjesnotatie, 1440 Archief Leen- en registerkamer van Holland inv. 2150 Nationaal Archief van Nederland 10
Gouden ring met inscriptie: de bien en mieulx, 15de eeuw Brugge, Gruuthusemuseum Cel fotografie Stad Brugge Liber Astrologiae, voor 7 juni 1403 New York, The Pierpont Morgan Library The Pierpont Morgan Library Jan van der Toolne, Gerechtigheidsbuste in zilver, 1464 Brugge, Gruuthusemuseum Cel fotografie Stad Brugge Jan de Rynghele (en Jan Lormier?), Glasraam met engel uit Brugse Stadhuis, 1409-1410 Brugge, Gruuthusemuseum Cel fotografie Stad Brugge Minnebrief op rijm, ca. 1400 Leiden, Universiteitsbibliotheek Leiden, Univesiteitsbibliotheek Antependium of altaarvoorhangsel met annunciatie, 1400-1410 Rijsel, Palais des Beaux-Arts Photography Hugo Maertens -Bruges Meester van de Vorstenportretten, Portret van Lodewijk van Gruuthuse, ca. 1480-1490 Brugge, Groeningemuseum Cel fotografie Stad Brugge Madonna met Kind en roos, eind 14de eeuw Privébezit Photography Dominique Provost - Bruges 11
Insigne beursje met klotendolk, 1375-1425 Langbroek, Collectie Familie Van Beuningen Photography Dominique Provost - Bruges Armbandje uit amber en kristal, 13de eeuw Dordrecht, Erfgoedcentrum DIEP Photography Dominique Provost - Bruges Rol van Mechelen met tekst De ghelasen sale, 14de eeuw Mechelen, Stadsarchief Photography Dominique Provost - Bruges Schotel uit Manises (Valencia) met IHS / al-mulk monogram, 15de eeuw Damme, Sint-Janshopitaal Photography Dominique Provost - Bruges Gebedenboek met tekst uit het Gruuthusehandschrift Miserere Mei Deus, ca. 1400-1410 Brugge, Grootseminarie Photography Dominique Provost - Bruges Wiesbadens Handschrift, Inhoudstafel met ingekleefde illustratie, ca. 1410 Wiesbaden, Hessisches Hauptstaatsarchiv Wiesbaden, Hessisches Hautstaatsarchiv Spiegeldeksel met hoofse liefdesscènes, eerste helft 14de eeuw Londen, Victoria and Albert Museum VAImages, Victoria and Albert Museum, London Dubbele kam met liefdesscenes, ca. 1350 Londen, Victoria and Albert Museum VAImages, Victoria and Albert Museum, London 12
www.liefdeendevotie.be Gruuthusemuseum, Dijver 17, 8000 Brugge contact: +32 50 44 87 11, musea@brugge.be Onder de HOge BescHerming van H.m. KOningin Beatrix Onder de HOge BescHerming van HH.mm. de KOning en de KOningin Laat je daarbij inspireren door de tentoonstelling Liefde & Devotie, tot 23 juni 2013 in het Brugse Gruuthusemuseum. Meer info op www.liefdeendevotie.be. Dubbele kam met liefdescenes, ca. 1350, detail Londen, Victoria and Albert Museum VAImages, Victoria and Albert Museum, London Kofferdeksel met koppeltje; dansende dame en muzikant, ca. 1340-1370 Londen, Victoria and Albert Museum VAImages, Victoria and Albert Museum, London Lubert Hautscilt overhandigt de oorkonde aan Jean, Hertog van Berry, 1402 Charter Fratres ad Succurendum, detail initiaalletter Parijs, Archives Nationales Musicerende engelen, midden 15de eeuw Veelluik Madonna met kind en musicerende engelen, detail Brugge, Sint-Janshospitaal Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium - Brussel Plan van Brugge, 15de of eerste helft 16de eeuw Brugge, Groeningemuseum Photo Hugo Maertens - Bruges Egidiuslied fragment uit het Gruuthusehandschrift Den Haag, Koninklijke Bibliotheek van Nederland Koninklijke Bibliotheek Den Haag campagnebeelden tentoonstelling en Hitspot tentoonstelling Liefde & Devotie Het Gruuthusehandschrift ontdek de hartstochtelijke middeleeuwen 22/03-23/06/2013 Gruuthusemuseum Toekomst-ticket voor songwriters Schrijf jouw nummer over afscheid, tune in op www.hitspot.be en... win een productie door Ozark Henry en de Knack Focus Publieksprijs! www.pk-projects.be www.pk-projects.be 13
Praktische info tentoonstelling Titel Liefde & Devotie. Het Gruuthusehandschrift Locatie Gruuthusemuseum, Dijver 17, 8000 Brugge Periode van 22 maart tot en met 23 juni 2013 Open dagelijks open van 9.30 tot 17 uur, gesloten op maandag, en op O.L.H-Hemelvaart (namiddag) open op paas- en pinkstermaandag Tickets 8 (individueel) I 6 (reductie) I gratis voor kinderen t/m 11 jaar en inwoners van Brugge Audioguides 4 Verkrijgbaar in NL/FR/EN Rondleidingen Groepen kunnen een rondleiding met professionele gids in de tentoonstelling reserveren Max. 20 personen I Duur: ca 1.30 u. I 65 I Reservatie via toerisme@brugge.be of t. +32 (0) 50 44 46 46 I Op zondag zijn geen geleide bezoeken mogelijk. B-Dagtrip Trein + toegang: te koop in alle NMBS-stations >> www.b-rail.be Publicaties > Tentoonstellingscatalogus: verkrijgbaar in NL Ca. 300 bladzijden Uitgeverij Ludion Prijs: 29,90 Te koop in het Gruuthusemuseum en in de centrale museumshop. > Themanummer OKV: Verkrijgbaar in NL, FR of EN uitgegeven door Openbaar Kunstbezit Vlaanderen I Prijs: 6,20 Te koop in het Gruuthusemuseum en in de centrale museumshop > Bloemlezing inclusief CD met liederen I Uitgeverij Bekking & Blitz Uitgevers B.V. Prijs: 14,99 I Te koop in het Gruuthusemuseum en in de centrale museumshop. Meer info www.liefdeendevotie.be Opmerking Fotograferen is niet toegestaan in deze expositie verzoek Wij verzamelen alle mogelijke recensies betreffende onze musea en evenementen. Daarom vragen wij u een kopie van het door u gepubliceerde artikel, of een cd met de desbetreffende uitzending, op te sturen naar Sarah Bauwens, hfd pers & communicatie Musea Brugge, Dijver 12, B- 8000 Brugge. U kunt de bestanden ook digitaal bezorgen (ftp of url doorgeven) t.a.v. sarah.bauwens@brugge.be Met dank voor uw medewerking en belangstelling. 14
Colofon Curator: Jos Koldeweij Coördinatie: Inge Geysen en Eva Tahon Wetenschappelijk comité: Herman Brinkman, Hubert De Witte, Nele Gabriëls, Noël Geirnaert, Inge Geysen, Aleid Hemeryck, Ann Kelders, Jos Koldeweij, Karl Kügle, Ad Leerintveld, Pieter Mannaerts, Johan Oosterman, Joris Reynaert, Manfred Sellink, René Stuip, Eva Tahon, Jeroen Vanacker, Kristel Van Audenaeren, Ludo Vandamme, Frits Van Oostrom, Theo Vermeulen, Katelijne Vertongen, Frank Willaert Directie: Manfred Sellink en Hubert De Witte Collectiebeheer: Kristel Van Audenaeren, Jan Huyghe, Mieke Parez en Guenevere Souffreau Publiekswerking: Katelijne Vertongen m.m.v. Casa Blanca Pers en communicatie: Sarah Bauwens en Ann Boeyaert m.m.v. PK projects, C-ing, Mia Verstraete Marketing: Ilse Van Damme en Annelies Delchambre Reservaties: Hilde Jonckheere, Bram Lancsweert en Toerisme Brugge Distributie en onthaal: Annick De Bruyckere en Ludwine Vandevoorde Merchandising: Lieve Desmidt en Anja Bienstman Stockbeheer: Filip Blondeel en Petra Demeyere Secretariaat: Carine Govaert, Veerle Ballegeer, Veerle Andries, Katrien Hallaert Boekhouding: Nancy Jamain en Petra Derous Technisch atelier: Nicolas Van Bogaert, Rony Rotsaert, Patrick Delanghe,Eddy Vandenberghe, Luc Vandenheede, Willy Penny, Eric Willaert Erfgoedbewaking: Alex Van der Beke, Kris De Nil en team Collectie en documentatie: Willy Le Loup, Nadia Vangampelaere, Francine Huys, Geneviève Callewaert, Steven Kersse Scenografie: Koen Bovée Uitvoering scenografie: 3CS m.m.v. De Roo, Desticker & Zoon, Elektro De Vriese Belichting: Chris Pype Grafiek: Folio Artistieke bijdrage: Jeroen D Hoe, Brody Neuenschwander, Annelies Van Gramberen en Wim Opbrouck AV en Multimedia: Visual Creations en Create Multimedia Audioguides: Espro, Patrick De Rynck Transport: Hizkia Van Kralingen Verzekeringen: AON Artscope De organisatoren danken alle bruikleengevers, Herman Van Rompuy, Joke van Leeuwen, Jean Paul Van Bendegem, Arne Deforce en alle collega s van Musea Brugge voor hun medewerking. De tentoonstelling is mede mogelijk gemaakt door de medewerking van de Koninklijke Bibliotheek, de nationale bibliotheek van Nederland: Initiatief en conceptontwikkeling: Elsbeth Kwant, Ad Leerintveld, Theo Vermeulen Coördinatie: Ad Leerintveld Corporate Communicatie: Mireille Kok, Lonneke op der Heijde, Jenny Mateboer Marketing: Machteld van der Meer Fotografie en film: Theo de Nooij, Casper Cammeraat, Jacqueline van der Kort Bruiklenen: Tanja de Boer, Madeleine van den Berg, Imke Neels, Paulien Rings, Ed van der Vlist Technisch onderzoek: Henk Porck m.m.v. Roberto Padoan (Nationaal Archief), Geert van der Snickt (Universiteit Antwerpen), Joris Dik (Technische Universiteit Delft), Melvin Klein (Art Innovation) Website KB: Erik Geleijns, Jan van Oorschot 15
Deze tentoonstelling staat onder de Hoge Bescherming van Hare Majesteit Koningin Beatrix van Nederland en Hunne Majesteiten Koning Albert II en Koningin Paola van België. 16
dankt zijn bijzondere begunstigers 17