Ciclosporine (Sandimmune, Neoral) bij Inflammatoire darmziekten (Colitis Ulcerosa)
Uw behandelend arts heeft met u ge sproken over het gebruik van ciclosporine (Sandimmune, Neoral). In deze folder krijgt u informatie over de werking en het gebruik van dit medicijn en hoe u moet handelen in geval van bijwerkingen. Het is echter géén vervanging van de bijsluiter. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u daarmee bij uw behandelend arts of verpleegkundige terecht. Algemeen Tot nu toe is de oorzaak van de Colitis Ulcerosa niet bekend. Elke behandeling met medicijnen is gericht op het onderdrukken van ontstekingsreacties. Dit leidt tot vermindering van klachten en verkleint de kans op complicaties die zich bij deze ziekte voor kunnen doen. De ziekte geneest niet door de behandeling met medicijnen. Na het afbouwen van of stoppen met deze medicijnen kunnen klachten weer terugkomen Hoe werkt het? Ciclosporine hoort tot de groep van immunosuppressiva. Dit zijn geneesmiddelen die de natuurlijke lichaamsafweer onderdrukken. Op deze wijze wordt de ontsteking in de darm afgeremd. Het duurt een aantal dagen voordat de werking van ciclosporine merkbaar is. Ciclosporine kan in combinatie met andere medicijnen worden voorgeschreven. Hoe wordt het gebruikt? Bij Colitis Ulcerosa wordt ciclosporine in het begin van de behandeling via een infuus in de ader toegediend. Dit gebeurt tijdens een ziekenhuisopname. De behandelend arts bepaalt voor elke individuele patiënt de juiste dosering. Dit wordt onder andere berekend aan de hand van uw lichaamsgewicht. Indien het ciclosporine-infuus goed aanslaat, zal na een aantal dagen worden overgegaan op ciclosporine in capsulevorm (Neoral). Deze zullen gedurende drie tot zes maanden worden gecontinueerd. Uw behandelend arts kan besluiten dat dit voor u korter of langer nodig is. De voorgeschreven hoeveelheid van de capsules ciclosporine wordt bij voorkeur verdeeld over twee doseringen per dag. Een deel neemt u s ochtends in en het andere deel s avonds, voor of met een kleine maaltijd. Bij voorkeur zit er steeds 1
twaalf uur tussen de beide innamen. U kunt de capsules doorslikken met voedsel, water of melk. Neem de ciclosporine niet in samen met grapefruitsap. In een glas fabrieksmatig grapefruitsap zitten namelijk veel grapefruits. Grapefruit versterkt de werking van ciclosporine, waardoor bijwerkingen kunnen ontstaan. Mocht u stoppen met ciclosporine, dan kunt u vanaf een dag daarna weer grapefruitsap drinken. Een verse grapefruit, of het sap daarvan, kunt u wel gebruiken. U moet waarschijnlijk heel veel verse grapefruits eten, voordat er bijwerkingen ontstaan. De capsules dienen in zijn geheel te worden doorgeslikt. U mag er dus niet op kauwen of de capsules openmaken. De capsules hebben een karakteristieke geur. Laat ze daarom tot het gebruik in de strip. Als u de capsules vergeten bent in te nemen, neem deze dan binnen acht uur alsnog in. Als het echter langer dan acht uur geleden is, neem de vergeten capsules dan niet meer in en ga door met de eerstvolgende geplande inname. Voorzorgsmaatregelen Ciclosporine kan schadelijk zijn voor de nierfunctie, de leverfunctie en voor de aanmaak van de bloedlichaampjes. Daarom zullen we voor aanvang van de therapie bloed bij u afnemen om uw nier- en leverfunctie en de aanmaak van bloedlichaampjes te controleren. Tijdens de therapie zullen we uw bloed regelmatig controleren. In het bloed meten we de medicijnspiegel van ciclosporine. Deze spiegel in het bloed zegt wat over de juistheid en werking van de dosering die gegeven wordt. Om deze spiegel op de correcte manier te meten, dient u twaalf uur na inname van de avondgift bloed te laten prikken. Pas na het prikken van deze medicijnspiegel mag u weer de volgende gift (ochtenddosering) innemen. Uw MDL-arts of IBD-verpleegkundige zal u hier over verder informeren tijdens het polibezoek. Mogelijke bijwerkingen Behalve het gewenste effect kan een geneesmiddel ook ongewenste reacties (bijwerkingen) veroorzaken. Bijwerkingen treden niet bij iedereen op. Als deze bij u wel optreden, waarschuw dan uw behandelend MDL-arts of IBD-verpleegkundige. 2
Regelmatig optredende bijwerkingen Bloedafwijkingen. Het middel onderdrukt het beenmerg, waar de voorlopers van nieuwe bloedcellen worden gemaakt. Met name bij een hoge dosering zal er een tekort aan bepaalde bloedcellen ontstaan. Het gevolg is bloedarmoede, meer kans op bloedingen en een verminderde afweer. Dit kan na enkele weken ontstaan. Het bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd door uw behandelend arts. Door verlagen van de dosis of na stoppen van het gebruik verdwijnt deze bijwerking weer. Verhoogde bloeddruk. De arts zal uw bloeddruk regelmatig meten ter controle. Nierbeschadiging is een ernstige bijwerking van ciclosporine. De arts zal regelmatig in uw bloed controleren of de nieren nog goed werken. Zorg dat u voldoende drinkt en geen dorst heeft. Raadpleeg uw arts als u binnen enkele dagen in gewicht toeneemt of als u dikke enkels of onderbenen krijgt. Soms optredende bijwerkingen Trillende of bevende handen. Branderig gevoel van de handen en voeten. Hoofdpijn. Zelden optredende bijwerkingen Gevoelig, gezwollen of bloedend tandvlees, vooral aan het begin van de behandeling. U kunt deze klachten verminderen door uw gebit en tandvlees geregeld te poetsen en door te flossen. Bezoek elk half jaar uw tandarts. Raadpleeg uw arts als u te veel last van uw tandvlees heeft of houdt. Maagdarmklachten (verlies van eetlust, misselijkheid, diarree). Mocht u veel last hebben van misselijkheid, neem het middel dan bij een maaltijd in. Neem het niet opeens op een lege maag in, want dan zal te veel ciclosporine in het bloed komen. Veranderingen in uiterlijk: toename lichaamsbeharing, gewichtstoename, opgezwollen gezicht, borstvorming bij mannen. Moeheid. 3
Jichtaanvallen. Dit kan optreden bij mensen met aanleg tot jicht. Zij mogen dit middel daarom niet gebruiken Spierpijn en spierkrampen. Epileptische aanvallen, door een tekort aan magnesium. Mensen met epilepsie hebben hier meer kans op. De arts kan de hoeveelheid magnesium in het bloed controleren en eventueel extra magnesium voorschrijven. Verminderde leverwerking, zeer zelden overgaand in leverbeschadiging. De arts zal regelmatig de leverfunctie controleren. Merkt u een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid, waarschuw dan een arts. Na verlaging van de dosering of na stoppen verdwijnt deze bijwerking weer. Verhoogde kans op infecties, bijvoorbeeld van de luchtwegen, zoals verkoudheid en hoesten. Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is verminderd. Meld de volgende verschijnselen altijd aan uw arts: koorts, keelpijn, verkoudheid, griep en huidinfecties, zoals steenpuisten. Zeer zelden optredende bijwerkingen Allergische reacties met onder andere jeuk of galbulten, huiduitslag, griepachtige verschijnselen, koorts, spierpijn, benauwdheid of flauwvallen. Stop dan het gebruik en raadpleeg uw arts. U mag dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan uw arts en de apotheek door dat u overgevoelig bent voor ciclosporine. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt. Verhoogde kans op huidtumoren. Incidenteel is dit opgemerkt bij patiënten die hoge doseringen gebruiken. Ga niet overmatig zonnebaden of onder UV-licht van zonnebank of solarium. Als u diabetes mellitus heeft, kunt u een hoger bloedglucosegehalte krijgen door dit middel. Controleer daarom vaker uw bloedglucosegehalte. Gezwollen borsten, pijnlijke of uitblijven van de menstruatie. Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt. 4
Wisselwerking met andere medicijnen Dit middel heeft wisselwerkingen met veel andere medicijnen. Bepaalde medicijnen kunnen, bij gelijktijdig gebruik, de bloedspiegels van ciclosporine en/of sommige bijwerkingen van het middel beïnvloeden. Meld daarom altijd bij uw huisarts of specialist dat u met ciclosporine wordt behandeld. Overleg bij start van de Ciclosporine over het gebruik van uw overige medicatie en overleg elke keer weer bij start van een nieuw geneesmiddel. Vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding Voor zover bekend, heeft ciclosporine geen ongunstige invloed op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Het is niet bekend of ciclosporine schade veroorzaakt aan het ongeboren kind. Daarom is het belangrijk om uw MDL-arts te informeren als u een zwangerschap overweegt of al zwanger bent. Het doorgebruiken van ciclosporine zal per geval bekeken moeten worden. Het is belangrijk dat u onder controle blijft. Mannen met een kinderwens kunnen ciclosporine blijven gebruiken. U kunt beter geen ciclosporine gebruiken als u borstvoeding geeft. Het medicijn wordt namelijk in de moedermelk uitgescheiden. Overleg de situatie met uw MDLarts. Vaccinaties Overleg met uw huisarts over griepvaccinatie in het najaar omdat uw afweersysteem door de medicatie onderdrukt wordt. Vragen Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u contact opnemen met de lbd-verpleegkundige. 5
Noteer hier uw vragen
03-2014-7024 Adres Polikliniek Maag- Darm- en Leverziekten Geert Grooteplein-Zuid 8, route 433 6525 GA Nijmegen Contact Secretariaat Maag- Darm- en Leverziekten 024-361 91 90 Bereikbaar op werkdagen van 8.00-17.30 uur E-mail IBD: ibd.mdl@radboudumc.nl (vergeet niet om uw geboortedatum en/of Radboudnummer in uw mail te vermelden) Radboud universitair medisch centrum