Hepatitis C risicotest

Hepatitis C risicotest GGD Amsterdam, september 2009 Deze hepatitis C risicotest is in 2007 ontwikkeld in het kader van het hepatitis C internetproject van de GGD Amsterdam en de GGD Zuid Limburg, gefinancierd door ZonMw. Het doel van de risicotest is om een inschatting van het persoonlijke risico op hepatitis C te maken. Mensen waarbij sprake is van risico op hepatitis C, wordt geadviseerd om zich te laten testen. Deze test is op internet in werking te zien op www.heptest.nl, en daar ook beschikbaar in het Engels, Frans, Spaans, Turks en standaard Arabisch. In het hepatitis C internetproject kregen mensen die risico hadden gelopen op hepatitis C, na het invullen van de risicotest een gratis bloedtest aangeboden. De risicotest is geëvalueerd in een groep patiënten met een bekende hepatitis C status. Hieruit bleek dat de risicotest ongeveer 85% van de mensen met een hepatitis C infectie adviseert om zich te laten testen. Een groot deel van de hepatitis C patiënten zou dus geïdentificeerd kunnen worden met deze test. Echter een relatief kleine groep van mensen met hepatitis C (15%) zal niet door deze risicotest worden. In de vragenlijst wordt soms verwezen naar medium tot hoog risicolanden voor hepatitis C. Een overzicht van deze landen is te vinden op www.hebikhepatitis.nl. Voor meer informatie over het hepatitis C internetproject en/of deze risicotest: Freke Zuure (fzuure@ggd.amsterdam.nl) of Udi Davidovich (udavidovich@ggd.amsterdam.nl).

Introductietekst: Heeft u risico gelopen? Het hepatitis C virus wordt overgedragen door contact met besmet bloed. U kunt het virus daardoor op veel verschillende manieren hebben opgelopen. Op deze website kunt u nu eenvoudig en snel bepalen of u in het verleden risico heeft gelopen op een hepatitis C infectie. U vult hiervoor de risicotest (korte vragenlijst) in en krijgt meteen op uw scherm te zien of u risico heeft gelopen. Risico Als uit de risicotest blijkt dat u risico heeft gelopen op een hepatitis C infectie, dan betekent dit niet meteen dat u ook een hepatitis C infectie heeft. Om te bepalen of u werkelijk in aanraking bent gekomen met het hepatitis C virus is een bloedtest nodig. Geen risico Als uit de risicotest blijkt dat u geen risico op een hepatitis C infectie heeft gelopen, dan krijgt u informatie over hoe u een hepatitis C infectie in de toekomst kunt voorkomen. Er is dan geen bloedtest nodig. 2

De risicotest Hepatitis C wordt overgedragen door besmet bloed, maar dit bloed hoeft niet altijd met het oog zichtbaar te zijn. Daarom worden in de risicotest (vragenlijst) veel verschillende vragen gesteld over diverse gebeurtenissen. Denk aan uw hele leven U vult de risicotest in 1 keer in. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat erom dat u bij elke vraag het antwoord kiest dat zo goed mogelijk aansluit op wat u heeft meegemaakt. Denk bij het beantwoorden van de vragen terug aan uw hele leven. Het kan zijn dat u in uw jeugd iets heeft meegemaakt waardoor u risico heeft gelopen op hepatitis C. Het invullen van de risicotest duurt over het algemeen niet langer dan 10 minuten. 3

Heeft u een ziektekostenverzekering? Deze hepatitis C risicotest en een eventuele bloedtest zijn binnen dit project gratis. Echter om u met een hepatitis C infectie naar het ziekenhuis te kunnen doorverwijzen voor eventuele behandeling, is wel een ziektekostenverzekering nodig. Deze vraag wordt nu gesteld om hierover vooraf goed te informeren. * bij geen verzekering: U heeft aangegeven dat u niet verzekerd bent tegen ziektekosten. U kunt deze risicotest invullen en zo uw risico op hepatitis C bepalen. Als blijkt dat u risico heeft gelopen op hepatitis C en u woont in de regio Amsterdam, dan kunt u gratis en anoniem uw bloed laten onderzoeken. Echter als blijkt dat u hepatitis C heeft, dan heeft u een ziektekostenverzekering nodig om naar het ziekenhuis te kunnen voor eventuele behandeling. Wilt u doorgaan met de risicotest? O Ja, ik wil doorgaan met de risicotest, ook al weet ik dat ik zonder verzekering niet naar het ziekenhuis kan wanneer blijkt dat ik hepatitis C zou hebben. O Nee, ik wil stoppen met deze hepatitis C risicotest. 4

In welk land bent u geboren? Risico op een hepatitis C infectie verschilt per land en is met name in landen buiten West Europa hoger dan in Westerse landen. Als u bent geboren in een land waar hepatitis C meer voorkomt, loopt u meer risico op een hepatitis C infectie dan wanneer u in Nederland bent geboren. * indien geboren in Egypte, Mongolië, Guinee, Rwanda, Burundi, Kameroen of Bolivia leidt dit tot een HCV testadvies. 5

Heeft u ooit nierdialyse ondergaan? Toelichting Nierdialyse (kunstnierbehandeling of hemodialyse) is een behandeling voor mensen met een nierziekte. Bij deze mensen werken de nieren niet meer goed genoeg om de afvalstoffen uit het bloed te kunnen filteren. Daarom wordt het bloed van deze mensen buiten het lichaam gefilterd met behulp van een kunstnier. Dit heet nierdialyse. Bij sommige ziekten worden patiënten regelmatig behandeld met bloedproducten. Daarom wordt het bloed van deze patiënten regelmatig gecontroleerd op bloedoverdraagbare aandoeningen zoals hepatitis C. Er is namelijk een kans dat deze patiënten geïnfecteerd raken tijdens de behandeling. Heeft u vóór 1992 een hemofiliebehandeling (met stollingsfactoren) gehad? Toelichting Hemofilie (bloederziekte) is een aangeboren ziekte waarbij het bloed minder snel stolt. Het duurt bij deze patiënten langer voordat het bloeden ophoudt. Mensen met hemofilie krijgen vaak bloedproducten toegediend of dienen dit zichzelf toe. Heeft u ooit een donororgaan ontvangen? * is één van de antwoorden op de vragen van deze pagina ja, dan wordt iemand verwezen naar zijn/haar specialist om HCV testen te bespreken. 6

Heeft u ooit bloedproducten toegediend gekregen? Toelichting Bloedproducten zijn producten met daarin bloed, die via een bloedtransfusie of soms met een injectie worden toegediend. Er zijn verschillende soorten bloedproducten, zoals stollingsfactoren, rode bloedcellen, plasma of bijvoorbeeld bloedplaatjes. Een bloedtransfusie wordt soms gegeven bij een operatie of ongeval waarbij sprake is van veel bloedverlies, bij bloedafwijkingen en bij vrouwen die tijdens de zwangerschap of bevalling veel bloed verliezen. Vanaf 1992 worden bloedproducten van donoren in Nederland en vele andere landen op hepatitis C gecontroleerd. Mensen die bloedproducten toegediend hebben gekregen vóór 1992 hebben mogelijk een risico om met het hepatitis C virus geïnfecteerd te zijn. In niet westerse landen worden bloedproducten soms nog steeds niet standaard gecontroleerd op virussen. Zo ja: Heeft u vóór 1992 (dus in 1991 of eerder) bloedproducten toegediend gekregen? * is het antwoord op deze vraag ja, dan volgt een testadvies. Heeft u vanaf 1992 (dus in 1992 of later) bloedproducten toegediend gekregen? - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies. 7

Heeft u vanuit uw geloof of cultuur ooit een ingreep ondergaan waarbij in de huid werd gesneden of door de huid werd geprikt? Toelichting Bijvoorbeeld een besnijdenis of rituele littekens (inkerving van de huid). Rituele of culturele ingrepen zoals besnijdenissen of traditionele behandelingen kunnen een risico vormen voor hepatitis C. Dit is mogelijk als dezelfde mesjes, spuiten of naalden bij meerdere mensen zijn gebruikt en er met hepatitis C besmet bloed op deze materialen zit. Omdat de kans hierop in sommige landen groter is dan in andere landen, is het belangrijk u hier een vraag over te stellen. - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies. 8

Bent u wel eens geopereerd? Toelichting Hieronder vallen ook operaties aan het gebit, keizersneden, cosmetische operaties (zoals een facelift of liposuctie) of kijkoperaties waarbij in de huid wordt gesneden. Chirurgische operaties kunnen een risico vormen voor hepatitis C. Dit geldt alleen als er resten van met hepatitis C besmet bloed op de gebruikte instrumenten zit, bijvoorbeeld doordat de materialen niet goed zijn schoongemaakt. Omdat de kans hierop in sommige landen groter is dan in andere landen, is het belangrijk u hier een vraag over te stellen. - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies. 9

Heeft u zich ooit laten tatoeëren? Toelichting Ook permanente make up, zoals getatoeëerde wenkbrauwen of eyeliners zijn tatoeages. Bij het zetten van een tatoeage of piercing met niet gesteriliseerde materialen, kan men in aanraking komen met bloed(resten) van andere mensen. Als dit bloed besmet is met hepatitis C, kunt u zo besmet worden met hepatitis C. In landen waar hepatitis C meer voorkomt is de kans hierop groter. - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies. 10

Heeft u ooit een piercing laten zetten? Gaatjes in uw oren tellen niet mee. Bij het zetten van een tatoeage of piercing met niet gesteriliseerde materialen, kan men in aanraking komen met bloed(resten) van andere mensen. Als dit bloed besmet is met hepatitis C, kunt u zo besmet worden met hepatitis C. In landen waar hepatitis C meer voorkomt is de kans hierop groter. - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies. 11

Heeft u ooit drugs gebruikt? Toelichting Onder drugs verstaan wij stimulerende, verdovende of hallucinerende middelen, bijvoorbeeld ecstasy, speed, cocaïne, heroïne, etcetera. Zo ja: Heeft u ooit regelmatig een van onderstaande drugs gebruikt? Met regelmatig bedoelen we tenminste 3 dagen per week, gedurende tenminste 3 maanden. cocaïne / basecoke / crack heroïne amphetamine (ecstasy, speed, pep, crystalmeth) LSD GHB poppers explosion Hepatitis C komt vaker voor bij mensen die aangeven dat zij een periode regelmatig harddrugs hebben gebruikt. Het virus kan worden overgedragen door gezamenlijk gebruik van materialen, zoals rietjes bij het snuiven van cocaïne. * zo ja, dan volgt een testadvies. Heeft u ooit wel eens drugs gespoten? Drugs kunnen op verschillende manieren worden gebruikt, bijvoorbeeld door te roken, te slikken of te spuiten (injecteren). Bij het spuiten van drugs met naalden die niet nieuw uit de verpakking komen kan hepatitis C worden overgedragen. Ook door andere materialen (zoals watjes of de spuit zelf) bij het spuiten te gebruiken die al door iemand anders zijn gebruikt, kan men besmet raken met hepatitis C. Hier kunnen namelijk bloedresten van anderen op zitten. Ook door maar één keer drugs te spuiten kan hepatitis C worden overgedragen. Zo ja: Spuit u nu nog steeds drugs? Zo nee: testadvies Zo ja: 12

Komt u tenminste 1 keer per maand bij een verslavingszorginstelling, een methadonpost, of uw huisarts voor methadon of een ander vervangend middel? * zo ja, dan wordt iemand doorverwezen naar zijn/haar arts in de verslavingszorg om HCV testen te bespreken. * zo nee, dan testadvies 13

Heeft uw biologische moeder ooit drugs gespoten, voor zover u weet? Mensen die ooit drugs hebben gespoten (geïnjecteerd) hebben een groot risico om besmet te zijn met het hepatitis C virus. Het hepatitis C virus kan van moeder op kind worden overgedragen. Daarom is het van belang om vragen over uw moeder te stellen. * zo ja, dan volgt testadvies 14

Is of was uw biologische moeder besmet met hepatitis C, voor zover u weet? * zo ja, dan volgt testadvies 15

Heeft u ooit in een huis gewoond met iemand waarvan u wist dat deze persoon hepatitis C had of ooit drugs had gespoten? Hepatitis C is een virus dat overgedragen wordt door bloed bloed contact. Het kan voorkomen dat er kleine bloeddeeltjes zitten op tandenborstels, scheermes jes, nagelschaartjes of andere badkamerspullen die mogelijk worden gedeeld door mensen in hetzelfde huis. Gezamenlijk gebruik van deze voorwerpen met iemand met een hepatitis C infectie vormt een risico op besmetting. * zo ja: Deelde u met deze persoon wel eens scheermesjes, tandenborstels, nagelschaartjes of andere voorwerpen waar mogelijk bloed op zat? * zo ja: Hoe lang woonde u met deze persoon in één huis? * indien >1 jaar, testadvies 16

Bent u ooit op hiv getest? Mensen die besmet zijn met het hiv virus (human immunodeficiency virus) lopen meer risico om ook besmet te zijn met het hepatitis C virus. Net als het hepatitis C virus, kan het hiv virus door bloed bloed contact worden overgedragen. Het hiv virus kan ook worden overgedragen door onbeschermd seksueel contact met iemand die besmet is met het hiv virus. * zo ja: Wat is uw hiv status? O ik ben hiv positief (wel hiv) O ik ben hiv negatief (geen hiv) O weet ik niet, ik heb mijn uitslag nooit opgevraagd/gekregen * indien hiv positief, volgt testadvies maar ook de volgende tekst: U heeft mogelijk risico gelopen op een hepatitis C infectie, maar u komt waarschijnlijk regelmatig bij een internist/behandelaar voor hiv. Vermoedelijk is hier uw bloed al op hepatitis C getest. U kunt uw arts vragen naar de uitslag. Indien u niet getest bent, kunt u uw arts vragen om een hepatitis C bloedtest. Wij raden u aan om de hepatitis C bloedtest bij uw internist/hiv behandelaar te laten doen, aangezien een eventuele behandeling voor hepatitis C in nauw overleg gaat met deze specialist. Als u liever deze website wilt gebruiken om een bloedtest voor hepatitis C te regelen, dan kan dat echter ook. U moet dan nog wel eerst de rest van de vragenlijst invullen. 17

Heeft u zich ooit geprikt aan een gebruikte injectienaald van iemand anders? Mensen die zich prikken aan een gebruikte naald van iemand die besmet is met het hepatitis C virus, lopen het risico om ook besmet te raken. Aan de gebruikte naald kunnen namelijk bloedresten zitten waarmee het virus kan worden overdragen. Het gaat hier niet om het krijgen van injecties (vaccinaties), maar wanneer u zich per ongeluk prikt aan een gebruikte naald. Dit heet een prikongeval. We spreken ook van een prikongeval wanneer iemand u met opzet prikt met een gebruikte naald. - Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in een medium/hoogrisicoland, dan volgt testadvies mits de laatste vraag op deze pagina met nee wordt beantwoord. 1 * indien niet in een medium/hoogrisicoland, dan hangt het testadvies af van de volgende vraag: Was de injectienaald vermoedelijk van een druggebruiker, een hemofilie of hemodialysepatiënt of iemand bekend met een hepatitis C infectie? Toelichting Een injectienaald die op straat ligt is zeer waarschijnlijk afkomstig van een druggebruiker. * zo ja, dan volgt testadvies mits de volgende vraag met nee wordt beantwoord. Is uw bloed na dit prikongeval onderzocht op ziekten zoals hepatitis C? Toelichting Het gaat hier om een prikongeval met een injectienaald van een druggebruiker, een hepatitis C patiënt of hemofilie of hemodialysepatiënt. Elk prikongeval brengt opnieuw risico met zich mee. Als u meer dan één prikongeval met injectienaalden van deze risicogroepen heeft meegemaakt, denk dan aan de laatste keer dat dit gebeurde. Is uw bloed na dit meest recente prikongeval onderzocht op ziekten zoals hepatitis C? * zo nee, dan volgt testadvies 1 Let op, in de geëvalueerde risicotest volgde alleen een testadvies indien het prikaccident had plaatsgevonden in een hoogrisicoland voor HCV. 18

Bent u ooit werkzaam geweest in de gezondheidszorg? Mensen die in de gezondheidszorg werken in landen waar hepatitis C veel voorkomt, lopen een risico op hepatitis C infectie. Dit kan ook zonder een prikongeval gebeuren, bijvoorbeeld wanneer met hepatitis C besmet bloed in wondjes komt. * zo ja: Was u tijdens uw werk in de gezondheidszorg in direct contact met (bloed)resten? Zo ja, in welk(e) land(en)? * indien in medium/hoogrisicolanden, dan volgt testadvies. 19

* indien iemand op basis van de risico s een testadvies zou krijgen, volgt: Bent u ooit op hepatitis C getest? Er zijn verschillende soorten hepatitis, zoals hepatitis A (ook wel geelzucht of gele verf genoemd), hepatitis B en hepatitis C. Deze infectieziekten van de lever verschillen veel van elkaar. Voor hepatitis C is bijvoorbeeld geen vaccinatie mogelijk, voor hepatitis A en B wel. Informatie voor bloeddonoren Als u na 1992 bloed heeft gegeven als bloeddonor, dan is uw bloed na de bloeddonatie getest op hepatitis C. Als u hierover toen niets heeft gehoord, dan was u niet besmet met hepatitis C. * zo ja, dan wordt uitgevraagd of iemand na de laatste negatieve HCV test nog risico heeft gelopen op HCV. * zo ja, en iemand is reeds HCV positief, dan volgt geen testadvies. * zo nee, dan volgt een testadvies. 20

Tekst van het testadvies Uit uw antwoorden op de risicotest blijkt dat u in het verleden risico heeft gelopen op een hepatitis C infectie. U bent mogelijk in aanraking gekomen met hepatitis C doordat: u bloedproducten toegediend heeft gekregen vóór 1992. Het hepatitis C virus kan overgedragen worden door het toegediend krijgen van bloedproducten die besmet zijn met het hepatitis C virus. Vóór 1992 waren er nog geen testen om het donorbloed te testen op hepatitis C. Daarom kunnen mensen die vóór 1992 bloedproducten toegediend hebben gekregen, besmet zijn geraakt met het hepatitis C virus. u bloedproducten toegediend heeft gekregen in een land waar hepatitis C vaak voorkomt. Het hepatitis C virus kan overgedragen worden door het toegediend krijgen van bloedproducten die besmet zijn met het hepatitis C virus. Vanaf 1992 worden de bloedproducten in Nederland en in veel andere Westerse landen getest op het hepatitis C virus. In niet Westerse landen wordt het donorbloed soms niet of niet goed getest op hepatitis C. Mensen die in deze landen bloedproducten toegediend hebben gekregen, hebben daarom een risico om besmet te zijn geraakt met hepatitis C. u ooit drugs heeft gespoten; ook door één keer spuiten met een gebruikte naald of ander spuitmateriaal (zoals watjes of water) kunt u al besmet zijn geraakt met het hepatitis C virus. uw biologische moeder besmet is/was met hepatitis C. Het hepatitis C virus kan van moeder op kind worden overgedragen. Als uw biologische moeder besmet zou zijn met het hepatitis C virus, is het mogelijk dat u via uw moeder besmet bent geraakt met hepatitis C. uw moeder ooit drugs heeft gespoten. Het hepatitis C virus kan van moeder op kind worden overgedragen. Mensen die drugs spuiten lopen een groter risico op hepatitis C infectie dan mensen die geen drugs spuiten. Als uw biologische moeder besmet zou zijn met het hepatitis C virus, is het mogelijk dat u via uw moeder besmet bent geraakt met hepatitis C. u geboren bent in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt onder de bevolking. Risico op een hepatitis C infectie verschilt per land en is met name in landen buiten West Europa hoger dan in West Europese landen. Dat betekent dat als u geboren bent in een land waar hepatitis C vaak voorkomt, u meer risico loopt op een hepatitis C infectie dan wanneer u in Nederland bent geboren. u in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt een tatoeage heeft laten zetten. De kans op besmetting met hepatitis C is groter wanneer hepatitis C onder de bevolking vaker voorkomt. Ook wanneer de materialen die gebruikt zijn bij het zetten van de tatoeage (bijvoorbeeld de naald, de inkt of het water) niet steriel zijn kan hepatitis C worden overgedragen. 21

u in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt een piercing heeft laten zetten. De kans op besmetting met hepatitis C is groter wanneer hepatitis C onder de bevolking vaker voorkomt. Ook wanneer de materialen die gebruikt worden bij het zetten van de piercing (bijvoorbeeld de naald of watjes) niet steriel zijn kan hepatitis C worden overgedragen. u in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt een operatie heeft ondergaan. De kans op besmetting met hepatitis C is groter wanneer hepatitis C onder de bevolking vaker voorkomt. Ook wanneer de materialen die gebruikt worden bij een operatie niet steriel zijn kan hepatitis C worden overgedragen. u in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt vanuit uw cultuur of geloof een ingreep heeft ondergaan. De kans op besmetting met hepatitis C is groter wanneer hepatitis C onder de bevolking vaker voorkomt. Ook wanneer de materialen die gebruikt worden bij de rituele of culturele ingreep niet steriel zijn kan hepatitis C worden overgedragen. u in direct contact bent geweest met bloed(resten) tijdens uw werk in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt. Hepatitis C is een virus dat overgedragen wordt door bloed bloed contact. Als u werkzaam bent geweest in de gezondheidszorg in een land waar hepatitis C vaak voorkomt en in direct contact bent geweest met bloed(resten), vormt dit een risico op een hepatitis C infectie. u een prikongeval heeft meegemaakt met (vermoedelijk) een gebruikte naald van iemand die besmet was met hepatitis C. Hepatitis C is een virus dat overgedragen wordt door bloed bloed contact. Gebruikte naalden bevatten vaak bloeddeeltjes. Als de naald gebruikt is door iemand die (vermoedelijk) besmet was met hepatitis C, kan men door een prikongeval met deze naald besmet raken. u een prikongeval heeft meegemaakt in een land waar hepatitis C relatief vaak voorkomt. Hepatitis C is een virus dat overgedragen wordt door bloed bloed contact. Gebruikte naalden bevatten vaak bloeddeeltjes. In landen waar hepatitis C vaak voorkomt onder de bevolking, is de kans om door een prikongeval besmet te raken met hepatitis C groter dan in Nederland. u voor langere tijd in een huis heeft gewoond met iemand die besmet was met hepatitis C of met iemand die ooit drugs had gespoten. U deelde met deze persoon badkamerspullen (zoals tandenborstels, scheermesjes en nagelschaartjes). Bij het delen van zulke badkamerspullen waar mogelijk met hepatitis C besmette bloeddeeltjes op zitten, kan het hepatitis C virus worden overgedragen. u heeft aangegeven dat u hiv positief bent (wel hiv). Mensen die besmet zijn met het hiv virus lopen meer risico om ook besmet te zijn met het hepatitis C virus. u ooit regelmatig harddrugs heeft gebruikt. Hepatitis C komt vaker voor bij mensen die aangeven dat zij een periode regelmatig harddrugs hebben gebruikt. Het virus kan worden overgedragen door gezamenlijk gebruik van materialen, zoals rietjes bij het snuiven van cocaïne. 22

U loopt daarom risico om besmet te zijn met het hepatitis C virus. Hepatitis C geeft aanvankelijk vrijwel geen lichamelijke klachten; veel mensen zijn besmet maar voelen daar niets van. Toch kan het hepatitis C virus, zonder dat u het in de gaten heeft, uw lever ernstig aantasten en leiden tot leverkanker. Er bestaat nu een goede behandeling tegen hepatitis C die erge schade aan uw lever kan voorkomen. Ook kunt u voorkomen dat u andere mensen in uw omgeving besmet. Het is daarom heel belangrijk dat u nu laat uitzoeken of u besmet bent met het hepatitis C virus. Hiervoor kunt u een afspraak maken met uw huisarts, maar het kan ook op een makkelijke manier en gratis via deze website. 23