Persuasive Design bij Paro-Patiënten Rozanne Eigenraam Seminar Documentatie 13-06-2014 Hogeschool Utrecht 1607164 1
2
Voorwoord Mijn doelstelling van dit seminar is een bevestiging te krijgen op wat mij het meest interesseert van de opleiding. Gedragsverandering, denken vanuit de gebruiker en ontwerpen voor de gebruiker zijn de punten waar ik graag mee verder wil tijdens mijn studieperiode. Het seminar gaf mij de kans hier dieper op in te gaan. Ik schat in dat persuasive design een steeds grotere invloed gaat hebben in het ontwerpen van producten voor gebruikers. Ik wil me specificeren in het begrijpen van gebruikers en hun gedrag om hiermee goede producten voor de gebruikers te ontwerpen. Om deze reden ga ik straks ook de minor Inleiding tot de toegepaste psychologie doen. Om een aanloop hierop te nemen wil ik me vast wat verdiepen in gedragsverandering. Gedragsverandering in het medische gebied vind ik heel interessant. Vooral in de tandheelkunde hangt er heel veel af van het gedrag van de patiënt. Bij parodontitis is het zo dat zodra de patiënt niet zelf mee gaat werken, er niet veel zal veranderen. Dit is de reden waarom ik specifiek voor deze doelgroep heb gekozen. Voor mij is dit een uitdaging om een oplossing te bedenken voor dit probleem. Hoofdvraag Hoe kan je patiënten met parodontitis stimuleren om hun mondgezondheid te verbeteren door middel van Persuasive Design? 3
Inhoud Persuasive Design 6 Wat is Persuasive Design? 6 Het model van BJ Fogg 6 Een goede mondgezondheid 11 Gezond tandvlees 11 Wat kan je doen om je mond gezond te houden? 12 Een patiënt met parodontitis 13 Parodontitis 13 Het ontstaan van tandvleesontsteking 14 Wanneer ben je een paropatiënt? 16 Wat is het probleem bij een paropatiënt? 16 Hoe kan een paro patiënt van zijn probleem worden verholpen? 16 Wie krijgt parodontitis? 17 Motivatie van een paro patiënt 17 Bestaande hulpmiddelen 18 om de mondgezondheid te verbeteren Mondelinge voorlichting door mondhygiënist: 18 Tools: 22 Conclusie 24 Reflectie 25 Bronnen 26 4
5
Persuasive Design Wat is Persuasive Design? Bij persuasive design gaat het om het ontwerpen en toepassen van designprincipes die het beslis- en koopgedrag van potentiële klanten beïnvloeden. Deze beïnvloeding vergroot het gebruiksgemak en overtuigt de bezoeker ervan de gewenste actie uit te voeren. Om gedragsverandering toe te passen zijn eerste twee stappen voorafgaand nodig. Het huidige gedrag moet eerst onderzocht en begrepen worden, dit gebeurd aan de hand van user research. Vervolgens moet het gedrag geactiveerd worden. Dit is interaction design. Pas na deze twee stappen kan het gedrag beïnvloed worden door middel van persuasive design. Een voorbeeld van een model en theorie die psychologische inzichten gebruiken om beslissingen te beïnvloeden is het behavior model en behavior grid van dr. BJ Fogg. Het model van BJ Fogg Het Behavior Model Dr. BJ Fogg heeft een model geïntroduceerd waarmee designers kunnen achterhalen waardoor gebruikers niet het gedrag vertonen wat de designers willen dat ze vertonen. Het model helpt gedrag beter te begrijpen. Eerst was het een grote massa van psychologische theorieën, nu wordt het aan de hand van dit model georganiseerd en specifiek. Het model bestaat uit drie hoofdelementen, elk hoofdelement heeft subcomponenten. De hoofdelementen zijn motivation, ability en trigger. Als alle drie de elementen samenkomen, zal er gedragsverandering plaatsvinden. 6
Bron: www.behaviormodel.org 7
Motivation Het element motivatie bestaat uit drie subcomponenten die elk weer twee kanten heeft: Plezier/pijn Hoop/angst Sociale acceptatie/afwijzing Als één of meerdere van deze subelementen van toepassing is bij de gebruiker zal de motivatie hoog zijn om gedrag te veranderen. De gebruiker zal bijvoorbeeld op een website van een reisbureau plezier beleven om de gebruiker te motiveren een vakantie te boeken. Ability Ability wil letterlijk zeggen dan het gedrag simpel te doen moet zijn. Om bepaald gedrag te vertonen, moet de gebruiker de mogelijkheid hebben om de actie daadwerkelijk te ondernemen. Dit kunnen bijvoorbeeld bepaalde vaardigheden zijn, bekwaamheden of behendigheden. Om de ability van je gebruiker te stimuleren kan je je gebruiker trainen om het gewenste gedrag gemakkelijker maken. Gemak is waar de designer naar moet gaan zoeken. Door te focussen op gemak in het gedrag waar je op doelt zal de mogelijkheid voor je gebruiker toenemen. De factoren waar het gemak vanaf hangt: Tijd Geld Fysieke inspanning Hersencapaciteit Sociale afwijkingen Niet-routinematig gedrag Als het gedrag waarop je doelt weinig inspanning vraagt van de gebruiker en de gebruiker volledig de vaardigheden en kennis heeft om het gedrag toe te passen, zal de kans op slagen hoger zijn. 8
Trigger De trigger in het model van Fogg houdt in dat het de gebruiker verteld dat ze het gedrag nu moeten toepassen. Zonder een trigger zal het gewenste gedrag niet plaatsvinden. Soms kan een trigger extern zijn, zoals het geluid van een alarm. Soms kan de trigger uit een dagelijkse routine komen: Het lopen door de keuken kan de gebruiker triggeren om de koelkast open te doen. Het model noemt drie types van triggers: Facilitator Signaal Spark Een facilitator is het meest effectief bij een hoge motivatie en een lage ability, een spark is het meest effectief bij een hoge ability en een lage motivatie en een signal is het meest effectief bij een hoge motivatie en een hoge ability. Een trigger die effectief wordt ingezet kan een grote impact hebben. Zo kan door een bepaalde gedraging te beïnvloeden ook weer ander gedrag beïnvloedt worden. Een voorbeeld dat Fogg zelf geeft: Als ik iemand kan triggeren om 10 minuten per dag hard te lopen, gaat die persoon misschien wel nieuwe hardloopschoenen komen zonder een externe trigger. Een goede trigger brengt de gebruiker in beweging. 9
Het Behavior Grid Het behaviour grid van BJ Fogg beschrijft dat er 15 manieren zijn waarop het gedrag veranderd kan worden. De bedoeling van dit grid is om mensen te helpen helder te kunnen denken over gedragsverandering. Elk van de 15 types van gedragsverandering maakt gebruik van verschillende psychologische en persuasieve technieken. Er zit namelijk een groot verschil in soorten gedragsverandering. Iemand laten stoppen met roken vraagt om een andere invalshoek dan iemand een boek te laten kopen in een webstore. 10
Een goede mondgezondheid Gezond tandvlees Rondom tanden en kiezen bevindt zich het parodontium. Dit bestaat uit tandvlees, vezels, en kaakbot. Deze vormen samen het steunweefsel van het gebit doordat de handwortel en het kaakbot door de parodontale vezels stevig met elkaar verbonden zijn. Gezond tandvlees zit vast aan de tanden en kiezen. Bij de rand van het tandvlees zit een smalle, ondiepe ruimte. Deze smalle ruimte tussen het tandvlees en de wortel van de tanden en kiezen heet de pocket. Bij gezond tandvlees is de pocket hooguit 3mm diep. Sterke vezels verbinden de wortels van de tanden en kiezen met het kaakbot, waardoor zij stevig vast staan in het bot. Gezond tandvlees is roze van kleur, ligt strak om de tanden en kiezen en bloedt niet bij het poetsen, tandenstokers of eten. Ook bloedt het niet als de tandarts of mondhygiënist het onderzoekt (NVVP, 2012). 11
Wat kan je doen om je mond gezond te houden? Schoonhouden van het gebit Het basisadvies van een mondhygiëniste om de mond schoon te houden luidt: Poets de tanden en kiezen 2x per dag 2 minuten met de juiste fluoridetandpasta, afhankelijk van de leeftijd. Een uitzondering hierop zijn kinderen van 0 en 1 jaar. Bij hen wordt geadviseerd de tanden 1x per dag te poetsen. Ouders en verzorgers wordt geadviseerd de tanden van kinderen tot ongeveer 10 jaar ( s avonds) (na) te poetsen ter controle van optimale plaqueverwijdering en het overal aanbrengen van fluoride. Er wordt geadviseerd een vaste poetsvolgorde aan te houden. Dit kan door de tanden in de onderkaak eerst aan de binnenkant,, dan aan de buitenkant en ten slotte bovenop te poetsen en daarna in een zelfde volgorde de tanden in de bovenkaak te doen. In de voorlichting wordt dan gesproken over poetsen volgens de 3 B s: Binnenkant, Buitenkant en Bovenop. Er hoeft niet krachtig te worden gepoetst. Een klein beetje druk is al voldoende. Aangeraden wordt de tanden na het ontbijten en voor het slapengaan te poetsen. Tandenpoetsen kan zowel met een handtandenborstel als een elektrische tandenborstel. (Ivoren Kruis, 2011) 12
Een patiënt met parodontitis Parodontitis Parodontologie betekent: de kennis van het parodontium. Het parodontium is het steunweefsel van uw tanden en kiezen. Dus alles waarmee uw gebit aan uw kaak bevestigd is. Het omvat: Het tandvlees De vezels Het bot Parodontitis Tandplaque op de tanden en kiezen veroorzaakt een ontsteking in de rand van het tandvlees. De ontsteking kan zich verder uitbreiden van het tandvlees naar het ondergelegen kaakbot. Daardoor gaat kaakbot rondom de tanden en kiezen verloren. Uiteindelijk kan er zoveel kaakbot verdwijnen dat de tanden en kiezen los gaan staan en tenslotte verloren gaan. Deze vorm van tandvleesontsteking heet parodontitis. (Paro Utrecht, 2014) Tandplaque Tandplaque is de belangrijkste oorzaak van parodontitis en komt zowel boven als onder de tandvleesrand voor. Als plaque langere tijd aanwezig blijft op het tandoppervlak kan het verkalken en hard worden. Op dat moment is er sprake van tandsteen. Tandsteen kan niet meer verwijderd worden door goed te poetsen. Als er eenmaal tandsteen gevormd is, doent dit professioneel weggehaald te worden door een mondhygiënist, preventieassistent of tandarts (NVVP, 2008). Een tijdige behandeling kan het verlies van tanden en kiezen voorkomen. (Paro Utrecht, 2014) 13
Het ontstaan van tandvleesontsteking In een mond bevinden zich altijd bacteriën. Deze bacteriën hechten zich aan het oppervlak van de tanden en kiezen en vormen zo een kleverig laagje dat tandplaque wordt genoemd. Tandplaque heeft ongeveer dezelfde kleur als de tanden en kiezen, waardoor het nauwelijks opvalt. Als de tandplaque zich net gevormd heeft, is het nog zacht en daardoor gemakkelijk te verwijderen met de tandenborstel. Als de tandplaque niet goed verwijderd wordt, verkalkt het tot tandsteen dat stevig vastzit aan de tanden en kiezen. Gingivitis: het begin van de tandvleesontsteking De bacterien die in de tandplaque langs de rand van het tandvlees zitten, veroorzaken een ontsteking in het tandvlees. Het eerste stadium van tandvleesontsteking heet gingivitis. Het ontstoken tandvlees is vaak te herkennen door de patiënt zelf. Het is rood, gezwollen, slap, een beetje glanzend en het sluit niet meer strak om de tanden en kiezen. Als het bloedt tijdens het poetsen of na het gebruik van een tandenstoker, is dat een belangrijk signaal dat het tandvlees ontstoken is. Ontstoken tandvlees is zelden pijnlijk. Als de tandplak niet voldoende verwijderd wordt, wordt het tandvlees slapper, neemt het aantal bacteriën onder de rand van het tandvlees toe en wordt de ruimte tussen het tandvlees en de tanden en kiezen, de pocket, dieper. Door het toenemen van de pocketdiepte kan de tandenborstel de bacteriën in de pocket niet meer verwijderen. Daardoor kan uiteindelijk schade aan het parodontium ontstaan. Als gingivitis op tijd behandeld wordt, treedt er geen blijvende schade op aan het parodontium en zal het tandvlees zich weer volledig herstellen. 14
Parodontitis: de tandvleesontsteking zet door Als gingivitis niet op tijd wordt behandeld, zal dit bij een beperkte groep mensen overgaan in het tweede stadium van tandvleesontsteking. Dit stadium heet parodontitis. Bij parodontitis zijn ook de vezels en het kaakbot betrokken bij de ontsteking. De vezels worden aangetast, kaakbot gaat verloren en de pockets worden dieper. De tandplak in de verdiepte pockets is onbereikbaar voor de tandenborstel, tandenstokers of ragers. Daardoor breidt de ontsteking zich steeds verder uit in de diepte en zal er nog meer kaakbot verloren gaan. Parodontitis geeft zelden pijnklachten, waardoor het lang onopgemerkt kan blijven. Behandeling van parodontitis kan verdere aantasting van het parodontium stoppen. De schade die aan het tandvlees en het kaakbot is ontstaan kan door de behandeling echter niet meer worden hersteld. Gevorderde parodontitis Als parodontitis lang onopgemerkt of onbehandeld blijft, zal er steeds meer kaakbot verloren gaan. Er ontstaan dan klachten zoals terugtrekkend tandvlees, tanden die uit elkaar gaan staan en losstaande tanden. Pijn treedt echter zelden op bij parodontitis. Soms wordt het tandvlees erg dik (abces) en dat is vaak wel pijnlijk. Ook een vieze smaak of slechte adem kan duiden op parodontitis. Als er niet tijdig wordt ingegrepen, zal er uiteindelijk zo weinig kaakbot overblijven dat tanden en kiezen los gaan staan in de kaak en niet meer te redden zijn. Als het tandvlees ver is teruggetrokken, is een deel van de wortels van de tanden en kiezen niet meer bedekt door het tandvlees. Dat is geen fraai gezicht en kan bovendien een scherpe zenuwpijn veroorzaken bij het poetsen en het nuttigen van warme, koude, zoete of zure voedingsmiddelen. 15
Wanneer ben je een paropatiënt? Een paropatiënt ben je als je parodontitis hebt. Dit krijg je te horen van de tandarts of mondhygiëniste. Deze sturen je wanneer nodig door naar de parodontoloog. Je hebt parodontitis als de ruimte tussen de tand en het tandvlees dieper is dan 4 millimeter. Wat is het probleem bij een paropatiënt? Het probleem bij een paropatiënt is dat de mondhygiëne niet in orde is en er daardoor parodontitis ontstaat. Een ernstige ontsteking en botafbraak zijn hiervan de gevolgen. Botafbraak wordt veroorzaakt door bacteriën die tandsteen vormen en onder het tandvlees komen te zitten. Dit gaat ontsteken en tast het bot uiteindelijk aan. Hoe kan een paropatiënt van zijn probleem worden verholpen? Door een goede behandeling van de mondhygiëniste of parodontoloog kan de parodontitis worden opgelost. Zelfzorg is bij parodontitis essentieel. De patiënt moet zelf zijn gebit goed schoonhouden, anders zal de ontsteking niet weggaan. 16
Wie krijgt parodontitis? Niet iedereen die gingivitis heeft, krijgt na verloop van tijd ook parodontitis. Hoe dat komt, is nog niet volledig duidelijk. Wel is bekend dat niet iedereen dezelfde soorten bacteriën in de mond heeft. Sommige mensen hebben agressievere bacteriën in de tandplak dan andere mensen, waardoor zij een groter risico lopen op verlies van kaakbot. Ook gezondheid, weerstand en leefgewoonten spelen een belangrijke rol bij het krijgen van parodontitis. Zo geven roken, diabetes en stress een verhoogde kans op het krijgen van parodontitis. Tot nu toe is echter niet te voorspellen bij wie gingivitis overgaat in parodontitis. Daarom is het verstandig om gingivitis te voorkomen. Parodontitis wordt veroorzaakt door een slechte mondhygiëne: Onvoldoende tandenpoetsen Verkeerd poetsen (te hard, verkeerde richting e.a.) Je tandvlees overslaan bij mondverzorging Niet stokeren en/of rageren Ontoereikend tandartsbezoek Parodontitis kan erfelijk zijn, alhoewel dit weinig voorkomt. Ook patiënten met een auto-immuun ziekte hebben een grotere kans om parodontitis te krijgen. Motivatie van een paro patiënt Hoewel de gewoonte om het gebit te poetsen al van duizenden jaren terug dateert, lijkt niet iedereen zich bewust te zijn van de echte voordelen hiervan. Over het algemeen poetst men om cosmetische redenen (sociale acceptatie, geen verkleuringen, frisse mond, frisse adem, goede smaak) en in mindere mate om mondziekten te voorkomen. In de westerse wereld lijkt de noodzaak van dagelijkse gebitverzorging gemeengoed. Effectieve mondzorg en een gezonde levensstijl zijn bepalend. Hier ligt een belangrijke taak voor de tandarts of mondhygiënist om het verband te leggen tussen mondgezondheid en algemene gezondheid. Hiermee wordt de patiënt een handvat aangereikt om gemotiveerd van de dagelijkse mondhygiëne een gewoonte te maken die deel uitmaakt van de normale persoonlijke hygiene en levensstijl. Onderzoek laat zien dat het grootste probleem van de dagelijkse mondhygiëne de trouw is waarmee dit wordt uitgevoerd. Patiënten zullen regelmatig professioneel aangespoord en geinstrueerd moeten worden om grondig te poetsen, met aandacht voor borsteltechniek, interdentale reiniging en frequentie. Om deze trouw te bevorderen, zal de tandarts of mondhygiënist blijvend aandacht moeten besteden aan het aanleren, evalueren en bijsturen van de mondhygiëne. (Beertsen, 2011) 17
Bestaande hulpmiddelen om de mondgezondheid te verbeteren Na een interview te doen met twee mondhygiënistes heb ik onderscheid gemaakt tussen twee soorten manieren om ervoor te zorgen dat de patiënt zijn gedrag veranderd: mondelinge voorlichting en hulpmiddelen voor de patiënt. Vaak is er een koppeling tussen beide manieren. Patiënten met parodontitis worden gestimuleerd om hun mondgezondheid te verbeteren door middel van mondelinge voorlichting van de mondhygiënist. Hierbij wordt gebruik gemaakt van verschillende middelen zoals plaque detectie en folders. De belangrijkste en meest doeltreffende hulpmiddelen zal ik hieronder toelichten. Mondelinge voorlichting door mondhygiënist: Door middel van mondelinge voorlichting worden de patiënten gestimuleerd om iets met hun mondgezondheid te doen. Het gedrag van de patiënt moet aangepast worden omdat anders de parodontitis niet over zal gaan. De mondhygiënist stemt het advies af op de patiënt. Bij kinderen wordt bijvoorbeeld vaak de poets-app geadviseerd, bij andere patiënten worden afbeeldingen met ernstige parodontitis laten zien of wordt motivational interviewing toegepast. Per patiënt verschilt het hoe het advies verloopt. 18
Motivational interviewing Motivational interviewing is een benadering om mensen te helpen hun problemen te onderkennen en om hen aan te zetten tot verandering. Het is vooral een bruikbare methode voor mensen die weigerachtig zijn, weerstand vertonen en ambivalent staan tegenover verandering. Het bevorderd de intrinsieke motivatie. Verandering komt niet op gang door de patiënt te confronteren met de negatieve gevolgen van zijn gedrag en te focussen op angst en schaamte, maar de patiënt moet zich kunnen verbinden met iets wat voor de patiënt kostbaar is, zoals zijn gebit. Het moet dus niet confronterend zijn, maar bevestigend en ontvankelijk. Om de verandering te laten slagen is responsiviteit nodig. De mondhygiënist zal een motivatiebron bij een patiënt moeten vinden voordat een veranderingsproces op gang kan komen (Menger & Krechtig, 2004). Onderzoek toont aan dat door gebruik te maken van motivational interviewing technieken in plaats van confrontatie toe te passen of druk uit te oefenen, intrinsieke motivatie ontstaat en op basis daarvan werkelijke verandering op gang gebracht kan worden dat in de loop van de tijd zal consolideren. Dreigen, confronteren en het uitoefenen van druk en pressie helpen niet, motivational interviewing wel (Micheal D. Clark et al). 19
Toelichting met het model van BJ Fogg: Motivation Motivational interviewing draait natuurlijk heel erg om het motiveren van de patiënt tot het veranderen van het gedrag. Hierbij wordt er naar de persoonlijke aspecten van de patiënt gekeken. Bij motivational interviewing wordt er ingespeeld op de positieve kanten van de drie aspecten van het element motivatie van Fogg: plezier, hoop en sociale acceptatie. Ability De ability komt bij deze manier van stimuleren minder aan bod. Er wordt minder gekeken naar op welke manier de mogelijkheid tot het veranderen van het gedrag verbeterd kan worden. Trigger De trigger om het gedrag te veranderen wordt heel erg bij de patiënt zelf neergelegd. Conclusie Doordat deze manier van stimulans heel erg gericht is op de motivatie bij de patiënt opzoeken komen de ability en de trigger minder aan bod. Hierdoor wordt het voor de patiënt lastig om ook echt het moment te pakken om zijn gedrag te veranderen, of weet de patiënt simpelweg niet hoe hij dan beter voor zijn mond moet gaan zorgen. De patiënt wil wel, maar kan het op dit moment nog niet. Doordat de patiënt een nieuw gedrag vanaf nu af aan moet gaan uitvoeren zullen de ability en de trigger meer aanwezig moeten zijn, wil de patiënt zijn gedrag daadwerkelijk kunnen veranderen. 20
Poetsinstructie Kennis is een belangrijk onderdeel in het proces van de gedragsverandering bij de patiënten. De patiënt moet weten wat hij moet doen voordat hij daadwerkelijk zijn gedrag kan veranderen. Daarom geeft de mondhygiënist een poetsintstructie als dat nodig is. Niet alleen aan patiënten met parodontitis, maar ook aan andere patiënten. Een poetsinstructie houdt in dat de mondhygiënist de patiënt precies uitlegt hoe die zijn gebit schoon kan houden. Op deze manier weet de patiënt hoe hij zelf voor zijn gebit kan zorgen en zo kan meewerken om de parodontitis op te lossen. Toelichting met het model van BJ Fogg: Motivation De motivatie om de tanden te poetsen wordt bij een poetsinstructie enigszins gestimuleerd, maar dit is dan meer in combinatie met motivational interviewing. De poetsinstructie individueel gaat puur om kennis, waardoor de motivatie achterblijft. Ability Doordat er kennis wordt overgedragen tussen de mondhygiënist en de patiënt wordt de mogelijkheid en de vaardigheid van het schoonmaken van het gebit van de patiënt verbeterd. De poetsinstructie is heeft dus een grote invloed op de ability van het gewenste gedrag. Trigger Een echte trigger om de tanden echt te gaan poetsen is moeilijk te plannen bij de patiënt. Uiteindelijk zal de patiënt het zelf moeten gaan doen. Conclusie Een poetsinstructie geven aan de patiënt is een manier om het gedrag te veranderen, alleen wordt er niet ingespeeld om de motivatie van de patiënt en er is geen trigger aanwezig. De gedragsverandering kan alleen plaatsvinden als de patiënt gemotiveerd is zijn gebit beter te verzorgen, maar dit gaat alleen in combinatie met een ander hulpmiddel, zoals motivational interviewing. 21
Tools: Er zijn verschillende tools waarmee de patiënt geholpen wordt zijn mond beter de verzorgen. Dit wordt soms aangeraden door de mondhygienist of tandarts, maar kan ook door de patiënt zelf aangeschaft worden. Oral-B TriZone tandenborstel De Oral-B TriZone tandenborstel is een electrische tandenborstel met een display waarop je kan zien welke delen van je mond je nog moet poetsen en met een tijdsindicator van 2 minuten. De kop van de borstel beweegt verschillende kanten op waardoor alle vlakken van de tanden en kiezen worden gepoetst (Oral-B). Toelichting met het model van BJ Fogg Motivation De Oral-B Trizone tandenborstel motiveerd de patiënt niet om de tanden te poetsen. Het wordt niet aantrekkelijk gemaakt om de tandenborstel te gebruiken. Ability De ability is bij deze tandenborstel hoog. Er wordt namelijk uitgelegd hoe lang de patiënt zijn tanden moet poetsen. Bovendien kan hij zien welke delen van zijn mond hij moet poetsen op welk moment. De patiënt wordt dus geholpen met hoe hij zijn tanden moet poetsen. Trigger De trigger is er niet. De patiënt moet zelf zelf zijn tanden gaan poetsen, hij krijgt niet een trigger om het op dat moment te doen. 22
Poetshulp (app) Poetshulp is een app ontwikkeld door A2rt. Poetshulp geeft aan welk gedeelte je moet poetsen, aan de hand van een schema. Een tijdteller zorgt ervoor dat je minimaal twee minuten bezig bent met het poetsen van je tanden. Instructies in de applicatie geven aan hoe je met je tandenborstel te werk moet gaan, ongeacht of je van handmatig of elektrisch poetsen houdt. (Poetshulp, Appstore) Toelichting met het model van BJ Fogg Motivation Met Poetshulp wordt de patiënt niet gemotiveerd om zijn tanden te poetsen. Het enige wat het weergeeft is een afbeelding van een mond en droge theorie over wanneer je je tanden moet poetsen. Ability Bij Poetshulp wordt er vooral ingespeeld op de uitleg van het tanden poetsen. Alle vlakken in de mond worden behandeld en niets wordt overgeslagen. Zo weet de patiënt precies hoe hij zijn tanden moet poetsen en wordt ervoor gezorgd dat er niets wordt overgeslagen. Trigger De trigger is bij Poetsapp volledig afwezig. De patiënt moet de app eerst zelf opstarten en de enige functie van de app is dat hij laat zien hoe lang en waar je moet poetsen. Conclusie: De app zou veel meer mogelijkheden kunnen hebben maar is op dit moment nog veel te minimaal. Doordat de patiënt zelf nog alles moet doen zal de patiënt deze app niet vaker dan éénmaal gebruiken. 23
Conclusie Het model van BJ Fogg vind ik een prettige manier om te achterhalen waarom het gewenste gedrag niet wordt uitgevoerd door je doelgroep. Dit model is op veel uiteenlopende gevallen toe te passen, ik denk dat ik dit heb bewezen door het toe te passen op verschillende manieren om de mondgezondheid te verbeteren. Uit mijn analyse kan ik concluderen dat er veel manieren zijn waarop op dit moment wordt geprobeerd het gedrag van de patiënt te veranderen. Echter heeft geen van deze manieren alle drie de elementen van Fogg in zich. Overal mist de trigger en wordt er de nadruk gelegd op ability of motivation. Dit terwijl sommige tools hoge potentie hebben om alle drie de elementen te kunnen toepassen. De poetshulp is een mobiele applicatie. Applicaties hebben de mogelijkheid om bijvoorbeeld pushberichten te sturen en om content aan te bieden die volledig afgestemd is op de gebruiker. Ook is een mobiele applicatie binnen handbereik bij de gebruiker. De drempel is laag om even de telefoon te pakken en de app te openen. Wat ik me voorstel is een applicatie die zich vooral richt op de context van de gebruiker. Als hij de gebruiker kent kan hij gerichte informatie geven over bijvoorbeeld poetstechnieken. Ook zal er een motivation aspect aan toegevoegd worden, door bijvoorbeeld doelen te stellen. De trigger moet precies op het juiste moment plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld door een pushbericht op het moment dat de patiënt gaat slapen of s morgens opstaat. Met een mobiele applicatie is dit allemaal mogelijk. Als zowel de ability als de motivation aanwezig is en er een goed getimede trigger plaatsvindt, zal er gedragsverandering ontstaan. 24
Reflectie Ik begon dit blok Seminar met het idee dat ik iets met wearables ging doen in de gezondheidszorg. Dit omdat ik denk dat wearables eerder in deze sector zijn weg zal vinden in plaats van bij het grote publiek. Nadat ik mijn doelgroep koos, namelijk patiënten met parodontitis, heb ik besloten mij te richten op gedragsverandering. Ik wil me tijdens mijn opleiding graag gaan verdiepen in gebruikers en het gedrag daarvan. Daarom ga ik ook de minor Inleiding tot de Toegepaste Psychologie doen. Het liefst begrijp ik precies waarom gebruikers bepaald gedrag wel of niet vertonen. Vervolgens is mijn doel om producten te maken waar gebruikers beter van worden en daadwerkelijk iets aan hebben, ook op de lange termijn. De doelgroep die ik heb gekozen is daar een goed voorbeeld van. Gedragsverandering vond ik dus een beter onderwerp om me op te richten met betrekking tot mijn studie doel en de doelgroep. Tijdens colleges vond ik de theorie van BJ Fogg al interessant en ik vond dit een goede methode om verschillende technieken mee te analyseren. Ik heb al een paar keer de methode toegepast tijdens de lessen en daardoor kreeg ik het idee om de methode toe te passen tijdens mijn seminar. Tijdens het analyseren merkte ik dat het echt belangrijk is dat alle drie de elementen van BJ Fogg aanwezig moeten zijn om het gedrag te veranderen en daardoor werd het ook steeds interessanter om dit model toe te passen. In de toekomst denk ik dat ik dit model nog veel vaker toe ga passen. Het meest lastige vond ik om betrouwbare bronnen te onderscheiden van bronnen die minder bruikbaar waren. Gelukkig had ik al snel een database gevonden met veel betrouwbare bronnen over het gedeelte over parodontitis. Bruikbare bronnen over gedragsverandering vond ik lastiger te vinden. Ik heb uiteindelijk veel informatie gehaald uit de colleges die we hebben gehad en de theorie van BJ Fogg. Ik vond het een hele goede oefening voor het afstuderen straks in het vierde jaar. Ik vond het fijn om te kijken of ik zelfstandig een onderzoek van dit formaat kon uitvoeren. Ook was ik benieuwd of ik tot een goede conclusie kon komen. Het presenteren vond ik spannend maar ook weer leuk omdat ik goed voorbereid was en veel had geleerd van het kenniscollege die we een paar dagen voor de eindpresentatie hadden gegeven. Hierdoor stond ik naar mijn idee een stuk zelfverzekerder te presenteren en wordt het voor jezelf ook een stuk leuker. Ook vond ik het leuk dat ik een onderwerp had gekozen die niet iedereen op het eerste moment voor ogen zou hebben. Dit was een extra uitdaging voor mij. 25
Bronnen Persuasive design Dr. BJ Fogg, 2011. BJ Fogg s Behavior model. Geraadpleegd op 28 mei 2014. www.behaviormodel.org en www.behaviorgrid.org Een goede mondgezondheid Ivoren Kruis, 2011. Adviescollege Preventie Mond- en Tandziekten van het Ivoren Kruis. Geraadpleegd op 12 mei 2014. http://www.ivorenkruis.nl/index. cfm?s=0&i=35&id=13&m=5&page=adviezen&t=14&&showfulltext=1 Een patiënt met parodontitis Paro praktijk Utrecht, 2014. Informatie parodontologie voor patiënten. Geraadpleegd op 20 mei 2014. http://www.parodontologie-utrecht.nl/ pages/voor-patienten/parodontologie.php Informatiefolder Parodontologie, Nederlandse Vereniging voor Parodontologie, 2012. Auteurs: Leo Kroon (Parodontoloog) en Fridus van der Weijden (Parodontoloog & bijzonder hoogleraar Parodontologie) In gesprek met Debbie Kraaijkamp en Tessa Eigenraam, mondhygienistes. Tessa Eigenraam is werkzaam bij Paropraktijk Utrecht. Info over oorzaken en behandelmethodes van parodontitis. Bestaande hulpmiddelen om de mondgezondheid te verbeteren Mens en Samenleving, 2009. Motivational interviewing. Geraadpleegd op 26 mei 2014. http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/44474- motiverende-gespreksvoering-motivational-interviewing-mi.html Anneke Menger en Lous Krechtig: Het delict als maatstaf - Methodiek voor werken in gedwongen kader; PlantijnCaspaie, IJsselstein, 2004, p.40. Micheal D. Clark et al: Motivational interviewing for probation officers: tipping the balance toward change; Federal Probation, vol.70, number 1. Informatiepagina Oral-B TriZone tandenborstel http://www.oralb.nl/ nl-nl/oral-b-elektrische-tandenborstels/oral-b-trizone-elektrischetandenborstel Poetshulp in de Appstore voor iphone, pagina over de app en reviews. 26
27