Aandachtspunten en vragen adviseur rekeningcie

Aandachtspunten en vragen adviseur rekeningcie 1 Scenario s doorrekenen in plaats van benoemen. Gebeurt nu niet. In de informatie die maandag 7 december naar de raad is gestuurd zijn scenario s opgenomen m.b.t. de lening van 17 miljoen euro en de garantstelling van 32 miljoen euro. Deze zijn als bijlage bijgevoegd bij dit document. 2 Liquiditeitsplanning nog niet opgeleverd. In de bijlagen bij het nieuwe raadsvoorstel is de liquiditeitsplanning opgenomen. De Stichting Stadion 1. Garantie 32 miljoen euro, is financiering rond? Wat is rentevoordeel voor de stichting t.o.v. huidige situatie (onderdeel complete exploitatieopzet met scenario s) Nee, de financiering is niet rond. Wel zijn er contacten geweest met diverse banken. Daaruit is duidelijk geworden dat er geen problemen bestaan om de lening te verkrijgen. Dit kan echter pas worden geëffectueerd nadat de raad heeft ingestemd met door het college te hanteren kaders voor en te stellen voorwaarden aan de garantstelling. De kosten voor de financiering bedragen voor FC Twente nu ongeveer 4,5 miljoen euro. Deze worden verlaagd naar een huurpenning van zo n 2,5 miljoen euro die voldoende is voor de Stichting Stadion om de rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen. 2. Hoe ziet openingsbalans van Stichting er uit, EV/VV. Wat is prognose resultatenrekening en hoe lang lopen de huurcontracten die er nu zijn nog door? Dwz inclusief derden huurders. Ik begrijp uit de gesprekken dat kantoren binnen de BVO blijven. Dat levert gedoe op (splitsingacties) en legt risico volledig bij de gemeente omdat de meer stabiele opbrengsten niet meer bij de stichting stadion terecht komen. Dit staat niet vermeld in raadsvoorstel maar is zeer relevant. De meerjarenprognose van de Stichting Stadion (balans, resultatenrekening, kasstroomoverzicht) zijn als geheime bijlagen gevoegd bij het raadsvoorstel. De Stichting Stadion wordt eigenaar van het gehele stadion en verhuurt het stadion aan FC Twente. Er zal geen sprake zijn van splitsingen. FC Twente gaat de kantoren onderverhuren. Daarom wordt in de exploitatie van de Stichting geen rekening gehouden met inkomsten van kantoren. 3. Gemeente 1 e recht van hypotheek + welke waardering voor de financiering: marktwaarde/boekwaarde/hist kosten? Zie ook punt 2 over splitsing. Het stadion gaat tegen de huidige boekwaarde van 49,5 miljoen euro over naar de

stichting. Deze boekwaarde is gebaseerd op de gemaakte kosten voor de bouw en uitbreiding van het stadion. De marktwaarde van een stadion is lastig te bepalen. Uit een taxatie volgt dat de indicatie waarde op dit moment en onder de huidige financiële omstandigheden 22,5 miljoen bedraagt. Op (middellange) termijn bij een financieel stabiel en gezond FC Twente kan de waarde zich ontwikkelen naar 30 tot 35 miljoen euroverwezen naar het rapport Waarde-advies stadion FC Twente van Troostwijk van 11 december 2015. De WOZ-waarde bedraagt 38 miljoen euro. 4. Wie betaalt meerkosten renteverlies gemeente inclusief belastingrisico? Wat is de betaaltitel (p.5, 1f) waarom zou BVO of stichting die meerkosten renteverlies gemeente betalen en hoe verhoudt dat zich tot afspraken met andere huidige schuldeisers van de club? Of wordt deze post geactiveerd? Maar dan ontstaat liquiditeitsprobleem. Zoals opgenomen onder 1a van het raadsvoorstel betaalt FC Twente 750.000 euro aan de gemeente als gevolg van de rentederving op de lening van 17 miljoen euro. Ook de eventuele fiscale nadelen voor de gemeente zal voor rekening van FC Twente zijn. In de prognoses van FC Twente is hiermee rekening gehouden. Deze post wordt niet geactiveerd maar als kosten opgenomen bij FC Twente. De overige schuldeisers zijn hiermee akkoord. 5. Kostendekkende huurprijs: wat is dat? Hoe verhoudt zich dat tot marktwaarde/historische kosten waarde van het object? Hoe verhoudt het zich verder tot de integrale exploitatie van het stadion? Kantoorgebouwen. Zie ook 2. De Gemeente De huurprijs is niet gebaseerd op de waarde van het stadion. De huurprijs is het totaal van de diverse kosten die de stichting moet betalen. Deze zijn de rente en aflossing van de diverse leningen, buitenonderhoud en overige gebouwgebonden kosten zoals OZB en verzekeringen. 1. Hoe kan gemeente recht van 1 e hypotheek realiseren en wat is de onderliggende waarde. Voorzichtigheidsbeginstel zou hooguit kantoren waarderen (zie onder stichting punt 2) De gemeente bezit nu al het recht van 1 e hypotheek tot een maximum van 20 miljoen euro, zijnde de beginstand van de verstrekte lening. Deze 1 e hypotheek wordt uitgebreid naar 32 miljoen euro. 2. Kans inroepen garantstelling is over hele looptijd misschien 10% maar wat is impact bij tijdsverloop garantstelling, zal in begin hoog zijn. Let in dit verband ook op de aflossing in 4 jaar van totaal 10 mln op de lening (p4 bovenaan). Dat bedrag loopt niet synchroon met de voorgestelde afbouw van de garantie die jaarlijks met 1.067 mln afbouwt (zie 1f). Is ook geen aflossing maar een storting van 6 mln komt uit de risicopremie die wordt betaald. Maar wat betekent dat dan: waar komt die liquiditeit vandaan, van de stichting? Dat kan alleen als financiering hoger wordt of wanneer iemand anders die middelen opbrengt. Jaarlijks 1,5 mln winst in stichting moet door huurders worden opgebracht. De te betalen huur van FC Twente aan de Stichting is voldoende om de jaarlijkse

aflossing te betalen. Daarnaast betaalt FC Twente in 4 jaar een totaalbedrag van 6 miljoen aan risicopremie aan de gemeente. Deze premie wordt meegefinancierd in de lening van 32 miljoen euro. Volgens de Europese regels kan de risicopremie jaarlijks worden voldaan aan de garantsteller. Maar ook kan worden gekozen voor een storting aan het begin van de looptijd van de lening bestaande uit de contant gemaakte jaarlijks af te dragen risicopremies. Voor deze laatste optie is nu gekozen. Overigens is in de prognoses en liquiditeitsplanning van zowel FC Twente als de stichting rekening gehouden met de risicopremie. 3. Borging in weerstandsvermogen: staat er nu 2,5 mln geoormerkt in de reserves voor huidige lening? P5 pt 1d kan dit geld nu worden gebruikt als onderdeel van de verlaging van de garantie. Komt er aparte post in weerstandsvermogen voor nieuwe garantiepremie? Uit de jaarstukken 2014 blijkt op p235 wel cumulatief weerstandsvermogen, maar is er onderliggend administratie die echt geld voor Twente vastlegt? Er is inderdaad tot nu toe 2,5 miljoen euro geoormerkt gespaard in de reserve weerstandsvermogen vanuit de risico-opslag van 1,6% in de huidige verstrekte lening. Dit geld is bedoeld om in te zetten mocht zich de omstandigheid voordoen dat de lening moet worden afgeboekt c.q. de garantstelling wordt ingeroepen. Als wij dit uitkeren aan FC Twente ter verlaging van de garantstelling dan daalt het weerstandsvermogen van de gemeente. Dat is niet wenselijk. 4. Exploitatie: TV rechten substantieel risico als club kleinere begroting heeft, dat laten de begroting en competitieranglijsten inmiddels wel zien. Dus hier zit je te optimistisch als je 6 mln blijft rekenen. Ja, de raming van nu nog 6,1 miljoen euro is wellicht te optimistisch. Met FC Twente is echter afgesproken dat bij daling van de omvang van de TV-inkomsten, de gemeente het pandrecht ontvangt op zekere vorderingen van de club om dit verschil af te dekken. 5. Welke prikkel heeft club om talent te verkopen als er boven 4 mln middelen als pand naar gemeente gaan? (1g). Geldt ook voor de winstbepaling. De afspraken over de transferinkomsten en winst zijn niet bedoeld om als prikkel te werken. Ze zijn er voor om te zorgen dat niet al deze inkomsten terugvloeien in het voetbalbedrijf maar ook worden ingezet op verlaging van de garantstelling c.q. verlaging van het risico van de garantstelling. 6. Criteria voor ontslag bestuurders (1i) lijken niet helder. Verder: aangifte wanbestuur bij Ondernemingskamer? In het raadsvoorstel is opgenomen dat FC Twente een onafhankelijk onderzoek laat uitvoeren naar de governance en dat de aanbevelingen zullen worden overgenomen. Bestuurders, van wie na onderzoek onomstotelijk is komen vast te staan dat zij betrokken zijn geweest bij, of op de hoogte hadden moeten zijn, van ontoelaatbare zaken, verlaten FC Twente. Schade voortvloeiend uit onbehoorlijk bestuur wordt op de betrokken bestuurders verhaald. Een verdere uitwerking zal plaatsvinden bij de precieze formulering

van de onderzoeksopdracht. De onderzoeksopdracht wordt geformuleerd in nauwe samenwerkrng met de KNVB/Licentiecommissie. 3 FC Twente 1. Toetsing balanspositie, wat is balans zonder de waardering van de spelers en wat betekent dat? Situatie voor en na schuldsanering inclusief prognose 5 jaar. In de balanspositie van FC Twente is wel degelijk een waardebepaling van de spelers opgenomen onder het vast actief. Doorgaans wordt waarde van spelers geactiveerd voor een termijn die samenhangt met de contractperiode (meestal 3 tot 5 jaren). 2. Heeft Houthoff uitspraak gedaan over redelijkheid contract of ook over de financiële positie van de club, met name de balans? Houthoff Buruma heeft gekeken naar het herstructureringsplan (zie bijlage 1 bij het raadsvoorstel, d.d. 27 november 2015) en heeft een staatssteunrechtelijke analyse uitgevoerd (bijlage 2 bij het raadsvoorstel, d.d. 30 november 2015). Hierin is aangegeven dat het crediteurenakkoord wat hen betreft redelijk is. Daarnaast heeft EY een juridisch en financieel onderzoek uitgevoerd dat gaat over de financiële positie van de club. De rapportage daarover zal ook als bijlage bij het nieuwe raadsvoorstel worden gevoegd. 3. Vergoeding voor renteverlies incl. belastingrisico, kan liquiditeit van BVO Twente dat dragen, hoe verhoudt zich dat tot andere schuldeisers en wat is de wettelijke grondslag als contract volledige vrijheid voor extra aflossing laat? (p5, pt 1 e ). Of is dit integraal inclusief huurders. Zie antwoord op vraag 4 bij stichting stadion. 4. Risicopost achterstallig onderhoud. Geldt ook voor quick win projecten die tot korte termijn liquiditeit problemen leiden. Als club er moeizaam voorstaat, dan moet je in de eerste jaren geen liquiditeitsbeslag er op leggen. Op dit moment is niet bekend of er sprake zal zijn van achterstallig onderhoud en/of quick wins op het gebied van duurzaamheid. Er valt nu dan ook niks te zeggen over het mogelijke liquiditeitsbeslag. 5. Exploitatie: TV rechten substantieel risico als club kleinere begroting heeft dat laten de begroting en competitieranglijsten inmiddels wel zien. Dus hier zit je te optimistisch als je 6 mln blijft rekenen. zie antwoord 4 bij Gemeente 6. Welke prikkel heeft de club om talent te verkopen als er boven 4 mln middelen als pand naar gemeente? (1g). Geldt ook voor de winstbepaling. zie antwoord 5 bij Gemeente

7. Criteria voor ontslag bestuurders (1i) lijken niet helder. Verder: aangifte wanbestuur bij Ondernemingskamer en wie neemt voortouw? zie antwoord 6 bij Gemeente

Bijlage: Scenario s In deze notitie wordt een aantal scenario s geschetst t.a.v. de lening van 17 miljoen euro en de garantstelling van 32 miljoen euro. 1. Faillissement FC Twente bij lening 17 mln In dit scenario wordt uitgegaan van het faillissement van FC Twente. De lening bedraagt 17 miljoen euro. Voor de waarde van het stadion worden enkele varianten gegeven (betreffen aannames). Vervolgens wordt aangegeven welk beroep wordt gedaan op de algemene reserve, wat de ratio van het weerstandsvermogen wordt en welk bedrag nodig is om weer op een ratio van 1,0 te komen. Er wordt geen uitspraak gedaan over welke waarde het meest realistisch is. Bij faillissement zijn de volgende mogelijkheden denkbaar Waarde stadion (in mln euro_ Afboeken op algemene reserve (in mln. euro) Ratio Nodig voor ratio 1,0 (in mln. euro) 0 17 0,62 15,7 5 12 0,74 10,7 10 7 0,86 5,7 15 2 0,98 0,7 2. Garantstelling 32 miljoen euro In het raadsvoorstel is een kans opgenomen van 10% dat een beroep wordt gedaan op de garantstelling. Andere varianten/kansen zijn hieronder opgenomen. Daarnaast zijn de gevolgen voor de ratio opgenomen en het bedrag dat nodig is om weer op de ratio van 1,0 te komen. Kans Ratio Nodig voor ratio 1,0 (in mln. euro) 10% 0,99 0,5 30% 0,79 11,8 50% 0,74 15,9 70% 0,71 18,1 90% 0,70 19,5 Voor het berekenen van de risico s gebruiken we het risicomanagementsysteem Naris. Zoals in de jaarrekening opgenomen wordt de volgende toelichting bij de kansen gehanteerd: 10%: Zeer onwaarschijnlijk, komt niet voor in de branche voor zover bekend 30%: Niet waarschijnlijk maar mogelijk, is binnen andere gemeenten wel eens voorgekomen (in de afgelopen vijf jaren) 50%: Komt zelden voor maar is wel al eens voorgekomen (in de afgelopen vijf jaren) 70%: Is verscheidene malen voorgekomen (3x of vaker in de afgelopen vijf jaren) 90%: Komt met enige regelmaat voor (1 of meer keren per jaar) Het is van belang om te realiseren dat de ratioberekening geen exacte wetenschap is. Faillissement na 2,5 jaar bij garantstelling In onderstaande tabel wordt uitgegaan van het faillissement van FC Twente na 2,5 jaar. In de risicoberekening voor 2018 is in de programmabegroting 2018 reeds uitgegaan van een daling van de algemene reserve van 20 mln. en een daling van de risico s van 8,8 mln. Dit heeft betrekking op het terugbrengen van de looptijd van de grondexploitaties naar tien jaar. Vervolgens wordt in onderstaande berekening uitgegaan van het inroepen van de garantstelling.

Waarde zekerheden Afboeken op algemene reserve Ratio Nodig voor ratio 1,0 (in mln. euro) 0 1 0,15 28 5 1 0,30 23 10 1 0,45 18 15 1 0,60 13 20 1 0,77 8 25 1 0,91 3 De reeks van 0 t/m 25 mln euro in de eerste kolom betreft een aanname van de waarde van de zekerheden. In de tweede kolom is het beroep op de algemene reserve opgenomen. Het beroep op de algemene reserve wordt bepaald door de waarde van de zekerheid (eerste kolom) en de 1e mln als gevolg van de afloop van de garantstelling na twee jaar. Voorbeeld: stel dat de waarde van de zekerheden bedraagt 5 mln. Het beroep op de algemene reserve is dan 25 mln. Immers, de totale garantstelling van 32 mln vermindert met de waarde van de zekerheden (5 mln) en vermindert met de aflossing van 1 mln over 2 jaar. Bij de berekening van de ratio wordt ook rekening gehouden met de betaling van de risico opslag van 4,5 mln na drie jaar.

Bijlage: Faillissement en FC Twente Vanuit de technische bijeenkomst van de raad van 4 december 2015 de vraag gesteld naar informatie over de gevolgen van een faillissement, zowel in de huidige situatie als in de toekomstige situatie. Vooropgesteld wordt dat in beide gevallen eenzelfde proces wordt gevolgd. In deze notitie wordt ingegaan op de effecten van een faillissement van FC Twente voor de gemeente. Doel faillissement Het doel van het faillissement is het vermogen van de schuldenaar onder de gezamenlijke schuldeisers te verdelen. Een schuldenaar kan failliet worden verklaard als hij ten minste twee schuldeisers heeft. Daarnaast geldt dat ten minste één schuld onbetaald (opeisbaar) is terwijl deze wel betaald had moeten zijn. Een faillissement heeft tot doel het vermogen van de schuldenaar volledig aan de gezamenlijke schuldeisers uit te keren: het vermogen 'houdt op te bestaan' De gang van zaken Als een bedrijf failliet is verklaard, stelt de rechtbank een curator aan die volledig verantwoordelijk is voor de afhandeling van de openstaande rekeningen. De curator is het aanspreekpunt voor alle partijen.. Hij is de enige die namens het failliete FC Twente mag handelen. De curator wordt belast met het beheer en de vereffening van de failliete boedel. Het is dus de curator die beslist over wat er met het vermogen (de boedel) gaat gebeuren Vorderingen indienen De curator stelt iedereen bij wie FC Twente nog schulden heeft op de hoogte van het faillissement via een brief. Als iemand niet op de hoogte is gesteld dan kan deze zelf contact opnemen met de curator op om vordering(en) in te dienen en op de lijst te laten zetten. De curator dient ook de belangen van de schuldeisers in de gaten te houden. Verificatievergadering Als de curator een overzicht heeft van alle openstaande facturen, dan volgt er een verificatievergadering. In deze vergadering worden alle schulden besproken. Stel dat alleen een mondelinge afspraak had met je failliete klant, dan kan de curator je vordering betwisten. In deze vergadering kan je de afspraak en factuur toelichten. I Gaat de gemeente haar geld of garantstelling terug krijgen? De curator probeert een akkoord te bereiken met de schuldeisers. De kans bestaat dat de gemeente maar een klein deel ontvangt want de openstaande schulden bij de Belastingdienst en het UWV - Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen - hebben altijd voorrang bij betaling omdat dit preferente schuldeisers zijn. Daarnaast is de gemeente v.w.b. de hypothecaire zekerheid (in de huidige situatie) en in de nieuwe situatie zowel de verstrekte hypotheekstelling als de verpande rechten op de diverse inkomstenstromen bij FC Twente eveneens een preferente schuldeiser. Het antwoord op de vraag welke dan de financiële gevolgen zijn voor de gemeente is uiteraard afhankelijk van de eventuele baten die er nog zijn en van de preferente vorderingen van de Belastingdienst. Een eerste inschatting van de gevolgen voor de gemeente bij een faillissement bij de huidige lening van 17 miljoen (scenario a) en bij een faillissement na 2,5 jaar bij garantstelling (scenario b) is opgenomen in de scenario s zoals die zijn toegevoegd aan de beantwoording van de vragen van de rekeningcommissie.