Correct isoleren van een hellend dak
Steunpunt duurzaam wonen en bouwen steunpunt = samenwerkingsverband tussen organisaties uit milieu-, bouw-, woon- en sociale sector ultieme doel = duurzaam wonen als standaard website www.bouwwijs.be
Doel Muts voor je huis Aanzetten tot voldoende en kwalitatief isoleren van het dak. Structuur van het theoretisch deel Inleiding Enkele vaststellingen het waarom van isoleren Principes van isoleren Dikte van de isolatie Koudebruggen vermijden Lucht- en winddicht Bouwdelen van het dak en materialen Isoleren van hellende daken Zoldervloerisolatie Premies
Inleiding Enkele vaststellingen het waarom van isoleren
Enkele vaststellingen 80% of 2.000.000 Vlaamse woningen geen wandisolatie 33% of 800.000 Vlaamse woningen geen dakisolatie
Enkele vaststellingen Verdeling warmteverliezen in niet geïsoleerde woning: langs het dak gaat meeste warmte verloren 33% dak 13% kieren+ ventilatie 22% ramen/deuren 22% muren 10% vloer
Enkele vaststellingen Dikte isolatie Bron: Eurima
Enkele vaststellingen Dikte isolatie en energieverbruik Isolatiedikte in vloer/wand/dak 0/0/10cm 4/4/12cm 10/15/25cm 20/35/40cm * Ñiet voor 100% bepaald door isolatiedikte. Is wel in zeer grote mate bepalend voor het verwarmings-koelings verbruik.
Enkele vaststellingen Energieverbruik woning Of omgerekend 1.400L stookolie/ jaar Het energieverbruik van onze woningen is dit van Duitsland x 2,8
Enkele vaststellingen Energieverbruik in woning voor verwarming Verwarming maakt het grootste gedeelte uit van ons huishoudelijk energieverbruik! Eerst het verwarmingsverbruik naar beneden halen is de boodschap. Isoleren dus!
Enkele vaststellingen Financiële aspect: kosten verwarming elektriciteit 735 30% aardgas 1.680 70%
Enkele vaststellingen Een woning verwarmen kost in Vlaanderen gemiddeld > 1200
Enkele vaststellingen Ecologisch aspect energiebronnen voor verwarming Bijna allemaal eindig en maximale productie in zicht. Aardolie 44 % Steenkool 2,5 % Aardgas 46 % Hout 2,5 % Elektriciteit 5 %
Enkele vaststellingen Ecologisch aspect: energieverbruik en CO2-uitstoot Samen 6,3 ton CO2 uitstoot. Of een equivalent van 42.000km autorijden- jaarlijks
Enkele vaststellingen. Ecologisch aspect: klimaatverandering
Enkele vaststellingen. Ecologisch aspect: klimaatverandering 5 belangrijke broeikasgassen Co2 koolstofdioxide 77% x 1 N2O Lachgas 8% x 310 CH4 Methaan 14% x 21 F gassen 2% x 1000 Pfk s Sf6 Perfluorkoolwaterstoffen Zwavelhexafluoride
Wooncomfort Enkele vaststellingen Hoog energieverbruik aangenaam binnenklimaat
Wooncomfort Enkele vaststellingen Hoog energieverbruik gezond binnenklimaat
wooncomfort Enkele vaststellingen Hoog energieverbruik gezond binnenklimaat
Enkele vaststellingen wooncomfort: koele zomer zonder airconditioning Materialen die in de winter warmte goed binnen houden, houden in de zomer niet per se de warmte goed buiten warmtedoorgang zodanig uit te stellen, dat de hoogste temperatuur van de dag pas dan binnenkomt als het buiten al zo koel is, dat men door ventilatie kan koelen. Gebruik materialen met een hoge soortelijke massa en hoge soortelijke warmte (bvb houtvezel, cellulose)
Enkele vaststellingen Conclusies Onze woningen isoleren = 1. Daling energiefactuur 2. Daling CO2 uitstoot 3. Verbetering woonkwaliteit
Principes van het isoleren Dikte van de isolatie Koudebruggen vermijden Lucht- en winddicht
Isoleren zomaar isolatiemateriaal aanbrengen
Principes isoleren Voldoende dik Koudebrugvrij Winddicht Luchtdicht
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: lamda-waarde lamda-waarde = warmtegeleidingscoëfficient in W/mK de hoeveelheid energie of warmte (W) die per tijdseenheid door een vlak van 1 m 2 met een dikte van 1 m wordt geleid bij een temperatuursverschil van 1 C (1K) tussen beide zijden. Eigenschap van het materiaal Isolatiemateriaal wanneer < 0,065 W/mK Hoe lager (lambda), hoe beter het materiaal isoleert
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: U-waarde warmtedoorgangscoëfficiënt = de hoeveelheid warmte per tijdseenheid door een constructiedeel van 1 m² gaat bij een temperatuursverschil van 1 C (1K) (oude benaming: k ) In W/m²K Eigenschap van een constructieonderdeel Afhankelijk van de waarde(s) van het materiaal en de dikte Hoe lager U, hoe beter de wand isoleert Voorbeeld : = 0,04 (rotswol) isolatiedikte = 12 cm = 0,12 m U = / d = 0,04 / 0,12 = 0,3 W/m²K
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: R-waarde warmteweerstand = 1 / U = geeft aan hoe goed een materiaal de warmte tegenhoudt. Vermits de wand samengesteld is uit verschillende materialen met verschillende dikten moet voor elk materiaal de R-waarde berekend en opgeteld worden. In m²k/w Hoe groter R, hoe meer weerstand tegen geleiding, hoe beter de isolatie. De verplichte R waarde bij installatie van zonnepanelen is 3! Makkelijke berekening dikte = R x, voor minerale wol is = 0,04 Voorbeeld R=3 dan d= 3 x 0,04 = 0.12 dus 12 cm minerale wol Voorbeeld R=2,5 dan d= 2,5 x 0,04 = 0.10 dus 10 cm minerale wol
Principes isoleren: voldoende dikte Vlaamse Regelgeving (E-peil E60-2014) Dak 15 cm. Muur 10 cm. Vloer 5cm. Glas HR Verbruik verwarming 70 kwh/m² Laagenergiewoning Dak 30 cm. Muur 15 cm. Vloer 10 cm. Glas HR Verbruik verwarming 30 kwh/m² + comfort. Passiefhuis Dak 40-45 cm. Muur 25-35 cm. Vloer 20 cm. Glas drievoudig hoogrendement. Verbruik verwarming < 15 kwh/m² 2016: E50 2018: E40 2020 E35 2021 : E30
Principes isoleren: koudebrugvrij Koudebrug = onderbreking in de isolatieschil. ter hoogte van de aansluiting van twee geïsoleerde bouwdelen. onderbroken isolatielaag van één (vb dakisolatie tussen kepers of spanten). Gevolgen extra warmteverliezen. condensatie- en schimmelproblemen.
Principes isoleren: koudebrugvrij
Principes isoleren: koudebrugvrij Perfecte aansluitingen
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Koudebruggen en warmteverliezen met en zonder wind.
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Isoleren = droge lucht vasthouden. Isolatie waardoor en waarrond lucht vrij kan circuleren isoleert minder goed. isolatie moet opgesloten zijn tussen een winddichte laag aan de buitenzijde en een luchtdichte laag aan de binnenzijde. grote aandacht voor aansluitingen.
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Basisprincipe: stilstaande lucht = beste isolator Windjak: zorgt ervoor dat de warme lucht niet wordt weggeblazen Dikke trui: een dikke laag luchtbelletjes Isolatie = dikke laag van kleine pakketjes winddicht verpakte lucht
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Natte isolatie isoleert niet. Damptransport (diffusie) van binnen naar buiten. Damptransport voorkomen: ononderbroken luchtscherm: het meeste vocht komt mee met de vochtige lucht binnen dampdichtere materialen dan buiten: vocht moet makkelijker uit de isolatie verdwijnen dan er in komen Binnen : meestal meer vocht (damp) dan buiten
Principes isoleren: wind- en luchtdicht
Principes isoleren: winddichting Langs de buitenzijde de isolatie afschermen van regen en wind Door het correct plaatsen van een onderdak
Winddichting met extra tape Principes isoleren: winddichting
Principes isoleren: winddichting Winddichting verzekeren bij het plaatsen van een dakraam
Principes isoleren: winddichting Winddichting verzekeren bij het plaatsen van een dakraam: bvb isolerend kader in Celit
Principes isoleren: winddichting Volledige aansluiting van de isolatie tegen het onderdak
Dampscherm als luchtdichtheid Transport van vocht en lucht is groter via lekken dan door diffusie Principes isoleren: luchtdichting Het dampscherm moet vooral een luchtscherm zijn luchtscherm Bron: Pro Clima
Principes isoleren: luchtdicht Ontbreken van een luchtscherm bij een lamellenplafond Ventilatie van de keuken en de badkamer Voegen tussen muur en plafond Voegen tussen muur en vloer Lichtspotjes Penetratie van leidingen Spleten rond het zolderluik Spleten rond de deur Voegen rond binnenmuren schouw Stopcontact Voegen rond het venster Aansluiting muur/dak Voegen rond rolluikkasten Aansluiting metselwerk/s chrijnwerk
Hoe het niet moet Principes isoleren: luchtdichting
Principes isoleren: Hoe het niet moet luchtdichting
Principes isoleren: Aanbrengen damprem luchtdichting
Principes isoleren: Ook ventileren Te veel vocht in de woning en te weinig ventilatie kan resulteren in condensatie in de constructie: gebrekkige luchtdichtheid koudebruggen Niet-ademend isolatiemateriaal Overisoleren kan niet: correct isoleren én ventileren is de boodschap
Principes isoleren: Ook ventileren Wie goed isoleert moet ook goed ventileren De klassieke woning is één grote luchtlek en is dus van nature uit goed geventileerd. Dit ten koste van de warmte die naar buiten vliegt. Wie goed isoleert moet ook goed ventileren Bij een goed geïsoleerde en luchtdichte woning kan het overtollige vocht en de gassen in de woning niet meer weg. Men moet dus bewust gaan ventileren. Het principe van ventileren bestaat uit: Toevoer in droge ruimtes. Doorvoer via trappen en gangen. Afvoer in natte ruimtes.
Bouwdelen van het dak Hellende daken Zoldervloerisolatie Materialen
Soorten daken Gordingdak Spantendak Keperdak
Bouwdelen dak: hellend dak Pannen, leien,... Panlat Tengellat (stoflat) Energie : 3 belangrijke elementen 1. onderdak > winddichtheid 2. isolatie > voldoende dik 3. dampscherm > luchtdichtheid Onderdak Isolatie tussen kepers Dampscherm Gordingen
Bouwdelen dak: onderdak 1. Keper 2. Onderdak (dampopen) 3. Tengellat 4. Panlat 5. Dakpan Functies van het onderdak: regenbescherming bouwfase. occasionele lekken, stuifsneeuw. waterdicht en winddicht. afschermen van isolatie. damptransport vanuit isolatie toelaten (dampopen). eventueel: isoleren en koudebrug door spanten opvangen.
Bouwdelen dak: onderdak Types onderdak cementvezelplaat ( menuiserite,...) dampopen of microgeperforeerde folies (Tyvek, Biplex, Corovin,...) houtvezelplaten (Gutex, Celit 4D, Steico...) onderdak vezelcementplaat Onderdak houtvezelplaat (met of zonder bitumen) 65% duurder Met de tand naar boven!
Bouwdelen dak: onderdak Het onderdak volledig winddicht maken. Met een speciaal doorvoor voorziene tape moet je alle spleten en gaten dicht maken. De aansluitingen met de muur of de muurbalk kan je afdichten met de daarvoor voorziene aansluitingen. Meestal stopt het onderdak voor de nok van het dak en sluiten de 2 helften niet winddicht op elkaar aan. Hiervoor kunnen we ook de gepaste tape gaan gebruiken.
Materialen: isolatie Drie groepen isolatiematerialen: Kunststofschuimen: Geëxtrudeerd polystyreen (XPS). Geëxpandeerd polystyreen (EPS). Polyurethaan (PUR). Resolschuim Inerte materialen: Minerale wol (rotswol en glaswol). Cellenglas. Vermiculiet. Nagroeibare materialen: Vlas. Hennep. Schapenwol. Kurk. Houtvezelisolatie. Cellulose.
Materialen: kunststofschuimen Geëxpandeerd polystyreen (EPS) =0,035 Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) =0,034 Resol hardschuim (PF) =0,020 Polyurethaan (PUR) =0,025 Polyisocyanuraatschuim (PIR) =0,029
Materialen: kunststofschuimen Warmtegeleiding: ui gekend naar aard, merknaam en type: 0.020 à 0.045[W/mK] Belangrijkste troeven: sterk uitgebreid productaanbod toepassingsmogelijkheden bij geringere dikte vermits beste warmtegeleidingscoëfficiënt drukweerstand/prijs Belangrijkste minpunten: Grondstofgebruik. Weinig dampopen (diffusieweerstand > 20) chemische stabiliteit. maat- en vormvastheid. brandgedrag (klasse B; uitgezonderd resol). Hoekaansluitingen? harde platen minder aangewezen bij oneffen oppervlakken
Materialen: inerte isolatiematerialen Glaswol =0,037 Rotswol =0,037 Vermiculiet =0,043 Perliet =0,045 Cellenglas =0,050
Minerale wollen Materialen: inerte isolatiematerialen Warmtegeleiding: gekend naar aard, merknaam en type: 0.032 à 0.041[W/mK] Belangrijkste troeven: sterk uitgebreid productaanbod grondstofgebruik/recyclage prijs dimensiestabiliteit brandgedrag (klasse A0) zeer dampopen (diffusieweerstand m=1-5) Belangrijkste minpunten: drukweerstand onbruikbaarheid voor ondergrondse constructies
Cellenglas Warmtegeleiding: gekend naar aard, merknaam en type 0.042 à 0.048[W/mK] Belangrijkste troeven: ecologisch verantwoord grondstofgebruik volledig lucht-, damp- & waterdicht brandt en rot niet (brandgedrag klasse A0) ongedierte-bestendig druk-, maat- & vormvast Delaminatieweerstand Bruikbaar voor ondergrondse constructies Belangrijkste minpunten: beperkter productaanbod gemiddelde warmtegeleiding hogere prijsklasse Materialen: inerte isolatiematerialen
Materialen: hergroeibare materialen Cellulose =0,037 Vlas =0,042 Hennep =0,038 Houtwol =0,035 Kurk =0,045
Materialen: hergroeibare materialen Warmtegeleiding: (niet gecertificeerd): 0.040 tot 0.065[W/mK] Belangrijkste troeven: nagroeibaar en biologisch afbreekbaar positieve CO2-balans hoge warmteopslagcapaciteit veroorzaken geen irritatie aan huid en luchtwegen zeer dampopen (diffusieweerstand m=1-5) Belangrijkste minpunten: gebruik van schadelijke bestrijdingsmiddelen bij traditioneel geteelde vlas en hennep vaak toevoeging synthetische steunvezels gebruik van chemicaliën om duurzaamheid, brandwerendheid en schimmelwerendheid te verhogen niet geschikt voor alle toepassingen
Het aanbrengen van isolatie Bij dak met gordingen en kepers Eerste laag isolatie: passend aanbrengen tussen de kepers Onderdak(dampopen) Panlat Tengellat Keper Gording 8x23 cm Altijd volledige vulling nooit luchtpakketten insluiten.
Het aanbrengen van isolatie Bij dak met gordingen en kepers Tweede laag isolatie: onder de hulpkepers door Integrale isolatielaag (niet onderbroken door kepers) Hulpkeper Hoekijzer (kozijnanker) Derde laag isolatie: tussen de hulpkepers
Isolatie 25cm dik
Bouwdelen dak: dampscherm/rem Steeds langs de warme zijde! Naden en randen afkleven Dampscherm (lucht- en dampdicht) perfect te plaatsen Leidingspouw (optie) voor het wegwerken van kabels en spots Binnenafwerking Geen mechanische spanning aan het dampscherm!
Bouwdelen dak: dampscherm/rem Luchtschermen: Geschikt: Pleisterlaag. Soepele kunststoffolies (PE, PVC, polyamide). Papier (met of zonder versterking). Sommige OSB- of multiplexplaten. Minder geschikt: Gipskartonplaten. Spijkerflensdekens. Stijve isolatiematerialen. Ongeschikt: Soepele isolatiematerialen. Houten schroten. Voegdichting: Geschikt: Kleefband (butylrubber of acrylaat, enkel- of dubbelzijdig, speciale types voor specifieke aansluitingen vb. hoekvorm). Kit (acrylaat, elastische). Kunstrubber profiel. Kompriband. Kurkrubberpasta. Ongeschikt: PUR-schuim.
Goede uitvoering is primordiaal
Simpele afdichting
Simpele afdichting
Aansluiting aangrenzende bouwelementen
Zoldervloer isoleren Zoldervloer isoleren indien dak niet als leefruimte gebruikt wordt Is eenvoudiger Dampscherm: aan de warme zijde, dus onder isolatie Isolatie: tussen houten draagbalken of op vloer Afwerking: indien er op de vloer gelopen wordt afwerken met plankenvloer
Zoldervloer isoleren
Extra laag boven bestaande zolder
Isolatie door energiesnoeiers? Energiesnoeiers : Wie zijn dit? Energiesnoeiers zijn kortgeschoolden en langdurig werkzoekenden die worden opgeleid en begeleid om energiebesparende maatregelen uit te voeren. Wat doen ze? 1. Gratis energiescans Eenvoudige snelle doorlichting van de woning + 4 kleine energiebesparende ingrepen Meer info bij uw gemeente 2. Uitgebreid pakket van 25 kleine eenvoudige energie- en waterbesparende ingrepen Bvb. spaarlampen, radiatorfolie, debietbegrenzer, onderhoud koelkast 3. Eenvoudige grotere ingrepen Isoleren van zoldervloer of hellend dak en kleine voorbereidende werken en afwerking
tot slot Milieuadvieswinkel Bouwadvies Premies Leningen
MilieuAdviesWinkel Onafhankelijk & gratis infoloket voor vragen over duurzaam wonen en leven Project van het Gents MilieuFront MilieuAdviesWinkel Koningin Maria Hendrikaplein 5/104 9000 Gent 09 242 87 59 info@milieuadvieswinkel.be www.milieuadvieswinkel.be Vragen stellen via vraag@milieuadvieswinkel.be De MilieuAdviesWinkel is de kennispartner van Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen Steunpunt Duurzaam Bouwen 09 267 78 38 dubo@oost-vlaanderen.be www.oost-vlaanderen.be/dubo 80
Duurzaam bouwadvies advies via Milieu Advies Winkel kantoor MilieuAdviesWinkel gratis zitdag in de gemeente gratis kantoor MilieuAdviesWinkel 68/u voor sessie van 1 ½ u incl. Btw advies via Woon Wijzer kantoor Woonwijzer, zitdag in de gemeente of huisbezoek gratis Meetjesland
Bouwadvies - praktisch procedure Schrijf je in op www.bouwwijs.be > bouwadviesen-premies > bouwadvies > schrijf-je-in de MilieuAdviesWinkel contacteert je en maakt de afspraak Voorbereiden (Foto s, plannen) Naar MilieuAdviesWinkel of zitdag komen voor gratis bouwadvies.
Premies Vlaamse Overhied via de Netbeheerder Energienetbeheerders De distributienetbeheerders Eandis en Infrax leggen gelijkaardige voorwaarden op om in aanmerking te komen voor een dakisolatiepremie. Voorwaarden de woning waarin dakisolatie geplaatst wordt minstens voor 1 januari 2006 zijn aangesloten op het net. Het isolatiemateriaal zelf moet nieuw zijn De premie wordt berekend in functie van de dikte van de isolatielaag. De premie voor geplaatst door de doe-het-zelver bedraagt de helft (enkel aankoop van materialen)
Premies Vlaamse overheid Vlaamse Renovatiepremie De werkzaamheden die in aanmerking komen voor de Vlaamse verbeteringspremie moeten betrekking hebben op het hoofdgebouw of op een aanbouw met een woonfunctie. Ze moeten uitgevoerd zijn volgens de gangbare normen, en een substantiële verbetering van het bouwonderdeel in kwestie inhouden. Naast een aatal andere werken zijn de volgende dakwerkzaamheden subsidieerbaar: het herstellen of vernieuwen van een of meer onderdelen van het dak, in het bijzonder de draagstructuur, de dakbedekking, de goten en de randaansluitingen en de dak(vlak)ramen. Dakisolatiewerkzaamheden zijn mogelijk indien het dak wezenlijk wordt hersteld of vernieuwd Voorwaarden? Woning ouder dan 25 jaar Minimale investering : 10.000 euro exclusief BTW ; dakwerken maximale investering 15.000 euro Afhankelijk van het gezamenlijk belastbaar inkomen Bedrag Afhankelijk van gezamenlijk inkomen 20% of 30% van het aanvaarde investeringsbedrag
Premies Vlaamse overheid Vlaamse verbeterings- en aanpassingspremie Woning verbeteren, vergroten of aanpassen aan 65-plussers Voorwaarden? Woning ouder dan 25 jaar Afhankelijk van het gezamenlijk belastbaar inkomen (basis 29.000 euro) Bedrag Dakwerken : factuur minimaal 2.500 euro incl BTW ; vast premiebedrag 1.250 euro
Federale overheid Belastingsvermindering De federale overheid kent een belastingvermindering toe enkel voor dakisolatie die wordt geplaatst door een geregistreerde aannemer. De belastingvermindering bedraagt 30 procent van de factuur inclusief btw, met een maximumbedrag van 3 040 euro per woning [2014] (uitgezonderd fiscaal voordeel voor passiefhuizen). Dat bedrag moet nog verhoogd worden met het percentage gemeentelijke opcentiemen dat je normaal op dat bedrag had moeten betalen. Voorwaarden? De isolatie moet geplaatst worden door een geregistreerde aannemer. Die moet bevestigen dat het gebruikte isolatiemateriaal een thermische weerstand (R) heeft die gelijk is aan of groter is dan 2,5 m²k/w. Woning al minstens 5 jaar bewoond voor de start van de isolatiewerken.
Overzicht premies voor dakwerken/dakisolatie [2014]
Premies meest actuele premies vind je op www.energiesparen.be www.premiezoeker.be
FRGE-lening Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost Lening voor energiebesparende investeringen in particuliere huishoudens 2% interest Max. 10.000 euro te lenen Looptijd max. 5 jaar Aanvragen bij de lokale erkende Entiteit Gekoppeld aan inkomensvoorwaarden, na te vragen bij de lokale erkende Entiteit
FRGE-lening Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost Erkende lokale entiteiten Gent Regio Gent Zuid-Oost- Vlaanderen Aalst Regio Dendermonde Waasland REGent VENECO² SOLVA BEA DDS INTERWAAS
Vragen? U kan later ook steeds terecht op vraag@milieuadvieswinkel.be
Met steun van: