Sint-Pauluskrantje 23 ste jaargang nr 9 Januari 2014 1
INFOKAART PAROCHIESECRETARIAAT Sint-Paulusstraat 22 2000 Antwerpen 03/231.33.21 maandag, dinsdag en donderdag van 10u00 tot 12u00 EUCHARISTIEVIERINGEN SINT-PAULUSKERK zondag 10u30 Hoogmis WIJKKAPEL Londenstraat 44 zaterdag 18u00 zondag 10u00 weekdagen 18u00 PASTOOR Paul SCHEELEN dagelijks bereikbaar van 09u45 tot 10u30 tel. 03/233.81.24 (Sint Joris) dinsdag en donderdag van 10u45 tot 12u45 Sint-Paulusstraat 22 pastoor@sint-paulusparochie.be KERKRAAD SINT-PAULUS voorzitter Walter Vrinssen tel. 03/231.31.48 of 0477/500190 kerkfabrieksintpaulus@skynet.be KERKTOEZICHTER Piet De Smet 0471/025027 ORGANIST-TITULARIS Nicolas De Troyer 0486/412582 ONTHAAL - pastoraal gesprek, doop, huwelijk, uitvaart: pastoor Paul Scheelen 03/233.81.24 - public relations, kerkgebouw en crypte: Walter Vrinssen 0477/500190 - concerten en evenementen: Leo Van achter 0473/978336 leo.vanachter@skynet.be Wilfried Van den Brande (muziek intendant ) 0477572531 wilfried.van.den.brande@pandora.be - toerisme en rondleiding Sint-Paulusvrienden: Robert Vanherp 0495/570292 Walter Geluyckens 0494/448253 walter.geluyckens@hotmail.com KAPEL ONZE LIEVE VROUW Erwin Van de Cauter 0497131752 KAPEL VENERABEL Ludo Beersmans 0478662886 2
VIERINGEN IN JANUARI Zo 05/01 10.30U Orgelmis voorgegaan door Z.E.H. Michel Van Bostraeten Zo 12/01 10.30U Orgelmis voorgegaan door pastoor Paul Scheelen Zo 19/01 10.30U Orgelmis voorgegaan door Z.E.H. Louis Soetewey Zo 26/01 10.30U Orkestmis voorgegaan door pastoor Paul Scheelen NIEUWJAARSRECEPTIE Zondag 12 januari 2014 wordt U na de eucharistieviering van 10.30U vriendelijk uitgenodigd op de traditionele nieuwjaarsreceptie in de St. Pauluscrypte SINT-PAULUS BEKERING Zondag 26 januari Feest van Sint-Paulus Bekering Om 10.30U plechtige eucharistieviering voorgegaan door pastoor Paul Scheelen. Uitvoering van de Missa in G van J.S. Bach door koor soli en orkest. Aan het orgel Nicolas De Troyer. Algemene leiding kapelmeester Ivo Venkov. GEDOOPT LIEF EN LEED IN ONZE PAROCHIEGEMEENSCHAP Athena Van de Mosselaer werd door het Sacrament van het Doopsel in onze christelijke geloofsgemeenschap opgenomen : Wij wensen de ouders en de familie hartelijk proficiat. 3
Antwerpen, 19 december 2013 'Met Kerstmis: binnen of buiten' Goede vrienden, Stel je even voor. Op een koude winteravond loop je langs een kerststal op het marktplein. Je bent alleen en je bent gehaast. Ze wachten op je. Je bent wel moe, maar nog helemaal nuchter. Je blijft even staan om te kijken naar de kerststal. Wat je ziet, trekt plots heel je aandacht. Terwijl je kijkt naar het beeld van Jezus in de kribbe, komt er beweging in zijn kleine lichaam. Eerst bewegen zijn armpjes, dan zijn beentjes en dan zijn hoofdje. Zelfs zijn oogjes gaan open. Tegen de vrieslucht komen wolkjes warme adem uit zijn mondje. Het is een levend kind dat naar je kijkt! Neen, je hebt niet gedronken. Wat nu? Kan je nu nog doorstappen? Kan je dat kindje zomaar laten liggen? Wie neemt het mee? En waarheen? Misschien neemt een Chiro-leidster het kind van de kribbe mee naar het jeugdlokaal, waar de leiderskring vergadering houdt. Misschien neemt een cipier het mee naar de gevangenis, waar een warme ontvangstruimte is. Misschien neemt een student het mee naar zijn kot, waar tussen de rommel een gezellige bank staat. Misschien neemt een drinkebroer het mee naar zijn stamcafé, waar een gezellig sfeertje hangt. Misschien neemt een moslim het mee naar de moskee, want daar is meer volk 's avonds. Misschien neemt een nette dame het mee naar haar mooie appartement, waar de kamer van de kinderen al jaren leeg staat. Misschien neemt een politieman het mee naar zijn wijkkantoor, want daar is de hele nacht permanentie. Misschien neemt een verpleegster het mee naar de spoeddienst van het ziekenhuis, want daar dragen ze in de kersttijd wel vaker verrassende personen binnen. Misschien... neem jij het mee, want je bent ook naar ergens onderweg. 4
Zoveel is zeker: ze zullen opkijken wanneer je binnenkomt met dat levende kerstekind in je handen! De nacht zal anders verlopen dan jij en zij hadden gedacht. Van het kerstekind zelf valt overigens weinig te vrezen. Het is gezond en vooral: het voelt zich overal goed. Met een beetje warmte en vriendschap is het al tevreden. Het heeft enkel een kleine afwijking aan het oog: het ziet overal broers en zussen! Volgens een andere diagnose heeft het een genetische afwijking aan het hart. Zodra het mensen ziet, denkt het dat ze familie zijn. Later zal Hem dat nog parten spelen. Dan zal Hij spreken over zijn Vader en onze Vader, tot mensen er niet meer wijs uit raken. Van wie is Hij nu en wat heeft Hij met ons te maken? Hoe kan je nu overal thuis zijn en overal familie hebben? Met Kerstmis begint voor Jezus de eerste confrontatie tussen 'binnen' en 'buiten', tussen 'aanvaarden' en 'afstoten'. Heel zijn leven zal tussen beide bewegingen verlopen. Uiteindelijk zal zijn leven er zelfs op vastlopen. 0p Kerstdag lezen we uit de Proloog van het Evangelie van Johannes: "Hij kwam in het zijne, maar de zijnen aanvaardden Hem niet. Aan allen echter die Hem wel aanvaardden, aan hen die in ijn Naam geloven, gaf Hij het vermogen om kinderen van God te worden" (Joh. 1,11-12). Waar Jezus welkom is, begint alles anders te verlopen, al is het midden in de nacht. Wat is mijn kerstwens? Dat het kerstekind dit jaar tot leven mag komen in de kribbe waar je langs komt. Een levend kind kan je immers niet zomaar laten liggen. Vooral niet wanneer je nog nuchter bent. Zalig en gelukkig Kerstfeest! + Johan Bonny Bisschop van Antwerpen 5
RELIGIEUSE NUMISMATIEK 10E AFLEVERING Tussen 1154 en 1160 werd in de Provence Johannes van Matha geboren. Hij studeerde theologie in Parijs en werd priester. Tijdens zijn eerste mis op 28/01/1193 zag hij in een visioen een blanke man met een kruis op zijn kledij. Die man had zijn handen gelegd op twee gevangenen, een blanke en een moor. Hierin zag hij een boodschap dat er iets moest gedaan worden aan de door moslims tot slaaf gemaakte katholieken. In die tijd was er een strijd aan de gang tussen de katholieken en de volkeren die de islam aanhingen voornamelijk op en rond de middellandse zee. De moslims namen katholieken gevangen en verkochten ze als slaven in Noord Afrika, hierbij moesten ze hun geloof afzweren en zich bekeren tot de islam. Johannes vroeg aan de Paus Innocentius III om een orde op te richten met als taak de katholieken uit de handen van de moslims te bevrijden en de Paus stemde toe. Zo ontstond in 1198 de Orde van de Allerheiligste Drieëenheid (ter bevrijding van gevangenen) ook de Trinitariërs genoemd. Deze orde heeft duizenden katholieken gered uit Algerije, Marokko en Tunesië. In de 17 de eeuw werd in België op vele plaatsen de Broederschap der H. Drievuldigheid geïnstalleerd en ook in de Sint Jacobskerk in Antwerpen, waar ze rond 1630 gebruik konden maken van een kapel in de kooromgang. Nu nog zijn er nog vele getuigenissen aanwezig in de kerk die hierop wijzen. De Aartsbroederschap van de Heilige Drievuldigheid tot Vrijkoop der christene slaven zette zich voornamelijk in voor de Antwerpenaren, wier schip op de Middellandse zee geënterd werd en waarvan de bemanning op de slavenmarkt belandde. Hiervoor werden gelden ingezameld. De vrijgekochte slaven werden dan processiegewijs naar de kerk gebracht waar uit dankbaarheid een plechtige dienst werd verzorgd, maar ook met het doel terug gelden te verzamelen om anderen vrij te kopen in Noord Afrika en het nabije Oosten. De laatste slaaf keerde terug in 1783, daarna werd de broederschap afgeschaft door Jozef II. 6
Niet alleen in de Sint Jacobskerk komen afbeeldingen voor die verwijzen naar de Trinitariërs maar ook op de straat, aan het hoekhuis Lange Nieuwstraat St.- Jacobsmarkt, aan de Kipdorpbrug is tegen de gevel een beeldengroep aangebracht door de Broederschap reeds in de 18 e eeuw. God de Vader houdt aan globe in de hand als schepper van hemel en aarde. Christus aan zijn rechterzijde draagt zijn kruis. Boven in het midden bevindt zich de Heilige Geest onder de gedaante van een duif. Daaronder een engel die 2 gevangenen slaven aan een ketting houdt. Het oorspronkelijke beeld verdween tijdens de Franse Revolutie, nu hangt er een 19 de eeuwse kopie. Waarom nu dit lange verhaal? Wel in mijn verzameling bevindt zich een medaille die het visioen van Johannes van Matha voorstelt. Ze is gemaakt van geel koper en heeft een doorsnede van 3,50 cm. De keerzijde vertoont de engel die 2 gevangenen aan de ketting houdt, op zijn borst zien we een kruis dat ook op de schapulier van Johannes van Matha staat. Waarschijnlijk dateert deze medaille uit het einde van de 17 de eeuw.omdat ze nogal wat slijtage vertoont heeft ze waarschijnlijk aan een gebedsnoer gehangen. De Trinitariërs gebruikten De ene zijde stelt de Heilige Drievuldigheid voor. Deze afbeelding is waarschijnlijk gebaseerd op het schilderij van Hendrick Van Balen (1575-1632) het altaarschilderij in de kapel van de St. Jacobskerk.(Zie figuur 4). 7
namelijk een speciaal snoer dat Trisagion( drie maal heilig) werd genoemd. Het bestond uit drie groepen van negen kralen gescheiden door een grote kraal en in de aanhanger nog drie kralen gevolgd door een grote kraal en een medaille met daarop de H. Drievuldigheid, dit zou onze medaille kunnen geweest zijn. De negen kralen verwijzen naar de negen engelenkoren die in de hemel om de troon van God staan. De Trinitariërs wilden hun gebeden bij de engelenkoren voegen. Wat een verhaal achter één medaille!!! Jean-Marie Wielemans Bronnen : Internet Wikipedia- Devotionalia aug.2013- Mimi Van der Velden (gids in St Jacob). 8
JAN VAN KEULEN Het begon met de uiteenzetting op 21 oktober 2013 van de Heer Roy Tepe over de " negentien martelaren van Gorkum. Die avond trad hij op als gastspreker bij TOPA voor de maandelijkse vergadering in de zaal Why Waai in de Sint- Andrieskerk. Eén van die martelaren is Jan van Keulen, dominicaan, een reden voor de Sint-Paulus medewerkers om wat dieper in te gaan op deze martelaar. Wie was Jan van Keulen? De heilige Joannes van Keulen (? Keulen- Gorcum, 9 juli 1572) was dominicaan en pastoor in Hoornaar, vandaar dat hij ook wel Joannes van Hoornaar wordt genoemd. Tijdens de Opstand namen de geuzen op 26 juni 1572 de stad Gorinchem in. Hoewel geloofsvrijheid door de bezetters die in alliantie met Willem van Oranje stonden was toegezegd, werden er zeventien priesters en twee lekenbroeders, gevangengenomen en gefolterd. Op 9 juli 1572 werden zij bij Den Briel opgehangen in een turfschuur die aan een vernietigd klooster toebehoorde; vervolgens werden hun lichamen verminkt en in een massagraf begraven. In 1675 werden de martelaren zalig verklaard en in 1867 heilig. Dat er relikwieën aanwezig zijn van Jan van Gorkum in onze kerk is weinig waarschijnlijk. In de inventaris is niets terug te vinden. Het verhaal gaat dat op in 1615 de overblijfselen van de 19 martelaren werden opgegraven en dat een deel ervan naar de Sint-Pauluskerk werden over gebracht. Er bevindt zich wel een reliekkast van de martelaren van Gorkum in de Sint-Niklaaskerk te Brusssel. Het beeld van Jan van Keulen, als linkse deel van de biechtstoel het bloedige Martelaarschap ( noorderzijbeuk) stelt de heilige als een herme beeld voor, dit wil zeggen een beeld zonder volledig lichaam. De beelden van de 10 biechtstoelen 9
bezitten allemaal deze structuur, de twee engelen die telkens het priesterhokje flankeren worden volledig weergegeven. Dit heeft te maken met de besluiten van de derde synode van Antwerpen ( 1610), die aangaf dat enkel heiligen volledig mochten uitgebeeld worden ten voete uit. Jan van Keulen werd pas in 1675 zalig en in 1867 heilig verklaard. Agnes de Montepulciano ( 1268-1317) werd in 1726 heilig verklaard en de dominicanes Lucia Casta ( zelfde biechtstoel) werd helemaal niet heilig verklaard, vandaar de herme beelden. Andersom was er geen verplichting dat een heilige volledig moest uitgebeeld worden. Dit was de aanleiding voor de dominicanen om alle beelden van de biechtstoelen, ook van heiligen als Petrus en Andreas zonder voeten te laten beeldhouwen. Jan van Keulen staat aan de biechtstoel afgebeeld met een martelaarspalm en (bloemen)pixis. Nergens wordt Jan van Keulen in verband gebracht met het bloemtwijgje dat op het graf van de martelaren geplukt werd en dat nadien exact 19 bloempjes voortbracht. Het verhaal gaat dat de pastoor van Aarschot in 1614 een twijgje met enkele bloesems bewaarde in een doosje ( pixis), geplukt op het graf van de martelaren van Gorcum. Later zou volgens de legende de twijg gaan bloeien en exact 19 bloesems dragen. Geloofwaardiger is de veronderstelling dat het doosje een hostiedoosje is, om het sacrament naar de zieken te brengen en aantoont dat Jan van Keulen priester was. Had het beeld van Jan van Keulen in onze kerk vroeger een strop rond zijn nek om zijn marteldood aan te duiden? Op een film uit 1954 over de Sint-Pauluskerk, met detailbeeld van Jan van Keulen is er geen strop te bespeuren. Ook de foto's van voor de brand uit de studie van Zajadacz-Hastenrath Salome over de biechtstoelen in de Antwerpse Sint-Pauluskerk geven geen strop rond de hals van Jan van Keulen. Piet Desmet, kerktoezichter en binnenhuisarchitect, wijdt, het kleurverschil rond de hals waarschijnlijk van de restauratie na de brand (weghalen van verbrand of vermemeld hout). E.H. Rudi Mannaerts heeft zo zijn twijfels over deze veronderstellingen. Wie zal het zeggen, het voornaamste is dat samen nadenken, vragen durven stellen en een onderwerp als Jan van Keulen weer even actueel maken. Op het hoofdaltaar van het Groot Begijnhof te Sint- Amandsberg staat op het linkse zijpaneel Jan van Keulen wel afgebeeld met strop. 10
De negentien martelaren van Gorkum die in den Briel werden vermoord. Foto: Caroline De Wever. De schilder Luis Berrueco ( 1600-1700), Puebla ( Mexico) maakte een prachtig schilderij over dit martelaarschap, rechts op het doek Jan van Keulen. Edegem 10.12.2013 Walter Geluyckens 11
PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER JANUARI 2 0 1 4 Zo 05 10.30U Orgelmis Di 07 10.30U Vergadering St.Vincentiusconferentie Zo 12 10.30U Orgelmis Na de mis traditionele nieuwjaarsreceptie in St.Pauluscrypte Wo 15 17.30U Vergadering PT Zo 19 10.30U Orgelmis Za 25 11.15U Huwelijksviering Koen Van Hooydonck met Tinne Reymer Zo 26 10.30U Feest van St.Paulus Bekering - orkestmis. FEBRUARI Zo 02 10.30U Orgelmis Di 04 17.30U Vergadering St.Vincentiusconferentie Zo 09 10.30U Lichtmisviering Vr 14 10.00U Vergadering werkgroep Nocturne Zo 16 10.30U Orgelmis Zo 23 10.30U Orgelmis teksten en afbeeldingen werden opgenomen zoals door de auteurs aan de redactie bezorgd Verantwoordelijk uitgever: P. Scheelen, Sint-Paulusstraat 22-2000 Antwerpen Foto s: Wikipedia- Devotionalia aug.2013- Mimi Van der Velden, Paul Scheelen, kerk en Leven, Piet De Smet, Jean-Marie Wielemans, Carline De Wever 12