Verpleegkundige zorg rondom een operatie van de schaamlippen en evt de liezen i.v.m. een gynaecologisch oncologische aandoening. 1
INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk Pagina Inleiding 3 Voor de operatie 3 De operatie 4 Na de operatie 5 Verder verblijf 6 De uitslag 7 Leefregels 7 Herstel 8 Mogelijke gevolgen van de operatie 9 Controles 9 Bereikbaarheid 10 Meer informatie 11 Tot slot 11 Ruimte voor uw eigen vragen en aantekeningen. 11 2
Inleiding Van uw gynaecologisch oncoloog hebt u te horen gekregen dat u een bepaalde vorm van gynaecologische kanker hebt of hiervan verdacht wordt. Hiervoor staat een operatie als behandeling gepland. De datum van deze ingreep is De opnamedatum is.. om.. uur. U wordt verwacht op afdeling 1A, Gynaecologie/Urologie. Deze bevindt zich op de eerste etage van het TweeStedenziekenhuis. Deze ingreep zal zowel lichamelijk als emotioneel veel indruk op u en uw naasten maken. In deze brochure vindt u algemene en aanvullende informatie omtrent de voorbereidingen voor de ingreep. De periode rondom de operatie en de periode erna. Voor de operatie De gynaecologisch oncoloog heeft u op de polikliniek al informatie gegeven omtrent de ingreep. Voorafgaand aan deze operatie wordt u verwezen naar de: Anesthesist: mogelijk bent u daar al geweest, of staat de afspraak op korte termijn gepland. De anesthesist bespreekt met u de narcose en/ of ruggenprik en mogelijkheden van postoperatieve pijnbestrijding. Tevens zal de anesthesist met u, uw medicijngebruik doornemen en bespreken met welke medicijnen u evt. moet stoppen. Regieverpleegkundige gynaecologische oncologie: haar folder hebt u al gekregen, haar taken staan hierin beschreven. Bij niet acute vragen en klachten kunt u bij haar terecht. De voorbereidingen voor de ingreep vinden op de dag voor en van de operatie plaats. Deze voorbereidingen bestaan uit: Eigen medicatie, deze dient u mee te nemen in de originele doosjes zodat de medewerker van de apotheek de dosering over kan nemen. Tevens kunt u met uw eigen medicijnen doorgaan, mits dit niet anders is afgesproken. Tijdstip van nuchter blijven: De verpleegkundige van de afdeling zal u de dag voor de operatie informeren over het tijdstip waarop u geopereerd wordt en doorgeven vanaf welk moment u nuchter moet blijven of eventueel een licht ontbijt mag gebruiken. 3
Injectie in de onderbuik, 1x per dag, ter voorkoming van trombose. Deze krijgt u enkele dagen afhankelijk van de mobilisatie na de operatie. Pre-op, dit is een drank die zorgt voor het behoud van de koolhydraatreserves. Dit zorgt voor een beter welbevinden zowel voor als na de operatie. Een inname schema wordt u medegedeeld tijdens de opname. Als u bekend bent met diabetes mellitus, is de pre-op voor u niet van toepassing. Het scheren van het operatiegebied, dit wordt indien nodig op de operatiekamer gedaan. Dit om infecties te voorkomen. Daarom is het ook belangrijk dat u zelf het operatiegebied niet scheert, dit geeft nl. kleine wondjes die het infectiegevaar verhogen. Indien de gynaecologisch oncoloog heeft afgesproken dat er een sentinel node procedure plaats vindt, krijgt u hier extra informatie over. De procedure zal de dag voor de operatie opgestart worden. Bloed afname, op de dag voor de operatie wordt er bloed afgenomen, voor het geval u tijdens of na de operatie nog een bloedtransfusie nodig heeft. Pijnmedicatie. Kort voordat u naar de operatiekamer gaat krijgt u op de afdeling pijnmedicatie, meestal een zetpil paracetamol, dit om ervoor te zorgen dat de pijnmedicatie na de operatie beter werkt. De operatie (dag 0) De geplande operatie duurt ongeveer 2 à 3 uur maar is uiteraard afhankelijk van het type operatie en wordt uitgevoerd door 2 gynaecologisch oncologen. In de voorbereidingsruimte krijgt u een infuus, dit is een systeem dat via een dunne naald vocht en medicatie in de bloedbaan brengt. Deze medicatie kan o.a. bestaan uit een slaapmiddel en vormt zo de narcose zodat u in een diepe slaap raakt. Soms wordt er een epiduraal catheter gegeven. Dit is een dun slangetje dat in de rug ligt en verdovingsvloeistof rondom de zenuwen onder in de rug toedient via een pomp. De functie hiervan is verdoving tijdens de operatie en als pijnstilling na de operatie. Soms wordt er een combinatie van beiden toegepast. De anesthesist bespreekt met u de mogelijkheden op de pre-operatieve poli. Direct na de operatie als u nog naar de uitslaapkamer gaat, wordt uw partner of de door u opgegeven contactpersoon door de gynaecologisch oncoloog gebeld om door te geven hoe de operatie verlopen is. 4
Na de operatie De anesthesist brengt u na de operatie naar de verkoeverkamer (uitslaapkamer), waar u blijft tot u goed wakker bent en de controles goed zijn. De tijdsduur van het verblijf op de verkoeverkamer kan variëren van 1 tot enkele uren, dit is afhankelijk van de controles en uw algehele conditie. Na de operatie hebt u een aantal slangen, deze worden hieronder benoemd en de functie wordt uitgelegd. Ook wordt toegelicht wanneer deze weer verwijderd worden. Infuus, de functie is toediening van vocht en evt. medicatie. Zolang u een epiduraalcatheter heeft, behoudt u het infuus. De verwijdering van het infuus is afhankelijk van de werking van de darmen, hoe goed u kunt drinken en het ijzergehalte in het bloed (Hb). Blaascatheter, dit is een dun slangetje dat in de blaas ligt met daaraan een opvangsysteem. De functie is opvang van urine. Zolang u een epiduraalcatheter heeft behoudt u de blaascatheter. Afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie blijft de katheter langer zitten. Eventueel een epiduraal katheter deze dient als pijnbestrijding. Meestal hebt u deze enkele dagen. Het pijnteam komt dagelijks langs om met u te bespreken of de pijn voldoende onder controle is en om evt. aanpassingen af te spreken. Eventueel een drain, dit is een slangetje wat uit het wondgebied komt en aangesloten is op een vacuümflesje. De functie is opvang van wondvocht. Afhankelijk van de productie wordt de drain verwijderd. Eventueel: een slangetje of brilletje in uw neus voor extra zuurstof. 5
Op de afdeling Eten en drinken :Als u niet misselijk bent mag u meteen beginnen met eten en drinken. Bouw de hoeveelheid die u eet langzaam op. Mobiliseren:Onder begeleiding van de verpleegkundige mag u op de rand van het bed zitten en met de benen bengelen. Darmwerking:Om deze te stimuleren mag u 3 keer daags gedurende 30 minuten kauwen op suikervrije kauwgom. Indien u een gebitsprothese heeft mag u 3 keer daags 30 minuten op een suikervrij snoepje zuigen. Dit wordt geadviseerd tot u windjes kunt laten. Verder verblijf Algemeen: De opname duur is 3-5 dagen. Het is belangrijk dat uw dagelijkse ritme zo kort mogelijk onderbroken wordt. Tevens zorgt een kort verblijf in het ziekenhuis voor een lager risico op infektie en trombose. Door meteen na de operatie op te starten met eten, drinken en mobiliseren voorkomt u verlies van gewicht en spierkracht. Hierdoor neemt de kans op complicaties(zoals een longontsteking en doorliggen) af. Nog voor de operatie wordt er gestart met pijnmedicatie, meestal in de vorm van paracetamol. Deze krijgt u aanvankelijk 4x per dag, na enkele dagen wordt deze afgebouwd. Het is belangrijk om deze in te nemen zodat u geen pijn hebt. Voor een goed herstel is een goede pijnbestrijding erg belangrijk. Thuis mag u nog enkele dagen paracetamol innemen, maar deze wel afbouwen. Dag 1: Eten en drinken : U mag weer normaal eten en drinken. Mobiliseren: Minimaal 2 keer 30 minuten op de stoel. Darmwerking: Doorgaan met kauwgom kauwen, start met 2 keer daags laxeertabletten. Infuus en blaaskatheter: Handhaven tot de epiduraalkatheter is verwijderd. Katheter blijft langer zitten tot de arts zegt dat deze verwijderd mag worden. Dag 2: Mobiliseren:Minimaal 6 uur uit bed Epiduraalkatheter: wordt verwijderd samen met het infuus Dag 3. U kunt zichzelf weer zelfstandig verzorgen 6
Afhankelijk van het herstel kunt u met ontslag, of wordt er naar ontslag toegewerkt. De wond De wonden worden gesloten met oplosbaar hechtmateriaal of nietjes. De nietjes worden na een aantal dagen verwijderd in opdracht van de arts.de wond wordt de eerste dagen dagelijks gecontroleerd. De uitslag Het weefsel dat tijdens de operatie verwijderd is wordt opgestuurd naar de patholoog. Deze onderzoekt het weefsel onder de microscoop. Meestal is de uitslag 1 week na de operatie bekend en bespreekt de gynaecologisch oncoloog met u en uw partner en /of de door u gewenste personen deze uitslag. Hierin wordt ook besproken of een aanvullende behandeling nodig is. Deze kan bestaan uit een bestraling. Indien nodig wordt aanvullende informatie gegeven en vervolgafspraken gemaakt. Het gesprek vindt plaats op de polikliniek gynaecologie of het MOC (Multidisciplinair Oncologisch Centrum) Bij doorverwijzing vanuit een ander ziekenhuis wordt met u besproken waar het gespek plaats vind. Leefregels In de leefregels worden adviezen gegeven wat u wel en niet mag. Het belangrijkste is luister naar uw lichaam en bouw voorzichtig de conditie weer op. Neem hier de tijd voor. Conditie Het kan zijn dat u zich sneller moe voelt en dat u minder aan kan dan verwacht. U kunt het beste toegeven aan de moeheid en extra rust nemen. Belangrijk is wel om in beweging te blijven. Uw lichaam geeft aan wat u kunt en wat niet. Uw lichamelijke verzorging Douchen is toegestaan. Het is belangrijk om de wond( en) goed te spoelen met lauw water. Vanuit de afdeling wordt afgesproken hoevaak u dit moet doen. U kunt nog wat bloed of bruine afscheiding verliezen. Bloedverlies mag maximaal 6 weken. Wordt het bloedverlies meer, of maakt u zich zorgen hierover neem dan contact op met het MOC. 7
Indien de lymfeklieren uit de lies of liezen verwijderd zijn hebt u kans op het ontstaan van lymfoedeem. Om dit te voorkomen krijgt u de instructie om TED-kousen te dragen en evt steunkousen aan te laten meten. Tevens zult u de folder lymfoedeem ontvangen. In algemene zin kunt u verwachten dat u na 6 weken voor het grootste deel weer op het niveau van voor de operatie zult zijn. Vanaf wanneer huishoudelijk werk hervatten : Vanaf wanneer een ligbad nemen: Vanaf wanneer tillen Vanaf wanneer fietsen: bespreken bij de nacontrole Vanaf wanneer autorijden Geslachtsgemeenschap, bespreken bij de nacontrole na Vanaf wanneer sporten bespreken bij de nacontrole na Vanaf wanneer zwemmen Vanaf wanneer werken Alles na 6 weken Herstel: De lichamelijke conditie zal langzaam herstellen, dit duurt meestal enkele weken. Het is moeilijk te zeggen wanneer u uw normale werkzaamheden weer kunt hervatten, dit kan per persoon verschillen. Het herstel wordt ook mede bepaald door wel/geen nabehandeling. Het is belangrijk om naar uw lichaam te blijven luisteren. De manier van omgaan met gevoelens en de verwerking van de ziekte is voor iedereen anders. De één heeft behoefte aan veel praten over de ziekte en de gevoelens, de ander verwerkt het liever zelf. Als u behoefte hebt om hierin ondersteund te worden kunt u dit bespreken met de regieverpleegkundige gynaecologische oncologie. 8
Mogelijke gevolgen van de operatie: Urineren: soms is het functioneren van de blaas na de operatie wat verandert. Het kan zijn dat u af en toe wat urine verliest of vaker op een dag moet plassen. Na sommige operaties kan het zijn dat de richting van de straal anders is, vooral als er dicht langs de plasbuis geopereerd is. Ontsteking van de wond, dit gaat gepaard met roodheid en/of zwelling van de wond en soms plotseling optredende koorts. Bij deze klachten moet u contact opnemen met het ziekenhuis of uw huisarts. Seksualiteit: geslachtsgemeenschap is medisch gezien na ongeveer 6 weken weer mogelijk, i.p. na de nacontrole als de wonden goed genezen zijn. Emotioneel kan het echter langer duren voordat u weer plezier beleeft aan het vrijen. De verandering in de beleving van seksualiteit na de operatie is voor iedere vrouw verschillend. Vooral de zin in vrijen kan een lange periode afwezig of verminderd zijn. Intimiteit, genegenheid en knuffelen is in deze periode erg belangrijk. Lymfeoedeem: Indien de lymfeklieren uit de lies of liezen verwijderd zijn hebt u kans op het ontstaan van lymfeoedeem. Tijdens de controle-afspraken bij de arts zal dit vervolgd worden. Controles Bij doorverwijzing vanuit een ander ziekenhuis wordt met u besproken waar de controles plaats vinden. Bent u in het tweestedenziekenhuis onder behandeling, dan zullen de controles plaats vinden op het MOC Multidisciplinair Oncologisch Centrum. Ongeveer 1 week na de operatie belt de regieverpleegkundige gynaecologische oncologie u om te informeren hoe het gaat. Of de uitslag duidelijk is, hoe het thuis gaat en of u nog vragen hebt. Ongeveer 1 tot 2 weken na de operatie komt u bij de gynaecologisch oncoloog voor de uitslag. Tevens zal de wond gecontroleerd worden. Indien de controles in een ander ziekenhuis plaats vinden eindigt het contact met de regieverpleegkundige. De volgende punten zijn dan niet van toepassing. 4-5 weken na de operatie ontvangt u via de post een lastmeter met begeleidende brief en een afspraak bij de regieverpleegkundige gynaecologische oncologie. Indien mogelijk zal de afspraak gecombineerd worden met de controle afspraak bij 9
de gynaecologisch oncoloog. In de begeleidende brief staat uitgelegd waarvoor de lastmeter bedoeld is. In het gesprek met de regieverpleegkundige gynaecologische oncologie zal zij de lastmeter met u bespreken en de mogelijkheden van ondersteuning/begeleiding/ en doorverwijzing. 6 weken na de operatie komt u op nacontrole bij de gynaecologisch oncoloog. Deze zal de wond controleren. Follow up Dit kan per ziektebeeld anders zijn, de gynaecologisch oncoloog zal dit met u bespreken U komt regelmatig op controle bij de gynaecologisch oncoloog, aanvankelijk om de 3 maanden dit in het 1e en 2e jaar. Daarna elke 6 maanden, dit in het 3e en 4e jaar. Hierna jaarlijks tot minstens 5 jaar na de behandeling. Wanneer u na de operatie bestraling heeft gehad kunnen de controles afwisselend bij de gynaecologisch oncoloog en de radiotherapeut plaatsvinden. Bij ziektegerelateerde klachten en/of vragen kunt u tussentijds terecht bij de regieverpleegkundige gynaecologische oncologie of de gynaecologisch oncoloog. Bereikbaarheid: De regieverpleegkundige gynaecologische oncologie heeft spreekuur op maandag, dinsdag, woensdag en vrijdagochtend. Voor het maken van een afspraak of vragen belt u tijdens openingstijden naar het MOC. Telefoon: 013-4655764 Buiten kantooruren( alleen spoed) kunt u contact opnemen met de verloskamers: 013-4655358 U kunt ook mailen naar: regieverpleegkundigegyn@tsz.nl Vermeld in uw mail: uw vraag, uw naam, geboortedatum, telefoonnummer, Behandelend specialist. 10
U ontvangt op werkdagen binnen 48 uur een reactie terug. Meer informatie Websites Onderstaande websites zijn voor u zorgvuldig geselecteerd. Algemene informatie: www.kwfkankerbestrijding.nl www.wegwijzerkanker.nl www.gocz.nl Over bestralen: www.verbeeten.nl Over lotgenotencontact: www.olijf.nl Themabijeenkomsten/lotgenotencontact De Infotheek Oncologie organiseert regelmatig themabijeenkomsten en lotgenotencontact. Uitgebreidere informatie hierover vindt u op: www.wegwijzerkanker.nl Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft, uw gynaecologisch oncoloog of regieverpleegkundige gynaecologische oncologie zijn altijd bereid uw vragen te beantwoorden. Zie bereikbaarheid. Als u opgenomen ligt kunt u uiteraard aan de verpleegkundige op de afdeling ook de vragen stellen, indien wenselijk zal zij u doorverwijzen naar de regieverplegkundige gynaecolgische oncologie of de gynaecologisch oncoloog. Ruimte voor uw eigen vragen en aantekeningen. 11
12