Oogheelkunde Maculadegeneratie Maculadegeneratie is een oogaandoening waardoor u minder scherp gaat zien. Scherp zien doen we met het centrale deel van het netvlies, dit kleine stukje netvlies heet de macula lutea, of gele vlek. Bij maculadegeneratie is juist dit kleine deel van het netvlies aangetast. Dit zorgt ervoor dat u slechter kunt lezen en gezichten kunt herkennen. Verandering van brillenglazen biedt helaas geen oplossing. De oorzaak van maculadegeneratie is niet bekend. Wel is er een relatie met de erfelijkheid, leeftijd, voeding en roken. Vaak wordt maculadegeneratie slijtage van het netvlies genoemd. Wat kunnen uw klachten zijn? Soms ervaart u de verminderde scherpte als een doffe, donkere of een lege vlek. Het blijkt onmogelijk om naast deze centrale vlek te kijken. De vlek beweegt mee met de blikrichting waar u naar kijkt. Het kan ook zijn dat de beelden vervormen zodat de rechte lijnen krom lopen, zoals bijvoorbeeld lantaarnpalen of de voegen van de tegels. Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis 2011 www.jeroenboschziekenhuis.nl (OOG-047, uitgave december 2014)
Welke vormen van maculadegeneratie zijn er? Maculadegeneratie is een verzamelnaam voor vele aandoeningen die elk op een verschillende wijze ontstaan. De belangrijkste vormen zijn: Juveniele maculadegeneratie Deze vorm is erfelijk en kan op jonge leeftijd voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn de ziekte van Stargardt, de ziekte van Best, kegeldystrofie en kegel-staaf dystrofie. Juveniele maculadegeneratie komt weinig voor. Leeftijdgebonden maculadegeneratie (LMD) Deze vorm komt het meeste voor. De leeftijdgebonden maculadegeneratie begint meestal na het vijftigste levensjaar. LMD is de belangrijkste oorzaak waardoor mensen boven de 65 jaar steeds slechter zien. Bij leeftijdgebonden maculadegeneratie zijn er twee belangrijke vormen te onderscheiden: De droge LMD De achteruitgang verloopt vaak langzaam. Het kan jaren duren voordat het zien achteruit gaat. Meestal zijn beide ogen min of meer gelijk aangetast. Het is bij de droge LMD belangrijk dat u in de gaten houdt of u de beelden van de omgeving anders gaat zien. U merkt als eerste vervorming van beeld. U ziet bijvoorbeeld een deuk of een hobbeltje in een rechte lijn of een raamkozijn. Dit kan wijzen op het ontstaan van de ernstiger natte vorm. De natte LMD Bij natte LMD gaat het gezichtsvermogen vaak sneller achteruit. Natte LMD ontstaat als bloedvaatjes achter de macula gaan groeien. Deze veroorzaken vocht en bloed. Dit komt in of onder het netvlies terecht. Daarom wordt dit natte LMD genoemd. Bloed en vocht beschadigen dan de lichtgevoelige cellen in het netvlies. Hierdoor gaat u snel minder goed zien. Uiteindelijk ontstaat een litteken in de macula, waardoor het zicht definitief slecht blijft. Opvallend is dat het andere oog nog lange tijd goed kan blijven. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 5
Hoe stellen we de diagnose? De oogarts test eerst uw gezichtsscherpte. De arts onderzoekt met een lamp en een vergrootglas het volledige netvlies. En in het bijzonder de macula. Dit onderzoek noemen we spiegelen. Verder test de arts met een bladzijde met ruitjespatroon of er vervormingen of andere afwijkingen in het gezichtsvermogen zijn. Dit wordt de Amslertest genoemd. Deze test is zeer geschikt voor zelfcontrole thuis. Pak een vel met ruitjespapier en kijk ernaar. Ziet u vervormingen, neem dan contact op met uw huisarts. Wanneer onvoldoende duidelijk is wat er aan de hand is, voeren we aanvullend onderzoek uit. Dit kan door middel van Fluorescentie Angiografie (FAG) of door Optical Coherent Tomographyscan (OCT). Hierover leest u meer in de folder: Onderzoek naar de bloedvaten (OOG-015) en OCT (OOG-073). De behandeling Voor de droge vorm van maculadegeneratie bestaat geen behandeling. Er zijn inmiddels wel voedingssupplementen op de markt. Uit onderzoek blijkt dat voedingssupplementen goed kunnen helpen bij mensen die (een voorstadium van) droge maculadegeneratie hebben. Hierdoor kan de achteruitgang door de maculadegeneratie vertraagd worden. Deze supplementen kunt u het best in overleg met uw oogarts innemen. Daarnaast is een gezonde voeding met verse groeten en fruit goed voor de macula. Voor de natte vorm bestaan er behandelingen waarmee we proberen de achteruitgang van het gezichtsvermogen te stoppen. Soms kan het zelfs iets verbeteren. Schade die aan het netvlies is ontstaan, kan meestal niet meer worden hersteld. Het is belangrijk om op tijd de diagnose te stellen en te behandelen. Op deze manier is de kans groot dat het zien niet verder verslechtert. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 5
Behandelmethodes Er bestaan op dit moment een aantal erkende behandelingen voor de natte vorm van LMD. De behandeling met vaatgroeiremmers is de belangrijkste en meest voorkomende behandeling. Vaatgroeiremmers, Avastin, Lucentis, Eylea Vaatgroeiremmende medicijnen kunnen ervoor zorgen dat de groei en lekkage van vaatjes gestopt wordt. De stof die ervoor zorgt dat deze vaatjes groeien is VEGF, een groeifactor. Bij natte macula degeneratie, komt deze stof meer voor in het oog dan normaal. Door deze afwijkende vaatjes te behandelen verdwijnt de lekkage van vocht en bloed, waardoor het zicht niet verder achteruit gaat of soms weer iets verbeterd. Deze middelen worden gegeven in de vorm van injecties in het oog. Belangrijk is te weten dat het hier gaat om een behandeling en geen genezing. Deze injecties moeten met tussenpozen worden herhaald om het effect te behouden. Over de behandeling van vaatgroeiremmers ziet u op de website een voorlichtingsfilmpje. Kijk op de website: www.jbz.nl/oogheelkunde. Argon laser Met laserbehandeling maken we lekkende bloedvaatjes dicht. Zo voorkomen we bloedinkjes en achteruitgang van het gezichtsvermogen. Dit is alleen mogelijk wanneer er nieuwe bloedvaatjes naast de macula aanwezig zijn. De laser geeft namelijk een litteken. Photo Dynamische Therapie (PDT) Bij PDT geven we een lichtgevoelige stof via uw bloed. Deze stof hecht zich aan de nieuw gevormde bloedvaatjes in de macula. De lichtgevoelige stof activeren we door een zachte laserstraal. Zo stolt het bloed in de lekkende vaatjes. Het overige weefsel blijft gespaard. ] LF]De PDT-behandeling kan succesvol zijn bij sommige patiënten met de natte vorm van LMD. Ook is het erg belangrijk om te stoppen met roken omdat dit het risico op maculadegeneratie sterk vergroot. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 5
Hulp voor mensen met LMD? Wanneer het gezichtsvermogen slechter blijft, kunnen dagelijkse activiteiten zeer moeizaam worden. Het gebruik maken van zogenaamde Low Vision hulpmiddelen kan dan nuttig zijn. Deze hulpmiddelen zijn bijvoorbeeld; vergrotingsapparaten, telescoopbrillen, grootletter- en gesproken boeken, advies over licht en aangepaste computers. Speciaal opgeleide Low-Vision specialisten kunnen u helpen met het zoeken naar hulpmiddelen die voor u geschikt zouden zijn. Hiervoor kunt u terecht op de polikliniek Oogheelkunde. Ook regionale centra voor hulpverlening aan blinden en slechtzienden kunnen u mogelijk helpen. Meer informatie hierover vindt u op de website: www.visio.org. Heeft u nog vragen? Dan kunt u deze stellen aan uw oogarts. Polikliniek Oogheelkunde, telefoonnummer: (073) 553 60 60. Voor meer informatie kunt u ook kijken op onze website: www.jbz.nl Maculadegeneratie patiëntenvereniging Telefoon: (030) 298 07 07 www.mdvereniging.nl Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 5