Informatie over de staaroperatie (deel 1) De schriftelijke informatie over de staaroperatie (cataractoperatie) bestaat uit 2 delen: Het 1 ste deel gaat over wat staar is en hoe de operatie verloopt. Het 2 de deel gaat over de instructies en controles na de operatie. Mocht u na het lezen van de folders nog vragen hebben, raden wij u aan deze te noteren, zodat u deze kunt voorleggen op de poli bij uw volgende bezoek. De staar Uw oogchirurg heeft u een staaroperatie aangeraden, omdat de lens in uw oog troebel is geworden. Hierdoor is het voor u moeilijk om er nog goed genoeg doorheen te kijken en om uw normale dagelijkse activiteiten uit te kunnen blijven voeren. Als de staar niet wordt verwijderd, blijft uw gezichtsvermogen mogelijk hetzelfde, maar waarschijnlijk wordt het geleidelijk aan slechter. Het is onwaarschijnlijk dat de operatie moeilijker wordt als u langer wacht, tenzij uw gezichtsvermogen zo slecht wordt, dat u alleen nog maar licht en donker kunt zien. Wat is staar (cataract)? Vóór in het oog, vlak achter de pupil, zit de heldere en doorzichtige ooglens. Naarmate we ouder worden, wordt deze lens minder helder. Daardoor lijken de dingen die we zien waziger en grauwer van kleur. Dit troebel worden van de ooglens wordt 'staar' of 'cataract' genoemd. Iedereen die ouder wordt, krijgt daarmee te maken. Deze vertroebeling zorgt ervoor dat uw zicht achteruit gaat en ook met een bril niet meer is te verbeteren. Wat voor klachten geeft staar? Ouderdomsstaar is een 'normaal' verouderingsproces. Sommige mensen merken al rond hun veertigste dat hun ooglens troebel wordt, maar meestal doen de eerste verschijnselen van staar zich pas later voor. Of u het merkt, hangt af van de plek in de ooglens de troebeling zich ontwikkelt en hoe groot die troebeling is. Zit de troebele plek in het midden van de lens of daar vlakbij, dan krijgt u al snel klachten. U gaat bijvoorbeeld wazig zien, dubbelzien, u ziet kleuren doffer of u krijgt last van licht of schitteringen. Als u binnen korte tijd opeens veel sterkere of zwakkere brillenglazen nodig heeft, kan dat ook wijzen op staar. Andere brillenglazen kunnen het zicht op den duur niet meer verbeteren. Doorgaans neemt de staar in de loop van de tijd toe. Het gezichtsvermogen wordt daarmee steeds slechter. Een bezoek aan de oogarts is dan noodzakelijk. Wie nog goed genoeg ziet om zonder problemen dagelijkse werkzaamheden, hobby s en taken zoals autorijden (en voldoet aan de eisen voor een rijbewijs) te kunnen uitoefenen, hoeft zich (nog) niet te laten behandelen. Een operatie is dan nog niet direct noodzakelijk. Het is echter wel realistisch om rekening te houden met een staaroperatie in de toekomst. Staar wordt immers nooit minder; het gezichtsvermogen gaat langzaam achteruit. 1-7 2-11-2015
Is (beginnende) staar eenmaal ontdekt, dan is controle nodig indien de klachten erger worden. Zodra de staar te hinderlijk wordt, kan uw gezichtsvermogen weer worden verbeterd met een staaroperatie. U kunt het moment van operatie in overleg met uw oogarts bepalen. Behandeling Een staaroperatie kan, wanneer de rest van het oog gezond is, het gezichtsvermogen vrijwel volledig herstellen. De operatie vindt meestal plaats in dagbehandeling onder plaatselijke verdoving en soms onder algehele narcose. De oogarts opereert altijd maar één oog per operatie. Bij de operatie haalt de oogarts uw eigen troebele lens uit het oog en vervangt deze door een helder, kunststof implantlens. Deze lens gaat in principe de rest van uw leven mee. De sterkte van het implantlens wordt van te voren berekend tijdens de lensmeting en daarmee kan bij benadering worden bepaald wat voor brilsterkte u overhoudt na de behandeling. Staaroperaties zijn misschien wel de vaakst uitgevoerde operaties ter wereld. Ook op zeer hoge leeftijd is de operatie nog goed te ondergaan. Overigens is opereren de enige manier om echt iets te doen aan ouderdomsstaar. Er bestaan geen medicijnen tegen staar. Resterende brilsterkte na de staaroperatie Er wordt in het algemeen geprobeerd patiënten na een staaroperatie zo weinig mogelijk afhankelijk te laten zijn van brillen. Vóór de operatie wordt er daarom een lensmeting verricht. Deze meting is nodig voor het uitrekenen van de te kiezen sterkte van de implantlens, zodat de resterende brilsterkte na de operatie voor veraf zo gering mogelijk is. Belangrijk hierbij is dat u géén contactlenzen hebt gedragen in de periode voor deze meting: 6 weken bij harde contactlenzen, 2 weken bij zachte contactlenzen. Hiervoor bent u zelf verantwoordelijk! De oogarts kan echter nooit 100% garanderen dat het oog altijd, zelfs na een perfect verrichte operatie, zonder bril scherp zal kunnen zien. Meestal zal er in ieder geval een leesbril nodig blijven. In sommige situaties kan er in overleg juist voor worden gekozen dat u na de operatie goed kunt lezen zonder bril. Maar dan is er voor veraf wel weer een bril nodig. De keuze hiervoor hangt onder andere af van uw brilsterkte vóór de operatie en van uw leesgewoonten. Speciale Premium implantlenzen Er zijn de laatste jaren speciale Premium implantlenzen ontwikkeld met het doel mensen na de staaroperatie nog minder afhankelijk te laten zijn van een bril. Hieronder vallen de zogenaamde torische kunstlenzen, die als doel hebben de cilindersterkte van het oog (indien aanwezig) na de operatie te verminderen of zelfs geheel weg te werken. Ook zijn er multifocale implantlenzen waarbij, net als in een bril met multifocale glazen, het doel is zowel het zicht voor veraf als voor dichtbij te verbeteren. Multifocale implantlenzen 2-7
hebben dus tot doel mensen niet alleen voor het veraf zien, maar ook voor het dichtbij zien minder afhankelijk te laten zijn van een bril. Deze speciale implantlenzen kunnen niet bij iedereen worden gebruikt. Deze lenzen kunnen specifieke bijwerkingen hebben (gekleurde ringen rond lichtbronnen, lichtschitteringen); bovendien zal in sommige omstandigheden tóch nog een leesbril nodig zijn. Omdat deze speciale lenzen niet onder de normale verzekerde zorg vallen wordt er vaak een bijbetaling voor gevraagd: u moet rekening houden met enkele honderden euro s of meer per oog. Als u interesse heeft in speciale implantlenzen en geen bezwaar heeft tegen een eventuele bijbetaling, vraagt u dan uw eigen oogarts naar de mogelijkheden in uw eigen situatie. Kans op beter gezichtsvermogen Bij de grote meerderheid van de patiënten is het gezichtsvermogen na de staaroperatie beter. Het is echter wel zo dat als u aan een andere aandoening lijdt, zoals diabetes, glaucoom of leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie de kwaliteit van uw gezichtsvermogen zelfs na een succesvolle operatie nog steeds beperkt kan zijn. Zoals bij alle chirurgische ingrepen, kan het resultaat niet exact worden voorspeld. Emmetropie (d.w.z. geen brilsterkte), kan niet worden gegarandeerd. Onder sommige omstandigheden kunt u dus nog een vertebril en/of leesbril nodig hebben. Voordelen en risico's van de behandeling De duidelijkste voordelen zijn een helderder gezichtsvermogen en het beter zien van kleuren. De meeste mensen ontdekken dat hun gezichtsvermogen na de operatie aanzienlijk is toegenomen, omdat lensimplantaten zijn gekozen waarmee wordt gecompenseerd voor reeds bestaande focusproblemen. Meestal zullen hun brillenglazen wel vervangen moeten worden. Gewoonlijk is na een staaroperatie ook een leesbril nodig. U moet zich er echter van bewust zijn, dat er een kleine kans op complicaties bestaat, tijdens of na de operatie. Enkele mogelijke complicaties tijdens de operatie Scheuren van de achterkant van het lenskapsel met verstoring van de glasvocht in het oog wat in sommige gevallen tot een verminderd gezichtsvermogen kan leiden; Verlies van de oude lens of lensbrokken naar de achterkant van het oog, waardoor nog een operatie nodig is; Bloeding in het oog. Enkele mogelijke complicaties na de operatie Kneuzing van het oog of de oogleden; Hoge druk in het oog; Vertroebeling van het hoornvlies; Verkeerde sterkte of verkeerde plaatsing van het implantaat; Vochtophoping in het centrum van het netvlies in de gele vlek; 3-7
Netvliesloslating, dat tot een verlies van het gezichtsvermogen kan leiden; Infectie in het oog endophtalmitis dat kan leiden tot het verlies van het gezichtsvermogen of zelfs tot het verlies van het oog; Allergische reactie op het gebruikte geneesmiddel. Deze complicaties komen slechts zelden voor en kunnen in de meeste gevallen effectief worden behandeld. In een klein deel van de gevallen is een extra operatie noodzakelijk. Zeer zelden kunnen complicaties resulteren in een ernstige verslechtering van het gezichtsvermogen. Nastaar De meest voorkomende complicatie wordt 'vertroebeling van het lenskapsel (nastaar) genoemd. Dit kan geleidelijk aan, na maanden of jaren ontstaan. Hierdoor kan het licht het netvlies niet meer bereiken. Om dit te behandelen, gebruikt de oogarts een laserstraal om een kleine opening in het vertroebelde membraan te maken om zo het gezichtsvermogen te verbeteren. Dit is een pijnloze poliklinische procedure. De operatie Het doel van de operatie is het vervangen van de troebele lens (staar) door een kunstlens (implantaat) in uw oog. Een ervaren oogchirurg voert de operatie uit. Er wordt één oog per keer behandeld. Voorbereiding thuis U krijgt een recept mee voor twee flesjes oogdruppels, antibiotica en ontstekingsremmers. U start 1 dag van te voren met druppelen volgens het schema dat u ontvangen heeft. Het is belangrijk dat u zich vóór de operatie goed doucht en uw haren wast. Gebruik geen make-up, nagellak of sieraden. Op de dag van de operatie neemt u gewoon uw eigen medicijnen in, tenzij anders met de arts is afgesproken. Bloedverdunners hoeven niet gestaakt te worden voor een staaroperatie. U kunt thuis gewoon ontbijten, tenzij u geopereerd wordt onder algehele narcose. Verder is het belangrijk dat u gemakkelijke kleding draagt, dat wil zeggen liever geen truien met een col of andere kledingstukken die u over het hoofd moet aantrekken. De operatie duurt 30-40 minuten, inclusief voorbereiding en tijd na de operatie bent u 2 tot 3 uur bij ons. Verdoving Er zijn 3 verschillende vormen van verdoving: 1. Plaatselijke verdoving van het oog door middel van druppels 2. Plaatselijke verdoving van het oog door middel van een subtenon injectie 3. Algehele narcose Met een plaatselijke verdoving door middel van druppels bent u tijdens de operatie wakker. U blijft tijdens de operatie bij bewustzijn, maar u zult geen pijn ervaren. De druppels zorgen 4-7
ervoor dat u kunt blijven zien en uw oog kunt bewegen. Tevens houdt u gevoel in de huid en oogleden. Vlak voor de operatie krijgt u een pilletje in het ooglid waarmee uw pupil wordt verwijd. Hierna wordt uw oog met een druppel verdoofd. Tijdens de operatie wordt gevraagd of u uw hoofd stil wilt houden, en ongeveer 20 tot 30 minuten stil wilt blijven liggen. Met een plaatselijke verdoving door middel van een subtenon injectie bent u tijdens de operatie wakker. U kunt niet zien wat er gebeurt, maar u bent zich wellicht bewust van een licht. Het verschil met alleen druppelverdoving is dat het oog niet meer kan bewegen na subtenon. Vlak voor de operatie krijgt u een pilletje in het ooglid waarmee uw pupil wordt verwijd. Hierna wordt uw oog met een anestheticum (verdovend middel) verdoofd. Tijdens de operatie wordt gevraagd of u uw hoofd stil wilt houden, en ongeveer 20 tot 30 minuten stil wilt blijven liggen. Bij een algehele narcose krijgt u een slaapmiddel door middel van een infuus toegediend. U gaat slapen en wordt pas na de operatie weer wakker. Bij een algehele narcose mag u gedurende 6 uur voor de operatie niets meer eten. Tot 4 uur voor de operatie mag u nog wel water, thee (zonder melk of suiker) of heldere sappen drinken. Elke verdoving heeft een risico. U kunt op medicijnen anders reageren of er bijvoorbeeld allergisch voor zijn. Het is wetenschappelijk aangetoond dat complicaties als gevolg van verdoving in 1 op de 10.000 operaties voorkomen. In de meeste gevallen wordt de staar verwijderd via een techniek die phaco-emulsificatie wordt genoemd. Hierbij maakt de chirurg een heel klein sneetje in het oog en wordt de staar met behulp van ultrasone golven zachter gemaakt en via een smal buisje verwijderd. De achterlaag van de lens (het zogenaamde achterste lenskapsel) blijft op zijn plaats. Daarna wordt een kunstlens (implantaat) ingebracht om uw eigen lens te vervangen. Heel soms wordt in het oog een kleine hechting aangebracht. Na afloop van de operatie wordt ter bescherming een verband en een beschermkapje over uw oog aangebracht. Vervoer Wij raden u af alleen te reizen. Het is tevens niet toegestaan om zelf auto te rijden direct na de operatie en mocht u met openbaar vervoer komen, neemt u dan iemand mee ter begeleiding. Na de operatie Het is normaal dat uw oogleden gedurende korte tijd na de staaroperatie jeuken en plakkerig aanvoelen, dat u last hebt van traanvorming en enig ongemak ervaart. 5-7
Wrijf niet in uw oog. In de meeste gevallen duurt de genezing ongeveer twee tot zes weken, waarna een nieuwe bril kan worden voorgeschreven. Bepaalde symptomen kunnen betekenen, dat u onmiddellijk behandeld moet worden, zoals: overmatige pijn, verlies van gezichtsvermogen, toenemende roodheid van het oog. U ontvangt een noodtelefoonnummer dat u kunt bellen voor het geval u een van bovenstaande symptomen ontwikkelt, of voor als u dringend advies over uw oog nodig hebt. (036) 868 8733 (overdag) of (036) 868 8811 ( s avonds of in het weekend). Vragen die u met uw arts of assistente wil bespreken We hopen dat u aan deze informatie voldoende hebt om te kunnen beslissen of u de operatie wilt ondergaan. Gebruik de ruimte hieronder om eventuele vragen die u nog mocht hebben op te schrijven, zodat u deze aan uw arts of assistente kunt stellen wanneer u voor uw afspraak naar het ziekenhuis komt. Aarzel niet vragen te stellen. Ons personeel zal ze graag beantwoorden. Mijn vragen aan mijn arts / assistente: Deze folder is mede tot stand gekomen onder redactie van de commissie Patiëntenvoorlichting van het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG) 2011 www.oogheelkunde.org 6-7
Toestemming staaroperatie Afdeling Oogheelkunde Flevoziekenhuis Almere, datum: Gegevens patiënt: [ Sticker plakken ] Verdoving De operatie vindt plaats onder plaatselijke verdoving / algehele narcose. Doel De staaroperatie heeft tot doel mijn zicht te verbeteren. Het corrigeren van de brilsterkte is daarbij geen doel op zich. Ik zal mogelijk nog een verte en/of leesbril nodig hebben. Risico s en complicatie Het is mij duidelijk dat er bij de staaroperaties tijdens of na de operatie complicaties kunnen optreden. Deze complicaties komen slechts zelden voor en kunnen in de meeste gevallen effectief worden behandeld. Na de operatie Voor optimale nazorg is het van belang dat de voorschriften en controle afspraken voor en na de behandeling strikt worden nageleefd. De voorgeschreven druppels dienen in het geopereerde oog te worden gedruppeld volgens schema. De controle vindt plaats na 1 dag (telefonisch) en na 4-6 weken op de polikliniek. Hierbij geef ik toestemming om bovengenoemde operatie uit te voeren. Ik ben goed geïnformeerd over de operatie en de risico s. Handtekening patiënt 7-7