Handboek Nationaal Register Varende Monumenten Algemene Criteria voor beoordeling voor het Nationaal Register Varende Monumenten Register Commissie Het Nationaal Register Varende Monumenten geeft een beoordeling aan het huidige scheepsbeeld ten opzichte van het oorspronkelijke scheepsbeeld in het referentiejaar. Het referentiejaar ligt t.m. 50 jaar terug in de tijd De beoordeling vindt plaats op grond van de Algemene Criteria plus de voor dat betreffende schip toepasbare specifieke criteria. Het NRVM kent vijf categoriën van beoordeling: A.1. Varend Monument, volledig oorspronkelijk van uiterlijk en constructie. A.2. Varend Monument, volledig oorspronkelijk van uiterlijk. A.3. Varend Monument, oorspronkelijk van uiterlijk volgens type. B. potentieel Varend Monument. C. Historische casco. De status "Varend Monument, krijgen de schepen die zijn ingeschreven in de categorieën A.1, A.2, A.3 en B; de status historisch casco krijgen de schepen in de categorie C. De term Varend Monument is geregistreerd bij het Benelux Merkenbureau. Alleen schepen die in het Nationaal Register Varende Monumenten ingeschreven staan mogen als Varend Monument aangeduid worden, deze aanduiding moet voorzien zijn van inschrijvingsnummer. I. Inschrijving. Inschrijving in één der categorieën vindt plaats op grond van: Het Scheepsexterieur: Hieronder worden de volgende delen verstaan: romp (casco, roer en indelingskarakteristieken) opbouw (roef, stuurhuis, machinekamer, luikenkap, laadgerei) voortstuwing (tuigage, motor en bediening, roeiwerk) zichtbaar interieur (het van buitenaf zichtbare en/of vaste uitrusting ) Het scheepsinterieur wordt meegenomen bij de inventarisatie van het schip. Bijzondere interieurs kunnen daardoor in het register worden teruggevonden. Onder het scheepsinterieur wordt verstaan de delen welke niet van buitenaf zichtbaar zijn: woon-/verblijfsruimte (voor-/achteronder, roef, salon e.d.) laad-/werkruim(te) (laadruim, machinekamer, stuurhut) De beoordeling van scheepsexterieur en -interieur vindt plaats op grond van: materiaal vorm indeling en/of uitrusting Voor de inschrijving van een schip in een categorie geldt de laagste beoordeling van de te beoordelen/beoordeelde delen van het scheepsexterieur.
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 2 II. Classificatie Bij de beschrijving van de verschillende soorten en typen schepen gelden onderstaande begripsomschrijvingen: 1. Klasse. Hierbij worden het schip ingedeeld naar haar (oorspronkelijke) functie. Dit kan zijn vrachtschip visserijschip sleepboot pleziervaartuig passagiersschip dienstvaartuig veerpont drijvende inrichting / werktuig ponton woonschip reddingboot 2. Wijze van voortstuwing. Hierbij wordt het schip ingedeeld aan de hand van de oorspronkelijke voortstuwing in het referentiejaar. Dit kan zijn: wind (zeil) mechanisch (stoommachine, verbrandingsmotor e.d.) spierkracht (bomen, roeien, punteren, wegeren e.d.) geen eigen voortstuwing (slepen, gieren, jagen, drijven e.d.) 3. Soort De verschillende klassen met een verdeling naar voorstuwing kunnen in soorten worden onderscheiden aan de hand van de oorspronkelijke verschijningsvorm. Voorbeelden hiervan zijn: zeiltjalk motortjalk zeilklipper motorklipper botter kotter wherry zalmschouw bakdekker riviersleepboot akkerschuit aak etc. 4. Type. Binnen de soorten onderscheiden we verschillend scheepstypen aan de hand van de (plaatselijke) variant. Voorbeelden hiervan zijn: boltjalk Hasselteraak bakdekkruiser met kofferdek Amsterdammertje Oostwal-botter Langedijker Westlander zandaakje etc. De specifieke criteria worden ontwikkeld op grond van klasse en voorstuwing met een specificatie van het schip naar soort en type. De specifieke criteria worden namens de Register Commissie door de aangesloten behoudsorganisaties ontwikkeld en onderhouden.
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 3 III. Wettelijke eisen. Bij de beoordeling van een schip kunnen aanpassingen die wettelijk worden voorgeschreven, hoewel strijdig met de van toepassing zijnde criteria, worden toegestaan. A. Voorbeelden op het gebied van veiligheid / milieu zijn: Verplichte aanpassingen ten aanzien van navigatiemiddelen en/of verlichting. Voor zover mogelijk zijn deze aanpassingen verwijderbaar c.q. verwisselbaar met oorspronkelijk middelen bij presentatie. Aanpassingen aan leidingen ten behoeve van water-, brandstof en/of vuilwatertanks. Moderne conserveringsmiddelen (bijv. ter vervanging van koolteer). Bij zeilschepen die oorspronkelijk of binnen het restauratiebeeld geen andere voortstuwing hadden: de motor. De motor dient zoveel mogelijk aan het oog onttrokken te zijn. railingen, reddingmiddelen, radar en GPS. B. Voorbeeld op het gebied van indeling / inrichting zijn: maatregelen t.a.v. brandveiligheid en compartimentering; Van de eigenaar wordt verwacht dat de aanpassingen zodanig zijn uitgevoerd dat het oorspronkelijke uiterlijk minimaal geweld wordt aangedaan (bijv. geen witgeverfde railingen e.d.). IV Historische informatie. Voor de historische informatie geldt voor de bronnen de onderstaande volgorde van prioriteit: 1. oorspronkelijk werfbrief/boek en/of tuigagebescheiden, 2. sporen op het schip, 3. zelfde scheepstype van dezelfde werf, 4. gereconstrueerd bestek, verkregen op grond van historisch onderzoek. Dit kan bestaan uit historische beeldmateriaal, historische beschrijvingen en tekeningen. Voor details die niet te achterhalen zijn mag de uitvoering gebruikt worden die bij het betreffende type schip in het referentiejaar gebruikelijk was. De bronnen dienen beschikbaar gesteld te worden. V Begrippen: Oorspronkelijk: Referentiejaar: Reparatie: Restauratie: Reconstructie: Replica: Constructie Laadgerei refereert aan het jaar waarop de beoordeling is gebaseerd. jaar waar het huidige schipsbeeld aan refereert en waarop de beoordeling zich richt. herstellen van een defect onderdeel. terugbrengen in een staat die het schip of onderdeel ooit heeft gehad. op grond van historisch onderzoek terugbrengen in een staat die overeen komt met het betreffende schip of type schip. nauwkeurige reconstructie van een schip dat niet meer bestaat. maatvoering en vorm. Tuigage oorspronkelijk gebruikt om het schip te laden of te lossen. Kan zowel bij de voortstuwing, als deel van de zeiltuigage, als bij de opbouw worden beschreven/beoordeeld. Buiten dienst stelling: Datum waarop het schip is gestopt met het uitoefenen van de functie waarvoor het schip is gebouwd/ontworpen.
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 4 VI Algemene Criteria. A 1 Volledig oorspronkelijk van uiterlijk en constructie. Alle delen bevinden zich in een staat overeenkomstig het oorspronkelijk gebruik, bouwwijze en uiterlijk van het schip. Toelichting: Materialen, constructies, toegepaste technieken en voortstuwing zijn geheel oorspronkelijk.reparaties zijn uitgevoerd met oorspronkelijke materialen en laten de constructie in tact.het gebruik van moderne hulpmiddelen is toegestaan mits onzichtbaar toegepast. De toegepaste kleuren ondersteunen het oorspronkelijke karakter van het schip. Beoordeling vindt plaats op grond van de gegevens van het te beoordelen schip Romp: Opbouw: Oorspronkelijke materialen en technieken zijn toegepast. IJzeren schepen: staal in plaats van ijzer is toegestaan. Geklonken werk waar dit oorspronkelijk werd toegepast. Laswerk is toegestaan als dit niet zichtbaar is en de oorspronkelijke constructie aangehouden wordt. Laswerk om stukken in de huid te lassen is toegestaan, lasnaden mogen niet zichtbaar zijn, er mag niet gedubbeld worden. Laswerk en dubbelingen zijn toegestaan indien deze techniek reeds in het referentiejaar werd toegepast. Houten schepen: restauratie met oorspronkelijke houtsoorten en technieken. Er mag met moderne lijmsoorten gewerkt zijn, mits onzichtbaar toegepast. Moderne rubbersoorten zijn toegestaan, mits gelijkend op traditioneel materiaal. De romp mag bekleed zijn als dat materiaal oorspronkelijk gebruikelijk was voor het schip. Volgens het oorspronkelijke lijnenplan. De romp is geschikt voor de oorspronkelijke functie. Volledig oorspronkelijk. Bij vervanging blijft de oorspronkelijk constructie in tact. Toepassing van oorspronkelijk en/of gebruikelijke materialen en technieken. Laswerk is alleen toegestaan als dit niet zichtbaar is en de oorspronkelijke constructie aangehouden wordt. (zie ook onder romp) Vervanging van houtwerk is toegestaan mits de vorm behouden blijft, evenals het gebruik van moderne technieken mits onzichtbaar en er gewerkt wordt met dezelfde houtsoort. (zie ook onder romp) Volgens de oorspronkelijke bouw. Bij vervanging dient de vroegere constructie te worden aangehouden. De raamzetting dient overeenkomstig de traditionele wijze te zijn uitgevoerd, ook hierbij mogen moderne technieken zijn gebruikt mits onzichtbaar. De aanzet opbouw-/-dek moet volgens een oorspronkelijk gebruikelijke bouwwijze gebeurd zijn. Als in de oorspronkelijke situatie. In het zicht komend timmerwerk moet met oorspronkelijk materiaal zijn uitgevoerd. Luiken, schijnlichten, mastvoet, enz. op de oorspronkelijke plaats Voortstuwing: Wind De zeilen, touwen, stagen e.d. moeten van het oorspronkelijk gebruikelijke materiaal zijn. Materiaal en uitvoering mast(en) en alle rondhouten conform oorspronkelijk plan/tuigplan. Voor het staande want en het dekbeslag moet het oorspronkelijk gebruikelijke materiaal gebruikt zijn op de oorspronkelijke manier. De snit moet het oorspronkelijke zijn. Het lopend want, blokken, lieren, wantspanners enz. moeten qua uiterlijk in het referentiejaar passen. Het zeilplan moet conform het restauratiebeeld van 50 of meer jaar geleden zijn. Opmerking: bij zeilschepen met een hulpmotor blijft zeil als voortstuwing het uitgangspunt bij de beoordeling.
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 5 Mechanisch De aandrijving die oorspronkelijk was ingebouwd of identieke vervanging. Reparatie aan de aandrijving mag volgens de huidige technieken zijn verricht zodat deze vorm van aandrijving behouden blijft. Een boegschroef is niet toegestaan als deze niet binnen het referentiejaar past. De bediening van de aandrijving moet oorspronkelijk zijn, incl. handels voor bediening. Het schip moet voorzien zijn van het oorspronkelijk stuurwerk. Spierkracht oorspronkelijk of identieke vervanging. Vorm oorspronkelijk Indeling oorspronkelijke plaatsen De benodigde delen kunnen ook bij romp, opbouw en/of interieur worden verwerkt. Geen eigen voortstuwing oorspronkelijk. Vorm oorspronkelijk Indeling oorspronkelijke plaatsen Interieur: Voor oorspronkelijke pleziervaartuigen geldt het gehele interieur, bij de andere schepen geldt dit ten aanzien van het van buitenaf zichtbare. Toepassing van oorspronkelijke materialen en technieken; Reparatie is toegestaan mits op oorspronkelijke wijze of in het interieur passend Oorspronkelijk, vooral als het interieur een wezenlijk onderdeel van het schip vormt (zoals bij halfopen zeil- en motorjachten Als in oorspronkelijke situatie A 2 Volledig oorspronkelijk van uiterlijk. Alle delen bevinden zich ten minste in een staat, waarbij het oorspronkelijk gebruik, de bouwwijze en het uiterlijk van het schip is behouden Toelichting: Moderne technieken en middelen mogen worden toegepast, mits uit het zicht en het oorspronkelijke karakter geen geweld wordt aangedaan. Gebruikte materialen in het zicht moeten oorspronkelijk zijn/lijken (dus massief hout, zichtbare klinkkoppen etc.) De toegepaste kleuren mogen geen afbreuk doen aan het oorspronkelijke karakter van het schip. Beoordeling vindt steeds plaats op grond van de gegevens van het te beoordelen schip Hierbij geldt (afwijkend t.a.v. A1): Romp: ijzeren schepen: Laswerk is slechts toegestaan, mits de oorspronkelijke constructiedetails zoveel mogelijk worden aangehouden of als dit ook bij de oorspronkelijke constructie werd gedaan, vergelijkbaar materiaal mag mits uit het zicht. Dubbelingen van het onderwaterschip mag. houten schepen: Vergelijkbare houtsoorten zijn toegestaan, mits uit het zicht. Moderne bevestigings- en dichtingsmiddelen zijn toegestaan Moderne constructiemethoden, zoals samengestelde berghouten, zijn toegestaan, mits de authentieke uitstraling niet wordt aangetast. Verplaatsing van mastvoet, luiken, bolders etc. zijn toegestaan, mits het oorspronkelijk uiterlijk geen geweld wordt aangedaan. De romp is geschikt voor de oorspronkelijke functie.
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 6 Opbouw: Het gebruik van moderne materialen en bouwwijze mag geen afbreuk doen aan het authentieke karakter van het schip. Afmetingen en uiterlijk van opbouw, stuurhuis, machinekamerkap, schoorsteen, ramen, patrijspoorten, deuren, trossenruimtes enz. zijn in overeenstemming met de verhoudingen die oorspronkelijk bij het schip werden gehanteerd en passen bij het karakter van het schip. Bij vervanging van houtwerk is gebruik van hechthout e.d. toegestaan mits onzichtbaar verwerkt. Het oorspronkelijk karakter van het schip mag geen geweld worden aangedaan. Voortstuwing Wind De zeilen mogen van ander materiaal zijn dan het oorspronkelijke, mits geen afbreuk wordt gedaan aan het oorspronkelijke karakter. De mast(en) en andere rondhouten moeten van de oorspronkelijke materiaalsoort zijn. Het staande want en wantspanners zijn van klassiek model, evenals het dekbeslag. Het lopend want, blokken en lieren moeten qua uiterlijk geen afbreuk doen aan het oorspronkelijke karakter. De snit en constructie moet van klassiek uiterlijk zijn (bijv. geen triradiaal gesneden zeilen). Het zeilplan moet gebruikelijk zijn voor het schip. Mechanisch Andere mechanische voorstuwing dan oorspronkelijk mag, mits karakteristiek en gebruikelijk voor het schip. Een boegschroef is niet toegestaan als deze niet binnen het referentiejaar past. De motor moet in de oorspronkelijke machinekamer staan. De bediening moet op een zo oorspronkelijke mogelijke wijze geschieden. Gebruikmaking van moderne materialen (in het zicht) moeten vermeden worden. Het oorspronkelijke uiterlijk van de stuurstand dient behouden te blijven. Spierkracht Het oorspronkelijke karakter dient behouden te zijn. Vorm; Het oorspronkelijke karakter dient behouden te zijn. Indeling Het oorspronkelijke karakter dient behouden te zijn. Zonder eigen voortstuwing Overeenkomstig het oorspronkelijke. Overeenkomstig de oorspronkelijke. Overeenkomstig de oorspronkelijke. Interieur: Mag afwijken van het oorspronkelijke; als het interieur een wezenlijk onderdeel is van het schip zoals bij (oorspronkelijke) pleziervaartuigen geldt onderstaande, in overige gevallen alleen voor het van buitenaf zichtbare. Het gebruik van moderne materialen en bouwwijze mag geen afbreuk doen aan het oorspronkelijk karakter van het interieur. Mag afwijken aan het oorspronkelijke, mits het geen afbreuk doet aan het oorspronkelijk karakter. Zoals gebruikelijk bij het betreffende schip. A 3 Oorspronkelijk van uiterlijk. Alle delen bevinden zich ten minste in een staat, waarbij de herkenbaarheid en het uiterlijk van het oorspronkelijke scheepstype is behouden
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 7 Toelichting: Ook in het zicht mogen moderne technieken en materialen worden toegepast mits geen geweld wordt gedaan aan het oorspronkelijk karakter van het te beoordelen schip. Hierbij geldt (afwijkend t.a.v. A1 en A2): Romp: Opbouw: Moderne constructie methoden zijn toegestaan, mits ijzer/staal resp. hout is gebruikt ter vervanging van bestaand ijzer/staal resp. hout; ook andere houtensoorten zijn toegestaan, laminaten (bijvoorkeur) uit het zicht. Dubbelingen zijn toegestaan. Aanpassingen o.a. aan het lijnenplan, mogen geen afbreuk doen aan het oorspronkelijke karakter van het schip. Verplaatsingen c.q. aanpassingen zijn toegestaan, mits de herkenbaarheid niet wordt aangetast. De romp is geschikt voor de oorspronkelijke functie. Het gebruik van moderne materialen en constructies is toegestaan, mits de oorspronkelijke stijl en karakter in grote mate is behouden. Ramen, patrijspoorten, deuren zijn in overeenstemming met de verhoudingen zoals deze oorspronkelijk bij het type schip werden gehanteerd en passen bij het karakter van het schip. Verplaatsingen c.q. aanpassingen mogen geen afbreuk doen aan de herkenbaarheid van het schip. Voortstuwing: Wind Materiaal en uitvoering mag van het oorspronkelijke plan afwijken, mits het oorspronkelijke karakter van het schip geen geweld wordt aangedaan. Het zeilplan mag het oorspronkelijke karakter van het schip niet aantasten Mechanisch Een moderne motor is toegestaan; het vermogen past bij het oorspronkelijke gebruik van het schip. Andere bediening en afwijkende plaats mag, mits het oorspronkelijke karakter van het schip niet wordt aangetast. Hieraan worden geen nadere eisen gesteld. Spierkracht. Het vaartuig dient nog steeds op de oorspronkelijke wijze te kunnen worden voortbewogen. Geen eigen voortstuwing. Het vaartuig dient nog steeds op de oorspronkelijke wijze voort bewogen te kunnen worden. Interieur: 1. het van buitenaf zichtbare: Zoveel mogelijk gebruik makend van òf op het oorspronkelijk materiaal gelijkende materialen en constructie wijze. Het geheel dient zoveel mogelijk te passen bij het karakter van het schip. 2. het niet van buitenaf zichtbare gedeelte: Moderne materialen toegestaan, evenals afwijkende vormen en indeling. Categorie B, potentieel Varend Monument. Tenminste de romp en de opbouw van het schip bevinden zich in een staat, waarbij de herkenbaarheid van het oorspronkelijke uiterlijk van dat schip geen geweld is aangedaan, terwijl er voor het schip een restauratieplan is, dat minstens voldoet aan de eisen van de categorie A.3. Categorie C, Historisch Casco. Alle schepen die niet voldoen aan de eerder genoemde categorieën, terwijl het schip wel aan de toelatingscriteria voldoet. Deze schepen worden opgenomen als in de C-categorie van het NRVM als"historisch Casco".
FONV-Reg.Cie. Algemene criteria NRVM blad 8 Vastgesteld door de Register Commissie van de FONV in haar vergadering van 19 maart 2013.