Excursieverslag Diepholzer Moorniederung 2009
Periode: vrijdag 30 oktober zondag 1 november 2009 Onderkomen: Central-Hotel Wagenfeld, Haubtstrasse 68, 49419 Wagenfeld (www.centralhotel-wagenfeld.de) Uitbaters: fam. G. Friesecke Deelnemers: Rob Boesten Jowan Iven Margriet v.d. Laan Frans Martens Koos v.d. Mortel Ger v. Santvoort Geerdi v. Stekelenburg Jan Timmermans Jo v. Zanten Nel v. Zanten Voorwoord Kraanvogelliefhebbers van Vogelwerkgroep De Peel hadden in de afgelopen jaren reeds meerdere malen een bezoek gebracht aan Lac du Der Chantecoq om daar de trekkende kraanvogels te bewonderen. Omdat de Diepholzer Moorniederung de afgelopen jaren ook steeds belangrijker is geworden voor trekkende en foeragerende kraanvogels, werd in 2009 gekozen voor een bezoek aan dit gebied. Een bijkomend maar niet onbelangrijk - voordeel is dat de reis naar Diepholz 200 Km korter is. Hierbij per dagdeel een reisimpressie van enkele deelnemers aan deze reis, gevolgd door de lijst van waarnemingen en kaartjes met de gereden routes. Bij de voorbereiding van de reis hebben we dankbaar gebruik gemaakt van enkele op het internet gevonden reisrapporten, vooral dat van KNNV afdeling Epe en Heerde. Voor informatie over kraanvogels kan met terecht op de site: grus-grus.eu, http://champagne-ardenne.lpo.fr/grus-grus/index.htm en voor het betrokken gebied kan men terecht op de site van de beheersorganisatie: BUND Diepholzer Moorniederung, http://www.bund-dhm.de/ Vrijdag 30 oktober Jo van Zanten, e-mail: vwg-depeel@ivnastensomeren.nl Na een voorspoedige reis van ca. 4 uur stonden we voor ons hotel. Spullen uitladen en meteen door naar het Moor. We waren nog maar amper het dorp uit en we zagen links en rechts al enkele Grus grussen, niet al te ver van de weg. Dit is de Latijnse naam voor deze prachtige struise Euraziatische kraanvogels. Hun sierlijke lange poten en nek zijn niet alleen op de grond te bewonderen. Als ze overvliegen hebben ze hun nek en poten ook altijd gestrekt, waaraan je ze goed kan herkennen. Ons eerste doel is Neustädter Moor alwaar een uitkijktoren staat. Hier werden een week voor ons bezoek nog 2300 kraanvogels geteld. We zien in de verte dan ook grote groepen staan en overvliegen. Ze komen hier fourageren tijdens hun trektocht vanuit Scandinavië en Rusland. De volgende stop is vaak Lac Du Der in Frankrijk. Excursieverslag Diepholz 2009.doc 2 Versie: 2009-11-15
Ook andere vogels worden gespot en genoteerd. Vele kramsvogels vliegen rond de uitkijktoren. Een vrouwtje blauwe kiek laat haar kunsten zien boven deze uitgestrekte Duitse Peel. Een Klapekster laat alle telescopen dezelfde kant uit wijzen en poseert rustig in zijn uitkijkpost. In de avond was het wachten op de grote groepen invallende kranen. Dit bleef helaas uit. Alleen op grote verte was iets waar te nemen. Jowan had nog een watersnip waargenomen maar vanwege de lengte had de rest deze gemist. Het was helemaal donker toen we weer richting hotel gingen. Jupiter scheen helder aan de hemel. Met een telescoop als sterrenkijker konden we de 4 manen van Jupiter goed waarnemen. Om 18.30 konden we aan tafel voor het diner. Dit was evenals de kamer van uitstekende kwaliteit. Na enkele glaasjes, op tijd weer onder de wol want morgen weer vroeg op. Frans Zaterdagmorgen 31 oktober De tweede dag van ons bezoek aan de Diepholzer Moorniederung begon s morgens al om 06.10 uur toen we vertrokken naar de uitkijktoren van het Rehdener Geestmoor aan de Moordamm. Het was flink koud en je kon dan ook goed zien dat het gevroren had door de rijp op het gras en op de houten planken van de wandelpaden. De kraanvogels waren nog rustig terwijl het langzaam lichter werd. We zagen in de verte steeds duidelijker het ven waar de kraanvogels verbleven. Zo tegen zevenen begon er beweging te komen in de kraanvogelpopulatie die zich daar bevond. Eerst enkele kleine groepjes, maar snel daarna gingen grote aantallen kraanvogels, wel duizenden in totaal, de lucht in om naar hun fourageergebieden te gaan. Wat een indrukwekkend schouwspel, al die vogels in de lucht om je heen en de prachtige geluiden die ze maakten. Dat geluid vergeet je nooit meer. Na de kraanvogels was het zo tegen half acht de beurt aan de riet- en kolganzen die ook in en rondom het ven overnacht hadden. Ook hier ging het om grote aantallen, maar toch niet zoveel als de aantallen kraanvogels. Tegen achten was de grootste drukte voorbij en gingen we terug naar ons hotel om te ontbijten. Op weg naar het hotel zagen we nog 4 zilverreigers in een weiland. We hadden een uitstekend ontbijt en ook aan de luchpakketten met koffie of thee was veel aandacht besteed. We hadden nog een hele dag voor ons die we besteedden om naar de omliggende gebieden van het Großes Moor en Rehdener Moor te gaan om daar de kraanvogels te spotten. Daar moet je wat geluk bij hebben en dat hadden we! Jo leidde ons naar landerijen waar we kleine en grote groepen kraanvogels aantroffen. Kraanvogels op het land en in de lucht. Excursieverslag Diepholz 2009.doc 3 Versie: 2009-11-15
Er waren zelfs plekken waar de kraanvogels op de weg stonden waar we reden en zagen we reeën tussen de kraanvogels door lopen. Een uniek schouwspel waarvan vele foto s werden gemaakt. We hadden nog nooit zoiets gezien. Alsof het nog niet genoeg was kwamen er op het eind van de ochtend in een weiland ook nog kleine en wilden zwanen binnenvallen. Het was een prachtige ochtend en een van de hoogtepunten van deze excursie. Rob Boesten Zaterdagmiddag 31 oktober We bevinden ons ten noorden van het Großes Moor, ergens ten oosten van Vechta. Het lunchpakket dat we hebben meegekregen van het hotel laat zich bijzonder goed smaken. Heel voorzichtig komt het zonnetje tevoorschijn en de fotografen onder ons verheugen zich al op dat betere licht. Maar die opklaringen blijken helaas slechts van uiterst korte duur. Op een maïsakker wordt opnieuw een grote groep zwanen ontdekt. Nauwkeurig wordt dat gezelschap bekeken en uiteindelijk komen we gezamenlijk tot de conclusie dat het 23 kleine en 15 wilde zwanen zijn. Opmerkelijk is daarbij een geringde wilde zwaan, een blauwe halsband met daarop in geel 1C48 (opm.: ringnummer is doorgegeven aan de onderzoeker, Dmitrijs Boiko uit Litouwen, Jo). Verder zien we hier 8 rietganzen en zoals gewoonlijk wat verder weg op een weiland een 40tal kraanvogels. Ook hier vergezeld door enkele reeën die zich nergens iets van aan lijken te trekken. Excursieverslag Diepholz 2009.doc 4 Versie: 2009-11-15
Rond 15.00 uur zijn we op weg naar Rödenbeck. Hoewel Jo goed op de weg let, vergeet hij niet om buiten rond te kijken. En zo ontdekt hij 2 prachtige rode wouwen. Via Kellenberg rijden we opnieuw naar het Rehdener Geestmoor. Op de Speckendamm valt het ons op dat er zo rond 16.00 uur al grote groepen kranen richting het moerasgebied vliegen. Anders gezegd, op weg zijn naar hun slaapplaats. In de verte is de uitkijktoren aan de Moordamm zichtbaar en door de kijker zien we dat de twee bovenste verdiepingen van de toren al vol bezoekers staan. We besluiten dus om in deze buurt te blijven en dat blijkt achteraf een gouden greep. Aan het eind van de Ulenweg parkeren we en lopen nog een stukje het zandpad in. Duizenden en duizenden kranen vliegen er in een uur tijd over ons heen, een onvergetelijk schouwspel! Tussen de roepende kraanvogels overduidelijk het piepen van juvenielen. (Later thuis blijkt dat er dit weekend 42000 kraanvogels geteld zijn in de Diepholzer Moorniederung!). Op een gegeven moment wordt ontdekt dat slechts 300 m van ons vandaan een grote groep kranen op het pad staat. Gevaarlijk dichtbij heet dat en we trekken ons voorzichtig terug. Om kwart over 5 is het tijd om de terugweg naar het hotel te aanvaarden, het is trouwens ook al behoorlijk schemerig. Ook vandaag is er een bijzonder smakelijk maal voor ons bereid, het is goed toeven in het Central- Hotel in Wagenfeld! Daarna kaarten we nog even na onder het genot van een lekker drankje. Maar op tijd naar bed, want zo n enerverende dag gaat je niet in de kouwe kleren zitten. In bed droom ik nog even na over de kraanvogels, ik geloof zelfs dat ik ze in mijn slaap nog hoor roepen! Koos Zondagmorgen 1 november Vanmorgen om 6 uur weer uit de veren om deze keer de kraanvogels vanuit Rehdener Geestmoor te zien opstijgen. Nog in het donker om 6.30 uur de auto's geparkeerd en ieder zocht een plekje. Zelf koos ik voor een rommelig hoekje waar een boer ooit eens wat hooibalen had achtergelaten en dat nu Excursieverslag Diepholz 2009.doc 5 Versie: 2009-11-15
overgroeid was met manshoge, inmiddels verdorde, brandnetels. Nadat ik hier een m² had platgetrapt, vond ik het een geschikte plaats om de telescoop op te stellen en zo onzichtbaar mogelijk de kraanvogels af te wachten. We hadden geluk. Geen vorst zoals gistermorgen, nu 7 C, windstil en helder weer. Laat ze maar komen! Het begon met groepjes wilde eenden. Nog in de schemer al een miauwende buizerd die door zijn roep vaag te zien was waar hij vloog. Direct daarna de eerste grauwe ganzen, die luid gakkend overvlogen en dicht bij me in de brandnetels, hoorde ik de zang van een winterkoning. Toen kwamen de eerste kraanvogels. Eerst 5, een groepje van 2, toen 8 en je hoorde het geluid aanzwengelen op de slaapplaats. De eerste lijntjes verschenen in de lucht, ver weg al een V- formatie en in enkele minuten was de lucht gevuld met kraanvogels. Links - rechts - voor - achter en boven me, overal de zo typische kru-kru-kru roep met daartussen de piepende juvenielen, gemengd met het geluid van de zoevende vleugelslagen van de vele duizenden vogels. Het is een geweldige beleving om hier tussenin te staan en als vogelaar moet je dit meegemaakt hebben. Nadat de meeste kraanvogels op weg waren naar de fourageergebieden, kwamen de ganzen goed los. Riet- kol en grauwe ganzen vertrekken op dezelfde manier, lijntjes, V- formaties, soms gemengd met de kranen, luid gakkend trokken ze over ons heen. Nu het inmiddels licht is geworden, vallen de fantastische herfstkleuren van de talrijke houtwallen en bosjes weer op, die dit overwegend akkerbouwgebied met extensief beheerde weilanden in de natuurgebieden rijk is. Rond 8 uur was het voor ons tijd om terug te rijden naar het geweldige hotel voor ons ontbijt. In de gastvrouw herkende ik wel wat van mijn moeder. Met "Eet nog een stukje vlees", "Hier heb ik nog een schaal groente" en "Zorg dat alle pudding op is", verwende zij ons. Nadat we de koffers hadden gepakt, vertrokken we naar de Dümmer, dit is een stuwmeer van ongeveer 3 bij 4 km groot. Hier hebben we nog 13 nieuwe soorten, voornamelijk watervogels, aan onze totaallijst kunnen toevoegen. Jammer dat zo'n weekend zo vlug voorbij gaat, maar we hadden afgesproken, dat we om 13.oo uur aan de terugreis zouden beginnen. Jo, bedankt voor de organisatie, het was een prachtig weekend. Ger van Santvoort Excursieverslag Diepholz 2009.doc 6 Versie: 2009-11-15
Waarnemingen Hieronder de lijst met waarnemingen van die de groep in het gebied heeft gedaan (reis niet meegerekend). Een waarneming is slechte geldig als hij door tenminste 2 leden van de groep is gedaan. Niet eenduidige waarnemingen of waarnemingen die slechts door 1 persoon zijn gedaan worden met een 0 aangegeven en tellen niet mee met het totaal. SOORT Neustädter Moor Grosses Moor, Geestmoor Dümmer SOORT Neustädter Moor Grosses Moor, Geestmoor Dümmer SOORT Futen Partrijzen, Fazanten Mezen Fuut 1 Fazant 1 1 1 Staartmees 1 Aalscholvers 1 1 Rallen Matkop 1 Aalscholver Waterhoen 1 Kuifmees 1 Reigers, Ooiev., Ibissen Meerkoet 1 1 Pimpelmees 1 1 1 Grote Zilverreiger 1 1 Kraanvogel 1 1 1 Koolmees 1 1 1 Blauwe Reiger 1 1 1 Steltlopers Boomklever 1 Zwanen Kievit 1 Boomkruipers Kleine Zwaan 1 Watersnip 1 Boomkruiper 1 Wilde Zwaan 1 Meeuwen Klauwieren Ganzen Kokmeeuw 1 1 Klapekster 1 Toendrarietgans 1 1 1 Stormmeeuw 1 Kraaien Kolgans 1 1 1 Kleine Mantelmeeuw 1 Gaai 1 1 Grauwe Gans 1 1 Zilvermeeuw 1 1 Ekster 1 Brandgans 1 Duiven, Tortels Kauw 1 1 Nijlgans 1 1 1 Holenduif 0 Roek 1 1 Eenden Houtduif 1 1 1 Zwarte Kraai 1 1 1 Smient 1 Turkse Tortel 1 Spreeuwen Krakeend 1 Spechten Spreeuw 1 1 1 Wintertaling 1 Grote Bonte Specht 1 1 Mussen Wilde Eend 1 1 Piepers, Kwikstaarten Huismus 0 1 Slobeend 1 Graspieper 1 Ringmus 1 1 Krooneend 0 Winterkoning 1 1 1 Vinken Tafeleend 1 Lijsters Vink 1 1 1 Kuifeend 1 Roodborst 0 Groenling 1 1 Toppereend 1 Roodborsttapuit 1 Sijs 1 Brilduiker 1 Merel 1 1 1 Goudvink 1 1 Nonnetje 1 Kramsvogel 1 1 1 Gorzen Roofvogels Koperwiek 1 1 1 Geelgors 1 Rode Wouw 1 Zangers Blauwe Kiekendief 1 1 Goudhaantje 1 1 Sperwer 1 Buizerd 1 1 1 Torenvalk 1 1 1 Neustädter Moor Grosses Moor, Geestmoor Waargenomen soort = 1 Niet eenduidig gedetermineerde waarneming = 0 Totaal/gebied 31 44 44 Legenda Waarneemlocaties: Totaal 67 Neustädter Moor Middag van 30-10, Neustädter Moor en omgeving Grosses Moor,Geestmoor 31-10,Geestmoor ('s ochtends vroeg en namiddag), Grosses Moor (ochtend en middag) Dümmer 1-11, Geestmoor ('s ochtends vroeg) en Dümmer See (ochtend) Waarnemers Rob Boesten, Jowan Iven, Margriet v.d. Laan, Frans Martens, Koos v.d. Mortel, Ger v. Santvoort, Geerdi v. Stekelenburg, Jan Timmermans, Nel & Jo v. Zanten Dümmer Excursieverslag Diepholz 2009.doc 7 Versie: 2009-11-15
Overzichtskaart regio Diepholz Kaart Wagenfeld (A=Central-Hotel Wagenfeld) Excursieverslag Diepholz 2009.doc 8 Versie: 2009-11-15
Neustädter Moor + gereden route Geestmoor + gereden routes Excursieverslag Diepholz 2009.doc 9 Versie: 2009-11-15
Großes Moor + gereden route Dümmer + gereden route Excursieverslag Diepholz 2009.doc 10 Versie: 2009-11-15