VOORTGEZETTE VORMING 2010-2011 voor pastoraal werkers van het bisdom Haarlem-Amsterdam
BISDOM van HAARLEM- AMSTERDAM STUDIEGIDS VOORTGEZETTE VORMING 2010-2011 voor pastoraal werkers van het bisdom Haarlem-Amsterdam
De Tiltenberg Zilkerduinweg 375 2114 AM Vogelenzang tel. 0252-345345 fax 0252-345350 e-mail: post@tiltenberg.org 3
INLEIDING De voortgezette pastorale vorming van de pastoraal werkers is een belangrijke gelegenheid om de verbondenheid met elkaar en met de Bisschop te beleven en te reflecteren op de eigen pastorale werkzaamheid en deze te toetsen en te verdiepen. Daarnaast bieden de dagen van voortgezette vorming gelegenheid om de Bisschop te ontmoeten, met een geestelijke vader (geestelijk leidsman) te spreken en te bidden. De vorming omvat naast de persoonlijke pastorale begeleiding (mentoraat) een aanbod van bezinningsdagen (stille dagen) en de vastgestelde vormingsdagen op de eerste maandagen van de maand. Hieronder treft U het programma aan voor de voortgezette vorming van de pastoraal werkers in het cursusjaar 2011-2012. De Stille dagen Hieronder wordt een aantal stille dagen vermeld. Het is mogelijk hieraan deel te nemen en het wordt aanbevolen van dit aanbod gebruik te maken. Voor de stille dagen wordt een tegemoetkoming in de kosten gevraag van 17,-. Hiervoor ontvangt U een rekening. De kosten mogen echter geen drempel zijn om aan de stille dagen deel te nemen. In overleg met de rector kan U een (gedeeltelijke) vrijstelling worden verleend. Stille dagen: De stille dagen van pater Wilkens en past. J. Smith beginnen om 19.00 uur duren tot 18.00 uur. Ook is het mogelijk op afspraak zelf een stille dag te doen. Zowel voor deelname aan de geplande stille dagen, de retraite als voor een persoonlijke stille dag kunt U zich opgeven via dhr. J. Vijgen (jvijgen@tiltenberg.org) en via de receptie (mevr. J. Dekker, 0252-345345; dekker@tiltenberg.org). Indien U 4
persoonlijke begeleiding wenst, dient U dit zelf af te spreken met de betreffende spirituaal. za 24-09-2011 Stille dag o.l.v. pastoor J. Smith zo 16-10-2011 Stille dag o.l.v. pater G. Wilkens sj za 10-12-2011 Stille dag o.l.v. pastoor J. Smith zo 18-12-2011 Stille dag o.l.v. pater G. Wilkens sj za 24-03-2012 Stille dag o.l.v. pastoor J. Smith zo 01-04-2012 Stille dag o.l.v. pater G. Wilkens sj vr 06-04-2012 Stille dag (Goede Vrijdag) o.l.v. pater V. McMahon L.C. za 19-05-2012 Stille dag o.l.v. pastoor J. Smith zo 10-06-2012 Stille dag o.l.v. pater G. Wilkens sj Retraite: Voor het houden van Uw retraite wordt U verzocht zelf afspraken te maken. De spirituaals kunnen U eventueel helpen hierin een keuze te maken. Pater dr. G. Wilkens geeft gedurende de zomermaanden een heel aantal retraites waarbij U kunt aansluiten. Op de Tiltenberg worden de volgende retraites georganiseerd, waaraan u kunt deelnemen: NB: De zomerretraites beginnen om 19.15 en eindigen vóor het middageten van de laatste retraitedag. Voor de retraite wordt een bijdrage gevraagd. Het bedrag wordt voor het jaar 2011/2012 bedraagt 149,-. Hiervoor ontvangt U een rekening. De kosten mogen echter geen drempel zijn om aan de retraite deel te nemen. In overleg met rector kan U een (gedeeltelijke) vrijstelling worden verleend. Zo 5-8-2012 tot do 9-8-2012 (J. Smith) Wo 15-8-2012 tot zo 19-08-2012 (G. Wilkens sj) 5
PROGRAMMA VOORTGEZETTE VORMING Zaterdag 15 oktober 2011 Symposium Kerk en media: kansen en beperkingen Zaterdag 15 oktober Viering van het 12½ jarig bestaan van het Sint Bonifatius/instituut (programma onder voorbehoud) 9.00 uur Lauden en Eucharistieviering 10.15 uur koffie / thee 10.30 uur Kerk in huidige samenleving: gevolgen voor relatie kerk en media (Prof. dr. P. Koopman) 11.20 uur Vanuit het perspectief van de media. Hoe zou de Kerk beter kunnen communiceren? (M. Jansen/ EO) 12.10 uur Vanuit het perspectief van een bisdom. Wat is een verstandig mediabeleid? (Drs. W. Peeters) 13.00 uur lunch 13.45 uur Omgaan met media: do's en don'ts voor de geïnterviewde (Drs. P. Kohnen) 14.30 uur Hoe zit je er zelf in? Angst voor de media (Dr. A. Bisschops) 15.15 uur koffie / thee 15.30 uur KWETSBAARHEID ALS WAPEN (prof. dr. A. Bodar) 6
16.15 uur panelgesprek o.l.v. dagvoorzitter 16.45 uur afsluiting door mgr. J.M. Punt 17.05 uur vespers 17.20 uur borrel Maandag 5 december 2011 (facultatief) 16.00 uur: Z. Exc. mgr. dr. G.J.N. DE KORTE, Kerk (christendom) en Islam (Willibrordlezing) De verhouding tot de Islam en de rol van de Islam in onze samenleving staat volop ter discussie, natuurlijk mede door de stellingnamen van Geert Wilders en de PVV. Maar hoe verhouden de Kerk en het christendom zich tot de Islam? Het tweede Vaticaans concilie en de postconciliaire documenten hebben hierover behartenswaardige dingen gezegd, die van groot belang zijn voor de verhouding van christenen en van de Kerk tot de Islam. Mgr. dr. G. de Korte (* 1955), Bisschop van Groningen- Leeuwarden en bisschop-referent voor Kerk en Samenleving, spreekt vanmiddag dus over een belangrijk en actueel thema. 17. 30 uur: Vespers en H. Eucharistie (in conjunctie) aansluitend buffet-maaltijd Maandag 2 januari 2012 14.30-16.00 uur: Diaken Prof. dr. P. Koopman, 7
Samenwerking in de regio Een voortgaande terugloop in aantallen actieve kerkgangers dwingt ook pastores andere vormen van kerkopbouw en samenwerking in de regio te zoeken. Het bisdom geeft hiervoor bepaalde richtlijnen, maar op de werkvloer moeten deze concreet gestalte krijgen. Dat is niet altijd eenvoudig. Welke omstandigheden kunnen hierbij het werk van pastores en vrijwilligers bemoeilijken? Welke positieve krachten kunnen hier tegenover worden gesteld? Wat is de specifieke rol van de pastor in deze veranderende omstandigheden? Hoe kan hij bijdragen aan voldoende vertrouwen in de kerk van morgen, mogelijk in een andere gedaante? Prof.dr. P.L. Koopman is emeritus hoogleraar Psychologie van Management en Organisatie (Vrije Universiteit Amsterdam) en diaken van het bisdom Haarlem-Amsterdam. 17. 30 uur: Vespers en H. Eucharistie (in conjunctie) aansluitend buffet-maaltijd Maandag 6 februari 2012 11.10 12.45 uur: Mevr. Dr. Anke Bisschops en drs. V.G.Schoenmakers: informatie over klachtenbehandeling seksueel misbruik, preventie door het kennen van eigen gevoelens 14.30 16.00 uur: Mevr. Dr. Anke Bisschops en drs. V.G.Schoenmakers: informatie over klachtenbehandeling seksueel misbruik, preventie door het kennen van eigen gevoelens 8
Klachtenbehandeling de Nederlandse bisschoppen en de hogere oversten van orden en congregaties hebben in 1995 de kerkelijke instelling Hulp en Recht opgericht. Daarbij ging het om hulp en recht na seksueel misbruik in pastorale relaties. Klachten moeten zorgvuldig en objectief worden onderzocht, waarbij recht moet worden gedaan aan klagers en aangeklaagden. En er moet hulp geboden worden aan slachtoffers. Begin 2010 komen er vele meldingen van seksueel misbruik met minderjarigen, op internaten en seminaries. De bisschoppen en hogere oversten besluiten een ander onderzoek in te (doen) stellen naar seksueel misbruik in katholieke vormings- en opleidingsinstituten. Daartoe wordt de Heer W.Deetman gevraagd. In het college wordt informatie gegeven van de ontwikkelingen in deze vanaf 2010. Preventie door het kennen van eigen gevoelens Mensen die een beroep doen op priesters,diakens of pastoraal werk-st-ers, geven aan hen het vertrouwen. Pastorale beroepskrachten moeten zich van dit gegeven vertrouwen bewust zijn. De vertrouwenrelatie is een tegelijk een relatie van ongelijkheid en afhankelijkheid. Deze mag noot misbruikt worden om geld, goed of intimiteit. Priesters, diakens en pastoraal werk-st-ers dienen zich hiervan bewust te zijn. Het bewustzijn hiervan wordt bevorderd als de pastorale beroepskracht zijn/haar eigen gevoelen of verlagen bewust is en kan verwoorden. Daarover wordt in het college gesproken. Mevr. Dr. Anke Bisschops is docent aan de Universiteit van Tilburg, supervisor en pastoraal psycholoog. Zij begeleidt 9
pastorale beroepskrachten en religieuzen. Drs. V.G.Schoenmakers is bestuurslid van Hulp en Recht en vicaris-generaal van de bisschop van Breda. 16.00 uur: St.THOMASLEZING Dr. L. HENDRIKS, de plaats van de liefde in het menselijk handelen, volgens Sint Thomas Thomas concept van het menselijk handelen te begrijpen is het nodig om een juiste visie te hebben op de menselijke persoon, die niet met verschillende functies, maar als een eenheid handelt. Hierbij is het moment van de keuze voor sint Thomas een sleutelbegrip. De menselijke handeling kan voor Thomas niet adequaat beschreven worden op een al te schematische manier en juist het begrip van de liefde blijkt cruciaal te zijn om Thomas visie op het menselijk handelen te begrijpen. Door de liefde wordt het menselijk handelen in al zijn facetten verklaard, aangezien het de drijfveer is voor alle strevende elementen in de mens. Dr. L.J.M. (Lambert) Hendriks (*1978, Maastricht) behaalde in 2005 zijn licentiaat aan het Johannes Paulus II instituut te Rome. In 2009 promoveerde hij aan hetzelfde instituut van de Lateraanse Universiteit tot doctor in de gewijde theologie, met het proefschrift Choosing from Love. The Structure of the Human Act according to Thomas Aquinas. In 2008 werd hij inwonend docent ethiek en moraaltheologie aan het Grootseminarie Rolduc; in 2009 werd hij benoemd tot vicerector aan de priesteropleiding. De Thomaslezing is een initiatief van het Ariënskonvikt, dat op 10
de Tiltenberg wordt voorgezet. 17. 30 uur: Vespers en H. Eucharistie (in conjunctie) aansluitend buffet-maaltijd Maandag 7 mei 2012 14.30-16.00 uur: Mw. drs. M.M.J. Spruit-Borst, De dienst Geloofsopbouw van het bisdom Haarlem-Amsterdam Per 1 januari 2011 werken de afdelingen Catechese, Jongerenpastoraat en Huwelijk & Gezin samen in de dienst Geloofsopbouw. Met name vanuit het oogpunt van de catechese zal Mirjam Spruit e.a. toelichten. Wat zijn essentiële factoren om de parochiecatechese goed vorm te geven? Wat kan de Oriëntatietekst Parochiecatechese (2009) voor uw parochieregio betekenen? Wat zijn ontwikkelingen op het gebied van catechese? De inhoud van het uur zal mede bepaald worden door de vragen die u heeft. Mw. Mirjam Spruit-Borst is coördinator van de dienst geloofsopbouw van het bisdom Haarlem-Amsterdam en staffunctionaris voor catechese. 16.00 uur: CSLK lezing Mr. dr. lic. M. VAN STIPHOUT, Scheiding van Kerk en Staat en de ontwikkeling van de Kerk tot een zelfstandige geloofsgemeenschap Tussen het einde van de achttiende eeuw en 1965 veranderde de positie van kerken en levensbeschouwingen in de Westerse samenlevingen als gevolg van de invoering van het beginsel van een scheiding van Kerk en Staat door de profane staten. Deze nieuwe ontwikkelingen werden door zowel gelovigen als 11
niet-gelovigen vrijwel niet opgemerkt. Zo kon bij de gelovigen de indruk ontstaan dat de structuur van de rooms-katholieke Kerk onveranderlijk was en bij ongelovigen dat de Kerk een bolwerk van maatschappelijk conservatisme was waarin pas verandering werd gebracht door het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965). Volgens de spreker dient dit beeld echter gecorrigeerd te worden: de geleidelijke ontwikkeling van de katholieke visie op Kerk-Staat-verhoudingen werd juist afgeslotendoor het Tweede Vaticaans Concilie. Een Concilie overigens dat geen breuk met de kerkelijke traditie vormt, maar er juist een integraal onderdeel van is. Tevens stelt de spreker dat een aantal elementen en conclusies van zijn onderzoek niet tijdgebonden, maar structureel van aard is. Ze zijn daarom niet alleen van toepassing op de roomskatholieke Kerk, maar op alle levensbeschouwingen in een democratische context. Hiermee dienen beleidsmakers en wetenschappers rekening te houden bij het voortdurend actualiseren van het beginsel van een scheiding van Kerk en Staat, juist ook bij de komst van religieuze nieuwkomers zoals moslims. Maurice van Stiphout, * Helmond, 1968, studeerde rechten, canoniek recht en theologie, in Leiden en Leuven. Op 12 mei 2011 promoveerde hij aan de Rijksuniversiteit Groningen tot Doctor in de Rechtsgeleerdheid op een studie getiteld: Scheiding van kerk en staat en de ontwikkeling van de kerk tot een zelfstandige geloofsgemeenschap. Studies over de roomskatholieke kerk vanuit juridisch perspectief (1790-1965). Sinds 1999 is hij als stafjurist verbonden aan de Interdiocesane Dienst voor het Katholiek Godsdienstonderwijs in Brussel. Hij is tevens gastdocent aan de Rijksuniversiteit Groningen en de academische lerarenopleiding van de faculteit Godgeleerdheid in Leuven. 12
17. 30 uur: Vespers en H. Eucharistie (in conjunctie) aansluitend buffet-maaltijd 13
ADRESSEN: Mw. Dr. A. Bisschops, Pastoor van Soevershemstraat 18, 6525 SW Nijmegen, Tel. 024-355 0234 of: 06-8132 1411; e-mail: info@ankebisschops.nl Prof. dr. A. Bodar, pr., Kerkstraat 10, 1017 GL Amsterdam tel. 020-6271432 Mgr. dr. J.W.M. Hendriks, Zilkerduinweg 375, 2114 AM Vogelenzang, Tel. 0252-345331; e-mail: rector@tiltenberg.org Dr. L. Hendriks pr., Heijendahllaan 82, 6464 EP Kerkrade, Tel. 045-5466876; 06-21624832; e-mail: ljm.hendriks@me.com M. Jansen (EO) p.a. EO Drs. P.M.J.J. Kohnen Biltstraat 121, 3572 AP Utrecht Tel. 030-2326910; e-mail: pkohnen@rkk.nl Diaken Prof. dr. P.L. Koopman Brantwijk 54; 1181 MV Amstelveen, Tel. 020-6417518; e-mail: koopmanpl@xs4all Z. Exc. Mgr. dr. G. de Korte, bisschop van Groningen-Leeuwarden, Ubbo Emmiussingel 79, 9711 BG Groningen, Tel. 050-4065888 14
Drs. W.L.P.M. Peeters, perschef bisdom Haarlem-Amsterdam Buys Ballotweg 29, 5223 GH s Hertogenbosch Tel. 06-21278385; e-mail: wpeeters@bisdomhaarlem-amsterdam.nl Z. Exc. Mgr. dr. J.M. Punt, Bisschop van Haarlem-Amsterdam, Nieuwe Gracht 80, 2011 NJ Haarlem, Tel. 023-5319450 Mgr. drs. V. Schoenmakers, vicaris-generaal van het bisdom Breda, Veemarktstraat 48, Postbus 90189, 4800 RN Breda, E-mail: vschoenmakers@bisdombreda.nl Mr. drs. M.A.H.P van Stiphout, Bondgenotenlaan 68/2; B-3000 Leuven, E-mail: Maurice.van.Stiphout@telenet.be Mw. drs. M.M.J. Spruit-Borst, Kloosterdreef 74, 5622 AB Eindhoven, Tel. 06-12047967; e-mail: mborst@bisdomhaarlem-amsterdam.nl Dr. G.Th.A. Wilkens sj, pr. Heyendallaan 82, 6464 EP Kerkrade, Tel. 045-5466802; e-mail: wilkens@rolduc.nl Drs. J. Vijgen, Zilkerduinweg 375, 2114 AM Vogelenzang,0252-345341; e-mail: jvijgen@tiltenberg.org 15