Uur van de waarheid Een woord van geloof, hoop en liefde uit het hart van het Palestijnse lijden

Uur van de waarheid Een woord van geloof, hoop en liefde uit het hart van het Palestijnse lijden DEF.KAIROSboekje bw.indd 1 20-01-2010 12:29:11

C o l o f o n Vertaling Rena Netjes en Yolanda Voorhaar Redactie Meindert Dijkstra en Janneke Stegeman Eindredactie Kim Hop, Hopcopy Vormgeving Margo Vlamings i.s.m. Mick Pantelaras Met dank aan Meindert Dijkstra, Janneke Stegeman, Bisan Kassis, Ghada Zeidan, Henri Veldhuis, Guus Hoelen, Jan den Hertog, Manon Wolfkamp en Bindiya Jaggan DEF.KAIROSboekje bw.indd 2 20-01-2010 12:29:11

Inhoud Inleiding 4 Voorwoord 6 Gedicht van Tawfiq Al-Zayad 8 Aanbieding van het Kairos-document in Utrecht 9 Uur van de waarheid 12 Verhaal van een Palestijns meisje 32 Een toelichting bij het Kairos-document van de Palestijnse christenen 33 Verhaal uit de bezette Westoever 45 Hij zocht rechtsbetrachting, maar vond rechtsverkrachting 46 Fragment van W. Dalrymple uit In de schaduw van Byzantium 47 Fragment uit Gaza, waardigheid onder vuur. Stemmen van achter de blokkade 55 Uur van de waarheid : een oproep tot inzicht en bekering 56 Bewerking van een artikel over Constatine Dabbagh uit Gaza, waardigheid onder vuur. Stemmen van achter de blokkade 63 Hebben Palestijnse christenen de sleutel in handen naar vrede en gerechtigheid in het Midden-Oosten? - Een Zuid-Afrikaanse visie 64 Bewerking van een blog van Meta Floor (uitgezonden naar Sabeel door Kerk in Actie) 72 en 73 Gedicht Zegen van onrust 74 Comité van Aanbeveling 76 DEF.KAIROSboekje bw.indd 3 20-01-2010 12:29:11

Inleiding Ergens op de scheidingsmuur (ook wel Apartheidsmuur genoemd) nabij Bethlehem staat een tekst die wordt toegeschreven aan Edward Said: Sinds wanneer heeft een volk dat lijdt onder een militaire bezetting de verantwoordelijkheid voor een vredesbeweging?. Bezetting roept verzet op. Een bijzondere vorm daarvan is geweldloos verzet, het verzet van de vredesbeweging. In 1986 verscheen het boekje Het uur van de waarheid. Het Kairos-document van Zuidafrikaanse christenen, een introductie bij het Kairos-document van Zuid- Afrikaanse christenen, dat als een theologisch commentaar op de politieke crisis door Zuid- Afrikaanse christenen de wereld werd ingestuurd. Daarin stond: De kerk van Jezus Christus is niet geroepen een bastion van voorzichtigheid en gematigdheid te zijn. Zij heeft de boodschap van het kruis dat ons inspireert offers te brengen voor gerechtigheid en bevrijding. Zij heeft een boodschap van hoop die ons uitdaagt op te staan en in vertrouwen en hoop te handelen. Het is geen toeval dat dit boekje over het Palestijnse Kairos-document en dat uit 1986 bijna dezelfde titel hebben, want beide documenten vertolken dezelfde boodschap van hoop die ons uitdaagt op te staan, en om in geloof, hoop en liefde ons te verzetten tegen bezetting, discriminatie en onrecht in het beloofde land. Vlak voor kerst 2009 werd in Bethlehem het Palestijnse Kairos-document gelanceerd: Uur van de waarheid. Een woord van geloof, hoop en liefde uit het hart van Palestijnse lijden. Het is geschreven door twintig Palestijnse christenen uit verschillende Palestijnse kerken. Het document kan als handreiking gezien worden van een Palestijnse vredesbeweging aan ons. Een beweging die net als de kleine Israëlische vredesbeweging niet uit de lucht komt vallen, maar die zich tot op heden niet zo duidelijk heeft uitgesproken als in dit Kairos-document. Dat gebeurt vanuit het besef dat de christenen van Palestina in aantal gering zijn, maar een grootse en omvangrijke opdracht hebben. Het antwoord dat deze Palestijnen vonden na gebed en Bijbelstudie is verzet, geïnspireerd door de logica van de liefde die het evangelie leert. De liefde van Christus die het aangezicht van God in iedere mens, ook in het gelaat van de vijand, ontmoet en hem tot bevrijding en vrede oproept. DEF.KAIROSboekje bw.indd 4 20-01-2010 12:29:12

Hun schreeuw om recht is als een authentiek document uit het hart van een volk onder bezetting ook voor niet-theologen goed leesbaar. Het is in eerste instantie ook geen oproep tot een nieuwe theologische discussie en heeft geen officiële kerkelijke status. Wel hopen deze Palestijnse christenen dat het brede aandacht in de kerken elders in de wereld zal krijgen. Het document noemt de bezetting en dus ook de politieke of theologische rechtvaardiging ervan een zonde die het belijden van de kerk weerspreekt. Het document is in de eerste plaats bedoeld om weerklank te vinden en te worden besproken in de gemeenschap waaruit het is opgekomen - die van Palestijnse christenen zelf. Tegelijkertijd stelt het ons in de kerken van Nederland en elders in de westerse wereld diepgaande vragen over theologie die impliciet of expliciet de bezetting van Palestina en verdrijving van Palestijnen uit hun land rechtvaardigt. Dat is de uitdaging waarvoor Het uur der Waarheid ons stelt. Dit boekje wil een aanzet zijn tot reflectie, en tot bekering. Het bevat allereerst Het uur van de waarheid zelf - zodat u het kunt lezen, proeven en herlezen. Vervolgens biedt het artikelen van Zuid-Afrikaanse en Nederlandse theologen en verhalen en gedichten uit de Palestijnse context. Wij menen dat het tijd wordt dat wij als Nederlandse christenen erkennen dat Palestijnen een eigen plek hebben voor het aangezicht van God. Wij hoeven geen plaats voor hen in te ruimen binnen onze Israëltheologie. We hopen dat dit boekje de weg zal bereiden voor dit bijzondere document, zodat Nederlandse christenen gehoor zullen geven aan de oproep nu echt in actie te komen voor een rechtvaardige vrede in Israël en Palestina. Dit boekje kwam tot stand in opdracht van een werkgroep samengesteld uit vertegenwoordigers van ICCO, Cordaid, KerkinActie, Vrienden van Sabeel, IKV/Pax Christi, Kerk en Vrede en de Werkgroep Keerpunt. Meindert Dijkstra en Janneke Stegeman (redactie) DEF.KAIROSboekje bw.indd 5 20-01-2010 12:29:12

Voorwoord 1 Vanaf 2000 ben ik een regelmatige bezoeker van de Palestijnse gebieden en heb ik de hopeloosheid, de onmacht, de onrechtvaardigheid en de dagelijkse vernedering van het Palestijnse volk geproefd. Evenals de onmacht van een toenemend aantal Israëliërs, dat niets liever wil dan in vreedzame co-existentie met haar buren leven. Helaas is de situatie voor de meeste Palestijnen, ook voor de christenen onder hen, jaar na jaar verslechterd. Er is nog nauwelijks ruimte voor een levensvatbare Palestijnse staat. De zeer beperkte stukjes van de bezette gebieden die onder Palestijns bestuur staan, zijn door muren en prikkeldraad van de buitenwereld afgesloten. Een groot deel van de Palestijnse bevolking moet met de hand op in de rij voor voedsel en basale verzorging. Dat gebeurde ondanks de vele internationale resoluties die oproepen een einde aan de illegale bezetting te maken. Jaar na jaar heb ik de achteruitgang kunnen volgen. Jaar na jaar beloofde de internationale gemeenschap zijn verantwoordelijkheid te zullen nemen. Jaar na jaar hebben zij, hebben wij, het er op schandalige wijze bij laten zitten. En de situatie verslechtert nog altijd. In december hebben we de aanvallen op Gaza herdacht; een oorlog van geweldenaars tegen een hulpeloos gevangen bevolking. De urgentie van een verandering is groot. Niet dat ik twijfel dat er op een dag vrede en gerechtigheid komt voor alle inwoners van het Midden-Oosten, voor joden en Palestijnen, voor moslims en christenen. De geschiedenis heeft geleerd dat oorlog, haat en geweld het uiteindelijk moet afleggen tegen gerechtigheid, liefde en vrede. Kijk naar de dictaturen in Zuid-Amerika, de apartheid in Zuid-Afrika. Maar hoeveel slachtoffers moeten er in het Midden-Oosten nog vallen? Hoeveel haat moet er nog gezaaid worden? Hoeveel kinderen moeten nog opgroeien in een omgeving van angst, geweld en vergelding? Ik ben ontzettend blij dat met niet geringe autoriteit de christelijke Palestijnse leiders met het Kairosdocument Uur van de waarheid een krachtig gezamenlijk signaal aan de wereld hebben afgegeven. Het is een signaal van liefde en hoop, weg van de vergelding en angst. DEF.KAIROSboekje bw.indd 6 20-01-2010 12:29:12

Dit theologische antwoord op bezetting daagt de kerken op een positieve en constructieve manier uit om antwoorden te zoeken en kleur te bekennen. Het daagt hen uit om stil te staan bij wat de bezetting voor gevolgen heeft voor het dagelijks leven van onze medechristenen en breder voor het hele Palestijnse volk, die leven in dat beloofde land. Dit antwoord roept de kerken op het rechtvaardige verzet, met liefde als drijfveer, krachtig te steunen. We mogen en kunnen het Palestijnse volk niet langer in de kou laten staan. We moeten moedig zijn en hun woord accepteren. We moeten nu gehoor geven aan hun oproep ons vreedzaam te verzetten. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat we moeten oproepen om bedrijven te boycotten die verdienen aan de illegale bezetting van Palestijnse grond. Dat lijkt naast de gewenste dialoog wel het minste dat we kunnen doen om de zaak los te trekken. Vandaag, zo zegt het document, staan we op een doodlopende weg. Een weg, zo voeg ik toe, van angst om te veranderen in plaats van een weg met hoop op de toekomst. Ik verzoek de kerken in Nederland en de joodse en islamitische organisaties om de handschoen op te nemen. Laat de wereld zien dat religies hun basis hebben in liefde en hoop en dat men zich afkeert van haat, vergelding en angst. In die zin is het inderdaad het uur van de waarheid. Met overtuiging en passie beveel ik het document Uur van de waarheid bij u en bij alle lezers van dit boekje aan. Jack van Ham, algemeen directeur ICCO, de interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking 1 Dit voorwoord is een enigszins bewerkte versie van de toespraak die Jack van Ham op 22 december 2009 hield in de Dom in Utrecht bij de presentatie van het Kairos-document Uur van de waarheid aan de kerken. DEF.KAIROSboekje bw.indd 7 20-01-2010 12:29:12

Olijfboom Omdat ik elke dag gearresteerd kan worden en mijn huis bezocht kan worden door de politie om het te onderzoeken en te reinigen omdat ik geen papier kan kopen, zal ik alles wat ik meemaak en al mijn geheimen kerven in de bast van de olijfboom op mijn binnenplaats. Mijn verhaal zal ik kerven en de hoofdstukken van mijn tragedie en mijn zuchten om mijn akker en om de graven van mijn doden. Al het bittere dat ik heb moeten slikken maar dat tienvoudig vergolden zal worden door het zoete dat nog komt, zal ik daarin kerven. Ik zal het nummer erin kerven van elk perceel land dat van ons is geroofd. En de ligging van mijn dorp, de grenzen ervan. En de huizen die zijn opgeblazen. En mijn bomen die ontworteld zijn. En elke veldbloem die vertrapt is. En de namen van hen die mijn zenuwen steeds weer tot het uiterste wisten te spannen mijn ademtochten en de namen van mijn gevangenissen en wat voor boeien om mijn polsen klemden en de dossiers van mijn cipiers en elk scheldwoord dat over mijn hoofd werd uitgestort. En ik zal kerven: Kafr Qasim, ik ben je niet vergeten En ik zal kerven: Deir Yassin, jij leeft nog altijd in mijn herinnering En ik zal kerven: wij hebben nu de climax van het drama bereikt En ik zal alles kerven wat de zon mij vertelt wat de maan mij toefluistert wat de doden mij toevertrouwen bij de bron, vanwaar de geliefden vertrokken zijn. Opdat ik mij herinner alle hoofdstukken van mijn tragedie alle fasen van de rampspoed gekerfd in de bast van de olijfboom op de binnenplaats van mijn huis. Dit gedicht is van Tawfiq Al-Zayad. Hij was burgemeester van Nazareth, de enige stad in Israël met een Arabische meerderheid. Al Zayad is auteur van verschillende dichtbundels en studies over Palestijnse volksliteratuur. DEF.KAIROSboekje bw.indd 8 20-01-2010 12:29:12

Aanbieding van het Kairos-document in Utrecht Fr. Jamal Khader Ik ben als Palestijn en als christen naar Nederland gekomen om het Kairos-document aan te bieden. In dit document beoogt een groep christenen hun geloof te verkennen en samen uit te zoeken wat het Woord van God ons vandaag te zeggen heeft in onze situatie. Als Palestijnen merken wij al sinds jaren dat we lijden onder een gebrek aan hoop voor de toekomst. Gebrek aan hoop ook op beëindiging van de bezetting van ons land. Na een vredesproces van zestien jaar, dat uitdraaide op een eindeloos proces van vredesonderhandelingen zonder vrede of uitzicht op een haalbare vrede, zijn we slechts getuige van de bouw van de afscheidingsmuur, gebouwd op Palestijnse grond. We zijn getuige van de uitbreiding van illegale joodse nederzettingen, de dagelijkse vernedering van de Palestijnen bij meer dan zeshonderd checkpoints, ernstige beperking van de religieuze vrijheid waar ons toegang tot heilige plaatsen wordt ontzegd, terwijl de hoop op een rechtvaardige oplossing vervliegt. Wij, de christelijke Palestijnen, leven onder dezelfde condities, onder dezelfde bezetting. In het eerste deel van het document belijden we opnieuw ons geloof in een liefhebbend en genadig God, die elk mens naar zijn beeld schiep en ieder dezelfde waardigheid schonk, aangezien Hij de Vader is van allen. Hij roept al zijn kinderen om met elkaar te leven in liefde en in wederzijds respect. We belijden opnieuw ons geloof in Jezus Christus, Redder van heel de mensheid, die kwam om de Profeten en de Wet te vervullen. We bevestigen de eenheid van Oude en Nieuwe Testament. In Jezus Christus verstaan wij de beloften van God in het Oude Testament, inclusief de belofte van het land. Er bestaan bepaalde Westerse theologieën na de Holocaust, die het Woord van God gebruiken om het onrecht tegen ons te rechtvaardigen. Het document zegt: Het Westen zocht wegen om de joden te compenseren voor het hun aangedane lijden in de Europese landen, maar deed dat ten koste van ons en ons land. Zij probeerden onrecht recht te zetten, maar creëerden zo een nieuwe situatie van onrecht. (paragraaf 2.3.2). Of om het te zeggen in de woorden van de joods-amerikaanse theoloog Mark Braverman: DEF.KAIROSboekje bw.indd 9 20-01-2010 12:29:12

The revisionist Christian theology that emerged following the Holocaust attempted to correct the legacy of Christian anti-semitism. In the process it has fostered an unquestioning support of the State of Israel that undermines efforts to achieve peace in the region. (Fatal Embrace). Zulke theologieën wettigen de bezetting van Palestina en het onrecht dat tegen ons begaan wordt. Wij, christelijke Palestijnen, lijden daar dubbel onder: Omdat wij Palestijnen zijn, lijden wij onder de bezetting van ons land. Omdat wij christenen zijn, willen sommige theologen dat we lijden omwille van ons geloof. (paragraaf 2.3.4). Natuurlijk is de echte vijand voor hen de islam. Als we iets anders zeggen, worden we ervan beschuldigd bang te zijn voor Hamas! Wij zijn Palestijnen. Wij lijden onder de bezetting omdat we Palestijnen zijn, niet omdat we christenen zijn. Als Palestijns christen ben ik niet een derde partij in het conflict en gevangen tussen beiden, zoals men ons verkeerd vertelt. Ik behoor tot het Palestijnse volk. Ik moet leven onder dezelfde bezetting en deel in het lijden en de verwachtingen van het Palestijnse volk. Dus als u de christenen van Palestina wilt helpen, help ze dan als Palestijnen door een einde te maken aan de bezetting Hoe kunnen wij de christelijke presentie handhaven in Palestina als de bezetting niet beëindigd wordt? Het tweede deel van het Kairos-document steunt onze hoop te midden van de wanhoop op ons geloof in een liefhebbende God, in de nabijheid van de Heilige Geest en in de opstanding van Jezus Christus. Wij wonen in het land van de opstanding. We zien tekenen van hoop in het leven van onze kerken, onze gemeenschappen, in de toenemende bewustwording hoe belangrijk het recht is voor de Palestijnen en de solidariteit van vele kerken in de wereld. De missie van onze kerk is profetisch: Ga aan de kant van de verdrukten staan en werk voor het koninkrijk van God, het koninkrijk van gerechtigheid, waardigheid en waarheid. Zo is de macht van liefde sterker te maken dan de macht van haat en wraak en is de cultuur van het leven te bevorderen in plaats van de cultuur van de dood. (paragraaf 3.4). Daarom is ons antwoord op dit alles liefde. Het christelijk gebod van de liefde: een positieve, voorkomende en kostbare liefde. De christelijke liefde richt zich op iedereen, inclusief de vijand. Onderdeel van de liefde van Christus betekent ook het kwade met liefde en geweldloze acties weerstaan. Daarom spreken we allereerst Palestijnse christenen aan. Vervolgens vragen we de kerken in de wereld om zich bij ons te voegen in onze strijd tegen onrecht en verdrukking als een kwaad en een zonde tegen God en menselijke wezens. Een strijd voor het leven en tegen de dood, voor vrijheid en recht, steeds volgens de logica van de liefde en met respect voor het leven. Het leven van elk levend wezen, zowel Palestijns als Israëlisch. Dat is de enige oorlog die we verklaren. Wanneer we desinvestering, boycot en sancties tegen de bezetting en alles wat geproduceerd wordt door de bezetting (niet Israël dus, maar de bezetting) in overweging nemen en geven, zien we dit als een middel tot bevrijding. Een middel om degenen die onder de bezetting leven te bevrijden, maar ook om de bezetters te bevrijden, aangezien zij, in de woorden van vele joodse theologen, de ziel van het 10 DEF.KAIROSboekje bw.indd 10 20-01-2010 12:29:13

jodendom corrumperen. Het doel is ook Israëliërs te bevrijden van angst en onzekerheid. In het document lezen we: Zonder bezetting zou dit echter niet nodig zijn en zouden de gevoelens van angst en onveiligheid niet bestaan. Zo zien wij de situatie. Wij doen daarom een dringend beroep op de Israëliërs hun angstgevoelens af te schudden en een einde te maken aan de bezetting. Dan zullen zij een nieuwe wereld zien waarin geen angst is en geen dreiging, maar veiligheid, gerechtigheid en vrede. (paragraaf 1.4). Als wij ons als Palestijnen zorgen maken over de verdrukking van het Palestijnse volk, dan willen we ook dat Israëliërs in vrede, veiligheid en rechtvaardigheid kunnen leven, bevrijd van de bezetting. Uiteindelijk willen we als buren in vrede met elkaar leven. In het document lezen we ook: God heeft ons hier geplaatst als twee volken en God geeft ons ook het vermogen om samen te leven en gerechtigheid en vrede te verwezenlijken, als we het maar zouden willen. Dan kunnen we er echt Gods land van maken. (paragraaf 2.3.1) en: Het doel is beide volken te bevrijden van de extremistische standpunten van opeenvolgende Israëlische regeringen en daardoor gerechtigheid en verzoening te brengen. (paragraaf 4.2.6) en tenslotte: Door onze liefde zullen we onrecht overwinnen en het fundament leggen voor een nieuwe samenleving, zowel voor onszelf als voor onze tegenstanders. Onze toekomst en hun toekomst zijn één. [ ] We doen een dringend beroep op Israël om onze partner te zijn in vrede en niet in de cyclus van eindeloos geweld. Laten we samen het kwaad weerstaan: het kwaad van de bezetting en de duivelse cirkel van geweld. (paragraaf 4.3). Tot slot wil ik graag nog een paar dingen over het document preciseren. Het document is geen politieke verklaring. Wij spreken niet over politieke oplossingen. Het is aan de politici om te beslissen, ook als we zelf geloven in een tweestatenoplossing om in vrede met elkaar te leven. Het document is ook geen theologie, dus u zult er geen theologie van het land of van de beloften in vinden. Het document is geen noodkreet van de Palestijnse kerken om de wereld te vragen hen te helpen als christenen. We hebben een Palestijns probleem, geen christelijk probleem. Laten we samenwerken om de christenen te helpen door een eind te maken aan de bezetting en in waardigheid te leven en niet door een positie van afhankelijkheid te scheppen (iets wat de financiële hulp van de EU precies aan het doen is). Wat het document wel is, is een woord van geloof en handelen. Het Woord van God is Goed Nieuws, een woord van liefde, licht en waarheid. We zullen niet toestaan dat dit Woord tegen ons gebruikt wordt om ons dood en destructie te brengen. Wij willen dat het het Woord blijft van leven, gerechtigheid en vrede. 11 DEF.KAIROSboekje bw.indd 11 20-01-2010 12:29:13

Uur van de waarheid Een woord van steun en bemoediging We hebben de kreet van onze kinderen gehoord Wij, de patriarchen en hoofden van de kerken van Jeruzalem, hebben de kreet van hoop gehoord die onze kinderen hebben geuit in deze moeilijke tijden, namelijk dat wij nog steeds bestaan in dit Heilige Land. Wij ondersteunen hen en staan naast hen in hun geloof, hoop en liefde en hun visie op de gebeurtenissen die we meemaken. Wij steunen deze oproep aan al onze gelovigen en aan alle Israëlische en Palestijnse leiders, aan de internationale gemeenschap en iedere kerk van de wereld om voort te maken met het bewerkstelligen van gerechtigheid, vrede en verzoening in het Heilige Land. We bidden God om elke mogelijke zegen en overvloed aan kracht voor onze kinderen om effectief bij te dragen aan de opbouw van hun gemeenschap en alle kwaad weg te doen. Zo kan er een gemeenschap ontstaan waarin liefde, trouw, rechtvaardigheid en vrede regeren. 12 DEF.KAIROSboekje bw.indd 12 20-01-2010 12:29:13

Een woord van geloof, hoop en liefde uit het hart van het Palestijnse lijden Zijne Gelukzaligheid Theophilos III Zijne Gelukzaligheid, Patriarch Fouad Twal Zijne Gelukzaligheid, Patriarch Torkom Manougian Zijne Hoogwaardige Excellentie, Aartsbisschop dr. Anba Abraham Zijne Hoogwaardige Excellentie, Aartsbisschop Abba Mathaious Zijne Eminentie, Aartsbisschop Joseph-Jules Zerey Zijne Hoogwaardige Excellentie, Monseigneur Gregor Peter Malki Zijne Hoogwaardige Excellentie, Aartsbisschop Mar Swerios Malki Murad Zijne Hoogwaardige Excellentie, Monseigneur dr. Munib A. Younan Zijne Eminentie, Aartsbisschop Paul Nabil Zayah Zeereerwaarde Pater Custos Pierbattista Pizzaballa Zijne Hoogwaardige Excellentie, Monseigneur Raphael Minassian Zijne Hoogwaardige Excellentie, Monseigneur Suheil Dawani 13 DEF.KAIROSboekje bw.indd 13 20-01-2010 12:29:13

VOORWOORD Op een historisch moment van eenheid onder Palestijnse christenen presenteren we het document getiteld: Uur van de waarheid: een woord van geloof, hoop en liefde uit het hart van het Palestijnse lijden. Het document is het resultaat van meer dan een jaar samenwerken en benadrukt christelijke en algemeen menselijke waarden. Het roept de internationale gemeenschap op om naast de verdrukten te gaan staan, de Palestijnen hun fundamentele mensenrechten te geven en de Israëliërs te bevrijden van het geweld dat hun bezetting teweeg brengt. Ook roept het christenen over de hele wereld op de uitleg van de Bijbel opnieuw te overwegen en een uitleg te vermijden die dient om de aantasting van onze rechten op bijbelse en theologische gronden te legitimeren. om een einde te maken aan de wreedheden door het apartheidsregime. Dit Palestijns christelijke document dringt bij plaatselijke christenen aan op geduld, volharding, hoop en medewerking. Tegelijkertijd roept het de kerken, overheden, individuen en de internationale gemeenschap op om een systeem van economische sancties en boycot van Israël in te stellen. Het document is niet als een actie van wraakneming bedoeld. Het doel is juist een rechtvaardige en blijvende vrede te bewerkstelligen die een einde maakt aan de Israëlische militaire bezetting. Voorbereid en opgesteld door: Zijne Gelukzaligheid, patriarch Michel Sabbah Bisschop, Dr. Munib Younan Aartsbisschop, Dr. Atallah Hanna Pater Dr. Gamal Khader Pater Dr. Rafiq Khoury Ds. Dr. Mitri Raheb Ds. Dr. Naim Ateek Ds. Dr. Yohana Katanacho Dr. Giries Khoury Mevr. Cedar Duaybis Mevr. Nora Kort Mevr. Lucy Thalgieh Dhr. Nidal Abu Zulof Dhr. Rifaat Kassis - coördinator van het initiatief De initiatiefnemers van dit document roepen op de noodzaak in te zien van een samenleven tussen christenen, moslims en joden met wederzijds respect. Net als het Kairos-document van 1985 in Zuid-Afrika, dat opriep tot verzet, gerechtigheid en verzoening 14 DEF.KAIROSboekje bw.indd 14 20-01-2010 12:29:13

INLEIDING Wij, een groep Palestijnse christenen, schreeuwen om recht. Nadat we met elkaar gebeden hebben, na bezinning en gedachtewisseling over het lijden dat ons land treft onder Israëlische bezetting, schreeuwen we nu onze nood uit. Dat doen we met een kreet van hoop in de afwezigheid van alle hoop, een kreet vol van gebed en vertrouwen in God, die volhardt in zijn goddelijke voorzienigheid voor alle inwoners van dit land. We spreken ons vandaag uit, geïnspireerd door het geheim van Gods liefde voor alle mensen en het mysterie van zijn goddelijke aanwezigheid in de geschiedenis van alle volken en, op bijzondere wijze, ook in de geschiedenis van ons land. Vanuit ons christelijk geloof en ons Palestijnse bewustzijn hier thuis te horen, verkondigen wij een woord van geloof, hoop en liefde. Waarom nu? Omdat we vandaag op een doodlopende weg zijn beland in de tragedie van het Palestijnse volk. De regeringsleiders nemen genoegen met crisismanagement, in plaats van zich serieus in te zetten om een einde te maken aan de crisis. Dit vult de harten van de gelovigen met pijn en vragen. Wat doet de internationale gemeenschap, wanneer zij hiermee wordt geconfronteerd? Wat doen de politieke leiders in Palestina, in Israël en in de Arabische wereld? En wat doet de kerk? Het probleem stijgt uit boven een politieke kwestie, omdat er mensen aan te gronde gaan. Die zorg zouden kerken zich moeten aantrekken. Wij richten ons tot onze broeders en zusters in geloof, leden van de kerken in ons land. We roepen als christenen en als Palestijnen uit naar onze godsdienstige en politieke leiders, naar onze Palestijnse maatschappij en de Israëlische maatschappij, naar de internationale gemeenschap en naar onze broeders en zusters, christelijke geloofsgenoten in de kerken op heel onze wereld. 1 De huidige werkelijkheid Zij zeggen: Vrede, vrede, maar er 1.1 is geen vrede. (Jer. 6:14) In deze tijd spreekt iedereen over vrede in het Midden-Oosten en over het vredesproces. Tot op heden zijn het slechts woorden gebleken. De realiteit is die van de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden. Wij zijn beroofd van onze vrijheid en alles wat daaruit voortkomt. 15 DEF.KAIROSboekje bw.indd 15 20-01-2010 12:29:13

1.1.1 De scheidingsmuur, gebouwd op Palestijns grondgebied dat om die reden grotendeels onteigend is, heeft onze steden en dorpen tot gevangenissen gemaakt. Ze worden apart van elkaar gehouden en zijn zo gemaakt tot verstrooide en verdeelde stukjes grond. Gaza blijft leven onder inhumane condities door een permanenteblokkade en afgesneden van de andere Palestijnse gebieden. Vooral na de wrede oorlog, waarmee Israël het overviel in december 2008 en januari 2009. 1.1.2 Israëlische nederzettingen vernielen ons land in de naam van God en met bruut geweld. Zij beheersen onze natuurlijke bronnen, waaronder water en landbouwgrond. Honderdduizenden Palestijnen worden daardoor beroofd van het gebruik van hun eigen water en landbouwgrond. Deze nederzettingen blokkeren iedere weg naar een politieke oplossing. 1.1.3 De harde werkelijkheid is de dagelijkse vernedering waaraan we onderworpen zijn bij de militaire checkpoints, op weg naar onze banen, scholen en ziekenhuizen. 1.1.4 De harde waarheid is het gescheiden houden van leden van hetzelfde gezin. Daardoor is het voor duizenden Palestijnen onmogelijk een geregeld familieleven te leiden, vooral wanneer een van beide huwelijkspartners geen Israëlisch identiteitsbewijs heeft. 1.1.5 Vrijheid van godsdienst wordt ernstig belemmerd. De vrijheid om heilige plaatsen te bezoeken wordt mensen ontzegd onder het mom van veiligheidsmaatregelen. Voor veel christenen en moslims uit de Westbank en Gaza zijn Jeruzalem en haar godsdienstige plaatsen verboden terrein. Zelfs inwoners van Jeruzalem hebben te maken met restrictieve maatregelen tijdens godsdienstige hoogtijdagen. Sommige van onze Arabische geestelijken wordt regelmatig de toegang tot Jeruzalem ontzegd. 1.1.6 Vluchtelingen zijn ook onderdeel van onze realiteit. Velen van hen leven nog altijd in kampen onder moeilijke omstandigheden. Zij hebben recht op terugkeer en wachten al generatie na generatie op terugkeer naar hun land. Wat zal hun lot zijn? 1.1.7 Duizenden gevangenen kwijnen weg in Israëlische gevangenissen. Ook zij zijn onderdeel van onze werkelijkheid. De Israëliërs bewegen hemel en aarde om een enkele gevangene vrij te krijgen, maar wanneer krijgen de duizenden Palestijnse gevangenen hun vrijheid terug? 1.1.8 Jeruzalem is het hart van onze werkelijkheid. De stad is tegelijkertijd symbool van vrede en teken van conflict. Terwijl de scheidingsmuur Palestijnse wijken splijt, gaat men steeds maar door de stad te ontdoen van haar Palestijnse burgers, christenen en moslims. Hun identiteitskaarten worden ingenomen. Met de inname van die kaarten vervalt hun recht om in de stad te verblijven. Hun huizen worden vernietigd of onteigend. Jeruzalem, stad van verzoening, is een stad van discriminatie en uitsluiting geworden, een bron van strijd in plaats van vrede. 16 DEF.KAIROSboekje bw.indd 16 20-01-2010 12:29:13

Een ander onderdeel van onze werkelijkheid 1.2 is dat Israël weigert zich te houden aan internationale wetten en resoluties. Hierop volgt de verlammende reactie van de Arabische wereld en de internationale gemeenschap. Mensenrechten worden geschonden en ondanks de vele rapporten van lokale en internationale mensenrechtenorganisaties gaat het onrecht door. 1.2.1 Palestijnen die binnen de staat Israël wonen, hebben te maken met historisch onrecht. Zij lijden onder een discriminerende politiek, terwijl zij als burgers zouden moeten beschikken over de rechten en plichten van burgerschap. Zij wachten op de realisatie van hun volledige burgerrechten en willen een gelijke behandeling als burgers van eenzelfde staat. Emigratie is een volgend element van 1.3 onze werkelijkheid. Vele jonge Palestijnen, christenen en moslims, besluiten te emigreren, omdat het ontbreekt aan visie en ook maar een sprankje hoop op vrede en vrijheid. Daardoor wordt het land beroofd van zijn belangrijkste en rijkste bron: een goed opgeleide, jonge generatie. Het sterk krimpende aantal christenen, vooral in Palestina, is een van de gevaarlijke consequenties van dit conflict, van de lokale en internationale verlamming en van de onmacht om een omvattende oplossing voor dit probleem te vinden. Geconfronteerd met deze werkelijkheid, 1.4 rechtvaardigen de Israëliërs hun acties als zelfverdediging, inclusief de bezetting, collectieve straffen en allerlei andere maatregelen van vergelding tegen Palestijnen. Naar onze mening zet deze visie de werkelijkheid op zijn kop. Inderdaad is het zo dat Palestijnen zich verzetten tegen de bezetting. Zonder bezetting zou dit echter niet nodig zijn en zouden de gevoelens van angst en onveiligheid niet bestaan. Zo zien wij de situatie. Wij doen daarom een dringend beroep op de Israëliërs hun angstgevoelens af te schudden en een einde te maken aan de bezetting. Dan zullen zij een nieuwe wereld zien waarin geen angst is en geen dreiging, maar veiligheid, gerechtigheid en vrede. Het Palestijnse antwoord op de werkelijkheid 1.5 was tot nog toe divers. Sommigen reageerden door te onderhandelen. Dit was de officiële houding van de Palestijnse Autoriteit, maar bevorderde het vredesproces niet. Enkele politieke partijen volgden de weg van gewapend verzet. Israël gebruikte dit als argument om de Palestijnen van terrorisme te beschuldigen en zo de ware aard van het conflict te verhullen. Zij deden de situatie voorkomen als een Israëlische oorlog tegen Palestijns terrorisme en niet als legitiem Palestijns verzet tegen een Israëlische bezetting met als doel die bezetting te beëindigen. 1.5.1 De tragedie verdiepte zich met het interne conflict tussen Palestijnen onderling en met de afscheiding van Gaza van de rest van de Palestijnse gebieden. Hier moet echter opgemerkt worden dat, hoewel er verdeeldheid is tussen Palestijnen onderling, de internationale gemeenschap hiervoor in belangrijke mate verantwoordelijk is. Die weigert op 17 DEF.KAIROSboekje bw.indd 17 20-01-2010 12:29:14

een constructieve manier om te gaan met de wil van het Palestijnse volk, zoals die tot uitdrukking kwam in de uitkomst van de democratische en wettige verkiezingen in 2006. We willen hier nogmaals herhalen dat onze christelijke boodschap temidden van dit alles, temidden van de catastrofe waarin wij leven, een woord wil zijn van geloof, hoop en liefde. 2 Een woord van geloof ontmoeten en elkaar liefhebben om het land met elkaar in vrede en met wederzijds respect op te bouwen. 2.1.1 Wij geloven in het eeuwige Woord van God: zijn eniggeboren Zoon, Jezus Christus, die Hij zond als de Redder van de wereld. 2.1.2 Wij geloven in de Heilige Geest, die de kerk en de mensheid begeleidt op haar weg. Het is de Geest die ons helpt de Heilige Schrift te verstaan, zowel het Oude als het Nieuwe Testament in hun eenheid, hier en nu. De Geest maakt de Openbaring van God manifest aan de mensheid, in verleden, heden en toekomst. Hoe verstaan wij het Woord van God? Wij geloven in God, een goede en rechtvaardige God. Wij geloven in God, Schepper van het 2.1 universum en van de mensheid. Wij geloven in een goede en rechtvaardige God, die van al zijn schepselen houdt. We geloven dat iedere mens door God naar zijn beeld en gelijkenis is geschapen en dat een ieder zijn of haar waardigheid ontleent aan de waardigheid van de Almachtige. Wij geloven dat deze waardigheid voor ieder van ons dezelfde is. Dit belijden betekent voor ons, hier en nu en in het bijzonder in dit land, dat God ons niet schiep om elkaar te bestrijden. We zouden elkaar juist moeten Wij geloven dat God tot mensen heeft 2.2 gesproken, hier in ons land. Op velerlei wijze en langs velerlei wegen heeft God in het verleden tot de voorouders gesproken door de profeten, maar nu de tijd ten einde loopt, heeft Hij tot ons gesproken door zijn Zoon, die Hij heeft aangewezen als enig erfgenaam en door wie hij de wereld heeft geschapen. (Heb. 1: 1-2) 1 2.2.1 Wij, Palestijnse christenen, geloven zoals alle christenen in de wereld dat Jezus Christus gekomen is om Wet en Profeten te vervullen. Hij is de alfa en de omega, het begin en het einde. In zijn licht en door de leiding van de Heilige Geest, lezen we de Heilige Schrift, laten de woorden tot ons doordringen en verklaren de Schrift zoals ook Jezus Christus die verklaarde voor de twee leerlingen onderweg naar 18 DEF.KAIROSboekje bw.indd 18 20-01-2010 12:29:14

Emmaüs. Zoals in het evangelie naar Lucas staat geschreven: Daarna verklaarde hij hun al wat er in al de Schriften over hem geschreven stond, en hij begon bij Mozes en de Profeten. (Lucas 24:27) 2.2.2 Onze Heer Jezus Christus kwam om te verkondigen dat het Koninkrijk van God nabij was. Daarmee veroorzaakte hij een revolutie in het leven en het geloof van de hele mensheid. Hij kwam met een nieuwe leer (Marcus 1:27) en wierp zo een nieuw licht op het Oude Testament, op de thema s die raken aan ons christelijk geloof en ons dagelijks leven. Thema s zoals de beloften, de verkiezing, volk van God en het land. Wij geloven dat het Woord van God een levend Woord is, dat op iedere periode in de geschiedenis een specifiek licht werpt. Het laat aan gelovigen zien wat God vandaag te zeggen heeft en niet alleen wat God ooit, in een ver verleden, gezegd zou hebben. Daarom mag het niet zo zijn dat het Woord van God getransformeerd wordt tot een versteende letter, die de liefde van God en zijn voorzienigheid in het leven van volken en individuen perverteert. Dat is precies waar het aan schort in een fundamentalistische Bijbelopvatting, die dood en verderf zaait wanneer het Woord van God in steen verandert. Dat gebeurt, wanneer het van generatie op generatie wordt doorgegeven als een dode letter en vervolgens wordt gebruikt als een wapen in onze huidige geschiedenis om ons te beroven van ons recht op ons eigen land. 1 Alle aanhalingen uit de Bijbel zijn ontleend aan de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) 2004, met uitzondering van Jeremia 6:14 Ons land heeft een universele roeping Wij geloven dat ons land een universele 2.3 missie heeft. In deze universaliteit opent zich de betekenis van de beloften, het land, de verkiezing van het volk als inclusief voor heel de mensheid, te beginnen bij alle volkeren in dit land. In het licht van het heilige schrift was de landbelofte nooit een politiek program of bewijs van eigendom, maar veel meer het voorspel op een totale universele verlossing. Het was het begin van de vervulling van het Koninkrijk van God op aarde. 2.3.1 God zond de aartsvaders, de profeten en apostelen naar dit land, zodat zij een universele missie de wereld in zouden brengen. Vandaag leven wij in dit land met drie godsdiensten: jodendom, christendom en islam. Ons land is het land van God, zoals alle landen in de wereld dat zijn. Het is heilig in zoverre God er aanwezig is, want alleen God is heilig. God alleen heiligt het. Het is de plicht van ons die het land bewonen om de wil van God voor dit land te respecteren. Het is onze plicht het te bevrijden van het kwaad van het onrecht en oorlog. Het is Gods land en daarom moet het een land zijn van verzoening, vrede en liefde. Dit is inderdaad mogelijk. God heeft ons hier geplaatst als twee volken en God geeft ons ook het vermogen om samen te leven en gerechtigheid en vrede te verwezenlijken, als we het maar zouden willen. Dan kunnen we er echt Gods land van maken: Van de Heer is de aarde, en alles wat daar leeft, de wereld en die daarin wonen. (Psalm 24:1) 19 DEF.KAIROSboekje bw.indd 19 20-01-2010 12:29:14

2.3.2 Onze aanwezigheid als Palestijnen, christenen en moslims, in dit land is niet toevallig, maar is diep geworteld in de geschiedenis en geografie van dit land, zoals ieder volk verbonden is met het land waarin het leeft. Ons is echter onrecht aangedaan toen wij verdreven werden. Het Westen zocht wegen om de joden te compenseren voor het hun aangedane lijden in de Europese landen, maar deed dat ten koste van ons en ons land. Zij probeerden onrecht recht te zetten, maar creëerden zo een nieuwe situatie van onrecht. 2.3.3 Daar komt nog bij, dat sommige theologen in het Westen proberen een bijbelse en theologische legitimering te geven aan deze inbreuk op onze rechten. In hun uitleg worden de beloften van God voor ons een bedreiging van ons bestaan. Het goede nieuws in het Evangelie zelf wordt voor ons een voorbode van de dood. Wij doen een beroep op deze theologen om hun reflectie op het Woord van God te verdiepen en hun interpretaties bij te stellen in die zin dat zij het Woord van God zien als een bron van leven voor alle volken. 2.3.4 Onze verbondenheid met dit land is een natuurlijk recht. Het is niet alleen maar een ideologische kwestie of een theologisch vraagstuk. Het is een kwestie van leven of dood. Er zijn mensen die het niet met ons eens zijn, maar die ons als vijanden zien, enkel en alleen omdat we zeggen als vrije mensen te willen leven in ons land. Omdat wij Palestijnen zijn, lijden wij onder de bezetting van ons land. Als Palestijnse christenen lijden wij ten gevolge van verkeerde interpretaties van theologen. Geconfronteerd met deze realiteit is het onze opdracht het Woord van God hoog te houden als een bron van leven, niet van dood. Zo blijft de goede boodschap wat het is: goed nieuws voor ons en voor alle mensen. En tegenover hen die ons voortbestaan als Palestijnen, christenen en moslims, bedreigen met de Bijbel in de hand, belijden wij opnieuw ons geloof in God. Want we weten dat het Woord van God niet de oorzaak kan zijn van onze vernietiging. Daarom verklaren wij dat gebruik van de 2.4 Bijbel om politieke keuzes en visies te legitimeren en onrecht tussen mensen en volken te ondersteunen, godsdienst maakt tot een menselijke ideologie. Het ontdoet het Woord van God zo van zijn heiligheid, zijn universaliteit en zijn waarheid. Wij verklaren ook dat de Israëlische bezetting 2.5 van Palestijns land een zonde is tegen God en de mensheid. Palestijnse mensen worden daardoor beroofd van hun basale mensenrechten, door God gegeven. De bezetting verstoort het beeld van God in de Israëlische mens, die bezetter is geworden, en dat in de Palestijnse mens, die lijdt onder de bezetting. Wij verklaren dat iedere theologie die de bezetting legitimeert, schijnbaar gebaseerd op de Bijbel, op geloofsbelijdenis of op geschiedenis, ver staat van de christelijke leer. Zo n theologie roept op tot geweld en heilige oorlog in de naam van de Almachtige God en maakt God daarmee ondergeschikt aan tijdelijke, menselijke belangen. Ook verstoort zij het beeld 20 DEF.KAIROSboekje bw.indd 20 20-01-2010 12:29:14