ONDERZOEK VAN BRANDOORZAKEN DEEL 4 Cursus Onderluitenant Ing. Luc Defever 1. Doel van een brand-onderzoek 2. Structuur van het deskundig onderzoek, beschikbare technieken 3. Onderzoek van de brandplaats 4. Motivatie om brand te stichten 5. 5. 6. Mogelijke accidentele brandoorzaken 7. Operationele Ontdekken van de motivatie kan helpen om de brandstichter te ontmaskeren. Motivatie of "reden waarom" brand wordt gesticht Waarom? Door wie? Basismotieven: Fraude: directe en indirecte fraude Pyromanie Verbergen van een andere misdaad Hoogmoed Wraak Politieke en economische motieven Jeugdmisdaden : vandalisme, sensatie, opschepperij 1. Fraude : vrijwillige misdaad met het doel oneerlijke en onwettige winst te verweven: a. directe fraude: uitbetaling van de verzekerde kapitalen bekomen Onmogelijk huis afbetalen of te verkopen, faling, verandering van het gebouw, verslechtering van de ligging verkeerde, verouderde aankoop onenigheid tussen zakenpartners, gezinsleden veroudering van het materiaal moeilijkheid om huurcontract te verbreken, wens voor verfraaiing verzekerde waarde (vb. waarde nieuw) veel hoger dan venalewaarde weigeren van afbraakvergunning (geklasseerd gebouw) b. indirecte fraude: De verzekerde is meestal onschuldig. De brandstichter heeft wel indirect belang: het uitschakelen van een concurrent schuldeiser die liquiditeiten eist van verzekerde verbreken van huurcontract. 1
mogelijke fouten van brandstichter bij directe fraude: te hoge dekking, recente aanpassing voorafgaandelijk verwijdering van dure of persoonlijke objecten denken dat verzekeringspolis "gered" moet worden te haastig om vergoeding te willen ontvangen te goed op de hoogte zijn van de verzekeringsprocedures recente en frequente verandering van maatschappij uitschakelen van brandalarm, blusinrichtingen, e.d. 2. Pyromanie: ziekelijke, oncontroleerbare afwijking om vlammen en vuur te zien, de brandweer in actie wil zien en zelfs hulp bieden: typische kenmerken van een pyromaan : (???) is een eenzaat, marginaal, heeft dikwijls één of andere tegenslag gekend zijn meestal machteloze mensen, vaak met wraakgevoelens, het gevoel mislukt te zijn in de samenleving wraak tegen de geziene oorzaak van de machteloosheid (de school, seksuele relatie, ) doorgaans zwak begaafde mensen gebruikt zelden brandbare vloeistoffen zoekt liggingen met voldoende ontsnappingsmogelijkheden soms verschillende branden tezelfdertijd branden binnen en buiten gebouwen meestal eenzelfde patroon kan - maar niet noodzakelijk - als waarnemer bij het blussen bij ondervraging van een verdachte: Zie de politie-opleidingopleiding 3. Verbergen van een andere misdaad: sporen laten verdwijnen vernietigen van boekhouding verbergen van diefstal, inbraak, sabotage, vandalisme ontvluchten bevorderen (uit gevangenis, uit gesticht) verbergen van moord, doodslag middel om zelfmoord te plegen. 2
4. Hoogmoed: als "held" (brandweerman, bewaker, nachtwaker, conciërge,... ) vragen naar aandacht sensatiezoekers 5. Wraakneming : werknemer en werkgever, partners, buren, collega's omdat de dader van mening is dat hem onrecht is aangedaan kan het gevolg zijn van : Haat, jaloersheid werkverlies Miskenning, frustratie, sexueleperversie gelijk welk emotioneel feit of persoonlijk conflict 6. Politieke en economische motieven : als "wapen" om te bedreigen,vernietigen, beïnvloeden stakingen industriële sabotage pressiegroepen terrorisme politieke of etnische minderheden rellen, acties, terreur 7. Jeugdmisdaden : vandalisme, sensatie, opschepperij : hoofdzakelijk kinderen tussen 4 en 12 jaar meest voorkomende beweegreden: wraak vandalisme verbergen van andere misdaad profijt pyromanie verveling elkaar opjutten kenmerken : veelvoudig gebruik van lucifers en brandbare vloeistoffen "eenvoudige" branden (weinig ervaring) dikwijls in de daguren (buiten schooluren) meestal in verborgen plaatsen (kelder, kasten, zolder,...) door kinderen die veel interesse vertonen voor lucifers, vuur, brandweermannen, sensatie,... De periode van feiten: paasverlof, krokusverlof, Let op: accidenteel achtergelaten sigaretten 3
1. Doel van een brand-onderzoek 2. Structuur van het deskundig onderzoek, beschikbare technieken 3. Onderzoek van de brandplaats 4. Motivatie om brand te stichten 5. 5. 6. Mogelijke accidentele brandoorzaken 7. Operationele 1. Meerdere oorsprongen (brandhaarden): Is nochtans niet altijd een bewijs van brandstichting. Andere mogelijkheden zijn : secundaire brand als gevolg van straling, conductie, convectie flash-over vallende of vliegende elementen die branden gengsters smelten van kunststof elementen. 2. Voorafgaande branden op dezelfde plaats 3. Andere branden of schadegevallen bij dezelfde persoon, familie, vriendenkring 4. Andere branden in dezelfde omgeving 5. Bewijzen van uitzonderlijke hitte en hevigheid (vloerniveau, smelting van metalen, glas,...) in de vroege fase (vóór de brand naar buiten uitslaat) beperkt de temperatuur zich meestal tot 850 C (aan de plafonds) bij het uitslaan van de brand (massale toevoer van zuurstof van buitenlucht) kan de temperatuur tot 1.100 C stijgen het smelten van bepaalde metalen kan een indicatie geven van de ontwikkelde temperatuur. 6. Bewijzen van ongewone en snelle branduitbreiding 7. Aanwezigheid van geleiders of trailers : papier, vodden of gelijk welk brandbaar materiaal dat het vuur van een punt naar een ander geleidt laten meestal een verkolingspatroon op de vloer papier, vodden, kledingstukken, brandbare vloeistoffen zijn veel voorkomende voorbeelden aanwezigheid van hoeveelheid papier in buurt van brandoorsprong vergt steeds een dieper onderzoek. 4
8. Aanwezigheid van verdachte geuren 9. Aanwezigheid van ontvlambare vloeistoffen indien gevonden op plaatsen waar zij normaal niet moeten zijn indien verspreid over een zone indien gevonden op vloeren of meubels. 10. Aanwezigheid van vertragings- en ontstekingsmechanismen : kaars, electronica, 11. Brand op een plaats zonder brandbelasting (gang, doorgang, deuropening) 12. Ontbreken van elke accidentele brandoorzaak: is niet altijd voldoende om het gerecht te overtuigen 13. Tijdstip van de dag een nachtelijke brand is steeds meer verdacht een keukenbrand buiten de eeturen is verdacht een zetelbrand (gevolg van sigarettenpeukje) is verdacht in de daguren (wordt normaal vroeg ontdekt). 14. Kledij onaangepast aan tijdstip van de dag 15. Branden bij afwezigheid : verlof, weekend juistheid van alibi en tijdsbesteding onderzoeken 16. Belanghebbende komt op de plaats van de brand kort na de feiten 17. Gedrag van de betrokkenen 18. Uiten van dreigingen of beschuldigingen voor en/of na de brand 19. Aanwezigheid van eenzelfde persoon op verscheidene branden 21. Verwondingen bij personen (brandwonden, snijwonden,...) :brandstichter kan zich verbrand hebben bij het stichten van de brand. 21. Brandinterventie op de een of andere manier bemoeilijkt: ingangen extra afgesloten zicht in gebouw verduisterd, om eerste brandontwikkeling niet te laten opmerken van buiten uit (luiken, rolluiken, gordijnen dicht). 22. Saboteren van brandpreventiesysteem o.a. alarmering, detectie, sprinkler, inbraakbeveiliging 23. Bijzondere toestanden bij de verzekerde: bouwvallig gebouw familiale toestand financiële toestand. 24. Vernietiging van belangrijke documenten 25. Recente verhoging van de verzekerde kapitalen 26. Intrekking van de schade-eiseis 5
27. Goederen in stock zijn verouderd 28. Eigenaar heeft al geprobeerd eigendom te verkopen (oud leegstaand pand) 29. Branden tijdens renovaties verven, verdunners, vernissen kunnen accidentele branden veroorzaken, maar... renovatie kan te duur, of niet gelukt uitvallen. 30. Korte tijdspanne tussen verlaten van gebouw door bewoner en starten van de brand 31. Verdwijning van bewijsmateriaal na de brand 32. Verzet om een brandonderzoek uit te voeren 33. Schade aan gebouw, welke de brand vooraf gaat: - inbraak - om branduitbreiding te bevorderen. 34. Bewijzen van andere misdaden : diefstal, moord,... 35. Ontbreken van belangrijke papieren, zoals : Verzekeringspolissen, boekhouding Trouwboekje, bankuittreksels Eigendomtitels, geld. 36. Ontbreken van persoonlijke voorwerpen, zoals : Aktentas, handtas, juwelen, dure kledingstukken hobby-gerief, familie-souvenirs, huisdieren. 37. Verwijdering van inhoud (of gedeelte) voor de brand: kostbare voorwerpen die ontbreken (inventaris dient opgemaakt). 38. Substitutie van inhoud: goedkoper meubilair i.p.v. origineel buren ondervragen zoektocht naar origineel bij familie of vrienden. 39. Verplaatsing van de inhoud verzamelen van brandbare elementen veel lege dozen is ongewoon. 40. Bijzonder gebruik van huishoudelijke of andere apparatuur van dagelijks gebruik verwarmingstoestellen op normale plaats? toevoerleidingen? aan of uit? kookapparatuur op normaal tijdstip? toevoerleidingen? aan of uit? verlichtingsapparaturen op normale plaats? nabijheid van brandstoffen? 6
41. Branden tijdens onweders een brandstichter kan hopen dat men de bliksem als oorzaak bestempelt. 42. Recente moeilijkheden (huurder, werknemer, familielid). 1. Doel van een brand-onderzoek 2. Structuur van het deskundig onderzoek, beschikbare technieken 3. Onderzoek van de brandplaats 4. Motivatie om brand te stichten 5. 6. Mogelijke accidentele brandoorzaken 7. Operationele Mogelijke accidentele brandoorzaken a. elektrische vonken of bogen (vonken, bliksem, ) b. elektrische opwarming c. warmte: verwarmingsinstallaties, schouw, kookplaten, d. mechanische effecten: wrijving, e. zonnestralen: + lenzen, kristallen bol, Mogelijke accidentele brandoorzaken f. open vlammen : g. gensters: h. zelfontbranding: (alle organisch materiaal) i. rokersmateriaal: j. explosies: k. heropflakkering l. smeulende brand Operationele 1. Doel van een brand-onderzoek 2. Structuur van het deskundig onderzoek, beschikbare technieken 3. Onderzoek van de brandplaats 4. Motivatie om brand te stichten 5. 6. Mogelijke accidentele brandoorzaken 7. Operationele Bij het binnenkomen van de oproep Op weg naar de brand Bij aankomst op de brand Na de brand 7
binnenkomen van de oproep: juiste tijdstip en op welke manier die oproep werd overgemaakt was de melding duidelijk of verwarde gegevens? wat voor bijzonderheden werden er vermeld? identiteit van de persoon (ontdekker en oproeper)!! wanneer een bepaalde persoon een aantal branden signaleert binnenkomen van de oproep de beschrijving van de brand door de ontdekker, vergelijken met de bevindingen van de brandweer wanneer deze op de brand toekomt. Eventuele verschillen kunnen een betekenis hebben. meerdere meldingen, getracht door andere adressen de brandweer te misleiden? eerder loze meldingen, om de indruk te wekken dat het wel weer loos zal zijn? Op weg naar de brand: 1. Weersomstandigheden : algemene weersgesteldheid: is de toestand van het gebouw verenigbaar met de weersgesteldheid? Als het koud is buiten, verwacht je dat alle vensters gesloten zijn ; als het warm is, verwacht je dat de verwarming afligt. bliksem, regen, sneeuw, hagel, mist, storm, onweer: een brandstichter kan eventueel deze slechte weersomstandigheden afwachten teneinde de interventie van de brandweer te vertragen. Op weg naar de brand: 2. Hindernissen en vertragingen : zijn er hindernissen welke de aankomst van de brandweer bemoeilijken? (barricades, omgevallen bomen, olie, kabels, vuilnis) Zij kunnen de eerste indicaties zijn voor een opzettelijke brandstichting. Bij aankomst op de brand 1. Tijdstip van aankomst en bestrijding van de brand : vergelijk wat U ter plaatse vindt met de beschrijving van de oproeper. Een enorme toename in intensiteit van de brand tussen het tijdstip van de melding en het tijdstip van de aankomst, kan een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van een brandversneller. 2. Zijn er wagens die (met grote snelheid) wegrijden van de plaats van de brand? Bij aankomst op de brand 3. Aanwezigheid van eventueel verdachte personen op de plaats van de brand (vuile kledij, kwetsuren, nerveus gedrag, ) 4. Waarneming van voetsporen door en in gras, aarde, modder, sneeuw, in en rond het gebouw 8
Bij aankomst op de brand 5. Betreden van het gebouw: zijn de deuren open of toe? is er glasbreuk aan deuren of vensters? zijn de toegangen niet geforceerd voor de aankomst van de brandweer? Een brandstichting kan bedoeld zijn om de Sporen van een inbraak of andere misdaad uit te wissen. het neerlaten van rolluiken en het toedoen van gordijnen e.d. kan een middel zijn om het ontdekken van een brandstichting te vertragen. Bij aankomst op de brand 6. Kleur van de rook: meestal is rook het eerste wat de brandweer van een brand kan waarnemen. Kleur van de rook Kleur van de rook Brandstof Hooi Fosfor Benzine Cellulose Zwavel Chloorgas Kleur van de rook Wit Wit Wit tot grijs Geel tot bruin-geel Geel tot bruin-geel Groen-geel Hout, papier, kledij Grijs tot bruin Frituurolie Bruin-zwart Thinner Bruin-zwart Terpentijn Zwart tot bruin Aceton, kerosine, benzine Zwart Smeerolie, rubber, gasolie Zwart Teer, kool, schuimen Zwart Bij aankomst op de brand Kleur van de vlam : is een aanwijzing voor de temperatuur, kan helpen de intensiteit van de brand te bepalen. Kleur van de vlam Temperatuur ( C) Rood 480-525 Bloedrood 565-675675 Cherryrood 740-900 Zalmrood 900 Oranje 940 Ciroengeel 995 Lichtgeel 1080 Wit 1205 en meer 9
In sommige gevallen moet het mogelijk zijn bij de brandbestrijding voorzichtiger te werk te gaan, vb. bij kleinere branden, als je meteen ziet dat je te maken hebt met opzettelijke brandstichting. wees aandachtig voor: 1. de plaats (zone en niveau) van de brandhaard, gescheiden en onafhankelijke brandhaarden, de omvang en de uitbreiding van de brandhaard de uitbreiding van de brandhaard 2. ongewone geuren : (benzine, gasoil, thinner, verf, vernis, terpentijn, olie, rubber, gas, ) 10
3.reactie van de brand bij gebruik van water: bij ontvlambare vloeistof, drijft deze telkens boven het bluswater => kan deze terug ontstoken worden en kan de brand verder verspreiden. De aanwezigheid van een 'accelerant" kan eventueel vermoed worden bij talrijke heropflakkeringen in een bepaalde zone of wanneer de brand toeneemt na het spuiten van water. 4. hindernissen die de bestrijding vertragen werden de meubels niet verplaatst om de bestrijding te hinderen? 5. gebruik van middelen om de branduitbreiding te versnellen bvb. uitgooien van vuilnisbak, van afval, van rollen papier of textiel, blokkeren van branddeuren, losmaken van een verlaagd plafond,... 6. afwezigheid van kledij, meubilering, toestellen, persoonlijke en familiale bezittingen 7. afwezigheid van stock, machines, grondstoffen, afgewerkte producten 11
8. plaatselijke; hevige verbranding : brand op een ongewone plaats waar geen brandbelasting of een ontstekingsbron aanwezig is. De verbranding van de onderzijde van een deur of de onderzijde van een voorwerp kan een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van een ontvlambare vloeistof. 9. intensiteit van de brand : een zeer intense hitte: kan een aanwijzing zijn voor het gebruik van een ontvlambare vloeistof om de branduitbreiding te versnellen 10. windrichting en-kracht: zijn belangrijk om de branduitbreiding te verklaren en het brandverloop te analyseren. Snelle uitbreiding tegen de windrichting in, over de vloer van het gebouw, is moeilijk aanneembaar. 11. snelheid waarmee de brand uitbreidt: is de uitbreiding van de brand niet te snel, rekening houdend met de structuur en de bezetting van het gebouw? 12. schade van de preventieve technische uitrusting 13. brandbestrijding: het nutteloos verwijderen en verplaatsen van inboedel, plafond en andere beschadigde voorwerpen bemoeilijkt erg de reconstructie en het brandonderzoek achteraf 14. nutsvoorzieningen (inzender elektriciteit, gas, verwarming) : brandde er nog licht in het gebouw of aan de gevels? in welke stand stonden gaskraan en hoofdschakelaars? welke machines of toestellen stonden nog aan? welke handelingen werden uitgevoerd aan tellers, schakelaars, kranen, koppelingen, zekeringen,...? Na de brand 15. Geen voorwerpen verwijderen, geen sporen vernietigen, verdachte sporen veilig stellen voor de politionele diensten. 12
Na de brand 16. Let op de houding en het gedrag van de bewoners van het gebouw. Bij een onverwachte brand zijn de mensen overstuur, bij nachtelijke brand zijn de bewoners in nachtkledij. 17. Let op de aanwezigheid en de reacties van personen die naar verscheidene branden komen kijken. Een pyromaan schept er genoegen in het "succes" van zijn daad te zien en is aanwezig op de plaats van de brand. Eventueel laat hij zich opmerken tijdens de brand door te lachen, door luid praten, door weg en weer te lopen, door instructies te geven en te helpen bij de brandweer. Na de brand 18. We waarderen als de brandweer behulpzaam is bij het brandonderzoek: door alle voorgaande informatie kenbaar te maken door steun te verlenen bij het onderzoek (verwijderen van puinen, verlichting, inbeslagname van goederen afsluiting van het gebouw,...). Dank u 13