Twintigste jaargang Trimestrieel tijdschrift September 2005 Afgiftekantoor: 1755 Gooik ISSN 0776-4103 69 Uitgave van de Heemkundige Kring Verantwoordelijke uitgever: Jean-Paul De Loecker, Koekoekstraat 41, 1755 Gooik
INHOUD IN EN OM DE KRING 2 Jean-Paul De Loecker HERINNERINGEN AAN DEN OORLOG 1914-1918 9 Notities van een Gooikenaar - Jeanne Wijns / Arthur De Dobbeleer HEEMKUNDIGE KRING VAN GOOIK v.z.w. De Heemkundige Kring van Gooik werd opgericht in 1984 en is lid van het Nationaal Verbond voor Heemkunde Voorzitter: Jean-Paul DE LOECKER Koekoekstraat 41, 1755 Gooik 02 569 39 57 Ere-ondervoorzitter: Jozef VOSSEN Secretaris: Pat DELRUE 054 56 87 18 Penningmeester: Els VAN DER HOEVEN Informatica: Johnny VAN BAVEGEM Werkten mee aan dit nummer: Guy Ballet Arthur De Dobbeleer Jean-Paul De Loecker René De Loecker Roger Deneef Jan Heyvaert Jos Huwaert Veerle Maebe Frans Peetermans Johnny Van Bavegem Jeanne Wijns Secretariaat Archief en lokaal: Bibliotheek Koekoekstraat 6 1755 Gooik www.heemkunde-gooik.tk e-mail: heemkunde-gooik@scarlet.be Bankrelatie: 734-1222502-20 (KBC) De bijdrage voor 2005 is vastgesteld op 12,50. De leden krijgen hiervoor o.a. dit tijdschrift toegezonden. Iedere auteur is verantwoordelijk voor inhoud en illustratie van haar/zijn bijdrage. Nadruk en/of reproductie is zonder schriftelijke toestemming van het bestuur of de auteur verboden. Lay-out en samenstelling: Jean-Paul DE LOECKER Johnny VAN BAVEGEM Drukkerij ABC HET KASTEEL VAN SAFFELBERG 16 Oplombeek: Wandelen in de tuin van... - Guy Ballet HISTORISCHE TUINEN EN PARKEN IN HET PAJOTTEN- 18 LAND EN HET VERDWENEN PANEEL - Roger Deneef DE IJZEREN MAN 21 en andere geodetische referenties in Gooik - Johnny Van Bavegem PLANTEN MET EEN VERHAAL 24 Deel 41: Beuk - Jan Heyvaert LEERBEEKSE VETERANEN INDE KIJKER 26 Leerbeekse trams in Han-sur-Lesse - René De Loecker BOLLEN 28 Een volksspel in café Den Haas - Veerle Maebe OUDE WOORDEN - Deel 6 32 Frans Peetermans SEPTEMBER 1944: DE BEVRIJDING IN GOOIK 33 Maurice De Noose zag Britten Duitsers verjagen - Jos Huwaert Beste lezer(es) en heemvriend(in), Met dit nummer 69 van "Gooik" zitten we midden in de mooie maand september van 2005. Zovelen van jullie hebben een welverdiende vakantie achter de rug en zijn wellicht terug aan het werk gegaan, of genieten al van een iets langere "rustpauze". Onze medewerk(st)ers hebben duidelijk niet stilgezeten tijdens de vorige maanden, want we kunnen je een superdik nummer aanbieden met heelwat boeiende artikels i.v.m. Gooik en zijn deelgemeenten, maar ook van daarbuiten. We kijken ook al eens over onze eigen grenzen. We hopen dat iedereen wat terugvindt wat hem/haar aanstaat in ons tijdschrift; we zijn daar wel voor een groot deel zeker van. De verscheidenheid is echt groot. Zoals je zal kunnen lezen in "In en om de Kring" staat er nog heelwat op het programma in het laatste deel van 2005, te beginnen met onze aanwezigheid op Open Monumentendag 11 september, maar daar brengen we zeker verslag van uit in ons volgend nummer in december. We hopen ook dat je af en toe eens kan aanwezig zijn op één van die activiteiten, dat zou ons heel veel plezier doen. Voor nu: veel lees- en kijkgenot toegewenst met dit nieuwe nummer! De voorzitter, Jean-Paul De Loecker Illustratie kaft: Tijdens de maanden juli en augustus stond het kasteel van Saffelberg in de belangstelling (Foto Els Van der Hoeven). Rechts staat soldaat Arthur Dedobbeleer, gekiekt net na de Eerste Wereldoorlog (Foto bezit Jeanne Wijns). Heemkundige Kring van Gooik 1 September 2005
IN EN OM DE KRING Allerlei nieuwsjes en feiten rond de Kring Jean-Paul DE LOECKER Guliver, een wedstrijd met Guukse allure. Wie maakt een film over ons cultureel erfgoed? Guliver, wat staat voor GUukse LIederen en VERhalen, en het Gemeentebestuur van Gooik slaan de handen in elkaar en loven Het Gouden Hamertje uit. Zoals de Gouden Beer in Berlijn de beste films bekroont, willen de mensen achter dit initiatief het Gouden Hamertje uitreiken aan de beste verfilming van een verhaal, een lied of een gebruik gebracht in de volkstaal. Met een trofee en een geldprijs, voor het beste volkslied, voor het beste verhaal en voor de beste verfilming, willen ze deelnemers, groepen of verenigingen uit heel Vlaanderen steunen. Door mee te doen, houdt u een stukje erfgoed uit uw dorp of stad in stand voor de volgende generaties. En daarenboven is het een mooie manier om de eigen streek of stad te promoten. Binnenkort worden fragmenten van de eerste ingezonden films op het internet geplaatst. Bezoeken van deze website van Guliver kan op www.guliver.be. Internet en websites Na de eerste bijeenkomst op 11 juni ll. van de gewezen deelnemers aan de lessenreeks over het digitaal archiveren van informatie, werd er beslist om een heemkundig forum op het internet op te starten. Het is de bedoeling om met behulp van dit forum ideëen en informatie tussen de heemkundige kringen uit te wisselen. Ons bestuurslid Johnny Van Bavegem realiseerde een internetforum dat voor iedereen toegankelijk en vrij te gebruiken is op www.heemforum-vlaanderen.tk. Een eerste reeks berichten over digitale fotografie is er gestart, binnenkort komt er een tweede over het bouwen van websites. van praktische voorbeelden met behulp van alom gekende softwareprogramma s worden getoond. Iedereen is welkom, maar we vragen wel om op voorhand in te schrijven. Onze vrienden van Belledaal Affligem zullen s middags voor een lunch en de nodige dranken zorgen, waarvoor we aan de deelnemers dan ook een kleine bijdrage van 20 als deelname in de kosten vragen. Internetsites zijn tegenwoordig in. Journalist Gerrit Achterland is gestart als redacteur van een actieve internetkrant waarop U alle nieuws, gebeurtenissen en activiteiten van ons Pajottenland kunt terugvinden. Ook Gooik komt er natuurlijk ruim aan bod. Wij van de Heemkundige Kring van Gooik zullen de artikels van deze internetkrant die betrekking hebben op Gooik archiveren en ze toegankelijk houden naar de toekomst toe. Dit is een beetje te vergelijken met ons persboek dat we jaarlijks uitgeven. Gerrits internetkrant is te lezen op www.editiepajot.com/gooik.htm. En ik mag er jullie op attent maken dat bovengenoemde websites allemaal toegankelijk zijn via onze eigen heemkundige website www.heemkunde-gooik.tk. Hamertjesworp 2005 Waar we vroeger d.m.v. de Gooikse hamertjes toch wel rechtstreeks betrokken waren bij deze activiteit, bleek die "samenwerking" dit Opnieuw een massa volk tijdens de hamertjesworp van 2005. (Foto Jean-Paul De Loecker) Op 22 oktober 2005 zal Johnny Van Bavegem tevens in CC Abdij van Affligem een informatiesessie geven over het bouwen van een website. Na een stukje internettheorie zullen er tal Heemkundige Kring van Gooik 2 September 2005
Bovenaan de BV's met winnaar David Schoonjans (uiterst rechts); vlnr. Patsy Van der Meeren, Steph Goossens, Michel Doomst en Paul Severs. Onderaan nog eens Steph en Patsy samen met Kesternaar Kenneth Penninckx. Rechts een sfeerbeeld tijdens onze Australische Barbecue op zondagnamiddag 14 augustus. (Foto s Johnny Van Bavegem) jaar ineens gestopt te zijn! Geen hamertjes meer van bakker Marc Vanderlinden, die om allerlei redenen afhaakte om aan dit feest nog mee te werken; dus ook onze oorspronkelijke betrokkenheid, nl. het ontwerp van de hamertjes in de schoot van de Kring, was verdwenen. Er moesten dan ook geen hamertjes meer ingepakt worden, een activiteit waar de Kring ook al die jaren bij betrokken was en die leuke momenten heeft opgebracht - samenwerking met de mensen van de Landelijke Gilde - dat inpakken was bij de nieuwe pareltjes overbodig geworden. Vandaar ook geen vermelding meer van onze Kring op de pamfletten die verspreid werden, dus stonden we daar een beetje verweesd achtergelaten. Enkel onze ex-voorzitter Guy Ballet had nog de eer om het gouden hamertje uit te reiken aan de winnaar: hij verzorgt blijkbaar nog de contacten met de sponsor "Juwelier Paul" uit Ninove. We hebben dan maar zelf beneden wat pareltjes opgevangen: voor de eerste keer in zoveel jaar konden we dat doen zonder scrupules. En we genoten van het spektakel met de optredens van onze eigen Patsy Van der Meeren (Strijland!) en Kenneth Penninckx uit Kester; naast de andere Thuis-acteur Steph Goossens en zanger Paul Severs uit Halle. Het was tenslotte David Schoonjans (afkomstig van Gooik, maar wonende te Halle) die het Gouden Hamertje kon bemachtigen. Ook het OCMW-Gooik zorgde ervoor dat een aantal senioren prijzen wonnen, een lovenswaardig initiatief om ook deze mensen bij het gebeuren te betrekken. Daarna werd er nog volop gefeest op het atletiekplein: het Oogstfeest met allerlei optredens en tot besluit een strijd tussen de verschillende deelgemeenten in het grote spel "Dorp op stelten". Australia Weekend Een leuk tussendoortje van onze Kring i.s.m. Chantale Delrue, zus van Pat, was het Australia Weekend. Chantal leeft al ongeveer een 25-tal jaren in Tasmania en was onlangs hier voor een bezoek aan de familie. Ter gelegenheid daarvan wou onze kring iets doen rond Tasmania en Australië en het werd een weekendje waarin deze twee streken centraal stonden. Heemkundige Kring van Gooik 3 September 2005
Rechts: Pat Delrue introduceert zijn zus Chantale. We kregen van haar een boeiende uiteenzetting over Tasmania, en konden tevens kennismaken met haar artistieke werk. (Foto Johnny Van Bavegem) Links: Chantale Delrue poseert voor één van haar werken tijdens de tentoonstelling in gallerij Blokkes te Pepingen. (Foto Jean-Paul De Loecker) Vrijdagavond 12 augustus gaf Chantale een voorstelling waarin Tasmania uitvoerig werd besproken, ook haar werk (muurschilderingen en mozaïeken) kwam aan bod. Het werd een boeiende voordracht voor de aanwezigen, die ook een aantal werken van haar konden bekijken in de leeszaal van de bibliotheek. Heel het weekend door bleef deze tentoonstelling te bezichtigen, waarna ze verhuisde naar de expositieruimte van Mong Blok te Pepingen. Op zondagmiddag 14 augustus vond onze Australische barbecue plaats: met echte Australische elementen zoals kangoeroe en struisvogel, ook de wijn was van "down under". Pat was de kok van dienst en een aantal bestuursleden zorgde voor de bediening. Laat ons stellen dat het een gezellige bedoening werd en dat de aanwezigen genoten van enkele straffe Australische verhalen: heemkunde over de grenzen heen. Een thema-weekend om te herhalen. Historische tuinen en parken van het Pajottenland Et in Arcadia ego (Ook ik was ooit in Arcadia...) Onder deze vlag ging tijdens de zomer een mooie tentoonstelling (Gaasbeek) en een fijn initiatief door.. Ter gelegenheid van de publicatie van het boek "Historische tuinen & parken van het Pajottenland" werden een vijftiental niet-toegankelijke tuinen en parken voor het publiek (heel eventjes) opengesteld. Het initiatief kwam van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (waaronder WVC, Monumenten en Landschappen -R.O.H.M.-, en de afdeling Bos en Groen -Aminal-) in samenwerking met het Regionaal Landschap ZZZ, de provincie Vlaams-Brabant en enkele Heemkringen. Tijdens twee weekends - het derde weekend van juli en augustus - werden een aantal tuinen in onze streek uitzonderlijk opengesteld voor bezoekers: o.m. het kasteel van Schepdaal in Sint-Martens-Lennik, de woning Dokter Heeremans in Liedekerke, het kasteel Van Rossom in Sint-Kwintens-Lennik. In Gooik in het Park van Saffelberg ("het kasteel van Oplombeek") was de Heemkundige Heemkundige Kring van Gooik 4 September 2005
Kring van Gooik de Gastheer. Tijdens het derde weekend van zowel juli als augustus ontvingen Els van der Hoeven, Jean-Paul De Loecker en Guy Ballet zomaar eventjes vijfhonderd bezoekers. Het park van Oplombeek gaat met zijn oudste relicten vlug drie eeuwen terug en bevat naast de gebouwen verschillende zeer merkwaardige (lees: zeer oude) bomen zoals cypressen, tamme kastanjes met een omvang van vijf meter en dies meer. Nu en dan vernamen we anekdotes rond de vroegere bewoners van het kasteel, interessant genoeg om later eens nader op in te gaan. Bepaalde Gooikenaars hadden een heel eigenaardige ervaring: ze konden een domein bezoeken dat voor hen levenslang taboe was geweest. Maar ook heelwat mensen van ver buiten Gooik kwamen langs en zagen dat het park er nog tamelijk mooi bij lag en vroegen zich af of dit Gooiks groen paradijs voor altijd zou open blijven. Daar kan men tot op heden nog geen antwoord op geven. Het hierboven aangehaalde boek is meer dan een aanrader en dat ondanks zijn prijs van 45. Volledig in kleur bevat het meer dan driehonderd pagina's en behandelt het al de merkwaardige landschappelijke tuinen en parken van het Pajottenland - zuidwesten van Vlaams- Brabant. Voor meer info kan men terecht in de Gooikse Bibliotheek of bij M&L te Leuven (tel. 016.21.12.13). Links: Dit was een zicht op het kasteel zoals de meeste Gooikenaars het altijd gezien hebben: van achter de omheining! (Foto Guy Ballet) Boven: Samen met Guy Ballet waren deze vrijwilligers van de Kring "gastheren" in het park van Saffelberg. (Foto Valère Jacobs) Heemkundige Kring van Gooik 5 September 2005
Dany Dehandschutter zoals we hem het best kenden: met een microfoon in de hand, tijdens de uitreiking van een cultuurparel. (Foto Jean-Paul De Loecker) Dany Dehandschutter Precies drie dagen voor de Hamertjesworp overleed één van onze trouwste leden - hij was er bijna sinds het begin bij - Dany Dehandschutter. Er is reeds in het lang en het breed over gesproken en geschreven, maar wij willen - en kunnen - hem toch ook niet zomaar vergeten: iemand die zoals hij in de volle bloei van zijn leven was ineens kwijtraken op zo'n manier is een zware slag. Hij was iemand die vol bruisende ideeën zat: in zoveel activiteiten in het Gooikse was de aanwezigheid van Dany als vanzelfsprekend geworden. Gezellige praatavonden, buurtbabbels, muziekopnames, tochten en uitstappen in het Gooikse en omstreken; dat alles en nog veel meer was aan Dany wel besteed. Hij was zeven jaar lang voorzitter van de vernieuwde en vernieuwende Cultuurraad: met hem kreeg deze raad een nieuw elan waarop dit ogenblik nog kan geteerd worden. Hij had dat iets meer dat ervoor zorgde dat je je inzette voor een bepaalde activiteit zonder dat je daar problemen om maakte. Samen met Martine was hij een mooi duo geworden dat nog heelwat ging realiseren in het Gooikse, het zal voor onze gemeente geen gemakkelijke taak worden - zoniet onmogelijk - om Dany te vervangen: hij was een geboren entertainer, met een hart van goud en een voortdurende glimlach voor iedereen. We wensen Martine en zijn familie veel sterkte toe bij dit al te plots overlijden en hopen dat hij rust heeft gevonden bij zijn Schepper, daar was hij vast van overtuigd dat dat zo zou zijn. Gift Van Déborah Jacobs ontvingen we een exemplaar van haar mooi en degelijk eindwerk "Het Pajottenland & zijn parel", uitgegeven als eindwerk in het academiejaar 2004-2005. Zij maakte dit werk als sluitstuk van haar studies Beheer, Toerisme en Recreatie aan de Erasmushogeschool te Brussel. Stagementor was Luc Collie en stagebegeleider was de onlangs overleden Dany Dehandschutter. In haar werk bespreekt Déborah het thema Pajottenland (geschiedenis, geografie en toerisme - met de promotoren) en de 18 gemeenten met hun bezienswaardigheden. In een tweede deel wordt Gooik in het bijzonder besproken: geschiedenis, ligging, verbroedering, lekkernijen, toerisme en bezienswaardigheden. Ze besluit dit overzicht met een aantal routes die men kan doen in Gooik en omstreken, routes waaraan Dany Dehandschutter heel erg werkte. Als je dit werk wil raadplegen, naast de zovele andere werken i.v.m. Gooik en het Pajottenland, kan je steeds terecht in de archiefkasten van onze Kring in de bibliotheek. Heemkundige Kring van Gooik 6 September 2005
Nog over 't hof te Heuvelingen Van onze lezer Bruggeling Luc Raes (met Gooikse voorzaten) 1 kregen we volgende toelichting bij de foto in ons tijdschrift nr 68 op pagina 29: " De foto van het hof te Heuvelingen is niet de foto van het oude hof. Dit bevond zich in de weide zelf [achter het huis nummer 85 in de Strijlandstraat] met zijn voorgevel naar de beek toe [naar het oosten]. Ik herinner mij nog de voorgevel met toegangsdeur met een soort fronton en uitspringende steen boven de deur. Het huidige huis [nummer 85] is dus gebouwd voor het oude, met voorgevel naar de straat, omstreeks 1970-75 Ik vermoed dat waar op de foto de toegangspoort is van de garage waarschijnlijk de toegang naar het oude huis is geweest " 1 Zijn overgrootouders waren: Karel De Nève en Antoinette Walravens. Hij (officieel Ludovicus Carolus De Nève) werd geboren in Gooik op 21-01-1835 op de Lingeren (hof Tharsenhoven) en stierf op 15-04-1893 in Bellingen (hof Cantimpré). Zij (officieel Maria-Antonetta Walravens) ("Netteken van De Oude Cam") werd geboren in Gooik op 11-04-1851 en overleed op 22-03-1943 in Wambeek (brouwerij De Troch). Nieuws VVF-afdeling Dilbeek Maandelijkse vergaderingen: steeds de tweede woensdag van de maand te 20 uur (behalve juli/augustus) tenzij anders aangeduid. Lokaal: Ontmoetingscentrum Westrand, Kamerijklaan Dilbeek. Woensdag 12 oktober 2005 te 20 uur. Fiscale bronnen in de 19e eeuw door Guido Demuynck, secretaris van VVF Deinze. De spreker, die een expert is in de financiële archieven, zal zowel de diversiteit als de complexiteit van deze belangrijke bron voor familiegeschiedenis belichten. Ter verduidelijking ontvangen alle aanwezigen een bijhorende tekst. Woensdag 09 november 2005 te 20 uur zal Felix Waldack, voorzitter VVF Gent, ons onderhouden over Het belang van oude factu- ren, bestelbons en offertes voor stamboomonderzoek. Aan de hand van circa 100 slides ontleedt spreker de elementen van diverse commerciële drukwerken: firma- en familienamen van kopers en verkopers, private en bedrijfsadressen, logo's, foto's, handtekeningen, stempels e.a. Door het onderzoek naar deze 19e en 20e eeuwse bronnen bekomt men niet alleen een inzicht in de lokale economische geschiedenis, maar ook een duidelijke professionele achtergrond van talrijke Brabantse families. Woensdag 14 december 2005 te 20 uur. Genealogische avond met uitwisseling van Kwartierstaatgegevens. Al wie vragen, problemen, antwoorden of voorstellen heeft op genealogisch vlak is deze avond welkom. Breng uw documenten en vooral uw Kwartierstaat mee. Vragen mogen de maand voordien reeds ingediend worden bij een bestuurslid. Woensdag 11 januari 2006 te 20 uur. Les Oud Schrift samen met een flinke oefening. Mis deze avond niet. Het is een kans om je kennis van het Oude Schrift bij te werken. Teksten (max 15 regels) binnen brengen op de vergadering van 14 december 2005. Tochten in het Pajottenland Enkele jaren geleden organiseerde Opbouwwerk Pajottenland een reeks bustochten doorheen de streek onder de welluidende naam "Geuzentournees". Elke tocht stond in het teken van één of ander concreet thema. Zo was er een tocht rond water in de streek, een andere bustocht handelde over landbouw terwijl nog een andere tocht het wonen in het Pajottenland in de kijker zette. Twee jaar geleden werden enkele van deze thema's opnieuw via fietstochten aangeboden. Zo ging men ondermeer op zoek naar sporen in het huidige landschap van de grens tussen het vroegere Graafschap Henegouwen en het Hertogdom Brabant. Dit jaar werden deze thematische tochten hernomen, maar nu te voet. Via wandelingen van ongeveer zes kilometer benadert/de men dit jaar vier thema's, namelijk de bewoning aan de rand van het destijds veel grotere Heemkundige Kring van Gooik 7 September 2005
Liedekerkebos ('boskanters') (zondag 17 april); de naoorlogse 'strijd' om een stukje groene gordel in de oostrand van Dilbeek (zondag 31 juli); de boerentrams rond Leerbeek (zondag 16 oktober) en ten slotte een wandeling in Neerpede, een stukje Brussels Pajottenland dat van boerkozendorp evolueerde naar het grootste recreatiegebied in onze streek (zondag 18 december) Quiz: Voor de echte liefhebbers onder ons:op zaterdag 12 november om 20 uur is er onze traditionele quiz in de Schuur van De Cam. Het is reeds de achtste editie en op dit ogenblik zijn er reeds 10 ploegen ingeschreven. Als je wil meedoen, wacht dan niet te lang, want er is slechts plaats voor 35 ploegen. Bellen kan naar 02 5693957 of e-mailen op ons adres van de Kring heemkunde-gooik@scarlet.be Zondag 16 oktober 2005: In het spoor van de Pajotse boerentram Sinds het einde van de 19 de eeuw doorkruiste een compleet nieuw vervoermiddel het Pajottenland: de boerentram. In de Gooikse deelgemeente Leerbeek werd een knooppunt van verschillende lijnen uitgebouwd: van hieruit reden trams naar Edingen, Halle, Brussel en Ninove. Het tramstation met bijgebouwen dateert uit 1906 en werd recent gerestaureerd. De laatste tramrichting naar Brussel werd opgeheven op 1 september 1972. Sindsdien doet de stelplaats van Leerbeek dienst voor bussen van De Lijn. Dat de impact van de Pajotse boerentram niet te minimaliseren is kan je aan de hand van deze wandeling vaststellen. Afspraak: Stelplaats De Lijn te Leerbeek (Steenweg Asse-Edingen) om 14 uur. Gids: Jos Huwaert. Deze activiteit is een samenwerking tussen Opbouwwerk Pajottenland vzw, Pajottenland+vzw en de Heemkundige Kring van Gooik. Andere activiteiten Boekenbeurs van het Davidsfonds van Roosdaal: Deze gaat door in de Gemeentelijke Basisschool van Pamel van zaterdag 29 oktober t.e.m. dinsdag 1 november. "Onze" Frans Peetermans staat er een beetje in de schijnwerpers met zijn dialectboeken Guuks en Guuëks en het laatste werk "Gooikse anekdootjes - Guuëkse iestourekes". Hij vertelt erover op de openingsavond zaterdag om 20 uur. Ook krijgt de Kring er een standje om onze uitgaven te promoten en te verkopen. Allen daarheen! Heemkundige Kring van Gooik 8 September 2005