Source: Ronimo Games Italië: Kansen in de gaming sector 30-08-2012 1-8
De Italiaanse Gamingsector Marktomvang De Italiaanse markt van videogames heeft een achterstand in te halen in vergelijking met andere Europese landen en daarbuiten. Met een omzet van 11,1 miljard euro in 2010 plaatste Italië zich bij de Big 5 van Europa, achter het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Spanje. De omzet in het Verenigd Koninkrijk is wel bijna twee maal zo groot als in Italië. Toch zijn de marktontwikkelingen in Italië, zo bleek uit de groeicijfers van 2010, veelbelovend. Italië is het land met de kleinste marktkrimping in Europa, de marktwaarde nam af met -2,3%. Nederland kende in 2010 de grootste marktkrimping in Europa met een afname in marktwaade van -3,8%. In 2008 was de groei het hoogst met 1,3 miljard euro. De verkoop van videogame software heeft het grootste aandeel in de omzet. De videogame software is onder te verdelen in console (605 miljoen euro) en pc (40 miljoen euro) in 2010. De verkoop van videogames in 2010 in Italië bedroeg meer dan 17 miljoen. Marktsegmentatie Consumenten In Italië zijn er ongeveer 14 miljoen gamers, dat is 23% van de Italiaanse bevolking. De Italiaanse consument besteedt gemiddeld 46 euro per jaar aan games. De leeftijd van de gamer is gemiddeld 28 jaar en er kopen evenveel mannen als vrouwen games. Het aankoopgedrag van games verschilt wel tussen mannen en vrouwen. Erg populair bij mannen zijn de voetbal- en actiespellen en bij vrouwen de social en mobilespellen. De videogame markt is zeer gesegmenteerd. Er is sprake van een duidelijke tweedeling tussen de segmenten 'fun'games en serious games. Aanbod Het Italiaanse aandeel in de videogame industrie komt voornamelijk voort uit videogame software. Er bestaan geen Italiaanse console producenten. De console markt is - in lijn met de wereldwijde trend - volledig in handen van multinationals. Het leeuwendeel wordt beheerst door de Xbox van het Amerikaanse Microsoft, de Playstation 3 van het Japanse Sony, en de Wii en DS van het Japanse Nintendo. De nationale productie van videogames in Italië is echter uitzonderlijk klein in verhouding tot de Italiaanse import. Dit wordt veroorzaakt door: gebrek aan financiering slechte interne perceptie sterke externe concurrentie Investeringen en ondersteuning Financiering is een grote belemmering voor de ontwikkeling van Italiaanse videogames. In tegenstelling tot Nederland biedt de Italiaanse overheid geen enkele vorm van ondersteuning: financieel niet en ook wettelijk niet. De kans op fianciële ondersteuning is gering gezien de bezuiniging op de Italiaanse begroting. De regering van premier Monti heeft een aantal programma's gelanceerd om het MKB te stimuleren. Het is nog niet duidelijk of deze programma's ook genoeg ondersteuning voor de Italiaanse videogame-industrie kunnen bieden. Gebrek aan financiering is de meest evidente en invloedrijke belemmering van de nationale productie. Veel Italiaanse videogames worden ontwikkeld met privékapitaal van de ontwikkelaars. Er worden geen publieke en of private investeringen beschikbaar gesteld. De Italiaanse perceptie va videogames is een verklarende factor voor het gebrek aan financiering voor de ontwikkeling van Italiaanse games. De mentaliteit verandert momenteel wel, maar nog 2
onvoldoende om een volledig volwassen markt te zijn. Ondanks het feit dat (voornamelijk buitenlandse) bedrijven met videogames 14 miljoen Italianen bedienen en meer dan 1,1 miljard Italiaanse euro's opstrijken, zien publieke en private instellingen de economische meerwaarde van de games nog niet in. De sector wordt nog afgeschilderd als een productgroep voor vooral kleine kinderen. Toch is meer dan 50% van de Italiaanse gamers tussen de 20 en 40 jaar en serious games richten zich buiten de entertainmentsector. Hierdoor blijft de financiering vanuit de overheid en het bankwezen uit. De opleidingen voor gameontwikkelaars worden nu pas opgestart. Externe concurrentie is de derde invloedrijke belemmering voor de nationale productie van Italiaanse videogames. Italië heeft een achterstand op buitenlandse en of internationale concurrenten. Al veertig jaar bedienen buitenlandse concurrenten de Italiaanse markt, zoals Electronic Arts (EA) (Amerika) met een omzet van 3,6 miljard dollar in 2010 en Ubisoft (Frans) met een omzet van 972 miljoen euro. De ervaring, omvang, invloed en marktpositie van deze organisaties en anderen, is een grote belemmering voor de nationale productie van videogames. Bedrijfsverdeling De Italiaanse videogamesector omvat circa 30-40 bedrijven. De jaarlijkse omzet varieert van 100.000 euro tot 160 miljoen euro. De bedrijven zijn onder te verdelen in hoofdspelers en de rest. Deze hoofdspelers hebben tussen de 50 en 200 werknemers in dienst en de kleinere hebben gemiddeld 10-20 werknemers. Echte éénpitters bestaan ook maar zij werken voornamelijk op freelance basis in dienst voor een grotere ontwikkelaar. Het zwaartepunt van de Italiaanse videogames ligt in Milaan, gevolgd door Rome. In de regio Milaan zijn de meeste ontwikkelaars, publishers en distributeurs gevestigd. In Milaan wordt de hele waardeketen vertegenwoordigd. In Rome is dat slechts één deel namelijk de ontwikkelaars. Verder zijn er ook ontwikkelaars gevestigd in Bologna, Napels, Genova, Florence en Padoa. Kwaliteit en prijsstandaard De kwaliteitsaspecten hebben een direct verband met het beschikbare budget van de ontwikkeling van games. De kwaliteitsstandaard is vergeleken met internationale concurrenten relatief laag. De prijsstandaard is vergelijkbaar met de standaard op internationaal niveau, hetgeen de concurrentiepositie niet ten goede komt. Het (mobiele) internet heeft het mogelijk gemaakt om vanaf een pc, console, smartphone of online application store een videogame digitaal te kopen. Door deze nieuwe vorm van distributie komt er een verschuiving in de traditionele distributieketen. Zowel publishers, distributeurs als retailers leveren invloed in. Dit komt de machtspositie van de ontwikkelaars in de keten ten goede. Een ontwikkelaar kan nu een videogame als online download rechtstreeks aan de consument verkopen. Dat is voor serious games gebruikelijk of een overeenkomst sluiten met een digitale distributeur. Door digitalisering zijn nieuwe markten gecreëerd (online, social en mobile videogames) waardoor de productiekosten vele malen lager zijn. De ontwikkelaars van serious games zetten game elementen in om een nonentertainment doel te bereiken. Zij gebruiken daardoor voor een groot deel dezelfde basistechnologieën als ontwikkelaars in entertainment gaming. Zij hebben zich gespecialiseerd in serious gaming, zoals educatieve software. Serious games kunnen ook een onderdeel zijn van bijvoorbeeld reclamebureaus of 3
educatieve uitgevers, voor onderzoeksinstellingen, universiteiten of hogescholen met specifieke onderzoekinteresses of opleidingen op het gebied van gaming. De afnemer in de serious gaming is ook vaak de opdrachtgever. Ook bedrijven en overheidsinstellingen kunnen opdracht geven tot het ontwikkelen van games voor personeelsopleidingen en of zoals gemeenten om burgers te bereiken. Internationale samenwerking Omdat de Italiaanse videogame industrie een achterstand heeft op andere industrieën, de videogame ontwikkelaars klein zijn, en de markt (hoewel groeiende) momenteel verzadigd is, zijn buitenlandse partners niet vaak actief op zoek naar samenwerking met Italianen. Daarnaast wordt aantrekkelijkheid van de Italiaanse sector beperkt door een relatief lage internet-, breedband-, en glasvezelkabelpenetratie vergeleken met Europese standaards. De internetpenetratie in Italië is 58,7% en in Nederland 89,5%. Opleiding De huidige generatie Italiaanse videogameontwikkelaars is voornamelijk autodidact, ook al beschikken zij meestal over een achtergrond in de softwareprogrammering. Specifieke opleidingen voor videogameontwikkeling zijn er summier. Momenteel is er een aantal universiteiten met een masterprogramma dat zich richt op videogames: de universiteit van Verona en de Politecnico (technische universiteit) en de IULM (cores business communicatie) in Milaan. De business universiteit Bocconi in Milaan schenkt veel aandacht aan de gamingindustrie. Een tweetal professoren doen onderzoek naar internationale ontwikkelingen in deze sector. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met de brancheorganisatie AESVI en richt zich voornamelijk op bedrijfskundige processen van videogameontwikkelaars. Resultaten worden verwacht in de zomer van 2012. Kansen en aanbevelingen De Nederlandse serious games genieten internationaal veel aanzien. In Italië is de vraag naar serious games groter dan het aanbod, waardoor import noodzakelijk is. In Nederland is veel kennis aanwezig en er zijn goede opleidingen op het gebied van serious games. De toegang tot de Italiaanse markt is lastig door protectionisme. Door complementair te zijn aan elkaar zoals de hoge mate van technologische infrastructuur en het hoge opleidingsniveau van Nederland en de innovatieve en creatieve ontwikkelaars in Italië kunnen deze talenten beter benut worden. Vanuit Italië is er grote interesse in samenwerking en ook specifieke interesse in samenwerking met Nederlanders. Krachten samenbundelen is gewenst voor relatief kleine markten als Nederland en Italië om de internationale concurrentie het hoofd te kunnen bieden. Ook timing is in deze sector belangrijk. Door de kleine beschikbare ontwikkelingsbudgetten hebben zowel de Nederlandseals de Italiaanse videogame ontwikkelaar zich gespecialiseerd in de mobile, social en online segmenten. Het is belangrijk om als Nederlands bedrijf een keuze te maken tussen óf export van serious games óf samenwerking in de mobile, social en/of online branche. Beide zijn conflicterend. Het is belangrijk om Italië te benaderen met een goed en volledig beeld van de markt. Enerzijds is er een omzet van ruim een miljard euro en een sterk positief vooruitzicht voor de komende jaren. Anderzijds wordt deze omzet voornamelijk gecreëerd door buitenlandse grootmachten in de videogame industrie die in de meest interessante situatie slecht een filiaal in Italië hebben. 4
Import De 20 best verkochte videogames in Italië in 2011 zijn ontwikkeld door Japanners, Amerikanen, Fransen, Canadezen, Engelsen en Zweden. De imort in Italië is voornamelijk van de grote multinationals afkomstig. Nederlandse bedrijven hebben hier nog nauwelijks aandeel in. Wetgeving en regels Etikettering (zoals classificatie naar leeftijdscategorie, nationale wetgeving van toepassing en/of het gebruik van het PEGI systeem): http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2008:0207:fin:nl:pdf In de meeste lidstaten zijn online games onderworpen aan nationale wetgeving. De wetgeving op offline video games kan hierop als alternatief worden toegepast. Sommige lidstaten gebruiken de PEGI online systeem om jonge mensen beter te beschermen tegen ongeschikte games en ouders te helpen de gevaren van het internet te onderkennen. Omdat online games al toegang hebben op het internet, hebben bepaalde lidstaten additionele beschermingsmaatregelen genomen. In Duitsland is er een Algemeen Agentschap voor Jeugd Bescherming op het Internet. In Ierland kunnen consumenten een speciale hotline bellen en in Letland is de distributie van video games onderworpen aan strikte voorwaarden. De Europese Commissie heeft een Pan-Europese Dialoog voorgesteld om deze categorie video games te monitoren en wijst erop dat cybercrime kan worden teruggedrongen door publiek-private samenwerking. Offline en online videogames zijn aan verschillende regelingen en rating systemen onderworpen. Het Platform 'pan-european ratings' stimuleert om het systeem transparanter te maken en bevordert de vrije verhandeling van de producten op de Europese markt. Meer informatie over deze mededeling van de Europese Commissie is te vinden via Scadplus: http://europa.eu/legislation_summaries/information_society/internet/co0002_en.h tm De Europese Games ontwikkelaar Federation zet zich in om de ontwikkeling van stabiele, levendige en creatieve Europese games stimuleren die wereldwijd kunnen concurreren en cultureel herkenbaar zijn. De EGDF behartigt de politieke en economische belangen van de Europese computer- en videospellen industrie via een Platform voor samenwerking en discussie tussen de Europese instellingen en game-ontwikkelaars. De Federatie vertegenwoordigt ongeveer 600 studio's gevestigd in Oostenrijk, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Noorwegen, Spanje en het Verenigd Koninkrijk. Meer informatie: www.eqdf.eu Voor Copyright en de harmonisatie is informatie te vinden op de website van de Europese Unie: http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/copyrightinfso/index_en.htm 5
Belangrijkste conclusies uit het rapport 'De Italiaanse gamingsector' : De Italiaanse markt voor gaming is relatief klein van omvang, maar is bezig met een inhaalslag en zal de komende jaren naar verwachting sterk groeien. De omzet in de Italiaanse videogame industrie wordt voornamelijk gegenereerd door buitenlandse multinationals met in de meeste gevallen filiaal in Italië. Het aanbod van serious gaming ontwikkelaars is zeer beperkt, maar kansen voor export van Nederlandse serious games. Dutch design geniet internationale waardering. Er liggen kansen voor Nederland in de samenwerking met Italiaanse ontwikkelaars in mobile, social en online branche. Vakbeurzen Games Week (Milaan) en Lucca Comics & Games (Lucca). Beide evenementen zijn interessant voor Nederlandse bedrijven om zichtbaarheid bij Italiaanse consumenten te verkrijgen en om in contact te komen met Italiaanse marktactoren uit de videogamebranche. De evenementen zijn professioneel georganiseerd en worden bezocht door een groot maar specifiek publiek. Bij de Games Week is de B2B component belangrijker, bij Lucca Comics & Games staat het creatieve component centraal. De ASESVI, organisator van de Games Week, heeft belangstelling voor Nederlandse expertise op het gebied van serious gaming. Ondersteuning van de Nederlandse overheid De Afdeling Economie, Handel en Landbouw van de ambassade in Rome en de Handelsafdeling van het consulaat-generaal te Milaan ondersteunen Nederlandse ondernemingen bij hun activiteiten op de Italiaanse markt. Deze dienstverlening is gratis. Ambassade Rome ondersteunt Nederlandse bedrijven vooral in Midden- en Zuid-Italië, in contacten met de Italiaanse overheid en op het gebied van landbouw. Bij het consulaat-generaal in Milaan staat de ondersteuning van Nederlandse bedrijven in Noord-Italië centraal: Het leggen van en het bemiddelen bij contacten met bedrijven, financiële instellingen en overheidsinstanties; Het verschaffen van adressen van potentiële klanten, agenten en andere zakelijke partners; Het verschaffen van marktinformatie, zo nodig over specifieke sectoren of via marktrapporten; Het ondersteunen bij promotionele activiteiten zoals zakelijke missies en/of beursdeelnames; Het verschaffen van informatie over de economische, fiscale, juridische, sociale en culturele aspecten van het zakendoen in Italië; Het verschaffen van informatie over financiële, economische en sociale ontwikkelingen in Italië. Voor meer informatie en contactgegevens zie onze websites: www.olanda.it, www.holland.it Rol van NL EVD Internationaal Hierbij wordt nauw samengewerkt met NL EVD Internationaal in Den Haag. Een van de hoofdtaken van NL EVD Internationaal is om met name MKB-bedrijven te ondersteunen bij hun (eerste) stappen op internationale markten en ze te helpen om door te groeien. Zo biedt zij ook ondersteuning aan Nederlandse bedrijven bij de exportplannen naar Italië in de vorm van informatie, voorlichting, zakelijke partnerscans (www.agentschapnl.nl/onderwerp/zakenpartnersvindenhet-buitenland) en promotionele activiteiten. Zie hiervoor ook de EVD landenpagina Italië: http://www.agentschapnl.nl/onderwerp/itali%c3%ab-verken-uw-kansen. De export van Italiaanse producten naar Nederland wordt door de in Nederland aanwezige Italiaanse instellingen bevorderd. 6
Meer informatie? NL EVD Internationaal Contactpersoon: Jeannette de Lannoy E: Italie@info.agentschapnl.nl T: 088 602 8060 Nederlandse Ambassade te Rome Contactpersonen Economische Afdeling: Chris Schoenmakers en Francesca Zagarese E: rom-ea@minbuza.nl Nederlandse consulaat-generaal Milaan Contactpersonen Economische Afdeling: Laura Sciotti, Daniela Colpani en Manuala Capra E: mil-ea@minbuza.nl 7
Colofon Dit is een publicatie van: Agentschap NL / NL EVD Internationaal / Unit Informatie & Advies Prinses Beatrixlaan 2 / 2595 AL den Haag Postbus 93144 / 2509 AC Den Haag T +31 (0)88 602 80 60 E frontofficeinternationaal@info.agentschapnl.nl www.agentschapnl.nl Agentschap NL Augustus 2012 Agentschap NL is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. Agentschap NL streeft naar correcte en actuele informatie in dit dossier, maar kan niet garanderen dat de informatie juist is op het moment waarop zij wordt ontvangen, of dat de informatie na verloop van tijd nog steeds juist is. Daarom kunt u aan de informatie op deze pagina's geen rechten ontlenen. Agentschap NL aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden en/of gedateerde informatie. Binnen onze website zijn ook zoveel mogelijk relevante externe links opgenomen. Agentschap NL is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de sites waarnaar wordt verwezen. 8