hoe zien we de toekomst

Stichting Lingewaard Natuurlijk. Wat we doen hoe zien we de toekomst www.lingewaardnatuurlijk.nl

1. INLEIDING... 3 2. WAT WIJ WILLEN BEREIKEN?... 4 3. WAT WE DOEN IN HET LANDSCHAP?... 7 Knotten, planten, snoeien, zaaien, oogsten... 7 4. WAT WE DOEN AAN EDUCATIE... 9 Natuurlessen, excursies, museum en ontmoetingscentrum... 9 5. WAT WE DOEN AAN NATUURBESCHERMING... 11 Nestkasten, werken aan biotopen, tellen, oog in het zeil... 11 6. HOE WE TE WERK GAAN... 12 Communiceren, de boer op, meedenken, inspireren... 12 4. PRIORITEITEN... 14 Kleinschaligheid, natuur in de kommen, beheer bij particulieren en bij ons... 14 Educatie dicht bij huis, meer excursies, manden vlechten in eigen werkschuur... 14 Bescherming akkervogels... 15 In alle kernen actief... 15 7. ORGANISATIE EN MIDDELEN... 16 Meedoen?... 16 Tekst en vormgeving Louis Dolmans De Pas 4 6681 KC Bemmel 2

1. Inleiding De Stichting Lingewaard Natuurlijk (SLN ) is rechtsopvolger van de Stichting Bemmel Natuurlijk, die werd opgericht op 8 april 1994 *. De stichting is voortgekomen uit het werk van de Natuur - en Vogelwerkgroep Bemmel, die nog steeds bestaat. Wij spannen ons in voor landschapsbeheer, educatie en natuurbescherming. Wij streven met dit alles naar fraai landschap, natuurbeleving bij jong en oud en betere kansen voor bedreigde soorten. Hierna gaan we eerst nader in op wat wij willen bereiken. Vervolgens geven we een overzicht van wat we doen. Met wat we doen gaan we door. Aan de andere kant willen we de komende tijd nieuwe stappen zetten, andere accenten leggen, onderdelen van ons werk intensiveren. Dit komt tot uitdrukking in onze prioriteiten. We sluiten af met enkele opmerkingen over onze organisatie en onze middelen. * Bij SLN zijn ongeveer 125 vrijwilligers aangesloten. Voor meer informatie over SLN en haar bestuur verwijzen we naar onze website. 3

2. Wat wij willen bereiken? Onze Stichting is tot stand gekomen op basis van enthousiasme voor onze natuurlijke omgeving en dat enthousiasme is nog steeds onze belangrijkste drijfveer. Er is veel mooie natuur te beleven in Lingewaard. Daar zijn we blij mee, maar we hebben ook zorgen, niet alleen vanwege de snelheid en de schaal van veranderingen die op ons afkomen, maar ook vanwege de in onze ogen veel te lage positie van natuur en landschap op de politieke agenda. De natuur moet het veel te vaak afleggen tegen de economie en daar willen we verandering in brengen, niet in de laatste plaats ook voor de generaties na ons. Wij willen veel meer investeringen in de kwaliteit van ons landschap. Deze investeringen dienen zich in onze ogen uit te strekken tot het gehele grondgebied van de gemeente Lingewaard. Wij willen de kwaliteit van bestaande landschapkenmerken verhogen en wij willen vele nieuwe elementen toevoegen. Natuur langs de dijken, in de uiterwaarden en in park Lingezegen vinden wij heel belangrijk, maar niet genoeg. Ook in het komgebied moet fraai en meer natuurlijk landschap komen. De aanleg van natuurvriendelijke oevers langs de Linge vinden wij een goede aanzet. Wij vinden het belangrijk dat jong en oud de natuur kan beleven. Wij zien graag dat kinderen vanaf jonge leeftijd de natuur voelen, ruiken, ervaren. Wij zetten ons daarom in voor natuureducatie buiten. Kinderen én volwassenen willen we stimuleren om het buitengebied op te zoeken. 4

Wij willen in beginsel alle natuurwaarden beschermen die in onze gemeenten aanwezig zijn. Bij natuurbescherming hoort ook natuurontwikkeling. Wij zetten ons in het bijzonder in voor een aantal bedreigde soorten die voor ons gebied karakteristiek zijn: steenuilen, kerkuilen, weidevogels en een aantal akkervogels. Dit is een beproefde aanpak. Als het goed gaat met gidssoorten, profiteren ook talrijke andere planten en dieren daarvan. 5

Hieronder geven wij in kernwoorden aan wat wij met onze inspanningen willen bereiken en wat onze inspanningen algemeen omschreven inhouden. Onze doelen hangen met elkaar samen. Fraaier landschap levert meer kansen op voor bedreigde soorten, educatie levert toekomstige natuurbeschermers op etc.. We bereiken onze doelen door zelf actief te zijn in de natuur en door ons op diverse manieren op onze omgeving te richten. In ons Dijkmagazijn laten we zien wat we doen en wat we mooi en boeiend vinden. Waar nodig grijpen wij de mogelijkheden aan om in te spreken en te participeren in beleidsontwikkeling. Wij kunnen onze doelen alleen waarmaken als er gemeentebreed één sterk netwerk groeit, dat staat voor een natuurlijke leefomgeving. Daarom vinden wij het belangrijk, dat in alle kernen van Lingewaard groepen natuurliefhebbers actief zijn. De leeuwerik weer terug boven de akkers Kleinschalig landschap, zowel binnendijks als buitendijks 6 Natuurbeleving buiten, voor iedereen, in vele vormen

3. Wat we doen in het landschap? Bij fraai landschap denken we aan kleinschaligheid op onze oeverwallen, gecombineerd met meer grootschaligheid in de uiterwaarden en de komgebieden. Maar ook in de uiterwaarden en de kommen zijn kleinschalige elementen aanwezig, vooral dichter bij de kernen. Wij steken hiervoor de handen uit de mouwen. Volgens een voorzichtige schatting plantten we vanaf 1994 in totaal meer dan 15 kilometer hagen en struwelen. Knotten, planten, snoeien, zaaien, oogsten Elk jaar knotten wij wilgen. Dank zij onze vrijwilligers blijven honderden fraaie bomen behouden. U kunt ze bewonderen, bijvoorbeeld langs de Waaldijk, nabij de Arend. We zetten ook nieuwe wilgen in de grond. Dat deden we langs de defensiedijk en langs de Bemmelse Zeeg. Verder onderhouden we hagen en planten we nieuwe hagen aan of struweel. De laatste jaren doen we dat vooral op de boomplantdagen. We gaan dan gemiddeld met 500 kinderen aan het werk, met telkens geweldige resultaten en veel blije gezichten. En dan zetten we ons ook nog in voor hoogstamfruitbomen. Tussen Doornik en de Pas in Bemmel hebben we een wandelroute aangelegd. Langs deze route zaaiden we akkerranden in, waarin talrijke planten bloeien, zoals klaprozen, korenbloemen, bolderikken en gele ganzenbloemen. In 2007 boden we aan de gemeente Lingewaard een plan aan voor een agrarisch natuurpark. Dat plan komt vanaf 2010 tot uitvoering. 7

In de Ward (Bemmel) plantten we samen met schoolkinderen in 2009 op negen rabatten ( stroken grond, omgeven door water) 3.600 wilgentenen in diverse soorten. Deze wilgentenen, waarvan u er eentje ziet, gaan witsen opleveren om manden van te vlechten. Op en om de rabatten gaat schitterende natuur ontstaan. Er zullen diverse watervogels verschijnen en kikkers, salamanders en padden zijn er al in grote aantallen. Dit is wat wij noemen een heg met smoel. Ongeveer een eeuw geleden was er nog geen prikkeldraad en hadden heggen de functie van perceelsafscheiding. Heggen met smoel zijn aan de basis anderhalve breed meter en anderhalve meter hoog. Ze krijgen de kans om te groeien. Naast de heg ontwikkelt zich op den duur kruidenvegetatie. Vogels vinden er nestgelegenheid en kunnen er schuilen. Dit soort heggen willen we terug. 8

4. Wat we doen aan educatie In 2001 zijn wij begonnen met natuureducatie voor kinderen. Inmiddels hebben onze mensen, in hoofdzaak vrijwilligers, 850 lessen gegeven. Een aantal kinderen is diverse malen met ons op pad geweest. Daarmee rekening houdend komt het aantal kinderen dat via ons kennis maakte met de natuur tussen de 5.000 en de 6.000 uit. Daar mogen we best trots op zijn. Natuurlessen, excursies, museum en ontmoetingscentrum Elk jaar geven we natuurlessen aan kinderen van Lingewaardse basisscholen. Dat doen we buiten en we ontvangen gemiddeld 150 klassen. Onze vaste locaties zijn de Ward, de Bemmelse uiterwaarden en de Klompenwaard. U ziet hier een groepje kinderen bij het splitsingspunt van de Rijn. Onze lessen worden als goed tot zeer goed beoordeeld. Het water is spannend. Ook is er veel te doen, er is van alles te vinden langs het water, er zijn sporen van grote grazers, er bloeien zeer interessante planten en er is wildernis. Kortom, kinderen ervaren de natuur aan den lijve. Deze ervaringen zijn belangrijke voor hun hele leven. 9

Het natuurmuseum en ontmoetingscentrum het Dijkmagazijn, is ons paradepaard. In 2001 is het geopend. Bijna 50.000 bezoekers hebben we inmiddels begroet. Talrijke natuurlessen hebben hier hun vertrekpunt. Binnen kijken om buiten meer te zien, is het motto. We zijn ook beschikbaar voor kinderfeestjes. We geven vanuit het Dijkmagazijn tevens excursies voor volwassen. Bedrijven en overheden maken hier regelmatig gebruik van, maar ook bijvoorbeeld groepen ouderen. Op deze wijze doen we ook voor volwassenen aan educatie. Dit is het gebied tussen Doornik en de Pas in Bemmel, waar we agrarische natuur willen realiseren, in combinatie met educatie. Door dit gebied loopt ook het Ommetje DoornikdePas, dat wij konden aanleggen, omdat wij in 2007 één van de drie winnaars waren in het kader van een SAUL prijsvraag (Sustainable and Accessible Urban Landscapes). 10

5. Wat we doen aan natuurbescherming In onze uiterwaarden komt veel wilde natuur terug. Met de natuur binnendijks gaat het minder. Als gevolg van de moderne landbouw hebben weidevogels en akkervogels het daar heel erg moeilijk. Toch zien wij mogelijkheden voor hen. Kleinschaligheid is het toverwoord. Nog niet zo lang geleden wás die kleinschaligheid er gewoon. Nu moet je er moeite voor doen en dat doen we graag. Nestkasten, werken aan biotopen, tellen, oog in het zeil We richten ons op vogels. De aanwezigheid van vogels zegt heel veel over de natuurwaarde van een gebied. Als je vogels wilt beschermen moet je biotopen beschermen. We tellen vogels in de Bemmelse en Gendtse uiterwaarden. Daardoor krijgen we elk jaar meer inzicht in wat daar leeft. In de Gendtse polder treffen we de gekraagde roodstaart aan. Zolang daar voldoende oude wilgenbossen staan, zullen we ook deze prachtige vogel tegenkomen. Voor steenuilen, een rode lijst soort, hangen we nestkasten op. We proberen zijn biotoop in stand te houden door ons in te zetten voor kleinschalig halfopen landschap. Ook maken we erven voor hem geschikt. Onze bescherming heeft hij hard nodig. Het gemiddelde van 2,2 jongen dat hij moet hebben om niet achteruit te gaan haalt hij net niet. De kerkuil was een jaar of tien geleden bijna uit Nederland verdwenen. Dank zij een intensief beschermingsprogramma leven er nu weer meer dan 3.000 paartjes in ons land. Wij hebben ook aan dit programma meegedaan. Rond de vijf paartjes kerkuilen maken jaarlijks gebruik van onze nestkasten. 11

6. Hoe we te werk gaan De mens komt steeds verder van de natuur af te staan. De natuur wordt waargenomen en ervaren via TV of via het internet en niet meer direct gevoeld. Dat is zorgelijk, maar er is iets aan te doen. Wij proberen het goede voorbeeld te geven door zelf de handen uit de mouwen te steken en door de natuur weer bij de mensen te brengen. Dat lukt beter, naarmate we meer mensen aan ons kunnen binden. En we hebben ook de politiek nodig. Die moet de natuur veel hoger op de agenda zetten. Communiceren, de boer op, meedenken, inspireren Via www.lingewaardnatuurlijk.nl dragen wij uit wat we doen en wat we willen. Als mensen vragen hebben proberen we te helpen. We communiceren regelmatig via de huis aan huis bladen en soms zijn we te zien op de lokale tv of te horen op de radio. Wij zijn met ons werk begonnen in Bemmel. Wij proberen in alle kernen werkgroepen van de grond te krijgen, maar dat lukt nog niet zo gemakkelijk. In Doornenburg en Angeren maakten we een begin. Op boerderijen hangen onze kerkuilenkasten. Een aantal boerenerven hebben we landschappelijk mogen aankleden. Op boerenerven kunnen we soms ook op de boomplantdagen terecht. We werken samen met diverse organisaties. Een belangrijke partner is de Stichting Landschapsbeheer Gelderland. Aan de uitvoering van initiatieven van deze stichting, zoals Dorpen in het groen, werken we graag mee. Met de Joannes praktijkschool werken we samen in het landschapsonderhoud 12

Wij zijn regelmatig gesprekspartner van de gemeente bij talrijke onderwerpen op het gebied van ruimtelijke ordening en groen. Voorbeelden zijn de structuurvisie, het landschapsbeleidsplan, de ontwikkeling van de Dijkzone en het Park Lingezegen. Ook met Waterschap Rivierenland, de Dienst Landelijk Gebied en Staatsbosbeheer onderhouden we goede contacten. Bij diverse particuliere initiatieven, zoals.m.b.t. de Bemmelse en Huissense waarden zijn wij gesprekspartner. In de uiterwaarden zien we behalve grootschalige natuur ook graag kleinschaligheid, vooral grenzend aan de dijken. En wij zetten ons in voor het behoud van weidevogelgebieden in de uiterwaarden. Als het moet maken we bezwaar. Dat deden we bijvoorbeeld bij het plan om in de Gendtse polder een helihaven te vestigen en bij plannen tot grootschalige maïsteelt in de kommen. Maar wij willen geen actiegroep zijn. Wij zoeken bij voorkeur de lijn van samenwerking en dat werkt in onze ogen goed, al vinden wij het tempo bij natuurontwikkeling vaak aan de lage kant. 13

4. Prioriteiten Kleinschaligheid, natuur in de kommen, beheer bij particulieren en bij ons In de uiterwaarden willen wij naast ruige natuur ook weiland. In de kommen willen we brede akkerranden waar de kruiden weer een kans krijgen. De Betuwelijn willen we door groen zoveel mogelijk aan het oog onttrekken. Verder willen we overal waar dat kan hagen, struwelen, hoogstammen en solitaire bomen aanplanten. Wij willen meer natuurbeheer door particulieren, dicht bij huis. Als dat nodig is gaan we ook zelf terreinen beheren. Educatie dicht bij huis, meer excursies, manden vlechten in eigen werkschuur Wij gaan ons er sterk voor maken, dat alle kinderen van Lingewaard aan onze natuurlessen meedoen. Ook zetten we in op meer excursies voor volwassenen. Daar hebben we gidsen voor en we ontwikkelen GPS wandelingen. We richten ons op een breed publiek. Milieu en energie zal meer prominent op ons programma komen te staan. In de Ward (Bemmel) willen we een aantal functies combineren. Bij het dijkmagazijn gaan we een schuur bouwen, waar we manden kunnen gaan vlechten van de oogst van de rabatten die we daar hebben aangelegd. De schuur zal ook een functie krijgen als cursusruimte en ontmoetingsruimte. Nabij de schuur, die klimaatneutraal zal worden, willen we de molen herbouwen die tot 1926 iets verderop aan de molenwei heeft gestaan. 14

Bescherming akkervogels Tussen Doornik en de Pas willen we een agrarisch natuurpark, waarin het accent ligt op natuurlijke akkerbouw. Voor natuurlijke akkers zien we ook mogelijkheden in de Huissense waarden. Ons doel is de geelgors terug te krijgen. Verdere verspreiding van deze fraaie vogel is mogelijk door brede akkerranden aan te leggen in de komgebieden Hier ziet u het verschil tussen een moderne intensieve akker en een natuurlijke akker. Door heel Lingewaard willen we hier en daar natuurlijke akkers en als het aan ons ligt komen er langs de moderne akkers natuurlijke randen. In alle kernen actief Wij willen actief zijn in geheel Lingewaard. Wij gaan ons inspannen om onze activiteiten evenwichtiger te spreiden. Met onze publieksexcursies is dit al aan de gang. We doen ons uiterste best om op de boomplantdag elk jaar in elke kern met de kinderen aan de slag te gaan. Rond fort Pannerden willen we groepen rondleiden en we zouden daar ook graag een tentoonstellingsruimte inrichten. 15

7. Organisatie en middelen Wij zijn een vrijwilligersorganisatie en dat willen wij zo houden. Diverse groepen zijn in ons netwerk actief: Natuur en Vogelwerkgroep Bemmel Knotgroep Hoogstambrigade Beheerders Dijkmagazijn Educatiegroep Excursieleiders Als het nodig is, bijvoorbeeld op het gebied van educatie, kunnen wij op beperkte schaal mensen in dienst nemen. Ons bestuur is nu nog grotendeels afkomstig uit Bemmel. Dat gaat veranderen. Wij streven naar deelname vanuit elke kern in ons bestuur. Van de gemeente ontvangen wij subsidie voor de educatie die wij verzorgen en voor het Dijkmagazijn. Onze overige middelen bestaan uit incidentele subsidies en sponsorbijdragen. Meedoen? Onze plannen zijn ambitieus, ons enthousiasme is navenant. Wilt u meedoen of wilt u ons steunen, meld dit via www.lingewaardnatuurlijk.nl. 16