TSJCHIË N SLOVAKIJ 1. Het land in een notedop 1.1. Het universitair onderwijs heeft in Tsjechië en Slovakije een lange traditie. Reeds in 1348 werd in Praag een universiteit opgericht. Op de wereldranglijst van de stichtingsjaren staat ze op de 27ste plaats (de universiteit van Leuven, opgericht in 1425, staat op de 46ste plaats). Ook voor het technisch hoger onderwijs heeft het land reeds een vroege traditie. Zo dateert de "Polytechnische School" van Praag (de huidige Technische Universiteit) van 1718. Ze leidt, gespreid over 5 studiejaren, ingenieurs op. Ze staat bekend als de oudste onderwijsinstelling voor ingenieurs van uropa. De oprichting van de twee andere TU's dateert van 1938 (Bratislava) en 1919 (Brno). Zoals in de meeste andere landen van uropa werd de organisatie van het technisch hoger onderwijs, inzonderheid voor de opleiding van ingenieurs, in de loop der jaren aangepast aan de maatschappelijke behoeften. In sommige landen was dit een gevolg van drastische politieke wijzigingen, zoals de ondergang van het communistisch regime in het voormalige Tsjechoslovakije. De Fluwelen Revolutie van 17 november 1989 (een gevolg van de aanhoudende studentendemonstraties in Praag) luidde in 1990 de hervorming in van het politieke regime en van het hoger onderwijs in het voormalige Tsjechoslovakije. Op 1 januari 1993 werd de Federatieve Republiek Tsjechoslovakije opgesplitst in 2 onafhankelijke gebieden met name de Republiek Tsjechië en de Republiek Slovakije. 1.2. Tsjechië Aantal inwoners : 10,4 miljoen. Hoofdstad : Praag (1,2 miljoen inw.). Andere belangrijke steden : Brno (392.000 inw.) en Ostrava (332.000 inw.) Tsjechië heeft een industriële traditie. De buitenlandse handel is voor het geheel van Tsjechië en Slovakije voor 80% voor rekening van Tsjechië. 1.3. Slovakije Aantal inwoners : 5,2 miljoen. Hoofdstad (sinds 01.01.'93) : Bratislava (441.000 inw.) Bratislava ligt in het uiterste zuidwesten op 60 km van Wenen en 320 km van Praag. Wat nu Bratislava is was destijds de Hongaarse stad Pozsong, een stad die ook wel bekend staat onder haar Duitse naam Pressburg. Andere belangrijke steden zijn : Kosice (238.000 inw.) Zilina (97.000 inw.) Presov (92.000 inw.) Nitra (92.000 inw.) In Slovakije leeft een Hongaarse minderheid van bijna 600.000 inwoners. r is ook een aanzienlijke zigeunerbevolking. Deze wordt geraamd op een half miljoen. Het communistisch bewind leverde destijds een grote inspaning om Slovakije te industrialiseren. r ontstond heel wat zware industrie zoals wapenfabrieken, metaalbedrijven en chemische industrie. De produktie van staal, elektrische uitrusting en wapens vormde de ruggengraat van de industrie. Zeer grote staatsondernemingen met tenminste 500 werknemers waren goed voor 60% van de tewerkstelling. De wapenproducenten moesten zich echter vlug rekenschap geven van de Tsjechië & Slovakije 1
maatschappelijke en politieke veranderingen. en aantal van hen diende dan ook noodgedwongen over te schakelen van een militaire naar een civiele produktie. In procent van de totale industriële produktie zag de produktiestructuur er in 1993 als volgt uit 1 : olie en energie : 22,6%, staalnijverheid : 16%, voedingswaren en tabak : 15%, chemische produkten : 11%, elektrische uitrusting en metaalverwerking : 8,4%, engineering : 7,1%, textiel : 4,4%, andere : 15,5%. De elektronicabranche telt ongeveer 65 bedrijven. Ze produceert zowel voor de industriële als voor de consumentenmarkt. ind september '95 telde men 8469 buitenlandse ondernemingen uit 85 verschillende landen. De belangrijkste investeringen komen uit Duitsland, Oostenrijk en de USA. In deze ranglijst neemt ons land de zestiende plaats in 2. 2. Hoger onderwijs in Tsjechië en Slovakije Zowel in Tsjechië als in Slovakije kan men hoger onderwijs volgen aan : - Universiteiten - Technische Universiteiten - Academiën (kunst). 2.1. Universiteiten Afhankelijk van de studierichting bedraagt de studieduur aan een universiteit vier, vijf of zes jaar. Voorbeeld : Praag lerarenopleiding : 4 jaar wetenschappen : 5 jaar farmacie : 5 jaar geneeskunde : 6 jaar diergeneeskunde : 6 jaar. De oudste universiteit is de "Charles' Universiteit" van Praag. Ze werd opgericht in 1348. Aantal studenten : ± 40.000 (1995) 3. Faculteiten : farmacie, filosofie, geneeskunde, ingenieurswetenschappen, lerarenopleiding, lichamelijke opvoeding en sport, natuurwetenschappen, recht, sociale wetenschappen, theologie, wiskunde. Brno Brno heeft 6 universiteiten voor een totaal van ongeveer 28.000 studenten. Tot deze 6 universiteiten behoren : 1. Masaryk Universiteit - De universiteit werd in 1919 opgericht door de eerste Tsjechoslovaakse president T.G. Masaryk. 1 Bron : Belgische Ambassade te Bratislava. 2 Bron : Belgische Ambassade te Bratislava. 3 Tsjechië & Slovakije 2
- Aantal studenten : ± 12.200 (1996) 4. - Aantal faculteiten : 7 (voor 130 departementen). - Men onderscheidt de : Faculteit voor geneeskunde en tandheelkunde (6 jaar - Medicinae Universae Doctor - MUDR). Faculteit voor recht (5 jaar - graad van Master). Faculteit voor menswetenschappen (filosofie, pedagogie, politieke wetenschappen, psychologie, sociologie, talen - 5 jaar - graad van Master). Faculteit voor lerarenopleiding (leraars voor basis- en secundair onderwijs - 4 jaar - graad van Master). Faculteit voor wetenschappen. De faculteit omvat : - de opleiding in biologie, fysica, geologie, informatica, wiskunde (5 jaar - Master) - de lerarenopleiding voor hoger secundair onderwijs (4 jaar - Bachelor). Faculteit voor economie en management (opgericht in 1990-5 jaar - Master). Faculteit voor farmacie (5 jaar - graad : "Magister" in farmacie - Mgr.Pharm.). 2. Universiteit voor veeartsenij Omvat 2 faculteiten : Faculteit voor diergeneeskunde (opgericht in 1918-6 jaar - graad : MVDr. - Doctor of Veterinary Medicine). Faculteit voor dierhygiëne en ecologie (opgericht in 1975-6 jaar - graad: "MVDr."). Aantal studenten : ± 1.500 5. 3. Universiteit voor land- en bosbouw (Mendel universiteit) (opgericht in 1919) - De Mendel universiteit van Brno leidt ingenieurs op voor de land- en bosbouw. - De opleidingsduur bedraagt 5 jaar. - De graad van ingenieur is equivalent met M.Sc. - Doctoreren is mogelijk. - De universiteit heeft 4 faculteiten. - Aantal studenten academiejaar 1996-1997 : ± 4.000 "first degree" en 380 "post graduate". 4 5 Tsjechië & Slovakije 3
4. Militaire Academie (Universiteit) - De Militaire Academie omvat ook enkele ingenieursdisciplines. - Duur van de studies : 5 jaar (graad van ingenieur). - Aantal studenten : ± 1400 "first degree" en 40 "post graduate" (academiejaar 1996-1997). 5. Janacek Academie voor muziek en podiumkunsten - De J.A. werd opgericht in 1947. - Duur van de studies : 4 of 5 jaar. - Graad : "Magister" (Mgr.). - Aantal studenten : geen gegevens bekend. 6. Technische Universiteit van Brno Naast de mogelijkheid aan de Militaire Academie, worden ingenieurs ook opgeleid aan de Technische Universiteit (zie hierna). Bratislava (Slovakije) De "Univerzita Komenskeho Bratislava" (Commenius Universiteit) werd opgericht in 1919 en telde in 1995 ongeveer 18.000 studenten 6. Faculteiten : farmacie, filosofie, geneeskunde, ingenieurswetenschappen, lerarenopleiding, lichamelijke opvoeding en sport, management, natuurwetenschappen, recht, theologie, wiskunde. Kosice (Slovakije) De "P.J. Safárik-universiteit" te Kosice werd opgericht in 1959. Faculteiten : geneeskunde, lerarenopleiding, natuurwetenschappen, recht, theologie. Aantal studenten : ± 5.000 (1995) 7. 2.2. Technische universiteiten Alleen aan één van de 3 TU's (Praag, Brno, Bratislava) worden ingenieurs opgeleid. De studieduur bedraagt 5 jaar. 2.3. Academiën Men onderscheidt militaire academiën en academiën voor muziek, teken- en schilderkunst, dramatische kunst. De studieduur bedraagt 5 jaar. 2.4. Doctoreren is alleen mogelijk aan de universiteiten, de TU's en sommige academiën. 3. Opleiding van ingenieurs in Tsjechië en Slovakije 3.1. - Zowel in Tsjechië als in Slovakije vindt de opleiding van ingenieurs plaats aan een Technische Universiteit (TU). - De 3 klassieke TU's die ingenieurs opleidingen zijn zoals reeds vermeld gelegen in Praag, Brno en Bratislava. - De opleiding is van academisch niveau en wordt internationaal gelijkgesteld met de MSc-degree. 6 7 Tsjechië & Slovakije 4
- Aan alle TU's bedraagt de opleidingsduur 5 jaar. - Met de graad van ingenieur is doctoreren (PhD) aan één van de drie TU's mogelijk. De minimum duur bedraagt 3 jaar. 3.2. TU van Praag - De TU van Praag werd opgericht in 1718. De naam Technische Universiteit werd pas in 1920 toegekend. Van 1869 tot 1920 noemde ze "Polytechnische School van het Koninkrijk Bohemië". - Studieduur : 5 jaar. - Graad : "ingenieur" (afgekort door "Ing"). Deze graad is gelijkwaardig aan de internationale graad van MSc. - Faculteiten : architectuur-engineering, bouwkunde, elektriciteit, elektronica/informatica, fysica, mechanica, nucleaire energie. - Aantal studenten : 12.000 "first degree" en 1.000 "post graduate"(1996) 8. - De TU van Praag heeft van bij haar oprichting wereldwijd bijgedragen tot de ontwikkeling van de techniek. Ze heeft een grote reputatie. De merkwaardige geschiedenis van de TU-Praag kan men lezen in het boek "ngineering through the yes of Centuries" van Prof. Jaroslav Prokop en Prof. Jirí Vśetećka van de TU-Praag (N.B. Het boek is niet in de handel verkrijgbaar). 3.3. TU van Brno (VUT) - De Technische Universiteit van Brno werd opgericht in 1899. Ze vindt haar oorsprong in de technische school van Brno, die werd opgericht in 1849. - De TU van Brno wordt ook wel eens de "VUT" genoemd (Vysoké Ucéni Technické). - De TU leidt ingenieurs op van academisch niveau. - De opleidingsduur bedraagt 5 jaar. - De studies worden afgesloten met een staatsexamen. - Titel : ingenieur ("engineer"). Afkorting : "Ing". - De graad van ingenieur is gelijkwaardig aan deze van MSc. - Postgraduaatopleidingen leiden tot de graad van "doctor" (PhD). De minimum duur bedraagt 3 jaar. - Sommige faculteiten van de TU-Brno bieden ook kortere opleidingen aan. Ze zijn georiënteerd op de praktijk. Deze kortere opleidingen duren 3 jaar en leiden tot de graad van "Bachelor" (BSc.). Het aantal studierichtingen voor BSc. is beperkt. Ze leiden niet tot de graad van ingenieur. Faculteiten De TU-Brno telde voor het academiejaar 1996-1997 circa 12.500 "first degree" en 950 "post graduate" studenten en heeft 8 faculteiten. Deze zijn : De faculteit voor mechanica (opgericht in 1899) - Aantal ingenieursstudenten : 3.900 (1996). - De faculteit heeft 21 studierichtingen leidend (na 5 jaar) tot de graad van ingenieur (Ing.) (equivalent aan MSc.). - Voor de graad van Bachelor (BSc.) zijn er 4 studierichtingen (3 jaar). De faculteit elektriciteit/elektronica en computerwetenschappen 8 Tsjechië & Slovakije 5
- Aantal ingenieursstudenten : 2.900 (1996). - Aantal departementen : 15. - Studieduur : 5 jaar (Ing. = MSc.). - en parallelle 3-jaar opleiding leidend tot de graad van BSc. is mogelijk aan sommige departementen. De faculteit voor bouwkunde - Aantal studenten : 3.200 (1996). - - Aantal departementen : 25. Studieduur : 5 jaar (Ing. = MSc.). De faculteit voor chemie - Werd opgericht in 1911 en volledig gereorganiseerd in 1992. - Aantal studenten : 600 (1996). - Studieduur : 5 jaar (Ing. = MSc.). De faculteit voor ingenieur-architect - Opgericht in 1919 en gereorganiseerd in 1990. - Aantal studenten : 500 (1996). - Studieduur : 5 jaar. - Aantal departementen : 5. - Studieduur : 3 jaar leidend tot de titel van Bachelor (BSc.) plus 2 jaar leidend tot de titel van ingenieur (Ing.). De faculteit voor kunstwetenschappen - Opgericht in 1992. - Studietypen : * Bachelor (4 jaar) * Master ( + 2 jaar na het behalen van de graad van Bachelor) - Aantal studenten : 110 (1996). De faculteit voor business en management - Opgericht in 1992. - Mogelijke graden : * "diploma" (studieduur 2½ jaar) * "bachelor" (na 3 jaar) - Aantal studenten (1996) : diploma : 430 bachelor : 70 De faculteit voor technologie - Deze faculteit is gelegen in de stad Zlin (op 120 km van Brno). - Zlin is het centrum voor de lederschoenen en kunststofindustrie. - Aantal studenten : 860 (1996). - Opleidingsduur : 5 jaar. - Graad : Ing. (= MSc.). 3.4. TU van Bratislava (Slovaakse TU - STU) - De TU van Bratislava werd opgericht in 1938 en noemde oorspronkelijk "Technische Universiteit voor Mijnbouw". - Pas in 1941 werd de faculteit "elektriciteit" als eerste nieuwe faculteit toegevoegd. - De STU van Bratislava heeft thans de volgende faculteiten : automatisering, computerwetenschappen, elektriciteit/elektronica, materiaalkunde, vermogensenergie. Tsjechië & Slovakije 6
- Studieduur : 5 jaar (10 semesters). - Graad : "ingenieur" (afgekort "Ing"). Deze graad is internationaal gelijkwaardig aan de graad van MSc. - Aantal studenten : 9.800 "first degree" en 760 "post graduate" (1996) 9. 4. Doctoreren (PhD) De graad van ingenieur (MSc) laat het doctoreren toe aan de 3 TU's (duur : min. 3 jaar). 5. Industrieel ingenieur versus ingenieur Tsjechië/Slovakije De wetenschappelijke vorming van de ingenieur opgeleid aan de TU van Praag, Brno of Bratislava is van hetzelfde niveau als deze van de Belgische burgerlijk ingenieur. Per miljoen inwoners is het aantal jongeren dat in België voor industrieel ingenieur en burgerlijk ingenieur studeert ongeveer hetzelfde als het aantal jongeren dat in Tsjechië en Slovakije voor ingenieur (5 jaar) studeert. Voor het academiejaar 1997-1998 studeerden er op een totaal van 10,1 miljoen inwoners 23.000 jongeren voor industrieel en burgerlijk ingenieur. Voor een bevolking van 15,6 miljoen inwoners in Tsjechië en Slovakije studeerden er in totaal 34.000 jongeren voor ingenieur. 9 Tsjechië & Slovakije 7