Bestuurlijk Testament Verworvenheden bestuursperiode 2009-2015 Behoort WJ het besluit van het algemeen bestuur van het waterschap Peel en Maasvallei d.d. 1 * f*^ atl»- IT 2 -a nr. I / W De secretaris-dirfecteur, Auteur: L.C. Oosterom, Waterschap Peel en Maasvallei Rapportnummer: 2015.01866 Versie: 6 februari 2015 Ontwerp: DB 10 februari 2015 Behandeling: Gezamenlijke commissie 25 februari 2015 Vastgesteld: AB 11 maart 2015
^ Waterschap Peel en Maasvallei
inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 3 Programma Besturing, Communicatie en Veiligheid 4 Besturing 4 Portefeuillehouders 4 Externe Omgeving 5 Het waterbeheer is van iedereen 5 Crisisbeheersing 6 Van calamiteitenzorg naar crisisbeheersing 6 Programma Waterkeringen 7 Waterkeringenbeheer 7 Strategie waterkeringen Projecten Dijkversterking 7 Uitvoeringsovereenkomsten 7 Programma Watersysteem 8 Watersysteem beheer 8 Nieuw Limburgs Peil 8 Waterkwaliteit en afvalwaterketen 8 Samenwerking met waterpartners 8 Projecten Watersysteem 10 Van beekherstel naar beekdalontwikkeling 10 Programma Vergunningen en Handhaving 11 Vergunningen Omslag van vergunningplicht naar algemene regels 11 Grondwateronttrekkingen 11 Handhaving 12 Prioriteringssysteem op basis van waterschapsdoelen 12 Kennisautoriteit toezicht en handhaving 13 Programma Bedrijfsvoering 14 Bedrijfsvoering 14 ICT/informatiemanagement op orde 14 Professionaliseren bedrijfsvoering 14 Overig 15 Waterschapsbedrijf 15 BsGW 15 Waterschap Limburg 15 Aanpak fusieproces Waterschap Limburg 15 1'' ^
Inleiding in maart 2015 wisselt Waterschap Peel en Maasvallei van bestuur na een lange bestuursperiode die liep van 2009 tot 2015. Met deze notitie schetst het vertrekkende bestuur enkele in het oog springende ontwikkelingen die zich in de afgelopen bestuursperiode hebben voorgedaan. Het bestuur heeft met de ingezette koers, zoals vastgelegd in het bestuursprogramma 2009-2012 en in de visie 2020 "Water in beweging" ertoe bijgedragen dat op een groot aantal onderwerpen het waterschap een beweging heeft ingezet om zich te plaatsen in de top van de Nederlandse Waterschappen. Al met al zien wij een waterschap om trots en zuinig op te zijn. Het vertrekkende bestuur hoopt dat deze beknopte terugblik waarde heeft voor de toekomst en dat belangrijke verworvenheden en bewegingen die plaatsvinden verder bestendigd worden. Toine Gresel, voorzitter Februari 2015
Programma Besturing, Communicatie en Veiligheid Besturing Portefeuillehouders Het bestuur heeft gekozen om te werken met een dagelijks bestuur dat een verdeling van taken heeft op basis van portefeuilles. Elk dagelijks bestuurslid heeft een aantal werkvelden/taken onder zijn hoede, gebaseerd op de waterschapsprogramma's. De werkwijze met een portefeuillehoudersmodel heeft er toe geleid dat de verbinding tussen bestuur met de buitenwereld en met de ambtelijke organisatie is versterkt. De ambtelijke organisatie kan nu adequater invulling geven aan bestuurlijke doelstellingen en reageert slagvaardiger op externe prikkels. Het 'kantelen' van de organisatie naar een programma-, proces- en projectingerichte organisatie heeft een beweging ingezet om dit verder te versterken. Het gezicht van het waterschap naar buiten toe heeft beter invulling gekregen. Met de waterschapsvisie 2020 'Water in beweging' en het (ontwerp) Waterbeheerplan 2015-2021 kan iedere belanghebbende beeld krijgen van de visie en de doelstellingen van het waterschap in de komende periode.
Externe Omgeving Het waterbeheer is van iedereen Het waterschap loopt voorop in de wijze waarop hij belanghebbenden in de regio benadert: 'iedereen is waterbeheerder!' of het nu gaat om de agrariër bij het ontwateren van zijn perceel, de natuurbeheerder bij het vernatten van natuurterreinen of de burger die het regenwater wil opvangen in de tuin: het waterschap benadert deze waterbeheerders vanuit een gelijkwaardige positie en met erkenning voor de verschillende rollen en verantwoordelijkheden. Het waterschap zoekt actief naar partners om zijn eigen doelen in combinatie met de doelen van partners te verwezenlijken zodat meer kan worden bereikt. Neem bijvoorbeeld het uitvoeringsprogramma Maasgaard waarin de gemeente Horst aan de Maas, de gemeente Venray, de Provincie Limburg en het waterschap uitvoering geven aan dertien verschillende projecten. Het feit dat de relatie met belanghebbenden in de regio belangrijker is voor het waterbeheer dan het instituut vindt langzaamaan voet aan de grond binnen het waterschap. Met behulp van een digitaal platform werkt het waterschap actief aan het creëren van beekcommunities waarin participatieve planvorming en beheer vorm krijgt.
Crisisbeheersing Van calamiteitenzorg naar crisisbeheersing Het waterschap heeft de afgelopen jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt: waar nog maar enkele jaren geleden het optreden bij calamiteiten werd ingestoken vanuit de reguliere processen, beschikt ze nu over een professionele crisisorganisatie. Zo is het waterschap gegroeid naar een organisatie die als volwaardig en gelijkwaardig partner samen met zijn omgeving water gerelateerde incidenten bestrijdt. Steeds vaker bekijkt het waterschap haar taken door de bril van Veiligheid: zo heeft bijvoorbeeld ook het schoonhouden en -maken een veiligheidsaspect (volksgezondheid) in zich. De basis is gelegd om dit in stand te houden en waar mogelijk verder uit te breiden. Het waterschap in de hoedanigheid van veiligheidsorganisatie is hiermee nadrukkelijk gediend Aandacht voor veiligheid in brede zin is noodzakelijk om als professionele organisatie te boek te blijven staan. Maar ook in engere zin, zoals voor informatievoorziening en crisiscommunicatie is essentiële doorontwikkeling ingezet. 6-
Programma Waterkeringen Waterkeringenbeheer Strategie waterkeringen Het waterkeringenbeheer bij het waterschap groeide de afgelopen periode naar volwassenheid. Zo werd als onderdeel van de Deltabeslissing Rivieren de voorkeurstrategie Maasdal vastgesteld: "Ruimte waar het kan, dijken waar het moet". Daarnaast heeft het programma Waterkering zijn missie, visie en strategie scherp geformuleerd in het programmaplan. Projecten Dijkversterking Uitvoeringsovereenl^omsten Om de openstaande opgaven voor dijkverbetering te kunnen bekostigen is het waterschap twee cruciale overeenkomsten aangegaan: in 2010 een overeenkomst met Maaswerken over de afronding van het project Maaswerken waarmee een bedrag van 42 miljoen is veiliggesteld en in 2011 een overeenkomst voor het Hoogwaterbeschermingsprogramma ( 178 min) en Ooijen-Wanssum. Met deze overeenkomsten zet het waterschap een stap in het verbinden van de korte en lange termijnopgaven. -7
Programma Watersysteem Watersysteembeheer Nieuw Limburgs Peil Het waterschap heeft een gewenst grond- en oppervlaktewaterregime (GGOR) opgesteld dat vervolgens Gedeputeerde Staten hebben vastgesteld. Dit product heeft de naam Nieuw Limburgs Peil (NLP) gekregen. Daar waar de meeste andere waterschappen ervoor hebben gekozen om zich te richten op de waterhuishouding van natuurgebieden, heeft ons waterschap de gewenste situatie gebiedsdekkend en samen met de streek (landbouw en natuur) in beeld gebracht. Dit proces heeft de streek hoog weten te waarderen. Door deze aanpak is er veel draagvlak verkregen voor Nieuw Limburgs Peil. Onderdelen van NLP zijn onder meer het verbeteren van het vasthouden van water (waterconservering) met maatregelen op het gebied van aanpassen van de wateraanvoerinfrastructuur, peilgestuurde drainage, grondwaterlabelling, en het aanpakken van verdroging van natuur. Daarnaast bevat NLP een visie op de ontwikkeling van het beekdal; de zogenaamde "beekdalvisie". Waterkwaliteit en afvalwaterketen Samenwerking met waterpartners Met de cruciale 'waterpartners', namelijk de gemeenten en de land- en tuinbouwsector heeft het waterschap significante stappen gezet in het bereiken van doelen op het gebied van doelmatigheid en waterkwaliteit. Het traject van doelmatig afvalwaterketenbeheer door samenwerking in de afvalwaterketen in midden- en noord Limburg presteert in de top van Nederland. Onlangs sloot het waterschap voor het verbeteren van de waterkwaliteit in samenwerking met de land- en tuinbouwsector het convenant glastuinbouw. De uitvoering van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer waaraan het waterschap meewerkt biedt veel perspectief op voordelen voor zowel de waterschapsbelangen als de individuele ondernemer. Verbetering waterkwaliteit nog een grote opgave Alhoewel in absolute zin verbetering is te constateren in de waterkwaliteit, blijft de beoordeling van de waterlichamen in ons watersysteem nog achter bij de doelen van de Kaderrichtlijn Water. Door verandering van de beoordelingssystematiek is zelfs een achteruitgang te zien, zoals bij Fosfor in Figuur 1. Ook andere stoffen zoals Imidaclorprid hebben in de afgelopen bestuursperiode aandacht gevraagd. 8-
Fosfor-(2009, 2013) [%] Figuur 1 Beoordeling waterlichamen tav Fosfor
Projecten Watersysteem Van beekherstel naar beekdalontwikkeling Waterschap Peel en Maasvallei is één van de eerste waterschappen die beken herinricht om ecologische en andere doelen in samenhang te realiseren. Ook is de aanpak bij ons waterschap uniek. De visie/strategie is gericht op beekdalbreed beekherstel (zie figuur 1). Hierbij heeft het waterschap andere partijen nodig, ook voor de financiering. Het waterschap probeert die partners te bewegen dit doel mee te realiseren. Voor de projecten Loobeek, Groote Molenbeek, Lollebeek, Castenrayse vennen zet het waterschap op voorhand in op een beekdalbrede aanpak (Aanpak A, figuur 1). Het resultaat is te lezen in Het waterbeheer is van iedereen. Als er geen perspectief is om de beekdalbrede benadering te realiseren, dan is onze inbreng in regionale processen gebaseerd op het behalen van het minimum doelbereik (aanpak B), te weten een voldoende op de maatlat van de Kaderrichtlijn Water (KRW-maatlat). I Natuurlijk beeklandschap ^Beekdalinrichting 'Vrij' slingerende beek ' 2-fasen in landschap Breed 2-fase Smal 2-fase Genormaliseerd Minimum voor voldoende op KRW maatlat -l Ji A Aanpak A: inzet is beekdalbreed eventueel tot een minimum Aanpak B: minimum doelbereik: voldoende op KRW maatlat Aanpak C: geen minimum doelbereik Figuur 2 Strategieën voor aanpak beekherinrichting Naast een visie op het benutten van het volledige beekdal loopt het waterschap in Nederland voorop door te kijken naar de totale ontwikkeling van de beek. Het waterschap ziet daarbij een beekherstelproject slechts als een tijdelijke ingreep in de ontwikkeling van een beek. Ontwikkelingsplannen van het waterschap verbinden doelstellingen voor de beek, projectingrepen en het benodigde onderhoud, samen in één document. 10
Programma Vergunningen en Handhaving Vergunningen Omslag van vergunningplicht naar algemene regels In de afgelopen bestuursperiode lag een duidelijke focus op het terugdringen van administratieve lasten. De grootste slag is gemaakt met het vaststellen van de Keur en Algemene Regels in 2009. Hiermee bereikte het waterschap een omslag van vergunningplicht naar algemene regels. Het effect is zichtbaar in Figuur 2 met een overzicht van vergunningen (blauw) en meldingen (rood) in de periode van 2008 tot en met 2013. Één van de meest in het oog springende veranderingen ligt in het ruimte bieden aan toeristisch medegebruik van onze werkpaden..iiki 200 2010 -Vergunningen 2011 -Meldingen 2012 2013 Figuur 3 Vergunningen en meldingen per jaar Grondwateronttrekkingen Met het aanpassen van de regels bestaat voor agrariërs op het terrein van grondwateronttrekking flexibiliteit bij inzet van pompen en putten. Dit voorziet in een behoefte van 'de klant'. Bijkomend voordeel is dat bestuurlijke lasten zijn teruggedrongen. Bij de introductie is sterk ingezet op communicatie met 'de klant'. Ter illustratie: Artikel Nieuwe Oogst Labelen grondwaterpompen Noord-Limburg Maandag 17 maart 2014 Het is noodzakelijk dat alle geregistreerde pompen, die worden ingezet voor beregening en/of bevloeiing van open teelten in Noord-Limburg, worden voorzien van een label. Daarmee is het inzichtelijk dat het om een geregistreerde pomp gaat. Daarom worden aan alle geregistreerde onttrekkers in het beheergebied van -11 -
waterschap Peel en Maasvallei de labels per post toegezonden. In totaal betreft het 1.726 onttrekkers met 2.936 geregistreerde pompen. De nieuwe registratievorm geldt niet binnen de bufferzones rond de verdroogde natuurgebieden. Bufferzones Binnen deze bufferzones blijft gebruik van een put alleen mogelijk met een pomp waarvoor in het verleden een vergunning is verleend. Daarom krijgen de onttrekkers van deze pompen een label toegezonden met een afwijkende kleur. Waterschap Peel en Maasvallei heeft de afgelopen jaren alle geregistreerde landbouwkundige grondwaterputten in het beheergebied ingemeten. Maximale flexibiliteit Met de oplevering van het puttenbestand is tevens een nieuwe wijze van registratie ingevoerd die maximale flexibiliteit bij het gebruik van grondwaterputten levert. Voortaan mag uit alle geregistreerde putten grondwater worden onttrokken met een geregistreerde pomp. Daarnaast is de vergunningplicht vervangen door een meldingsplicht en is de pompcapaciteit van de pomp niet meer beperkt. Hierbij gaat het waterschap ervan uit dat alleen de hoogst noodzakelijke beregening plaatsvindt. Handhaving Prlorlteringssysteem op basis van waterschapsdoelen De toezichtcapaciteit van het waterschap is beperkt; het is niet mogelijk om alle bedrijven cyclisch te controleren. Om een optimaal resultaat te krijgen op het terrein van toezicht en handhaving is een systeem ontwikkeld, waarbij de inzet van de capaciteit gekoppeld is aan doelen op het terrein van watersysteem beheer. Met betrekking tot de cyclisch te controleren bedrijven heeft het bestuur in 2012 een nieuwe risicoanalyse en prioritering vastgesteld. Zo is nadrukkelijk een relatie gelegd tussen toezichtinspanning en het bereiken van de beleidsdoelen voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) Bedrijfscontroles worden momenteel geprioriteerd aan de hand van de volgende criteria: 1. Gevoeligheid gebied: grootste knelpunt met betrekking tot te behalen KRW-doelen. 2. Risico doelgroep: onderscheiden van bedrijfssoorten in relatie tot risico's KRWdoelen, bijv. rundveehouderij en akkerbouw, die op basis van landelijke kennis een risico op kunnen leveren voor het bereiken van de KRW-doelen. 3. Nalevingshistorie individuele bedrijven (slechte naleving leidt tot meer toezicht). Door aan deze criteria punten toe te kennen ontstaat een overzicht van bedrijven die (potentieel) het grootste risico vormen voor belemmering van het doelbereik. Bedrijven met de meeste punten krijgen de hoogste prioriteit. Op basis van deze criteria ontstaat een jaarlijkse lijst van prioritaire bedrijven, die bepalend is voor de jaarlijkse planning van te controleren bedrijven. De bedrijven met een lage prioritering worden administratief gecontroleerd aan de hand van in te vullen vragenlijsten. Steekproefsgewijs worden deze bedrijven bezocht. 12
Kennisautoriteit toezicht en handhaving Op specifieke gebieden van toezicht en handhaving is het waterschap kennisautoriteit in Nederland. Het betreft onder andere de thema's Activiteitenbesluit, Glastuinbouw, Wet Gewasbeschermingsmiddelen en Bestuurlijke Strafbeschikking. 13
Programma Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering ICT/informatiemanagement op orde In de afgelopen bestuursperiode is het verbeteren van de informatievoorziening binnen het waterschap een belangrijk speerpunt geweest. In de periode 2009-2012 heeft het programma "ICT op orde" invulling gekregen. Dat programma richtte zich met name op de infrastructuur, de werkplek en het beheer ervan, als ook op de beschikbaarheid en continuïteit van de informatievoorziening. Als gevolg hiervan zijn verbeteringen doorgevoerd in infrastructuur, de werkplekken en het beheer ervan alsmede de beschikbaarheid en continuïteit van de informatievoorziening. Daarnaast is een stap gezet in de richting van zaakgericht en netcentrisch werken door digitalisering van de informatie, het meervoudig gebruik van éénmalig opgeslagen gegevens en het faciliteren van tijd- en plaatsonafhankelijk werken. Dit volgt uit het programma "Informatiemanagement op orde 2012-2015". Kern van dit programma is de beoogde verdergaande digitalisering van de informatie, het meervoudig gebruik van éénmalig opgeslagen gegevens en het faciliteren van tijd- en plaatsonafhankelijk werken, waarmee het mogelijk is zaakgericht en netcentrisch werken te realiseren. Dit zijn belangrijke werkwijzen voor een effectief en efficiënt uitvoeren van de primaire waterschaptaken zoals crisismanagement en beheer en samenwerking in de (water)keten. onderhoud Professionaliseren bedrijfsvoering In de afgelopen bestuursperiode is geïnvesteerd in het professionaliseren van de bedrijfsvoering van het waterschap. Zo is in 2011 een takendiscussie gevoerd met als doel nieuwe ontwikkelingen te initiëren, zonder kostenverhoging. Daarnaast is het waterschap gaan vergaderen met digitale middelen met meteen lagere kosten voor papier en porto als voordeel. Ook is gekozen voor het uitbesteden van uitvoerende werkzaamheden en specialistische werkzaamheden. Voorbeelden hiervan zijn de salarisadministratie, de catering, de schoonmaak en de ICT-exploitatie en -beheer. 14-
Overig Waterschapsbedrijf Of het nu gaat om doelmatigheid, samenwerking met gemeenten, innovaties of werkgeverschap het Waterschapsbedrijf Limburg verblijft al jaren in de top van Nederland. De ontwikkeling van het concept voor een Modulaire Duurzame Rioolwaterzuiveringsinstallatie, Thermische drukhydrolyse en het automatiseringsproject Wauter zijn spraakmakende parels van innovatie ook over de landsgrenzen heen. BsGW Met het treffen van een gemeenschappelijke regeling onder de naam Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen BsGW heeft het waterschap samen met Waterschap Roer en Overmaas en Venio een grote stap gezet om de kosten van belastingheffing- en inning substantieel te verlagen.. De BsGW kent een vliegende start in 2011 met inmiddels op drie na alle Limburgse gemeenten die deelnemen en forse financiële voordelen inboeken. Waterschap Limburg Aanpak fusieproces Waterschap Limburg Op 15 oktober 2014 stelden de algemene besturen van Waterschap Roer en Overmaas en Waterschap Peel en Maasvallei de aanpak en uitgangspunten vast voor de fusie naar Waterschap Limburg met als titel "op weg naar Waterschap Limburg 2017". Dit document geeft een heldere en robuuste aanzet voor het proces en de contouren voor het nieuwe Waterschap. - 15
16-