DOSSIER 0718-04 Sint-Jan -Evangelistkerk Borgerhout DEELDOSSIER Beheersplan FASE Bijlagen DATUM December 2018 Chronologie
Datum Gebeurtenis Bron 13/06/1877 Aankoop grond waarop de kerk werd gebouwd door de kerkfabriek van de familie Vermaelen voor 51.210 frank Nonneman, Maurice, Oud-Borgerhout in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1973, 45. Eind jaren 1870 Eerste ontwerpen van Frans Baeckelmans Plannenmateriaal, Archief Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, Architectuurarchief Antwerpen. 1885-1887 Verschillende ontwerpen, naar vermoeden met hulp van of met medewerking van Beyaert Plannenmateriaal, Archief Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, Architectuurarchief Antwerpen. 19/03/1887 Eerste spadesteek door de aannemer Sylvain Vilain Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. 11/04/1887 Eerste steen gelegd door Pastoor De Koninck Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. 1888 Kerk was rondom tot op de hoogte van het dak gebracht de Kerkraad: 6. Begin 1889 Dak werd op de kerk geplaatst de Kerkraad: 6. 1889 Gewelven werden gestoken en de toren werd voltooid tot op de hoogte van het metselwerk de Kerkraad: 6. 02/1890 Plaatsing kruis op torenspits Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. 1890 Plaatsing preekstoel Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 3 / 14
27/10/1890 Inwijding kerk door Kardinaal Goossens Prims, Floris, Geschiedenis van Borgerhout, Borgerhout, 1936. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. 1890 Bestelling van de bouw van de sacristie; althans een deel. Zullen verwezenlijkt worden: een deel van de kerkmeesterskamer (Sint-Vincentiuszaal) aan de noordzijde en de sacristie met bijbouw aan de zuidzijde. 03/03/1891 Rekening voor de glasramen. Ze waren volkomen afgewerkt ondertekend door Jos Baeckelmans en Eugene Tacke. Plan van 1890: de verschillende verwezenlijkte gebouwen staan daarop getekend. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 36. Rekening in het archief van de Kerkraad. 1891 Plaatsing communiebank (koorafsluiting)door meester Finoelst Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 2. 1891 Plaatsing ijzeren grillie en voorhekken van de kerk alsook het beeldhouwwerk van het grote altaar en het ijzerwerk van de gaanderij boven de zijbeuken en de hoogzaal de Kerkraad: 18. 1892 Plaatsing van vier biechtstoelen door de heer Merckx uit Antwerpen de Kerkraad: 18. 1892 Vervangen petrolverlichting door gas en leggen van kasseien binnen de grillie en van de voetpaden 1893 Plaatsing van de voetzuilen voor de beelden van St Antonius en H Philomena, vervaardigd in de werkhuize van de heer Kockerols (leerling van Baeckelmans) de Kerkraad: 19. de Kerkraad: 19. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 4 / 14
1894 Plaatsing beeld van St Antonius in de zijkapel in de zuidelijke zijbeuk de Kerkraad: 20. 1894 Tooglade voor het gewaad in de sacristie was voltooid, volgens de plannen van Baeckelmans. Dit was echter de lade voor de sacristie voor haar vergroting door Karel Toen (leerling van Baeckelmans). 1895 Plaatsing orgel, gebouwd door C. Anneessens het jaar ervoor. 3 augustus wijding van het orgel de Kerkraad: 20. de Kerkraad: 21. 28/08/1895 Aankoop klokken, wijding op 16 oktober en eerste luiding op 17 februari 1896 Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 1. 1896 Plaatsing marmeren treden naar het koor Antwerpen, Antwerpen, 2006: 33. 1896 Uitvoering ontwerp voor het altaar van de kapel van OLV door beeldhouwer Is. De Vriendt. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 44. 1896 Plaatsing koorgestoelte en van de binnendeuren in eikenhout door heer G. Dockx de Kerkraad: 21. 01/1896 Vernieuwing der missie (twee wierookvaten ontworpen door Baeckelmans) de Kerkraad: 22. 04/1896 Rekeningen van Louis Van Sweert (trapmaker) voor het maken van vier buitendeuren en een poort Archief Kerkraad Sint-Jan, Rekeningen. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 5 / 14
25/01/1896 Dood van Frans Baeckelmans Inventaris van het Onroerend Erfgoed, inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/persoon/194. 12/1896 Rekening van L. De Bruyn voor het maken van nieuwe stoelen en het repareren van stoelen. 192 nieuwe, 66 gerepareerd, 24 nieuwe schapkens, 24 nieuwe latten en bruggen, 14 nieuwe sporten, 6 nieuwe poten 1897 Start aanleg Krugerplein op gronden van het Kattenberghof na een hevige brand. Dit was oorspronkelijk een buitengoed met kasteel, dat van 1826 tot 1842 dienst deed als pensionaat. Tijdens de Belgisch omwenteling werden hier gekwetste soldaten verzorgd. In 1854 was het een azijnbrouwerij en in 1871 een vernisfabriek. 1897 Aanbrengen mozaïekvloer in het koor door broeders P. en A. Pellarin naar ontwerp van Baeckelmans. De volledige kerkvloer in de dwarsbeuk en het schip werd op dit moment gelegd naar ontwerp van Karel Toen. Voordien lagen er lange platte klampstenen op een zavelbed 29/03/1897 Plaatsing altaar in de kapel van Onze-Lieve-Vrouw door De Vriendt en hangen van kroonluchters (gemaakt in Kopergieterij Boeymans te Mechelen) 15/04/1897 Plaatsing van twee gedenkstenen boven de wijwatervaten ter herinnering aan de bouw van de kerk. Uitbreken Boomse Klampsteen in voorportalen en vervangen door arduin. Rekening aanwezig in het archief van de Kerkraad. Prims, Floris, Geschiedenis van Borgerhout, Borgerhout, 1936: 172 en 164. Gemeente Borgerhout, Op de historische toer door Borgerhout, Antwerpen, 1998: 15. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 33 + 50. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 2. de Kerkraad: 24-25. Vervaardigen voordeuren volgens plan van Karel Toen door G. Dockx. 15/07/1897 Plaatsen tympaan door de broeders Pellerin onder leiding van Karel Toen de Kerkraad: 25. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 6 / 14
Tussen 1897 en 1913 - Bevloering in wit en zwart marmer in het schip - Ciborium boven hoogaltaar - Verandering en vergroting van de sacristie en verbinden met Sint-Vincentiuszaal (nu de kerkmeesterskamer) - Trappen van de zijaltaren met bevloering voor de altaren en achter de communiebank - Plaatsen van het altaar voor Sint Jozef in de zijkapel in het noordelijke deel van het transept in arduinsteen met koperen platen versierd - De gebrandschilderde ramen boven het hoogkoor - Plaatsen van een uurwerk op de toren volgens het stelsel Michiels van Mechelen - Oprichting van de 14 staties van de kruisweg - De koperen luchters voor het hoogkoor en de kunstig koperen verlichtingstoestellen op gas geleverd door het huis Bellemans van Brussel - Instellen van de centrale verwarming van het type Orval - Elektriciteit bij het luiden van de klokken en het blazen van de orgel alsmede de verlichting met elektriciteit van het hoogkoor en de zijaltaren - Nieuwe beelden van de OLV, van H. Petrus en de Moeder Anna, gemaakt en geleverd door Leo Bressers van Gent - Bijvoeging van twee gestoelten in de kruisbeuk - Het retabel van het hoogaltaar in verguld en geëmailleerd koper - Aankoop van een gewaad in goudlaken met drie koorkappen de Kerkraad: 24-25. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 7 / 14
1898 Plaatsing hoofdaltaar en ciborium Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 4. 1898-1899 Vergroting van de sacristie en verbinding met de kerkmeesterskamer door een achter het koor lopende gang (toen pas terug voldoende fondsen dankzij schenking). De kerkmeesterskamer werd tot op de rooilijn verbouwd; hierdoor moest een stuk gevel afgebroken en weer heropgebouwd worden. Toen inspireerde zich op een eerder door Baeckelmans en Beyaert getekend plan Ensemble des sacristies. Kerkmeesterskamer was voordien de Sint-Vincentiuszaal. Deze diende als vergaderzaal en voor herhalingen van het zangkoor. Ook de inrichting gebeurde door Toen. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 24. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 4. 1905 Plaatsing glasramen, onduidelijk welke Antwerpen, Antwerpen, 2006: 35. 1905 Vloer in en voor de koorkapellen tot aan de communiebanken wordt gelegd Antwerpen, Antwerpen, 2006: 47. 1906 Uitvoering preekstoel naar plannen van Karel Toen Antwerpen, Antwerpen, 2006: 56. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 8 / 14
1908 Plaatsing van de Kruisweg, kopie van de kruisweg van Lanaken. Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 2. 1909-1911 Werken aan het retabel van het hoofdaltaar door Jos Baeckelmans, uitgevoerd door H. Steenackers in 1911 28/10/1915 Plaatsen van de beeldengroep van de H familie, gewijd door Mgr Roucourt en geplaatst op het meest noordelijke altaar in het transept. Vervaardigd door Jaak Clerens, beeldhouwer van de parochie 1926 Inrichting Herdenkingskapel 1914-1918. De kapel werd ingericht op de plaats van de vroeger kapel van OLV van Smarten, de meest zuidelijke kapel van het transept. Deze verhuisde naar de kapel in noordelijke narthex. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 39. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 4. de Kerkraad: 26. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 42. 1926 Aanbrengen koperen plaat rond beeld van Maria in kapel van OLV Antwerpen, Antwerpen, 2006: 45. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 2. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 9 / 14
1928 Start bruikleen van het Museum van Schone Kunsten te Antwerpen voor schilderijen van Hendrik van Baelen de oude en Pieter Thys. Dit eerste is hier vandaag niet meer aanwezig. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 53. 17/11/1938 Aanbrengen van luidsprekers in de kerk de Kerkraad: 27. 1941 Aanbrengen muurschilderingen in de kapel voor de gesneuvelden (meest zuidelijke kapel in het transept) Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 2. 1943 Plaatsen van twee doeken van Paul Wante in de kapel van de Heilige Familie Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 4. Tussen 1944 en 1955 Onder Pastoor Op de Beeck - Versiering aan het hoogaltaar door gordijnen in de verschillende liturgische kleuren - Nieuwe verlichting in de kerk, vooral aan de altaren en zijbeuken - Bidstoelen in eikenhout - Drie nieuwe assistentie gewaden voor de zondagen - Verfraaiing van de doopvont - Inrichten van een dodenkapel achteraan in de kerk met altaar waar het beeld van Moeder der Smarten werd geplaatst. - In vervanging van de gewone luidsprekers werden klankborden aangebracht en micro s geplaatst op het hoofdaltaar de Kerkraad: 28-29. 1948 Nieuwe klokken Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 10 / 14
1950 Nieuwe klokken (12 december 1950 wijden, 26 februari 1951 eerste keer luiden) De oude klokken waren tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gesmolten voor het gebruik als munitie. de Kerkraad: 29. 1956 Aanbrengen schilderingen in koepel kapel Heilige Familie door Paul Wante Antwerpen, Antwerpen, 2006: 45. Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 5. 1956 Firma Frère ter Loo wordt ingeschakeld voor nazicht van de klokken Correspondentie in het Archief van de Kerkraad van Sint- Jan. 1956 Herstelling orgel door Pels D Hondt Rekening en verslag door Rens Swart in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan 1957 Plannen voor nazicht bliksemafleider en zinkbedekking dak Verslag in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan 1958-1959 Smeden van de kroonluchters van de middenbeuk Rekening in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 5. 1960 Plannen voor herstellingswerken aan de daken, bestek van architect Joseph Louis Stijnen. Dit was tevens dezelfde architect als degene die de nieuwe kerk van het Laar ontworpen had. Bespreking in de verslagen van de kerkraad in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan Vaststelling dat de windpijp van het orgel zwaar beschadigd was. 1962 Firma Verstraeten en Vanhecke wordt aanvaard als aannemer voor de herstelling van de daken Dossier aanwezig in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan en bespreking in de verslagen van de kerkraad. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 11 / 14
1963 Restauratie van de daken van de kerk Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de 1963 Aanbrengen schilderingen in de kapel van de Heilige Familie (meest noordelijk in het transept) door Paul Wante. 1963 Uitbreken gedeelte communiebank voor vergroting koor, plaatsing achteraan in doopkapel en kapel van smarten Antwerpen, Antwerpen, 2006: 45. Antwerpen, Antwerpen, 2006: 65. 1964 Plaatsing nieuw hoofdaltaar volgend op het Tweede Vaticaans Concilie. Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de Studie, aanwezig in het archief van de Kerkraad: 4. 1970 Omvorming verdelingspost elektriciteit en gebruik van de noordelijke kelder onder de kerkmeesterskamer voor een transformatiepost, een contract van 60 jaar. Dossier en plan aanwezig in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan. Toewijzing van de herstelling van het orgel aan orgelbouwer Stevens uit Duffel 1971 Inspectieverslag KCML voor orgel en aanvraag tot restauratie door Flor Peeters Antwerpen, Antwerpen, 2006: 72. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 12 / 14
1972 De kerkfabriek besluit samen met de gemeenteraad van Borgerhout om de hekken rond de kerk weg te halen, enerzijds omdat ze zich in een slechte staat bevinden en de kerkfabriek niet bij machte was om de herstellingswerken, geraamd op 200.000 franks, te dragen, anderzijds omdat de hekken een gevaar vormden voor de spelende kinderen. Het gemeentebestuur nam het op zich om de hekken weg te halen en de vrijgekomen ruimte te plaveien en te verfraaien. Verslagen van de kerkraad, Archief van de Kerkraad van Sint-Jan. 1974 Aanpassen tochtportalen in veiligheidsglas aan inkom en zijingangen. Reiniging, herstelling en schildering van de buitenportalen van de kerk. Plan en klein dossier aanwezig in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan. Urinoirs tegen de kerk worden weggehaald 1975 Vanaf dan aandringen op de bescherming van de kerk door de hoge onderhoudskosten Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de 1976 Jubelfeesten 100 jaar Sint-Jansparochie. Aankoop van 600 nieuwe stoelen en enkele rijen knielbanken. De oude zijn niet meer aanwezig. Rekening in de archieven van de Kerkraad van de Sint- Jansparochie. Bezoek aan de kerk van St. Jan te de Kerkraad: 5. 1981 Afbraak bijbouw sacristie. Ministerie van Financiën, archieven van het kadaster, kadasterschets 1981. 1983 Vraag tot bescherming opnieuw behandeld en ditmaal gunstig Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 13 / 14
26/07/1984 De kerk wordt opgenomen op het voorontwerp van lijst voor bescherming Antwerpen, Antwerpen, 2006: 13. 11/10/1985 Beslissing tot bescherming als monument Kennisgeving van Onroerend Erfgoed aan de Kerkraad. Dossier in het archief van de Kerkraad van de Sint- Jansparochie. 16/01/1987 Beschermd als monument omwille van de historische en artistieke waarde (ore) Inventaris van het Onroerend Erfgoed, beschermingsbesluit nummer 2262. 1990 Bronzen beeld van Marcus van toren gehaald, het bevond zich oorspronkelijk aan de basis van de torenspits op één van de hoeken. Ook het beeld van Johannes is reeds van de toren gehaald. Blogspot Krügerplein en Peperbus : Oud & nieuws uit de 1992 Renovatie van de elektriciteitswerken en verlichting Dossier voor de vernieuwing en het nazicht van de elektriciteit in het Archief van de Kerkraad van Sint-Jan. Origin Architecture & Engineering Chronologie December 2018 14 / 14