Exodus 20 vers 4 t/m 6 4 Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding van iets dat in de hemel hier boven is of van iets beneden op de aarde of in het water onder de aarde. 5 Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet, want ik, de HEER, uw God, duld geen andere goden naast mij. Voor de schuld van de ouders laat ik de kinderen boeten, en ook het derde geslacht en het vierde, wanneer ze mij haten; 6 maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn liefde tot in het duizendste geslacht. Exodus 32 vers 1 t/m 14 1 Het volk wachtte lang op Mozes. Toen hij maar niet van de berg afkwam, verdrongen ze zich om Aäron en eisten van hem: Maak een god voor ons die voor ons uit kan gaan, want wat er gebeurd is met die Mozes, die ons uit Egypte heeft geleid, weten we niet. 2 Aäron antwoordde: Neem dan uw vrouwen, zonen en dochters hun gouden oorringen af en breng die bij mij. 3 Hierop deden alle Israëlieten zonder aarzelen hun gouden oorringen af en gaven die aan Aäron. 4 Alles wat ze hem brachten smolt hij om en hij goot er een beeld van in de vorm van een stierkalf. Het volk riep uit: Israël, dit is je god, die je uit Egypte heeft geleid! 5 Toen Aäron besefte wat er gebeurde, bouwde hij een altaar voor het beeld en kondigde hij aan dat er de volgende dag een feest voor de HEER zou zijn. 6 De volgende morgen vroeg brachten ze brandoffers en vredeoffers. Ze gingen zitten om te eten en te drinken, en stonden daarna op om uitbundig feest te vieren. 7 De HEER zei tegen Mozes: Ga terug naar beneden, want jouw volk, dat je uit Egypte hebt geleid, misdraagt zich. 8 Nu al zijn ze afgeweken van de weg die ik hun gewezen heb. Ze hebben een stierenbeeld gemaakt, hebben daarvoor neergeknield, er offers aan gebracht en gezegd: Israël, dit is je god, die je uit Egypte heeft geleid! 9 De HEER zei verder tegen Mozes: Ik weet hoe onhandelbaar dit volk is. 10 Houd mij niet tegen: mijn brandende toorn zal hen verteren. Maar uit jou zal ik een groot volk laten voortkomen. 11 Mozes probeerde de HEER, zijn God, milder te stemmen: Wilt u dan uw toorn laten woeden tegen uw eigen volk, HEER, dat u met sterke hand en grote macht uit Egypte hebt bevrijd? 12 Wilt u dat de Egyptenaren zeggen: Hij heeft hen bevrijd om hen in het ongeluk te storten, om hen in het bergland te doden en van de aarde weg te vagen? Wees niet langer toornig en zie ervan af onheil over uw volk te brengen! 13 Denk toch aan uw dienaren Abraham, Isaak en Israël, aan wie u onder ede deze belofte hebt gedaan: Ik zal jullie zo veel nakomelingen geven als er sterren aan de hemel zijn, en het hele gebied waarvan ik gesproken heb zal ik hun voor altijd in bezit geven. 14 Toen zag de HEER ervan af zijn volk te treffen met het onheil waarmee hij gedreigd had. Ik weet niet hoe het bij jou was, maar toen ik klein was, en ik dacht aan God, dan had ik een bepaald beeld van Hem. God als een wat oudere man, lief of heel streng, een witte lange baard en een lange mantel aan, zittend op een soort troon. Of welk beeld heb je als het over God gaat, nu of toen je klein was? Vandaag denken we na over Anders leven. Vandaag is het thema: God niet aanpassen. Dit is een gebod dat God geeft en komt uit de tien geboden. Ik vertel kort even iets over de achtergrond van de tien geboden en Israël, daarna gaan we naar het gouden kalf, een beeld dat het volk Israël van God maakt. Als laatste vragen we ons af welk beeld wij hebben van God. De tien geboden gaf God aan het volk Israël. Toen het volk Israël ontstond, woonde het in Kanaän. 1
Toen daar hongersnood kwam, emigreerde het volk naar Egypte waar het zo n 430 jaar woonde en uitgroeide tot een groot volk. De koning van Egypte, Farao, vond het volk veel te groot worden en ging het zwaar onderdrukken. Israël werd een volk van slaven. God hoorde en zag het en stuurde een man - Mozes - naar Farao. Mozes eiste van Farao dat hij het volk Israël zou laten gaan zodat het terug kon keren naar hun eigen land Kanaän. Na lange tijd gebeurde dat en verloste God het volk Israël uit Egypte en het reisde via de woestijn richting hun thuisland, Kanaän. Als het volk drie maanden onderweg is, ontmoet het God bij de berg Sinaï. Bij de berg Sinaï maakt God een afspraak, een verbond, met het volk Israël. God belooft altijd voor het volk Israël te zorgen als het volk in de wegen van God gaat. Het volk wil dat en beloofd aan God: We zullen alles doen wat de HEER heeft gezegd. En dan komen we bij het verhaal van het gouden kalf. Mozes wordt door God geroepen om bij Hem te komen op de berg Sinaï. Daar boven op de berg ontvangt Mozes de tien geboden die God zelf op stenen platen heeft geschreven. God heeft de mens lief. Hij opent zijn hart voor mensen door te vertellen wat er in zijn hart leeft. God stemt af op mensen en Hij wil dat mensen afstemmen op Hem. Door de geboden, weten mensen, ook wij, wat God wil. Als Mozes die twee platen met de tien geboden ontvangt, gebeurt er iets aan de voet van de berg Sinaï. Mozes, de leider van het volk, is al dagen op de berg. Er komt geen teken van leven van de berg meer. Het volk Israël ziet voor zich de woestijn, achter is de woestijn, boven is de zon en naast hen is de berg Sinaï. En God had beloofd altijd voor de mensen van Israël te zorgen! Waar is Mozes, hun leider? Waar is God eigenlijk? God had toch zijn hart geopend en zou toch altijd actief betrokken zijn op hun leven? God is nergens te bekennen, is Hij er nog wel? Geloven en wachten op God Als je gelooft, is God er toch altijd? God is er toch als je tot Hem bidt? Maar hier in de woestijn is God ver weg, onhoorbaar en onzichtbaar. Alleen maar woestijn. Waar moet je dan heen, wat moet je doen? Als je leven een woestijn is, dan kun je daar toch niet eeuwig blijven, je zult er toch ook weer uit moeten komen?! En God, waar is Híj? Soms is God zo moeilijk te begrijpen. Is Hij wel te begrijpen? Misschien ken jet dat gevoel wel God? Wat moet ik daar mee, waar is Hij? Wat doe je dan? Het volk Israël heeft een oplossing. Ze gaan naar Aäron, de broer van Mozes. Ze klagen en zeggen ze dat ze een god nodig hebben, een god die voor ze uitgaat, hen leidt. Maak een god voor ons die voor ons uit kan gaan, want wat er gebeurd is met die Mozes, die ons uit Egypte heeft geleid, weten we niet. En Aäron regelt een god. Al het goud wordt verzameld en wordt omgesmolten tot een gouden beeld, een stierkalf. 2
Wat Aäron doet, doen mensen wel vaker. Als God ver weg is maken mensen een beeld van God om God een beetje dichterbij te halen. Een beeld van God om Hem een beetje te begrijpen, om God tastbaar en zichtbaar te maken. Hier is dat een gouden kalf. Een beeld van god dat je altijd bij de hand hebt, waar je wat mee kunt. Verplaatsen, naar je toe halen, wegdoen en inwisselen voor een ander beeld van god. Dat doet Aaron en het volk roept enthousiast: Israël, dit is je god, die je uit Egypte heeft geleid! Is dit nou zo verkeerd wat het volk doet? Als je al zolang wacht op God, je ervaart Hem niet en je hebt het gevoel dat je in een woestijn leeft, als je God kwijt bent of als je God niet kent, als je zorgen hebt, pijn, verdriet of eenzaam bent. Dan heb je toch iemand nodig die je helpt en de weg wijst! Maar als God niet op komt dagen, wat doe je dan? Het volk en Aäron hebben een oplossing. Ze organiseren God zelf. Ze zorgen er gewoon voor dat God er is via een beeld. Dat is toch een mooie oplossing! Maar God wil dat niet. Het tweede gebod van de tien geboden is: Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding ( ). Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet, want ik, de HEER, uw God, duld geen andere goden naast mij. Wat God zegt in het gebod betekent: maak geen beeld van Mij, ga niet met een beeld van Mij aan de haal. Voor je het weet, vang je God in een beeld. Toen ik klein was, waren het onschuldige beelden van God. En nu, welk beeld hebben wij van God in ons hoofd? God ingekaderd in ene eigen beeld dat bij jou past. God die passend gemaakt is, opgesloten in eigen denkbeelden. Een beeld van God die aansluit bij je eigen opvattingen zodat God een beetje in je schema past. Mensen die eigen beelden hebben van God, hoor je vaak zeggen: Ik denk dit of ik denk dat over God. Als iemand zo over God praat ver God dan heeft dat niet met God te maken, maar alles over een beeld dat je van God gemaakt hebt.. Kijk een hoe God reageert op het volk Israël. God is woedend, omdat je God kun niet kunt aanpassen naar je eigen smaak. Daar is God te heilig voor, te groot. God is niet in een beeld te vangen, daarmee kleineer je Hem en prop je God in een beperkt beeld dat jezelf maakt. Je maakt van God iemand die Hij helemaal niet is. Een god die jezelf maakt, bestaat niet. Welk beeld zou je kunnen maken van God? Ik las daarover iets in een boek. Er zijn mensen die denken dat je pas bij God mag komen als je eerst voldoende saldo hebt opgebouwd. Dit is het beeld van God als een boekhouder. Eerst je best doen, geen vlieg kwaad doen, eerst meer geloven, eerst meer kennis hebben, eerste, eerst, eerst en dan pas God mag je bij God aankloppen. Maar bij God kun je helemaal niets verdienen. God is hartstochtelijk bij jouw leven betrokken en stelt geen voorwaarden vooraf. Er zijn mensen die denken dat God aan de zijlijn van hun leven staat, hen aanmoedigt en als het nodig is hen helpt. Een beeld van God als supporter. God is geen supporter. 3
God wil midden in jouw leven aanwezig zijn. Hij is hartstochtelijk bij je leven betrokken. Er zijn mensen die denken dat God een soort Wegenwacht is. Heb je pech, dan kun je God er bij roepen. God als Wegenwacht die op afroep op jouw manier en jouw tijd komt. Wachten op God kan moeilijk zijn. God vraagt vertrouwen dat Hij bij je is, nu, ook al merk je niets en voel je niets. God is aanwezig zoals Hij is en niet zoals wij denken. Je kunt alleen met God leven zoals Hij is. God als TomTom God die precies zegt wat je moet doen, maar niet betrokken is. God is geen TomTom. God is wel een gids die betrokken is en je bijstaat. God als koffieautomaat. Doe iets God voor God en Hij zal je geven maar jouw smaak. God als Sinterklaas Schrijf je verlanglijstje en het komt in de zak. God is geen goedheiligman. Je kunt niet alles aan God vragen... Dan hebben we een beeld van God dat Hij alles geeft en oplost zoals wij dat wensen. God weet beter dan wij wat wij nodig hebben, wanneer en hoe en wat. Hij zegt zelf dat Hij bij machte is oneindig veel meer te doen dan wij vragen of denken. Hoe komen mensen aan verkeerde beelden van God? Veel mensen hebben iets gehoord over God maar hebben Hem nooit ontmoet. Je kunt niet weten wie ik ben, als je nooit ervaren hebt wie ik ben. Zo is dat met God. God leer je kennen als je Hem ontmoet en ervaart. Daarom zijn we in De Brug bezig met God en de bijbel, zo ontmoeten wij God en krijgen we met vallen en opstaan een juiste beeld van Hem. Wat is dan het juiste beeld van God? Daarvoor moeten we in de bijbel zijn. De bijbel geeft beelden van God op grond van dingen die God doet. Het zijn beelden van God die elkaar aanvullen en ook bijstellen. Bijvoorbeeld: God is een vuur waar je je aan kunt verwarmen én ook verteren. God is een rots om beschermt te wonen en is ook rots waar je pijnlijk aan kunt stoten. God is een Vader die opvoedt, een schild die beschermt, een moeder die zorgt een rechter die straft. Beelden die elkaar aanvullen en bijstellen. In de bijbel wordt één beeld van God gegeven dat echt helemaal volledig is, dat is Jezus. Jezus is het gezicht, het beeld van God. Jezus is het beeld van de hartstochtelijke God. God die zich in Jezus geeft tot in de dood. Voor mensen. In Jezus gaf God zichzelf op, Hij gaf zichzelf weg. Compleet. Daarom moeten we geen eigen denkbeelden van God hebben. Wij hebben Jezus nodig als beeld van God. Onthoud dat beeld van God, stop het in je hoofd en in je hart, ook al begrijp je niet alles en heb je soms het gevoel dat je lang moet wachten Hij is er toch bij! 4
Als je zo met God gaat leven of leeft - met vallen en opstaan -, dan gaat er iets geweldigs gebeuren. Jezus is het beeld van God en jij wordt steeds meer het beeld van Jezus. Je gaat kijken met de ogen van Jezus, Handelen met de handen van Jezus Een liefhebben met de liefde van Jezus. Jezus is het beeld van God en ik vertoon het beeld van Jezus. Amen Voor deze verkondiging is mede gebruik gemaakt van het boekje van ds. Arjan Markus, Heel het leven. 5