VERSLAG VAN DE ZENDING VAN EEN DELEGATIE VAN DE COMMISSIE VOOR DE BUITENLANDSE BETREKKINGEN NAAR RWANDA 6 tot 9 juli 2013
I. Samenstelling van de delegatie De heer François-Xavier de Donnea Voorzitter van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen (MR) De heer Peter Luykx Ondervoorzitter van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen (N-VA) De heer Dirk Van der Maelen Ondervoorzitter van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen (sp.a) Mevrouw Christiane Vienne Lid van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen (PS) Mevrouw Myriam Boxus Secretaris van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen
II. Programma Zaterdag 6 juli 2013 20.00 Aankomst van de delegatie aan Kigali - Transfer naar het hotel Serena 21.00 Diner en briefing met leden van de ambassade van belgië in Kigali (Z.E. dhr. Marc Pecsteen de Bruytswerve, ambassadeur, en de heer Michaël Wimmer, eerste secretaris) Zondag 7 juli 2013 08.00 Vertrek vanuit het hotel naar Murambi 11.00 Bezoek aan het Murambi Memorial [Zuid-provincie - district Nyamagabe] 12.30 Bezoek van het Congolese vluchtelingenkamp in Kigeme [Zuid-provincie - district Nyamagabe] 14.00 Lunch in Huye [Zuid-provincie district Huye] en terugkeer naar Kigali 17.30 Eerbetoon aan het Memorial voor de Belgische para s met Col. William Breuer, Belgisch Attaché van Defensie 18.30 Ontmoeting met de Belgische ambassadeur, Rwandese parlementsleden en Belgen in Rwanda in de residentie van de ambassadeur
Maandag 8 juli 2013 08.00 Vertrek vanuit het hotel naar Mutobo 10.30 Bezoek van het Mutobo kamp : kennisname met de resultaten van het programma voor repatriëring van vluchtelingen en reintegratie van strijders die naar Rwanda terugkeren [Noord-provincie district Ruhengeri] 12.00 Lunch in het Hotel La Palme te Ruhengeri 15.00 Bezoek van de site van Rutongo : gedachtewisseling over de mijnbouw en de handel in mineralen in Rwanda en de regio van de Grote Meren [Noord-provincie district Ruhengeri] 17.30 Ontmoeting met de Voorzitters van de Senaat en van de Kamer van volksvertegenwoodigers, dhr. Jean-Damascène Ntawukuliryayo en Mevr. Rose Mukantabana [Palais du Parlement Kigali] 19.30 Diner aangeboden door de Voorzitter van de Senaat Dinsdag 9 juli 2013 08.00 Vertrek vanuit het hotel naar Kitazigurwa 10.00 Bezoek aan het ontwikkelingsdorp Kitazigurwa [Oost-provincie district Rwamagana] 11.30 Gedachtewisseling met de leden van de commissie voor Buitenlandse Zaken, Samenwerking en Veiligheid van de Rwandese Senaat [Hôtel Select - Kigali] 13.30 Persconferentie [Palais du Parlement] 14.30 Lunch 17.00 Ontmoeting met vertegenwoordigers van de Ligue des Droits de la Personne dans la région des Grands Lacs (LDGL), de Ligue Rwandaise pour la Promotion et la Protection des Droits de l Homme (Liprodhor) en Human Rights Watch [Residentie van de ambassadeur- Kigali] 18.00 Diner en debriefing met de leden van de ambassade van België in Kigali 19.40 Vertrek naar de luchthaven 21.15 Vertrek naar Brussel
III. Verslag van de bezoeken en de gedachtewisselingen Een delegatie van vertegenwoordigers van de commissie voor de Buitenlandse Betrekkingen van de Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers heeft van 6 tot 9 juli 2013 een bezoek gebracht aan Rwanda, op uitnodiging van de heer Jean-Damascène Bizimana, voorzitter van de commissie voor Buitenlandse Betrekkingen, Samenwerking en Veiligheid van de Rwandese Senaat. De Belgische delegatie werd bij de diverse bezoeken vergezeld door de leden van deze Rwandese commissie. Zondag 7 juli 2013 1. Bezoek aan het memorial van Murambi (Murambi Genocide Memorial Centre) Het memoriaal van Murambi bevindt zich op de top van een heuvel in het district Nyamagabe, in de zuidelijke provincie van Rwanda. In april 1994 was daar een technische school in opbouw, waarin meer dan 40 000 mensen hun toevlucht zochten. Nadat ze een aantal dagen in de schoolgebouwen werden opgesloten zonder water of elektriciteit, werden ze uiteindelijk gedood in de nacht van 20 op 21 april 1994. Eerst hebben de delegatieleden hulde gebracht aan de slachtoffers; vervolgens hebben zij een uiteenzetting bijgewoond over de voorbereiding en het chronologisch verloop van de genocide, alsook over de rol van de internationale gemeenschap, inzonderheid de betrokkenheid van Frankrijk in 1994. De heer François-Xavier de Donnea (MR), delegatievoorzitter, herinnert aan de officiële excuses die toenmalig eerste minister Guy Verhofstadt in 2000 tot de Rwandese overheid heeft gericht. Volgens hem had de aanwezigheid van het Belgische leger het aantal slachtoffers kunnen beperken, ware het niet dat ons land zijn strijdkrachten heeft teruggetrokken nadat tien Belgische para's op 7 april 1994 in kamp Kigali werden vermoord. Voorts wijst de heer de Donnea erop hoe belangrijk het is dat de jongeren worden gesensibiliseerd voor het risico op volkerenmoord. 2. Bezoek aan het Congolese vluchtelingenkamp van Kigeme De verschillende betrokkenen bij het vluchtelingenkamp van Kigeme (de directie, UNHCR, het ministerie belast met het rampenbeheer en de vluchtelingenaangelegenheden1 evenals het uitvoerend comité van het kamp) hebben de situatie voorgesteld van het kamp, dat eveneens gelegen is in het district Nyamagabe. Het kamp wordt volgens wijken georganiseerd in een partnerschap met diverse internationale organisaties (UNHCR, PANI, American Refugee Committee enzovoort), onder leiding van een uitvoerend comité. Het telt bijna 18 000 Congolese vluchtelingen2, vooral mensen die Kinyarwanda spreken3. 1 Dat ministerie is beter bekend onder zijn Engelse benaming: Ministry of Disaster Management and Refugee Affairs (MIDIMAR). 2 Momenteel vangt Rwanda bijna 73 000 vluchtelingen op (op 7 juli 2013 ging het om exact 72 858 mensen), van wie 99 % Congolezen. 3 Toen eind de negentiende eeuw de Afrikaanse grenzen werden getrokken, werd geen rekening gehouden met de taalkundige spreiding (zie de Akte van Berlijn in verband met de vastlegging van de grenzen, die werd ondertekend op 26 februari 1886).
De heer Jean-Damascène Bizimana, voorzitter van de commissie voor Buitenlandse Betrekkingen, Samenwerking en Veiligheid van de Rwandese Senaat, beklemtoont hoe belangrijk het is de oorzaken van de conflicten in het gebied van de Grote Meren te analyseren om er duurzame oplossingen voor te bieden. De heer François-Xavier de Donnea (MR), voorzitter van de delegatie, constateert dat de Rwandese autoriteiten en de andere aanwezige internationale organisaties het kamp naar behoren runnen. Wel betreurt hij dat Congolezen moeten blijven leven in vluchtelingenkampen in Rwanda, in plaats van in alle veiligheid naar huis te kunnen terugkeren. Hij herinnert eraan dat België actief optreedt om te komen tot een onderhandelde oplossing voor de regio van de Grote Meren, alsook dat ons land er bij de internationale organisaties (VN, EU, AU) voor pleit dat die regio evenveel aandacht blijft krijgen als andere conflicten in de wereld. Mevrouw Christiane Vienne (PS) onderstreept het grote aantal kinderen en vrouwen in het kamp, en wijst met klem op het belang van het gezinsleven en de opvoeding van de kinderen. Ook brengt zij het vraagstuk van de verkrachting van vrouwen ter sprake. 3. Eerbetoon bij het gedenkteken voor de para s (Kamp Kigali) De Belgische parlementsleden hebben een bloemenkrans neergelegd ter nagedachtenis van de tien Belgische para s die op 7 april 1994 werden omgebracht in Kamp Kigali. Ze bezochten er het gedenkteken en ondertekenden het gulden boek. Maandag 8 juli 2013 1. Bezoek aan het programma Reïntégration des combattants in Mutobo Kamp-Mutobo, gelegen in het district Ruhengeri in de noordelijke provincie vangt de oud-strijders op die zich tot MONUSCO wenden om naar Rwanda te kunnen terugkeren en opnieuw een civiel leven te kunnen leiden. Er wordt een oriëntatieprogramma geboden, alsook psychosociale steun, waarna een officiële ceremonie plaatsheeft en een Rwandese identiteitskaart wordt uitgereikt. Als de betrokkene zich schuldig heeft gemaakt aan misdaden tegen de menselijkheid of aan genocide, zal hij gerechtelijk worden vervolgd als hij het Kamp-Mutobo verlaat. Sinds de oprichting in 2001 hebben bijna 80 000 veteranen in het kamp verbleven; momenteel wonen er 98. Hun aantal varieert naar gelang van de situatie in Oost-Congo. Bijzondere aandacht wordt besteed aan gender, handicap en kinderen. Na een uiteenzetting door de kampautoriteiten zijn de leden van de delegatie verwelkomd met het lied van de oud-strijders en hebben zij naar het getuigenis kunnen luisteren van drie van hen, die het land in de jaren '90 hadden verlaten en zich vervolgens in de bossen van Oost-Congo hadden schuilgehouden. 2. Bezoek aan de mijn van Rutongo De exploitatie van de mijn begon in de jaren 20 en werd na de dekolonisatie voortgezet onder auspiciën van de Société Minière du Rwanda (SOMIRWA), die later failliet is gegaan. In 2007 werd een nieuw regeringsorgaan opgericht om de mijnbouw in Rwanda te doen herleven.
Thans vormen ertsen de primaire exportbron van Rwanda, met een gemiddelde van 12 000 ton per jaar, wat neerkomt op een jaarlijkse omzet van 150 miljoen dollar. De delegatieleden hebben drie locaties bezocht van de tinmijn in Rutongo, die wordt geëxploiteerd in partnerschap met de Zuid-Afrikaanse vennootschap Tinco Investments Ltd. en momenteel 350 mensen in dienst heeft. 3. Ontmoeting met de voorzitter van de Senaat en de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden van Rwanda De delegatieleden hebben een onderhoud gehad met de heer Jean-Damascène Ntawukuliryayo en mevrouw Rose Mukantabana, respectievelijk voorzitter van de Senaat en voorzitter van Huis van Afgevaardigden van Rwanda. De leden hebben gewezen op het belang van een onderhandelde oplossing voor het conflict in het gebied van de Grote Meren en op het feit dat Rwanda een voorbeeld is inzake sociaaleconomische ontwikkeling. De thema s van de mensenrechten, van het energiebeleid en van de pariteit in het Rwandese parlement werden ook aangesneden. Dinsdag 9 juli 2013 1. Bezoek aan het ontwikkelingsdorp Kitazigurwa Het ontwikkelingsdorp Kitazigurwa, gelegen in het district Rwamagana in de oostelijke provincie, werd opgericht in 2008. Het doel bestaat erin de bewoners uit de omgeving te groeperen op een plaats waar toegang is tot water en elektriciteit en die via het wegennet bereikbaar is. Tot dusver werden er 133 huizen, een gemeenschappelijke zaal, een ambachtswinkel en een biogascentrale gebouwd. In het dorp wonen nu al 73 gezinnen4, die allemaal eigenaar zijn van hun huis en daarnaast een lapje grond en een koe bezitten. Het is de bedoeling dat er op termijn 1 000 gezinnen een plaats krijgen. 2. Gedachtewisseling met de leden van de commissie voor Buitenlandse Betrekkingen, Samenwerking en Veiligheid van de Rwandese Senaat Na gedurende drie dagen bezoeken te hebben afgelegd in gezelschap van hun Rwandese ambts genoten, hebben de leden van de delegatie met die laatsten indrukken uitgewisseld. De heer François-Xavier de Donnea (MR) wees op het belang van de parlementaire diplomatie en van de hervatting van de dialoog tussen Congolese en Rwandese parlementsleden in het raam van de Assemblee van de Interparlementaire Unie. Mevrouw Christiane Vienne (PS) onderstreepte dat Rwanda zijn verleden achter zich wil laten en zijn sociaaleconomisch ontwikkelingsniveau verder wil opkrikken. De heer Peter Luykx (N-VA) is de sterke ondernemingsgeest in Rwanda opgevallen; hij gaf aan meer over het land te willen leren. 4 De eerste gezinnen hebben hun huis gekregen omdat ze een laag inkomen hebben, maar de volgende gezinnen zullen hun huis moeten aankopen.
De heer Dirk Van der Maelen (sp.a) benadrukte het belang van een onderhandelde oplossing voor het conflict in Oost-Congo en wees op de prestatie van Rwanda zoals die blijkt uit de ontwikkelingsindex van de Verenigde Naties. De Rwandese senatoren bedankten de Belgische parlementsleden voor hun aanwezigheid en schetsten de bijzondere historische context van hun land. Ook onderstreepten ze het belang van de Internationale Conferentie voor de regio van de Grote Meren, alsook het belang van de verdere ontwikkeling van Rwanda, opdat het land vooruitgang kan boeken op het vlak van goed bestuur, justitie en welzijn van de bevolking. 3. Ontmoeting met mensenrechtenorganisaties De leden van de delegatie hebben de vertegenwoordigers ontmoet van drie organisaties die zich toeleggen op het vraagstuk van de mensenrechten in Rwanda. De huidige situatie werd geschetst. Thema s die daarbij aan bod kwamen, waren onder meer de vrijheid van meningsuiting, de parlementsverkiezingen van september 2013 en het ontbreken van een volwaardig meerpartijenstelsel en een verenigingsleven.