Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2]
Voorwoord Voor je ligt het e-book: Praktisch en Positief Opvoeden met structuur van de PEPmethode. Op basis van theorie én aan de hand van ervaring in de praktijk is de PEP-methode ontwikkeld om ouders ondersteuning te bieden bij het opvoeden van hun kinderen. Het opvoeden van kinderen vraagt veel van ouders en gaat altijd door. Daarbij veranderen kinderen, en hun behoeften, snel. Daarom is het niet wonderlijk dat ouders soms vastlopen in de opvoeding of in specifieke opvoedsituaties. Iedere ouder heeft wel eens vragen en voelt zich wel eens onzeker. De PEP-methode kan gezien worden als een Oppepper om weer verder te kunnen. Praktisch, zodat je er direct mee aan de slag kunnen en Positief, omdat dat prettig is én tot de beste resultaten leidt! Samen met dit e-book heb je wellicht ook het e-book Gedrag positief beïnvloeden aangeschaft. Het is raadzaam beide boeken goed te lezen en toe te passen om zo gewenst gedrag van je kind te laten toenemen! Wij hebben ons gespecialiseerd in visuele ondersteuning binnen de kinderpsychiatrie. We hebben gemerkt dat er veel vragen van ouders zijn over het ongewenste gedrag van hun kinderen en dan voornamelijk of er manieren zijn om dit gedrag te voorkómen. Want voorkomen is natuurlijk beter dan genezen! Graag wilden wij iets betekenen voor deze ouders/ verzorgers, dat heeft geresulteerd in dit digitale boek. Het boek is echter niet alleen geschikt voor ouders van kinderen met een psychiatrische stoornis, maar voor alle ouders van kinderen die behoefte hebben aan (extra) structuur. Op shop.opeenrijtje.com kun je een PEP-bord bestellen. Dit zijn uniek ontworpen planborden die naast functioneel, ook erg leuk zijn om naar te kijken! Ze spreken zowel ouders als kinderen aan en garanderen een positieve start van het gebruik van een planbord. Wellicht heb je dit e-book samen met een PEP-bord besteld, bijvoorbeeld in het PEP Perfect Pakket. Als dit niet het geval is, is het zeker de moeite waard een kijkje te nemen in de webshop! Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [3]
Niet alleen voor een planbord kun je terecht in onze webshop, maar ook voor handige en unieke assecoires. Zo vind je er: Picto bewaarmappen Week- en dagframes Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [4]
Inleiding Het doel van dit boek is om je te laten ervaren dat door eenvoudige maatregelen extra structuur geboden kan worden. Daarmee creëer je meer rust en duidelijkheid voor je kind (en jezelf). Hierdoor neemt ongewenst gedrag (druk, ongehoorzaam, angstig/onrustig) gewoonlijk af. De informatie in dit E-book is gericht op kinderen. Er zijn ook volwassenen die baat hebben bij extra structuur. Bijvoorbeeld volwassenen met een Autisme Spectrum Stoornis of een verstandelijke beperking. Waar kinderen staat kan in veel gevallen dus ook volwassenen gelezen worden. Uiteraard dien je zelf een vertaling te maken naar de situatie die van toepassing is. Het E-book is zo opgebouwd dat je na het lezen ervan direct zelf aan de slag kunt óf gebruik kunt maken van onze diensten. In dit E-book is informatie te vinden over structuur, pictogrammen, het planbord en meer. Door dit goed te lezen heb je inzicht in de werking van het systeem. We wensen je veel succes! Anja Selst en Marlou Wijmans Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [5]
1. Structuur In dit hoofdstuk gaan we dieper in op structuur en het belang daarvan. Wat is structuur eigenlijk? In de van Dale (Nederlands woordenboek) wordt het als volgt omschreven: Manier waarop een samengesteld geheel is opgebouwd. Zonder dat je je er erg bewust van bent, zit er structuur in veel dingen. Zoals een vergadering op het werk: deze begint bijvoorbeeld altijd met de vaste agendapunten, dan bijzonderheden en dan de rondvraag. Hoewel iedere vergadering anders is, is de structuur vaak ongeveer hetzelfde (het verloopt meestal op ongeveer dezelfde manier). Een ander voorbeeld is zoiets simpels als stofzuigen. Vaak heb je een bepaalde manier van hoe je dit doet (bijvoorbeeld eerst in de keuken, met een ander opzetstukje de bank, de stofzuiger die je op dezelfde plek terug zet etc.). Zonder dat je je er bewust van bent, ben je voorspelbaar bezig en heb je een bepaalde structuur aangebracht. Vaak heb je pas in de gaten hoe gestructureerd dingen zijn als er wordt afgeweken van de structuur. Als de bus die je dagelijks neemt, ineens een andere afslag neemt (omdat er bijvoorbeeld aan de weg gewerkt word), dan merk je dat er onrust ontstaat in de bus. Of denk eens aan stroomuitval. Je bent gewend dat dingen op een bepaalde manier verlopen. Zoals koken, eten, opruimen, muziekje aan, kinderen naar bed, mail lezen en televisie kijken. Dan valt opeens de stroom uit. De oven valt uit, geen licht, tv en computer doen het niet. De meeste mensen redden zich gelukkig prima in het geval van stroomstoring, maar toch brengt dit wel wat onrust met zich mee. Mensen gaan bijvoorbeeld buiten staan om te kijken of ergens anders de stroom nog werkt. Mensen vragen zich af wat er aan de hand is en hoe lang het duurt. Deze onverwachte gebeurtenis kan je wel even wat van je stuk brengen, want het gaat anders dan je had gedacht. Je dagelijkse structuur valt weg. Structuur is dus een breed begrip. Wij gaan in op structuur in de opvoeding. Wat betekent structuur voor een kind? Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [6]
a. Belang Als er structuur is voor een kind, weet het kind waar het aan toe is. Dat geeft overzicht in een situatie. Overzicht is voorspelbaarheid. Ieder kind heeft behoefte aan structuur, rust en regelmaat. Voorspelbaarheid biedt houvast en overzicht in de dagelijkse gang van zaken. Daarnaast zorgt dit ervoor dat een kind (basis)vertrouwen ontwikkelt in zijn ouders en andere volwassenen. Dat zorgt voor een gevoel van veiligheid, wat een belangrijke voorwaarde is voor een optimale ontwikkeling. Het ontbreken van overzicht en structuur zorgt voor een onveilig/ onzeker of onrustig gevoel. Het bieden van structuur aan kinderen zorgt voor rust. Net als veel volwassenen willen kinderen graag weten waar ze aan toe zijn, zodat ze kunnen anticiperen op de situatie. Volwassenen zijn in staat zichzelf te structureren om zo het onzekere/ onveilige gevoel weg te nemen, of anders gezegd zijn wij in staat met de situatie om te gaan. Voor een kind is dit vaak lastiger. Hij of zij heeft hier hulp bij nodig. Volwassenen plannen eigenlijk continue zonder het zelf te beseffen. In je hoofd (en bijvoorbeeld agenda) neem je je dag door en maak je plannen. Zo bedenk je bijvoorbeeld wat een handige volgorde is om activiteiten uit te voeren. Kinderen zien dingen minder goed aankomen. Zij kunnen nog geen klokkijken of doen dit minder vaak. Zij kunnen tijd minder goed inschatten en zien weinig beperkingen. Dat is heel normaal gedrag. Het doel van dit boek is ook niet om dat te veranderen, want een kind moet gewoon een kind kunnen zijn. Het wordt echter wel lastig als kinderen ongewenst gedrag gaan vertonen als gevolg van onbegrip en/of frustratie. Daarom is het belangrijk om structuur te bieden! Een aantal voorbeelden: * Als je weet dat je over 10 minuten gaat eten, ga je niet de ramen wassen. Een kind is aan het spelen en heeft niet in de gaten dat hij over 10 minuten gaat eten, daarom begint ie aan een groot bouwwerk van blokken. * Je bent moe en hebt de volgende dag een volle agenda, je besluit op tijd naar bed te gaan. Een kind zit boekjes te lezen en heeft helemaal geen zin om naar bed te gaan. Hij kan niet overzien dat hij de volgende ochtend vroeg op moet staan en daarom nú op tijd moet slapen. Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [7]
* Je vriendin belt, maar je staat op het punt om de deur uit te gaan. Je spreekt af later even terug te bellen. Een kind wil graag buitenspelen, maar moet over vijf minuten mee naar de kapper. Hij snapt niet waarom hij nu naar de kapper moet en niet mag buitenspelen. Soms heeft een kind moeite om aan te geven dat hij of zij een situatie lastig of onduidelijk vindt. Als kinderen moeilijk kunnen omgaan met een situatie, kan er ongewenst gedrag vertoont worden. b. Ongewenst gedrag Onder ongewenst gedrag verstaan wij het volgende: gedrag dat als vervelend wordt ervaren door mensen in de omgeving van het kind en/of gedrag dat het kind zelf belemmert. Denk hierbij aan: zenuwachtig of onrustig gedrag, angst, niet goed luisteren, opstandig gedrag, ongeremd/druk gedrag, stil/teruggetrokken houding, claimen/ veel (negatieve) aandacht vragen of agressie. Natuurlijk zal een planbord niet al het ongewenste gedrag van je kind wegnemen. Maar een planbord kan zeker helpen het gedrag af te doen nemen. Hierbij wordt er gekeken naar de oorzaak van het gedrag en hoe het aangepakt kan worden. Het planbord komt later in dit boek uitgebreid aan de orde. Er zijn kinderen die meer moeite hebben met, voor hen, onverwachte situaties en die vaker dan gemiddeld ongewenst gedrag vertonen als gevolg van een psychische aandoening. Dit wordt verder uitgelegd in hoofdstuk 3 werking van pictogrammen. In veel gevallen komt ongewenst gedrag voort uit onbegrip. Zoals eerder genoemd kunnen kinderen het soms moeilijk aangeven als ze een situatie niet fijn vinden of niet onder controle hebben. Het is van belang te bekijken waarom het kind zich zo gedraagt. Je kunt ervan uitgaan dat geen enkel kind er zelf (oprecht) plezier aan beleefd om het (ongewenste) gedrag te vertonen. Toch levert het gedrag het kind blijkbaar íets op, want anders zou een kind er wel mee stoppen. Dat kan van alles zijn, bijvoorbeeld; aandacht (ook al is deze negatief), een leuke straf zoals naar de eigen kamer moeten (waar een televisie staat..) of veiligheid (de reactie die volgt op het gedrag is voorspelbaar en dus veilig). Ongewenst gedrag is eigenlijk een manier om aandacht te vragen voor wat het kind op dat moment nodig heeft. Hoewel ongewenst gedrag niet goedgekeurd hoeft te worden, kun je proberen het te begrijpen en te vertalen. Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [8]
Een kind dat in zijn spel zit en plotseling zijn speelgoed moet opruimen, kan weigeren en boos worden. Het kind bedoeld eigenlijk: Ik heb even tijd nodig om aan dat idee te wennen, ik kom er zo aan. Stel: een man roept zijn vrouw omdat het eten klaar is. De vrouw antwoord: goed, ik kom eraan, en leest even de laatste zinnen van het artikel dat ze zat te lezen. Dit voorbeeld illustreert dat ook volwassenen even omschakelen alvorens te reageren. De vrouw komt immers ook niet direct aan tafel, maar rondt af waar ze mee bezig was. Kinderen kunnen niet altijd direct (juist) reageren op een verandering. Dat heeft ermee te maken dat kinderen situaties nog niet goed aan zien komen. Volwassenen kijken >> Het complete E-book kun je downloaden na betaling << (Je ontvangt dan ook het E-book Gedrag Positief Beinvloeden ) Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [9]