Lentekriebels 1
Werkblad Lentekriebels Duur: 1 uur. Welkom in ARTIS. Met dit werkblad onderzoek je de verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes in het dierenrijk. Hoe leven de dieren samen en wat moeten mannetjes doen om een vrouwtje te verleiden tot een paring? Ga naar de verschillende verblijven op de plattegrond en ontdek allerlei manieren van samen leven en verleiden. Observeer de dieren en beantwoord de vragen. 2
1. Groene bladtak Insectarium 1 Bekijk de groene bladtak goed. Wat is het verschil tussen het mannetje en het vrouwtje? Hoeveel mannetjes zitten in het terrarium? mannetjes. Net als bij de groene bladtak zie je bij sommige dieren heel duidelijk het verschil tussen man en vrouw. Ga op zoek naar de volgende insecten en bekijk ze heel goed. Bij welke insecten kun je het verschil tussen een mannetje en een vrouwtje meteen zien? Omcirkel de soorten. Brede flappentak / heremietkreeft / gevlekte roofwants / treksprinkhaan 2. Treksprinkhaan Insectarium 1 In het Insectarium vind je de treksprinkhaan. Bij het paren klimt het mannetje op de rug van het vrouwtje. Dan krult hij zijn achterlijf om dat van het vrouwtje heen. De paring duurt een uur, maar het mannetje blijft soms nog wel een dag zitten. Zo houdt hij andere mannetjes op afstand. Kijk goed naar de treksprinkhanen. Hoeveel parende sprinkhanen zie je? parende sprinkhanen. 3
3. Anthony s pijlgifkikker Vlinderpaviljoen 2 Hoor je het fluitende geluid? Dit geluid wordt gemaakt door hele kleine kikkers: de Anthony s pijlgifkikkers. Ze zijn ongeveer zo groot als een euromunt. Alleen de mannetjes maken geluid. Waarom zouden ze dit doen? Omcirkel het goede antwoord. De mannetjes maken geluid om de vrouwtjes te lokken / de mannetjes te lokken / de vrouwtjes weg te jagen / de mannetjes weg te jagen. Het maken van zoveel geluid is niet zonder risico. Waarom? Omcirkel het goede antwoord. A Zo kunnen vijanden ze makkelijker vinden B De kikkers worden schor door al het kwaken C De kikkers lopen gehoorbeschadiging op Sommige kikkermannetjes bedriegen de zaak. Zelf kwaken ze niet, maar ze gaan dicht in de buurt zitten van mannetjes die wel kwaken. Wat is het voordeel daarvan? Er is een heel klein verschil tussen mannetjes en vrouwtjes. Kijk goed welke kikkers je ziet kwaken en welke kikkers niet. Kun jij het verschil ontdekken? A Mannetjes hebben een fellere kleur dan de vrouwtjes B Vrouwtjes zijn iets groter en dikker dan de mannetjes 4
4. Bloemen Vlinderpaviljoen 2 Planten doen ook aan seksuele voortplanting. Het stuifmeel van de ene bloem moet daarvoor terechtkomen op de stamper van een andere bloem. Dat noem je bestuiven. Om elkaars stamper te bereiken hebben ze hulp nodig. Sommige planten maken gebruik van de wind. Andere planten lokken insecten of zelfs vleermuizen om hun stuifmeel over te brengen. Om insecten te lokken moeten planten opvallen. Planten die bestoven worden door de wind hoeven dat niet. Kies in het Vlinderpaviljoen een bloem uit en teken deze na. Naast jouw tekening staan een aantal kenmerken. Welke kenmerken heeft de bloem die jij getekend hebt? Zet hier een cirkel omheen. Bestoven door insecten Opvallende kleur. Grote bloem. Verspreidt geur. De meeldraden en stamper zijn goed te zien. Bestoven door de wind Onopvallende kleur. Kleine bloem. Verspreidt geen geur. De meeldraden en stamper zijn niet goed te zien. Kijk naar de kenmerken die je hebt omcirkeld. Wordt de bloem bestoven door insecten of door de wind? De bloem wordt bestoven door 5
5. Afrikaanse pinguïns Afrikaanse pinguïns 3 De pinguïns leven in een grote kolonie. Binnen de kolonie leven de pinguïns in stelletjes. Ze zijn monogaam. Dit betekent dat het mannetje en vrouwtje hun hele leven bij elkaar blijven. Binnen de kolonie zijn er ook monogame homostelletjes. Deze stelletjes bestaan uit twee mannetjes. Kijk goed naar de pinguïns. Hoeveel stelletjes zie je? pinguïnstelletjes. Wat is het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes? A Mannetjes zijn iets groter dan vrouwtjes B Mannetjes zijn iets zwarter gekleurd dan vrouwtjes C Het verschil kun je niet zien De mannetjes hebben meestal een merkje aan de rechtervleugel en de vrouwtjes aan de linkervleugel. Kan jij een homostelletje vinden? 6. Luipaardhaaien en roggen Aquarium eerste verdieping, Grote Zaal 4 Aan de linkerkant van de Grote Zaal vind je een aquarium met luipaardhaaien en roggen. Bij dieren kijk je vaak naar de geslachtsdelen om te zien of het een mannetje of vrouwtje is. Bij de luipaardhaaien en roggen kun je dit heel goed zien. Het mannetje heeft twee claspers. Dit zijn een soort penissen. Het vrouwtje heeft deze niet. 6
Kijk goed naar de luipaardhaaien. De claspers zitten onder de buikvinnen van de haai. Hoeveel mannetjes en hoeveel vrouwtjes tel je? mannetjes vrouwtjes Bij de haaien en roggen is het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes heel duidelijk te zien. Deze dieren blijven hun hele leven man of vrouw. Toch is dat bij dieren niet altijd zo. 7. Rode vlagbaars Aquarium begane grond, Koraalrif 4 In het Koraalrif vind je de rode vlagbaars. Deze vis leeft in een groep van één mannetje en meerdere vrouwtjes. Hoe noem je een groep van één mannetje met meerdere vrouwtjes? A Familie B Harem C School 7
De vrouwtjes van deze soort zijn oranje van kleur en de mannetjes zijn rood/paars. Als het mannetje doodgaat, verandert het grootste vrouwtje in een mannetje. Dit is een vorm van natuurlijke geslachtsverandering. Kijk goed. Hoeveel vrouwtjes tel je? Hoeveel mannetjes tel je? vrouwtjes. mannetjes. Hoeveel vrouwtjes heeft één rode vlagbaarsman gemiddeld? Totaal aantal vrouwtjes = vrouwtjes gemiddeld. Totaal aantal mannetjes 8. Zwartstaartprairiehonden Zwartstaartprairiehonden 5 De zwartstaartprairiehonden leven in een harem. Een harem bestaat uit meerdere vrouwtjes en één mannetje / twee mannetjes / meerdere mannetjes. Om elkaar te herkennen, drukken de prairiehonden hun snuiten en tanden tegen elkaar. Hoe langer ze dit doen, hoe sterker de familieband is. Dit lijkt heel erg op kussen, maar heeft dus een andere functie. Observeer de prairiehonden één minuut lang. Hoe vaak zie jij kussende prairiehonden? keer. 9. Ringstaartmaki s Kleine-Zoogdierenhuis 6 Binnen een groep ringstaartmaki s is een dominant vrouwtje de baas. De mannetjes vechten om met een vrouwtje te mogen paren. De ringstaartmaki doet dat op een bijzondere manier. Hij wrijft zijn staart langs geurklieren op zijn polsen en schouders. Hierdoor gaat de staart stinken. Deze staart wuift hij heen en weer en verspreidt zo zijn geur naar de tegenstander. Zo houden ze stinkgevechten. 8
Welke maki zal de grootste kans hebben op een vrouwtje? A De maki die het meeste stinkt B De maki die niet flauwvalt van de geur C De maki met de lekkerste geur Wij mensen hebben ook plekken waar wel eens geur vanaf komt. Waar zitten deze bij ons? A Polsen B Schouders C Oksels Check de antwoorden van dit werkblad via je begeleider. Extra: Deodorant op natuurlijke basis Dieren en planten gebruiken geur om te verleiden. Ook wij gebruiken geur om elkaar te versieren. Zo gebruiken wij deodorant om vieze geuren tegen te gaan. Maar wist je dat dit eigenlijk helemaal niet zo gezond is voor je? Door te zweten raakt je lichaam een hoop afvalstoffen kwijt. In deodorant zitten veel chemische stoffen en vaak anti-transpiranten die het zweten tegengaan. Hierdoor kan je lichaam de afvalstoffen niet meer kwijt. 9
Je kan ook zelf een soort deodorant maken op basis van natuurlijke grondstoffen. Zo ruik je fris zonder schadelijke stoffen en bespaar je op al die spuitbussen. Om het eens uit te proberen wordt hieronder een recept beschreven om zelf een natuurlijke deodorant te maken. 10
Recept voor een natuurlijke deodorant (Ten minste houdbaar: 1 week) Wat heb je nodig: Verwarm vier scheppen kokosolie door een potje in warm water te zetten. Schep er drie eetlepels maïzena bij en roer dit goed door. Schep er vervolgens drie à vier eetlepels baking soda bij. Blijf goed roeren. Baking Soda Maïzena Kokosolie Een glazen potje Eetlepel Laat het mengsel afkoelen. Zodra het is afgekoeld, kun je er met een klein lepeltje een beetje uithalen en onder je oksels smeren. 11
Sarphatistraat Welkom in Planetarium Hoofdentree Parkeerterrein Tramhalte lijnen 9 en 14 Plantage Middenlaan Verzamelpunt Insectarium Tramhalte lijn 10 Tramhalte lijnen 9 en 14 Plantage Kerklaan Tramhalte lijnen 9 en 14 t Polderhuis artikelnummer E-1817-F Verzamelpunt Apenrots Het Tuinpaviljoen 6 Restaurant de Twee Cheetahs 5 4 3 1 2 12